AF – Scheler, 1928. Inaczej. F.czł.,dawniej: psych. spekulatywna, racjo., metaf. szcz. Przedm: czł. Metody: filo. Czerpie z nauk empir. Powstaje na przecięciu filo. i nauk empir. Zagadnienia: struktura, natura (stała-zmienna), istotota, miejsce we wszechśw., godność, prawa czł., relacja ciało-dusza. Traktuje czł. całościowo.

Kant – od niego słowo antropologia. Czym jest człowiek? – do tego można sprowadzić wszystkie problemy. Antropologie utożsamił z etyką, czł. rozumny to czł. dobry.M-y czł. a innymi następuje skok jakościowy – rozumność, cel człowieka.

Scheler – Czł i hist – czł. problematyczny, nie wie czym jest i wie, że tego nie wie. Pozycja czł. staje się dlań problemen, poszukuje swojego miejsca (Nietzsche, Bóg umarł).

Rozumność: Aristo (rozumny), Plessner (pół zwierz, pół duch), Pascal (trzc. myśląca)

Gehlen: aspekt twórczy: tw. kultury

Nietzsche, Herder: czł. to projekt niedokończony, Dielthey o tym czym jest czł. mówi hist.

Def. czł: klasyczne: 1) czł. istotą rozumną: zoo logicon (Aristo, Alkmajon z Krotyny), myśl, mowa, poj. Abstrakcyjne -> sądy moral., dobro od zła; 2) obraz boga: inspiracja dla filo. biblia, czł. wyjątkowy, na obraz, związany z Bogiem poprzez duszą, którą ten tchnął i ciałem z „mułu ziemi”. Obok nephesz (dusza indywidualna) NT rozwija neuma – miejsce nadprzyrodzonego działania Boga. 3) istota tw. siebie: Mirandolla, czł. st. Przez Boga, ale wolny do tworzenia siebie, określa swoją nat., decyduje o losie. Wyróżnia: możliwość wyboru, odpowiedz., wolność. Czł. m-y aniołami i zwierz. Godność polega na możliwości wyobru m-y dobrem a złem.

Przeciw klasycznym definicją: Kopernik, Darwin(neodar. ewo.+gen.), Freud (nieświadomość, skupia ona wyobraż nieakceptowane przez świadomość)

Def. opisowe: Faber – Gehlen, symbolicum – Casirer, ludens – Huizinga, historicus – Hegel, laborant, aesteticus (Vico), viator (Marcel), sociale (Aristo), culturalis,

Czł. a zwierze: Freud: kultura tłumi zwierz. instynkty, czł. nie umie walczyć o byt, jest słabszy niż zw., za to potrafi lepiej przystosować się (rozum); Herder: czł. nie jest przystosowany, ale to jego plus, może wybierać co zrobi z życiem, nie jest ogranicz. przez nat.; Lorenz: kaczki, podobne do człowieka, zwierz. reagują instynktownie na każdy bodziec, czł. przechodzi proces m-y bodźcem a reakcją – sam tworzy warunki tego procesu, projektuje, porównuje; Nietzsche: czł. liną m-y zwierz. i nadczł. niedookreślony; Plessner: niedookreślony + pozycja ekscentryczna, dystans do siebie, refleksja

Ewolucjonizm: Darwin, 1859, O powstaniu gat., czł. pochodzi na drodze ewolucji, powstał na pewnym etapie dziejów, w wyniku przeobrażeń przyrody – sprzeczne z biblijną antropogenezą, poczuciem wielkości i wyjątkowości.

Psychoanaliza: czł. składa się z 3 części: id, ego, superego. Nie działa świadomie, jego czynności często są powodowane nieświadomymi czynnikami. Powodowany popędami, kultura sublimatem jego działań.

Marksizm: czł., istota społeczna w rel. do pracy i społ., dobro wspólnoty jest naczelne (pozwala się rozwijać), praca – charakter antropogenny powoduje rozwój społ., dzięki pr. czł. staje się czł. Świadomość kształtuje byt. Klasy społ: 1) rządzących, 2) posiadających, 3) władza dusz (rel), proletariat. Czł. w posł. Zdeterminowany przez prawa, stosunki produkcji, historię. Wolność – uświadomienie konieczności istnienia tych praw (nie można działać przeciw nim). Zł. Ma odczytać świat i przemieniać go. Czł. produkując – obco, alienacja.