Zagadnienia do zaliczenia z Psychologii Lekarskiej, Lublin 2013

Pojęcie normy i patologii w psychologii i psychiatrii (oraz rodzaje norm w psychologii).

Norma w psychologii i psychiatrii to konstrukt naukowy wyznaczający granice zachowań normalnych człowieka.

Nie jest jednoznaczna i nie określa jasno jakie zachowania są patologiczne.

Ze względu na znaczną szkodliwość społeczną i wartość stygmatyzującą diagnozy psychologicznej i psychiatrycznej określenie, że dane zachowanie jest "nienormalne" wymaga nie tylko fachowej wiedzy, ale także świadomości następstw takiej diagnozy.

Rodzaje norm:

• Ilościowa: wynik pomiaru, odzwierciedla rozkład cechy w populacji, np. pojemność pamięci, poziom lęku

• Społeczno-kulturowa: wieloznaczna; odchylenie od wzorców nazywa się dewiacją

• Teoretyczna: o stanie normalnym wnioskuje się, porównując obserwowalne wskaźniki z teoretycznymi

Norma ilościowa - ograniczenia:

• odchylenie od przeciętnej (zwłaszcza w kierunku powyżej) nie musi świadczyć o zaburzeniach (np. inteligencja, wydolność fizyczna, wzrost)- pacjenci neurologiczni

• niezbyt często występujące w populacji zachowania nie muszą świadczyć o zaburzeniach (postawy altruistyczne, uzdolnienia genialne);

• dla wielu ważnych właściwości psychologicznych nie opracowano norm (np. nie znamy przeciętnej) np. w ustosunkowaniach interpersonalnych

Psychodynamiczna koncepcja człowieka- id, ego, superego.

ID - (CHCĘ TEGO TERAZ!)- najbardziej pierwotne, leży najgłębiej w psychice; motywuje do działania, zawiera popędy (agresywny i seksualny), popęd seksualny też jako wszystkie przyjemne i rozwojowe działania, np.: jedzenie; popęd agresywny, działania ekspansywne i obronne skierowane przeciw innym.
ID działa wg zasady przyjemności- rodzi złość, głód, pożądanie, nienawiść

EGO - (MUSZĘ ZAPLANOWAĆ, JAK TO ZDOBYĆ) – jest mediatorem; przekłada żądania id na realia rzeczywistości; kontroluje impulsy praktycznymi ograniczeniami; rządzi się zasadą rzeczywistości

SUPEREGO - (NIE MOŻESZ TEGO MIEĆ, TO NIE JEST DOBRE) - to włączone wartości otoczenia, zwłaszcza opiekunów; składa się z sumienia (czego nie wolno robić) i ideału ego (jakim chciałoby się być); kieruje się zasadą moralności- łamanie jego nakazów prowadzi do poczucia winy a ich spełnianie do uczucia ulgi i poczucia szacunku dla samego siebie.

Definicja osobowości, temperamentu i charakteru w psychologii.

Osobowość – osobowość kształtowana jest przez całe życie, jest to zespół stałych i zmiennych cech psychofizycznych, które są związane z wszystkimi działaniami, doznaniami i potrzebami osoby na poziomie fizjologicznym, charakteru, intelektu i duchowym. Są stosunkowo stałe cechy, dyspozycje czy właściwości jednostki, które nadają względną spójność jej zachowaniu, względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno-przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim w interakcje.

Temperament – dziedziczone cechy osobowości, zdeterminowanych genetycznie. Jest pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone mechanizmy fizjologiczne i podlega niewielkim zmianom. Temperament ujawnia się w sferze: motoryki, zachowania, uwagi, emocji. Manifestuje się w formalnej charakterystyce zachowania (np.zachodzącym pod wpływem dojrzewania, starzenia się oraz czynników środowiskowych, zdolności do skupiania się w sytuacji silnie zagrażającej i stresogennej- rozbrajanie bomby na czas vs przy braku napięcia, stresu- brak presji czasu na wykonanie danego zadania w pracy).

Temperament <= uwarunkowany przede wszystkim czynnikami genetycznymi

Charakter <= uwarunkowany przede wszystkim czynnikami społecznymi, socjalizacyjnymi

Charakter – zespół cech psychicznych danej osoby, które ujawniają się w jej zachowaniu, sposobie bycia, usposobieniu.Pojęcie używane do pozytywnego i negatywnego wartościowania osobowości jednostki, np. szlachetny charakter, niezłomny, osoba o silnej woli, ale: bez charakteru, egoistyczna, o słabym charakterze. Ze względu na normatywne konotacje, pojęcie rzadziej używane we współczesnej psychologii niż osobowość.

Pojęcie utożsamiane w tym znaczeniu z osobowością. Zespół tych cech osobowości, które związane są z przekonaniami moralnymi.

Mechanizmy obronne człowieka.

Mechanizmy obronne – pojęcie wprowadzone przez twórcę psychoanalizy Zygmunta Freuda. Oznacza metody radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami w celu ochrony osobowości (ego) zmniejszenia lęku, frustracji i poczucia winy . Na ogół są one nawykowe, nieuświadomione, pełnią rolę przystosowawczą, są niezbędne.

Przykłady :

Wyparcie – jest to usunięcie ze świadomości myśli, uczuć, wspomnień, impulsów, fantazji, pragnień itp. które przywołują bolesne skojarzenia. Zachodzi wtedy gdy zaspokojenie popędu (związane z przyjemnością, za co odpowiedzialne jest ID) może spowodować przykrość, odczuwanie dyskomfortu. Wyparte myśli istnieją nadal lecz nie są dostępne dla świadomości.
Przykłady : Pracownik nie dopuszcza do siebie myśli o możliwości zwolnień grupowych o których mówi się w firmie. Czuje się przez to lepiej (zmniejszenie frustracji) ale będzie kompletnie nieprzygotowany, jeśli zwolnienia nastąpią. Wypieranie przez osoby molestowane seksualnie/będące ofiarami gwałtu tych wspomnień. Wypieranie przez osoby poszkodowane wspomnień o wypadku w którym brały udział gdyż był on dla nich zbyt dużą traumą. Student zapominający o terminie egzaminu którego się bardzo boi . Pacjent zapominający o terminie wizyty u lekarza/dentysty .

Projekcja – jest to mechanizm w którym przenosimy lub przypisujemy swoje negatywne i nieakceptowane zachowania, cechy i poglądy innej osobie. Przykład: Matka krzyczy na dziecko. Sądzi że dziecko jest wyjątkowo agresywne. W rzeczywistości sama jest agresywna. Mamy tu do czynienia z usunięciem frustracji (Matka nie czuje się winna za niesłuszne skarcenie dziecka) oraz zniekształcenie rzeczywistości (dziecko cierpi i nie rozumie czemu jest karcone).

Formacja reaktywna (reakcja upozorowana) – polega na kurczowym trzymaniu się wyuczonych mechanizmów przystosowania (myśli i zachowań) dzięki czemu nie dopuszcza się myśli które mogłyby spowodować frustracje. Daje to zysk psychologiczny w postaci zmniejszenia napięcia jeśli zagrożenie minie ale uniemożliwia przygotowanie do niego. Przykłady: Orkiestra na Titanicu podobno grała do końca. Nie mam pracy w związku z tym oglądam TV non stop. Gdy jestem zmęczony, zdenerwowany lub smutny włączam telewizor przeskakując bezmyślnie z kanału na kanał. Gdy nie wiem co powiedzieć na egzaminie powtarzam ciągle tę samą frazę.

Regresja – powrót do zachowań charakterystycznych dla wcześniejszego okresu rozwoju. Powrót ten może się objawiać również na płaszczyźnie emocjonalnej (odczuwanie siebie jako dziecko, przypominanie sobie uczuć podobnych do tych odczuwanych jako dziecko itp.). Zachodzi głównie pod wpływem stresu. Podczas stresu człowiek przypomina sobie fakty od dawna zapomniane. Bywa jednak tak że fakty zasłyszane (np. treść książek ) lub kompletnie zmyślone objawiają mu się jako autentyczne.

Osiągnięcia rozwojowe w poszczególnych fazach rozwoju człowieka.

Okres prenatalny: od poczęcia do narodzin

Okres wczesnego dzieciństwa:
- podokres wieku niemowlęcego: od narodzin do końca 1 r.ż.
- podokres wieku poniemowlęcego: od 2 do 3 r.ż.

Okres średniego dzieciństwa:
- wiek przedszkolny: od 4 do 6 r.ż.

Okres późnego dzieciństwa:
- młodszy wiek szkolny: od 7 do 10-12 r.ż.

Okres adolescencji:
- podokres wczesnej adolescencji – wiek dorastania:  od 10-12 do 15 r.ż.
- podokres późnej adolescencji – wiek młodzieńczy: od 16 do 20-23 r.ż.

Okres wczesnej dorosłości: od 20-23 do 35-40 r.ż.

Okres średniej dorosłości - wiek średni: od 35-40 do 55-60 r.ż.

Okres późnej dorosłości – wiek starzenia się: od 55-60 r.ż. i więcej

OKRES PRENATALNY
• Dziecko już przed urodzeniem charakteryzuje się specyficznie ludzkimi cechami: przyjmuje wszystkimi zmysłami szeroki wachlarz bodźców, dokonuje ich selekcji, reaguje na bodźce w specyficzny dla siebie sposób, niektóre zapamiętuje, uczy się, nabywa nawyków.
• Dziecko przeżywa już proste emocje, wywołane bodźcami z zewnątrz lub stanem środowiska śródmacicznego. Różne jego reakcje na nagłe doznania zmysłowe mogą być odczytane jako fizjologiczny odpowiednik przeżycia, np. stresu lub zadowolenia.
• W prenatalnym rozwoju człowieka wyróżniamy 3 trymestry (każdy po 3 miesiące) lub 2 stadia – zarodkowe (od poczęcia do końca 8 tygodnia oraz płodowe (od 9 tyg. do narodzin).
• Prawie wszystkie wady wrodzone powstają w pierwszym trymestrze rozwoju, gdyż jest to okres intensywnej organogenezy, w którym wrażliwość na działanie szkodliwych czynników jest szczególna.
• Czynnikami, które mogą zaburzyć prenatalny rozwój dziecka są szczególnie: nikotyna, alkohol, narkotyki, leki, promieniowanie, skażenia środowiska, niewłaściwa dieta, choroby i stres matki.
• Silne i długotrwałe negatywne przeżycia matki, a zwłaszcza stres i niepokój są rozpoznanymi czynnikami mającymi wpływ – drogą biochemiczną – na pojawienie się problemów zdrowotnych u dziecka oraz na powstanie komplikacji w przebiegu ciąży, porodu i laktacji.

OKRES NIEMOWLĘCY
• Z początku niemowlę przeżywa jedynie stany niezadowolenia lub zadowolenia związane ze spełnianiem jego potrzeb.
• W drugim półroczu zaczyna się proces różnicowania uczuć:
- śmiech jako reakcja tylko na znajome twarze
- występują przejawy reakcji emocjonalnych: gniewu i strachu

OKRES PONIEMOWLĘCY
• Okres o kluczowym znaczeniu w rozwoju osobowości dziecka
• Dzieci 2-3 letnie potrafią bardzo silnie przeżywać i okazywać: radość, współczucie, miłość, zazdrość, dumę, wstyd, poczucie winy, zakłopotanie, niezadowolenie, gniew, wściekłość;
• Uczucia są żywe i zmienne
• Procesy pobudzania nadal dominują nad procesami hamowania
• Ze względu na oddziaływania o charakterze socjalizacyjnym dziecko uczy się kontrolowania przejawów emocji
• Kształtuje się potrzeba afiliacji – dążenia do kontaktowania się z ludźmi, przebywania wśród nich. Wiążą się z tym potrzeby: miłości, akceptacji i życzliwości. Gdy są one zaspokojone osobowość dziecka rozwija się prawidłowo;
• Dziecko chce przebywać głównie z „pozytywnymi” dorosłymi, kontakty z rówieśnikami ograniczają się do spojrzeń lub „zachowań zaczepnych”
• Następuje rozwój odrębności psychicznej i poczucia własnego „ja”: dziecko rozpoznaje się w lustrze, używa słowa „ja”, broni swojej własności oraz wyraża „dziecięcy negatywizm”;
• Dziecko wykazuje coraz większą wytrwałość w dążeniu do celu; w zależności od reakcji rodziców – kształtuje się poczucie sprawstwa oraz motywacja do osiągnięć.

Rozwój poznawczy:
Rozwój inteligencji sensoryczno – motorycznej:
• Odkrycie przez dziecko stałości i obiektywności przedmiotów
• Pojawia się funkcja symboliczna – zdolność przywoływania nieobecnych przedmiotów i zjawisk za pośrednictwem symboli i znaków

Rozwój emocjonalny
• Uczucia wzbogacają się i różnicują, rozwijają się te związane z samooceną, np. duma
• Kształtuje się zdolność do wymiany uczuć
• Reakcje emocjonalne są silne, krótkotrwałe, szybko zmieniające się, jednoznaczne i jawne; dziecko reguluje ekspresję emocji, potrafi o nich mówić
• Uczucia przejawiają się bardzo wyraźnie w działaniu, w zabawie
• Potrafi ocenić przyczyny reakcji emocjonalnych oraz przewidzieć na ich podstawie zachowania innych osób
• Związek między stanem emocjonalnym a zdrowiem dziecka bardzo wyraźny

WIEK PRZEDSZKOLNY
• W zabawie dziecko poznaje role społeczne, nawiązuje interakcje z rówieśnikami, uczy się reguł postępowania, zawiera pierwsze przyjaźnie
• Charakterystyczny - egocentryzm dziecięcy
• Dziecko jest realistą moralnym – przejawia moralność przedkonwencjonalną
• Rozwijają się prospołeczne zachowania, jednocześnie występują zachowania negatywne np.. agresja– z czasem zastępowana z fizycznej na werbalną
• Ustala się tożsamość płciowa

Rozwój poznawczy:
• Zmiany w układzie nerwowym prowadzą do zwiększenia sprawności do kierowania uwagą, umożliwiają refleksję nad własnym zachowaniem, i sprzyjają skutecznemu rozwiązywaniu problemów
• Zwiększa się pojemność pamięci, występują czynności prestrategiczne; dzieci nie potrafią jeszcze adekwatnie ocenić swoich możliwości
• Dziecko coraz lepiej rozpoznaje kształty, potrafi je dokładniej reprodukować, wzrasta wrażliwość w zakresie słuchu muzycznego i fonematycznego
• Orientacja w otoczeniu (czasie i przestrzeni) wyraźnie polepsza się; rozwijają się takie czynności jak szeregowanie i klasyfikowanie
• Dziecko jest zdolne do rozumowania przyczynowo-skutkowego
• Rozwija się funkcja symboliczna (rysunek)
• Następuje rozkwit dziecięcych teorii umysłu. Doskonalą się umiejętności konwersacyjne dziecka

PÓŹNE DZIECIŃSTWO
Rozwój poznawczy:
• Podstawowym środowiskiem rozwoju jest szkoła, będąca miejscem pracy oraz przestrzenią dla kontaktów interpersonalnych i grupowych
• Wzrasta emocjonalne i społeczne znaczenie pozaszkolnych spotkań z rówieśnikami
• Stosunek grupy rówieśniczej do dziecka zależy w tym wieku od wykazania się sukcesami w zabawie, nauce i in. sferach społecznego funkcjonowania
• Całokształt umiejętności niezbędnych do tego by rozpocząć naukę w szkole określa się jako dojrzałość szkolną (gotowość do podjęcia nowych czynności, możliwość radzenia sobie z nimi, zdolność do zaadoptowania się w nowym środowisku)
• Przystosowanie się do szkoły może być utrudnione przez dysharmonijny rozwój poszczególnych funkcji
• Zadanie opanowania umiejętności czytania i pisania
• Przejście z etapu myślenia przedoperacyjnego do etapu operacji konkretnych.
• Czynności umysłowe charakteryzuje: interioryzacja, integracja oraz odwracalność
• Wytworzenie pojęcia stałość liczby, masy, długości, ciężaru, objętości, czasu i prędkości
• Zdolność do decentracji tj. przyjmowania punktu widzenia innej osoby
• Rozumienie wzajemnych relacji zachodzących między całością i jej częściami; klasyfikowanie
• Zdolność do posługiwania się kategoriami społecznymi jako pojęciami
• Moralny relatywizm
• Moralność autonomiczna (10-11 r.ż.) – liczy się duch reguły a nie litera
• Rozwój osobowości: poczucie kompetencji i skuteczności w działaniu vs poczucie mniejszej wartości

ADOLESCENCJA
• Wczesna adolescencja jest czasem intensywnych przemian, zarówno organizmu jak i psychiki; późna adolescencja jest czasem stabilizowania się zmian, wkraczania w szersze życie społeczne, kształtowania się autonomii psychicznej
• Fizjologiczne dojrzewanie pociąga za sobą zmiany w obrazie własnej osoby oraz w spostrzeganiu dorastającego przez otoczenie. Wpływa to na samoocenę oraz zachowanie. Intensywne zmiany zachodzą w sferze emocji: zwiększa się pobudzenie emocjonalne oraz chwiejność emocji
• Krystalizowanie się tożsamości (proces trudny, może dochodzić do kryzysu)
• Wczesna adolescencja jest czasem intensywnych przemian, zarówno organizmu jak i psychiki; późna adolescencja jest czasem stabilizowania się zmian, wkraczania w szersze życie społeczne, kształtowania się autonomii psychicznej
• Zmieniają się interakcje z rodzicami (konflikty, jednak więź uczuciowa zachowana)
• Wzrasta wpływ rówieśników; wchodzenie w różnego rodzaju związki rówieśnicze
• Stabilizowanie się tożsamości oraz uczuć w 2 fazie adolescencji. Rozbudowują się interpersonalne związki, rozwija się życie erotyczne, a stosunek do osób dorosłych staje się zazwyczaj bardziej pozytywny. • Młodzież jest coraz bardziej autonomiczna, jej postawy stabilizują się, przyjmując postać światopoglądu.

WCZESNA DOROSŁOŚĆ
• Aktywność koncentruje się wokół dwóch dziedzin życia: pracy zawodowej oraz własnej rodziny
• Podtrzymywanie i dopełnienie poczucia własnej tożsamości
• Rozwój autonomii związanej z niezależnością w podejmowaniu decyzji i braniem za nie odpowiedzialności
• Sprawność umysłowa utrzymuje się na stałym, wysokim poziomie, a pod koniec tego okresu wykazuje tendencje do obniżania się, szczególnie w zakresie formalnego, abstrakcyjnego rozumowania.
• Jednak rozwiązywanie codziennych problemów i konfliktów stymuluje rozwój poznawczy w kierunku postformalnych struktur poznawczych, które stanowią podstawę kształtowania się takich cech myślenia, jak: relatywizm, dialektyczność i systemowy charakter

ŚREDNIA DOROSŁOŚĆ
• Istotą rozwoju jest tu jego plastyczny charakter: czynniki biologiczne odgrywają mniejszą rolę w określeniu jego kierunków i natury
• W okresie tym ma miejsce proces przekwitania
• U podstaw niekorzystnych problemów i zjawisk związanych z biologicznymi procesami starzenia leżą w dużej mierze czynniki psychologiczne i społeczne (negatywne konotacje „starzenia się”)
• Obniżanie funkcji poznawczych nie ma wielkich konsekwencji praktycznych, nie ma charakteru nieuniknionego i nieodwracalnego
• Cechą rozwoju inteligencji jest współwystępowanie tendencji progresywnych i regresywnych oraz specjalizacja i indywidualizacja inteligencji mająca związek z dominującym typem aktywności, zawodem i zainteresowaniami
• Może być to okres największych osiągnięć zawodowych, jak również okres kryzysu w rozwoju kariery zawodowej. Wynik oceny dotychczasowego życia i dokonań życiowych ma tu duże znaczenie
• Ma miejsce przewartościowanie stosunków rodziców z dziećmi wchodzącymi w okres dorastania
• Ważnymi zadaniami jest psychologiczne rozwiązanie problemu „opuszczonego gniazda” oraz opieka nad starzejącymi się rodzicami
• Wg Junga, w tym czasie powinna dokonać się integracja i zrównoważenie rozmaitych elementów psychiki człowieka
• Wg Eriksona, człowiek ma do wyboru: rozwój przez działania na rzecz oraz wspomożenie rozwoju przyszłych pokoleń lub zatrzymanie rozwoju własnego, czyli stagnację
• Istotnym wymiarem rozwoju osobowości są zmiany, jakim podlega perspektywa biograficzna, w której ujmowane są sytuacje, wydarzenia i dylematy życiowe. Perspektywa biograficzna pozwala określić ich indywidualny sens ze względu na rozwój człowieka i bieg jego życia

PÓŹNA DOROSŁOŚĆ(WIEK STARZENIA SIĘ)

• Zmiany w funkcjonowaniu są wielowymiarowe i wielokierunkowe:
- w zmianach biologicznych – deterioracja
- w zmianach psychospołecznych – kryzys starzenia się wskutek dotychczasowych statusów oraz adaptacja do starości
- w zmianach psychologiczno-podmiotowych – restrukturyzacja doświadczenia w kierunku integracji psychiki oraz odkrywania sensu przeżytego życia
• Wzrost różnic indywidualnych
• Wszystkie funkcje psychiczne człowieka starego, mimo ontogenetycznie określonego kierunku zmian, są plastyczne, poddają się stymulacji i modyfikacji! Można je zatem optymalizować, czyniąc adaptację do starości bardziej efektywną
• Efektywna adaptacja do starości związana jest z mądrością pragmatyczną jako cechą rozumu (rozsądek i doświadczenie), natomiast dalszy rozwój podmiotowy – z mądrością transcendentną, będącą atrybutem całej osobowości (rozwój duchowy)
• Wspólną ich podstawę stanowią operacje postformalne w rozwoju poznawczym: osiąganie integracji między logiczno – rozumową istotą poznania a sferą intuicyjno – emocjonalną
• Przejawem mądrości transcendentnej jest równowaga psychiczna, ostatecznie zaś - brak lęku przed śmiercią

Środowiskowy model opieki psychiatrycznej – znaczenie dla opieki medycznej w leczeniu zaburzeń psychicznych.

Sieć społeczna – relacja

Przywracanie chorych społeczności lokalnej

Psychiatria środowiskowa:
• To nie tylko leczenie, to kompleksowa opieka w obszarze życia społecznego i zawodowego, szeroko rozumiana edukacja zdrowotna, społeczna i aktywizacja zawodowa.
• Odbywa się w miejscu zamieszkania pacjenta, PZP, wizyty domowe, hostele, mieszkania chronione.
• Na bazie tej myśli powstały Środowiskowe Domy Samopomocy, Kluby Pacjenta, agencje zatrudnienia itp.

Celem działalności psychiatrii środowiskowej jest:
• Nauka samodzielnego postępowania we własnym leczeniu farmakologicznym- świadomość choroby, znajomość objawów chorobowych, regularne konsultacje psychiatryczne, REGULARNE PRZYJMOWANIE LEKÓW!!!
• Do działań terapeutycznych włączona jest rodzina
• Celem podrzędnym jest praca w kierunku psychoprofilaktyki społecznej oraz propagowanie postawy tolerancyjnej wobec chorych psychicznie i ich rodzin- walka ze stereotypami, zapobieganie wykluczeniu społecznemu

Klasyczny podział zaburzeń psychicznych.

Kategoria zaburzeń	Przykład	Kategoria w Wikipedii
zaburzenia psychiczne organiczne, włącznie z zespołami objawowymi	zespół czołowy	organiczne zaburzenia psychiczne
zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem środków (substancji) psychoaktywnych	alkoholizm	zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych
schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe) i urojeniowe	schizofrenia	zaburzenia psychotyczne
zaburzenia nastroju (afektywne)	depresja	zaburzenia afektywne
zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną	fobia	zaburzenia nerwicowe
zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi	bulimia, lęki nocne, wytrysk przedwczesny	zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi
zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych	osobowość dyssocjalna, zaburzenia preferencji seksualnych	zaburzenia osobowości i zaburzenia zachowania osób dorosłych
upośledzenia umysłowe	niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim	niepełnosprawność intelektualna
zaburzenia rozwoju psychicznego (psychologicznego)	autyzm dziecięcy	zaburzenia rozwoju psychicznego
zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym	ADHD	zaburzenia zachowania wieku dziecięcego i młodzieńczego
zaburzenia psychiczne bliżej nie określone	-	-

Czynniki warunkujące powstanie psychoz oraz klasyczny podział psychoz.

Psychoza – zaburzenie psychiczne definiowane jako stan umysłu, w którym doznaje się silnych zakłóceń w percepcji (postrzeganiu) rzeczywistości. Osoby, które doznają stanu psychozy, doświadczają zaburzeń świadomości, spostrzegania, a ich sposób myślenia ulega zwykle całkowitej dezorganizacji. Osoba znajdująca się w stanie psychozy ma przekonanie o realności swoich przeżyć i wydaje się jej, że funkcjonuje normalnie. Istotą psychozy jest brak krytycyzmu wobec własnych, nieprawidłowych spostrzeżeń i osądów, przy czym należy tu rozróżnić psychozy z prawidłowo zachowaną świadomością, od psychoz z towarzyszącymi zaburzeniami świadomości.

Dzielą się na:
1. Zaburzenia psychotyczne (choroby psychiczne, psychozy)
• Psychoza – utrata kontaktu z rzeczywistością.
Wyróżniamy 3 rodzaje psychoz:
- endogenne – wewnątrzpochodne, uwarunkowane genetycznie (stres, trauma)
- organiczne – uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego (przez narkotyki, alkohol, uraz)
- reaktywne – rzeczywistość nas przerasta, niemożność poradzenia sobie (wcześniejszy pobyt w obozie koncentracyjnym, strata rodziny)
• Schizofrenia – neuroprzekaźniki źle funkcjonują, defekt biologiczny i czynnik środowiskowy, podwójność komunikatu, niespójność. Rozpoznajemy po urojeniach (myślenie) i omamach (spostrzeganie)
objawy pozytywne:
- urojenia (sądy błędne) – ktoś jest głęboko przekonany, że jest prawdziwe,
- omamy– spostrzeganie rzeczy lub zjawisk, które nie istnieją
objawy negatywne:
- stępienie uczuciowe, pustka, wycofanie z życia, bycie w swoim świecie, nieprzystosowanie, dziwaczne myśli, słowa, ubiór
2. Zaburzenia niepsychotyczne (nie są chorobami psychicznymi):
• zaburzenia nerwicowe
• zaburzenia psychosomatyczne
• zaburzenia osobowości
• uzależnienia
• zaburzenia seksualne

PODZIAŁ

Pod względem świadomości psychozy z zaburzoną świadomością charakteryzują się zwykle znanym czynnikiem etiologicznym, takim jak zatrucia, wysoka gorączka, czy odstawienie substancji od której jest się uzależnionym. Psychozy z zachowaną świadomością polegają na zaburzeniach spostrzegania, bądź myślenia – zarówno jego formy, jak i treści. Zigler i Levine podejrzewali i starali się udowodnić, że urojenia występują u osób z wyższym, zaś omamy u osób z niższym poziomem rozwoju – co opiera się na stwierdzeniu, że omamy są bliskie zjawiskom charakterystycznym dla niedojrzałości, jak marzenia, przeżycia ejdetyczne. Natomiast dla wytworzenia spójnego systemu urojeń konieczna jest psychika rozwinięta. W ten sposób tłumaczyć można przewagę endogennych psychoz w wieku dojrzałym (jednak przed okresem inwolucyjnych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym, kiedy to przeważają psychozy organiczne, tzw. „starcze”) w postaci urojeń, zaś psychoz w wieku młodszym jako psychoz z omamami.

Pod względem jakości psychozy z zachowaną świadomością można podzielić na psychozy dotyczące zaburzeń spostrzegania i psychozy dotyczące zaburzeń myślenia. Obydwa te rodzaje zaburzeń psychotycznych charakteryzuje zachowanie świadomości, choć czasem rozmowa z osobą doznającą tychże zaburzeń dostarczyć może podejrzeń, że świadomość chorego jest zaburzona: np. odpowiada nielogicznie (bądź nieprawidłowo) na pytania dotyczące jego danych osobowych, obecnego czasu, a szczególnie często na pytanie o aktualne miejsce (orientacja w miejscu). Nie wynika to z zaburzeń świadomości, tylko zwykle ze złego kontaktu, przejawiającego się niechęcią do odpowiadania na pytania, błędami wynikającymi z pochłonięcia umysłu urojeniami, czy też zrozumiałą i prawidłową niewiedzą co do miejsca w wypadku dowiezienia chorego przez karetkę do miejsca badania.

Psychozy dotyczące zaburzeń spostrzegania:
Polegają na doznaniach patologicznych iluzji, bądź omamów. Iluzje polegają na zniekształceniach spostrzeżeń, jak np. przekonanie o obecności osoby siedzącej na krześle, podczas gdy obiektywnie wisi tam (na tym krześle) jedynie marynarka. Omamy polegają na spostrzeganiu czegoś, czego w ogóle nie ma w miejscu wskazanym przez doznającego, przeważnie chodzi o doznania z poszczególnych zmysłów:
• wzrok: omamy wzrokowe oznaczają spostrzeganie czegoś, czego realnie nie ma w miejscu wskazanym przez chorego;
• słuch: omamy słuchowe polegają na doświadczeniu bodźców słuchowych z zasięgu percepcji, co do którego inne osoby (badający lekarz, rodzina) stwierdzą, że nie słyszą niczego.
• węch: chory, przebywający w zasięgu węchu z innymi osobami, które „niczego nie czują”, jest przekonany że czuje jakiś specyficzny zapach, przeważnie określany jako „smród”;
• dotyk: doznanie, które zwykle pozostaje w opozycji dla własnych doznań (prawidłowych) wzrokowych. Chory „czuje” bodźce dotykowe, np. „łażące po nim robaki”, choć ich nie widzi, tak jak otoczenie. Omamy czuciowe (dotykowe) przeważnie występują w sytuacjach o ograniczonej widoczności (noc, zgaszone wszystkie światła w pomieszczeniu w którym jest chory);
• zmysł równowagi: w psychiatrii bez większego znaczenia.

Psychozy dotyczące zaburzeń myślenia:
Dotyczą formy albo treści myślenia. Zaburzenia dotyczące formy dzielą się na zaburzenia toku myślenia i zaburzenia struktury myślenia. Nieprawidłowy tok myślenia polega na: spowolnieniu, przyspieszeniu, otamowaniach, natłoku, rozwlekłości, czy słowotoku. Zaburzenia treści myślenia polegają na myślach nadwartościowych, urojeniach, automatyzmach i myślach natrętnych.

Psychozy o wątpliwej klasyfikacji:
Do zjawisk, których klasyfikacja jest wątpliwa należą omamy rzekome. Są to pozornie zaburzenia spostrzegania, jednakże charakteryzują się tym, że doznanie nie jest zgodne z miejscem jego wskazania. Przykładem omamu rzekomego jest „głos mówiący w głowie”, „widok ludzi na Księżycu”, „zadanie słyszane od szwagra z Gdyni (podczas gdy pacjent przebywa w Krakowie)” i podobne – doznania zmysłowe (wzrok, słuch – w odniesieniu do pozostałych zmysłów nie ma to zastosowania) dochodzące z przestrzeni, dla której „zdrowy” nie percepowałby z powodu ograniczenia znanego mu zasięgu zmysłu. Przyjmuje się, że omamy rzekome należą do zaburzeń spostrzegania, choć istnieją co do tego wątpliwości. Przeważająca część omamów rzekomych słuchowych dotyczy spostrzeżenia „głosu w głowie”. Zwykle ten „głos” nakazuje wykonanie czegoś niezgodnego z naturą chorego. W trakcie zadawania szczegółowych pytań dotyczących tego doznania często okazuje się, że „głos” nie jest w istocie doznaniem słuchowym, tylko „myślowym”, co jest zresztą opisane w psychopatologii jako „nasyłane myśli”, albo okazuje się „własną myślą”, aczkolwiek na tyle nieakceptowaną, że zostaje w świadomości „doznającego” przekształcona nieświadomie jako „głos”.

Geneza - czynniki warunkujące powstanie psychoz:
Obecnie przyjmuje się, że za wystąpienie psychozy odpowiada nierównowaga neuroprzekaźników w mózgu. Nie jest znana odpowiedź na pytanie skąd ta nierównowaga się bierze. Za część zaburzeń psychotycznych obarcza się nieprawidłową budowę mózgu, ocenianą na podstawie badań CT. Jednakże w ten sposób nie można wyjaśnić psychozy u osób z prawidłowym obrazem mózgu uzyskanym w badaniu CT, a osób takich jest duży odsetek. Stąd podejrzewa się, że psychoza jest zjawiskiem patologii czynnościowej, a nie strukturalnej.

Leczenie:
Psychozy leczy się farmakologicznie. Dodatkowo stosuje się odpowiednie metody psychoterapeutyczne, jednakże tylko pomocniczo.

Obecnie stosowane leki przeciwpsychotyczne, niezależnie od ich generacji, mają za zadanie blokowanie receptorów neuroprzekaźników w synapsach. Działanie to ma zapobiec pobudzeniom niekontrolowanym w mózgu, a co za tym idzie objawom wytwórczym.

Podział upośledzenia umysłowego (w tym znajomość przedziałów ilorazów inteligencji w poszczególnych stopniach upośledzenia).

Stopnie upośledzenia umysłowego:
• 69 – 55 IQ – niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim: poziom intelektualny charakterystyczny dla 10 - 12 roku życia.
Ta forma deficytu intelektualnego stanowi najwięcej, około 85%[2] rozpoznań. Osoby takie są samodzielne i zaradne społecznie, nie powinny jednak wykonywać zawodów wymagających podejmowania decyzji, ponieważ nie osiągnęły etapu myślenia abstrakcyjnego w rozwoju poznawczym. Życie rodzinne przebiega bez trudności. W socjalizacji mogą nabywać zaburzeń osobowościowych, ze względu na atmosferę otoczenia i stosunek innych. Do 12 roku życia brak różnic rozwojowych.

• 54 – 35 IQ – niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym: funkcjonowanie intelektualne na poziomie 6-9 roku życia.
Częstotliwość występowania - około 10% z wszystkich 4 typów upośledzenia. W okresie przedszkolnym istnieją trudności z nabywaniem reguł społecznych (lojalność, współdziałanie), a także niezręczność fizyczna, powolny rozwój motoryczny. Poza tym do 9 roku życia rozwój jest prawidłowy. Osoby takie mogą nabywać umiejętności samoobsługowe, nie gubią się w dobrze znanym terenie, mogą pracować w zakładach pracy chronionej.

• 34 – 20 IQ – niepełnosprawność intelektualna w stopniu znacznym: poziom rozwoju 3-6-latka.
Około 4-5 roku życia zauważalne spóźnienie rozwoju psychofizycznego. Osoby te mogą opanować samoobsługę, przy stałej opiece mogą wyuczyć się czynności domowych, ale nie są zdolne do wyuczenia zawodu.
• poniżej 20 IQ – niepełnosprawność intelektualna w stopniu głębokim: poziom funkcjonowania odpowiadający max. 3 roku życia.
Możliwe jest opanowanie tylko najprostszej samoobsługi. Występują ciężkie wady neurologiczne i fizyczne. Przez całe życie wymagają opieki instytucjonalnej.

Istota trwałego upośledzenia umysłowego oraz zasady komunikacji z pacjentami, cierpiącymi na to schorzenie.

Formy pomocy psychologicznej (cel i przeznaczenie).

Psychoterapia jako metoda oddziaływania w psychologii klinicznej; sięga do różnych obszarów wiedzy medycznej, psychologicznej, socjologicznej.

Jako czynność jest:
• Leczeniem
• Oddziaływaniem
• Specjalistyczną metodą leczenia
• Celowym wywieraniem wpływu
• Procesem społecznej interakcji

Oddziałuje na:
• chorobę
• zaburzenie
• anomalię

• Jest usprawnieniem zaburzonej cz. organizmu
• Jest wywieraniem wpływu na osobę cierpiącą i poszukującą.
• Jest oddziaływaniem na psychikę, a zarazem na cały organizm.
• Jest to świadome działanie na procesy psychiczne, funkcje i stany, osobowość i jej relacje ze światem, zaburzenia i czynniki je wywołujące.
• Leczy za pomocą środków psychologicznych, ich wykorzystanie jest celowe i planowane. Wykorzystuje: rozmowę, słowa, zachowanie niewerbalne, wzbudzanie emocji, tworzenie relacji terapeutycznej, sugestie, uczenie się, relację i integracje w grupie.

Cele:
1. Usunąć lub zmniejszyć trudności chorego, w miarę możliwości usunąć ich przyczyny;
2. Poprawić funkcjonowanie organizmu i usunąć jego zakłócenia
3. Prowadzić do uzdrowienia, rozpoznania i ograniczenia samoniszczącego zachowania, skutecznego radzenia sobie z problemami, konfliktami i celami życiowymi
4. Pomagać pacjentom, zmieniać przeżywanie świata w kierunku lepszego przystosowania do życiowych zadań i sytuacji
5. Prowadzić do poczucia wartości własnej i samorealizacji, urzeczywistnianiu własnych możliwości i celów, osiągniecia równowagi i spokoju

Rodzaje:
• terapia indywidualna:
Terapia indywidualna przeznaczona jest dla każdej dorosłej osoby, która odczuwa potrzebę skorzystania z pomocy, gdyż sama nie radzi sobie z istniejącymi problemami. Nawet jeśli jesteś w związku możesz skorzystać z terapii sam/sama. Zasadniczym celem jest skupienie uwagi na treści, ale również na uczuciach, skojarzeniach które wówczas się pojawiają a przy codziennym pośpiechu mogą być niezauważane. Terapia indywidualna jest drogą do wewnętrznego spokoju i harmonii, życia w zgodzie z samym z sobą;

• małżeństw/par:
Na terapie par / małżeństw trafiają Ci którzy dostrzegli, że oddalili się od siebie, bliskość, która kiedyś pozwalała czuć się wyjątkowym w towarzystwie z ukochana osobą nie daje już radości, satysfakcji. Coraz częściej powstają sytuacje w których wolimy nie wypowiedzieć swojego zdania, a gdy to już robimy to bez przekonania, ze jest to z troską o nas, a nie o mnie. Tak poszukiwana przez nas „miłość”, może być też tym co nas przeraża, otwarcie się na drugą osobę może wiązać się z lękiem przez zranieniem. Pojawia się trudność z zaufaniem, oddaniem i tworzeniem więzi, która byłaby satysfakcjonująca. A może po upływie „jakiegoś czasu” żar, który kiedyś był wygasł albo tylko tli się. Może w obliczu kryzysu doszło do zdrady? Wówczas warto wraz z partnerem, mężem/żoną zgłosić się o pomoc do terapeuty, który pomoże przedyskutować istotne kwestie. W atmosferze zaufania, bezpieczeństwa można nauczyć się nowego sposobu komunikacji, opartej na szacunku i szczerości. Wyjaśnić swoje postępowanie, emocje, reakcje, znaleźć kompromis. Skłonić nas do zastanowienia się nad rozwojem naszego związku. Znaleźć swe wspólne ale i indywidualne cele.

• rodzin:
Jest to forma pomocy skierowana do rodzin, które odczuwają potrzebę skorzystania z pomocy, gdyż same nie radzi sobie z istniejącymi problemami w ich systemie rodzinnym. Nawet jeśli jesteś członkiem rodziny, który odczuwa potrzebę skorzystania z pomocy psychoterapeuty możesz skorzystać z terapii sam/sama. Czasami jest to dobry początek inicjujący zmianę na lepsze. Z terapii rodzin może skorzystać cały system, czyli rodzina. Do terapeuty trafiają rodzice, którzy nie radzą sobie z nastolatkiem. Rodziny w których konflikty, codzienne kłótnie zastąpiły życzliwą uważność na siebie. Terapeuta pomaga przywrócić zagubiony szacunek, akceptacje, spokój i miłość w rodzinie, która pod wpływem silnych emocji wydaje się być daleko.

• grupowa:
Grupa jest skierowana dla osób pragnących rozwoju i pogłębienia wglądu w siebie, lepszego funkcjonowania w codziennych sytuacjach w życiu osobistym, zawodowym, w relacjach z bliskimi. Skierowana jest dla osób pragnących rozwoju i pogłębienia wglądu w siebie, przeżywających kryzysy, trudności w radzeniu sobie z sytuacjami stresowymi. Zapraszamy osoby borykające się z nerwicą, depresyjnością, kłopotami ze zdrowiem o podłożu psychologicznym oraz wszystkich chcących zrozumieć i poprawić styl swojego funkcjonowania. Grupa terapeutyczna otwarta jest dla osób doświadczających cierpienia i trudności w relacjach z innymi. Adresowana jest także do osób, które mają kłopoty z nawiązywaniem kontaktu, czują się uzależnione emocjonalnie, są uwikłane w niechciane relacje, mają trudność w rozpoznawaniu i wyrażaniu własnych potrzeb i uczuć.

Celem pracy terapeutycznej jest wzrost świadomości siebie, pełniejsze rozpoznanie swoich pragnień, ograniczeń, wartości i zrozumienie wyborów życiowych oraz doświadczanie swoich uczuć, myśli i zachowań. Grupa Terapeutyczna pomaga we wprowadzaniu zmian w życiu.

• interwencja kryzysowa:
jako forma pomocy psychologicznej, polega na kontakcie terapeutycznym, skoncentrowanym na problemie wywołującym kryzys, czasowo ograniczonym, w którym dochodzi do konfrontacji osoby z kryzysem i do jego rozwiązania. Redukcja symptomów i przywrócenie równowagi psychicznej zapobiega dalszej dezorganizacji.Interwencja kryzysowa to działalność prewencyjna, związaną z prewencją wtórną – zapobieganiem pogłębianiu się patologii w konsekwencji nierozwiązanych kryzysów. Prewencja pierwotna to zapobieganie rozwojowi kryzysów i patologizacji w wymiarze ogólnospołecznym.

Klasyczny model interwencji kryzysowej polega na zapewnieniu wsparcia emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa, zredukowaniu lęku.
Jak przebiega interwencja kryzysowa:
Krok I. Prośba o pomoc.

Osoba w kryzysie poszukuje pomocy. Należy odebrać jej sygnały, usłyszeć jej wołanie.
Krok II. Analiza sytuacji powodującej kryzys

Terapeuta analizuje jej aktualne funkcjonowanie w relacji z sobą, z innymi, w domu, w pracy. Analizuje aktualne cele, wartości.

Pytania klucze: jak wygląda twój dzień? Jakich masz znajomych, przyjaciół? Co myślisz o sobie? Co dla Ciebie jest ważne w życiu? Jakie uczucia najczęściej przeżywasz?
Krok III. Rozpoznanie strategii i działań, które podejmowane były przez osobę w kryzysie. Terapeuta analizuje wszystkie możliwe działania, które podejmowała osoba w kryzysie i efekty tych działań. Należy dowiedzieć się jak wygląda dotychczasowy schemat rozwiązywania problemów. Jakie towarzyszą temu schematy poznawcze, emocjonalne i behawioralne.

Pytania klucze: Jak dotychczas radziłeś sobie z trudnościami? Jakie były efekty twoich działań? W jaki sposób radziłeś sobie w podobnych sytuacjach?
Krok IV. Sprawdzenie możliwych, preferowanych rozwiązań

Terapeuta sprawdza co jest celem osoby w kryzysie. Na ile preferowany jest ten cel oraz czy dana osoba w jakiś sposób już podobne rzeczy realizowała.

Pytania klucze: Czy były takie chwile w twoim życiu, że udawało ci się realizować choćby część z tych celów? W jaki sposób udawało ci się "to" zrobić? Co takiego musiałoby się zdarzyć, abyś częściej "to" robił? Co będziesz robił, kiedy ten problem zostanie rozwiązany?
Krok V. Nauczenie nowych strategii postępowania

Terapeuta powinien nauczyć nowego sposobu widzenia świata, rozwiązywania problemów oraz zachowania się. Niezbędne są tutaj treningi zachowań konstruktywnych. Osoba w kryzysie ma dzięki nam zobaczyć swój problem z metapoziomu. Wykorzystać wszystkie swoje zasoby.
Krok VI. Kontrakt na uczenie się nowych zachowań i wdrażanie nowej strategii

Na tym etapie terapeuta doprowadza do końca swoją interwencję. Osoba wspomagana powinna dalej sama wdrażać w codziennym życiu nowe strategie. Jest to sprawdzian działania przeorientowanych mechanizmów obronnych oraz nowych schematów postępowania.

Nie bójmy się kryzysów. One dają nam szansę na uruchomienie swoich potencjałów i powodują nasz rozwój.

• poradnictwo psychologiczne:
zdiagnozowanie potrzeb klienta, zrozumienie przez niego problemu, z powodu którego przychodzi do specjalisty, jego wpływu na ten problem oraz rozpoznania czynników potrzebnych do dokonania zmiany;

zaplanowanie konkretnych kroków (np. poprzez udział w warsztatach, grupach edukacyjnych, rozpoczęcie indywidualnej terapii), które służą poradzeniu sobie z problemem przedstawionym przez klienta;

wspieranie klienta, wspomaganie rozwoju cech sprzyjających poradzeniu sobie w aktualnej trudności, w sytuacji psychologicznego kryzysu klienta.

• doradztwo zawodowe:
proces doradzania, w którym doradca zawodowy pomaga klientowi w osiągnięciu lepszego zrozumienia siebie samego w odniesieniu do środowiska pracy, aby umożliwić realny wybór lub zmianę zatrudnienia albo osiągnięcie właściwego przystosowania zawodowego.

• coaching:
Interaktywny proces, który pomaga pojedynczym osobom lub organizacjom w przyspieszeniu tempa rozwoju i polepszeniu efektów działania. Coachowie pracują z klientami w zakresach związanych z biznesem, rozwojem kariery, finansami, zdrowiem i relacjami interpersonalnymi. Dzięki coachingowi klienci ustalają konkretniejsze cele, optymalizują swoje działania, podejmują trafniejsze decyzje i pełniej korzystają ze swoich naturalnych umiejętności. Coaching jest procesem, którego głównym celem jest wzmocnienie klienta oraz wspieranie go w samodzielnym dokonywaniu zamierzonej zmiany w oparciu o własne odkrycia, wnioski i zasoby.

Cechy charakterystyczne coachingu, jako dyscypliny:
• jest dobrowolny
• wyklucza jakąkolwiek dyrektywność np. ze strony coacha
• pomaga ludziom uczyć się, a nie jest po to, by ich uczyć
• jest zbudowany na bazie pytań
• pobudza do myślenia
• dokonuje się w atmosferze szacunku i pełnej akceptacji dla wartości klienta
• prowadzi do świadomego dokonywania zmian
• skupia się na osiąganiu celów

Istotą coachingu jest wykorzystanie zasobów: wiedzy i umiejętności już posiadanych oraz odpowiednie zmotywowanie i towarzyszenie klientowi w celowym usprawnianiu jego funkcjonowania. Coaching to indywidualna praca z coachem, pozwalająca rozpoznać klientowi jego umiejętności, zdolności i talenty oraz pełniej wykorzystać potencjał. Coaching jest zorientowany wyłącznie na teraźniejszość i przyszłość, ponieważ przeszłości nie możemy zmienić. Coaching pomaga przekraczać bariery, rozszerzać strefę komfortu, poznać lepiej samego siebie, podnieść poczucie własnej wartości, znaleźć równowagę pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym.

Stres, stresor, napięcie.

Stres to specyficzne i niespecyficzne reakcje organizmu na bodźce zakłócające jego równowagę.
Wyróżniamy:
Stres ostry: przemijające stany pobudzenia z wyraźnie zaznaczonym początkiem i końcem.
Stres chroniczny: utrzymujący się pomimo upływu czasu stan trwałego pobudzenia. Wymagania są spostrzegane jako większe od pozostających do naszej wewnętrznej i zewnętrznej dyspozycji.

Stresor to bodziec, w wyniku którego organizm ulega reakcji przystosowawczej.

Napięcie to reakcja organizmu na stresor zewnętrzny. Wszelkie stresory wymagają adaptacji – dążenia do homeostazy. Są to ogólne reakcje na niespecyficzne stresory (Hans Selye).

Etapy reakcji adaptacji na stres:
• Stadium I REAKCJA ALARMOWA: powiększenie kory nadnerczy, reakcje na specyficzny stresor, wzrost poziomu adrenaliny, większa wrażliwość na stresor, duża podatność na choroby.
• Stadium II ODPORNOŚĆ: skurczenie kory nadnerczy, wzrost pobudzenia fizjologicznego, przeciwdziałanie przywspółczulnej cz. AUN, hamowanie działania stresora, podwyższona wrażliwość na stresor.
• Stadium III WYCZERPANIE: wzrost poziomu hormonów, wyczerpywanie się hormonów, zmniejszona zdolność opor przed stresorami, doznanie efektywne – DEPRESJA

Ogólny Zespół Adaptacji, opis poszczególnych stadiów.

Biolodzy uważają że właśnie zdolność adaptacji jest najistotniejszą cechą, która odróżnia świat istot żywych od przyrody nieożywionej. Cecha ta jest wyrazem indywidualności ustroju i jego aktywności, co sprawia, że organizm żywy nigdy nie poddaje się biernie działaniu środowiska. Warunkiem przetrwania organizmu narażonego na wpływy świata otaczającego jest sprawność mechanizmów fizjologicznych odpowiedzialnych za zmiany w środowisku wewnętrznym i przeciwstawiające się im reakcje.

Określenie „adaptacja” zostało nazwane General Adaptation Syndrome (Ogólny zespół adaptacyjny). Zespół ten jest głównym elementem teorii stresu, której twórcą był wybity fizjolog kanadyjski H. Selye.

Początek koncepcji steru zaczyna się w przypadkowo wykrytym przez Selye’go „zwykłym zespole choroby”. Selye jeszcze jako student stawiał sobie pytanie „dlaczego tak jest iż rozmaite czynniki chorobotwórcze (np. te powywołują odrę czy grypę),posiadają wspólną właściwość wywoływania „nieswoistych objawów”.

Ten zwykły zespól chorobowy był pierwszym dowodem (dla Selyego) ze „nieswoiste cechy choroby” są z punktu widzenia lekarskiego istotną właściwością stresu.

Dalsze doświadczenie lekarskie oraz badania w laboratorium biochemicznym Uniwersytetu McGill w Montrealu doprowadziły do skrystalizowania się teorii stresu. Według niego stres jest nieswoistą reakcją organizmu na wszelkie stawiane mu żądania.

Według Selye’go ważnym argumentem „nieswoistości” reakcji stresowych jest mechanizm aktywacji układu wewnątrz-wydzielniczego, a ściślej kory nadnerczy.

Według S. mechanizm sterowania reakcją stresu można opisać następująco. Stresor pobudza podwzgórze, produkowana jest substancja sygnalizująca, iż przysadka powinna wydzielać do krwi większą ilość hormonu adrenokortykotropowego (ACTH). Pod jego wpływem zewnętrzna korowa część nadnerczy wydziela kortykoidy. To prowadzi z kolei do zmniejszania i zaniku grasicy oraz innych zmian towarzyszących, takich jak zanikanie węzłów chłonnych, hamowanie reakcji zapalnych i wytwarzanie cukru. Drugą typową reakcją stresu jest powstanie owrzodzeń układu pokarmowego, co jest związane z wysokim poziomem kortykoidów we krwi oraz z funkcjonowaniem autonomicznego układu nerwowego.

Ten opisany zespół zmian, wywołanych działaniem na organizm czynników szkodliwych(stresorów) takich jak zranienie, infekcja, wysoka temperatura, hałas, itp. ma charakter przystosowawczy i to dwojakiego rodzaju:
• Lokalny zespół adaptacyjny (LAS-Local Adaptation Syndrome) ,obejmujący zmiany specyficzne zachodzące w miejscu występowania stresora (np. w miejscu oparzenia).
• Ogólny zespół Adaptacyjny (GAS) obejmuje zmiany niespecyficzne, uogólnione. Ten ostatni zespół wszelkich niespecyficznych zmian fizjologicznych, a więc nie związanych bezpośrednio z naturą i działaniem bodźca szkodliwego ,jest istotą stresu w koncepcji Selye’go .
Tak rozumiana reakcja stresu rozwija się poprzez trzy stadia:

1.reakcji alarmowej
2.odporności
3. wyczerpania

Ad.1. STADIUM REAKCJI ALARMOWEJ:
Stadium reakcji alarmowej jest wyrazem powszechnej mobilizacji ił obronnych organizmu. W tym stadium wyodrębnia się dwie fazy:
a) faza szoku, obejmująca początkowy bezpośredni wpływ czynnika szkodliwego na organizm charakteryzujący się wystąpieniem pierwszych sygnałów pobudzenia organizmu do obrony(np. spadek ciśnienia krwi lub obniżenie temperatury), bądź wskaźników uszkodzenia organizmu,
b)faza przeciwdziałania szokowi, obejmująca reakcje obronne, którym towarzyszą zmiany w funkcjach fizjologicznych (np. wzrost ciśnienia we krwi, podwyższenie temperatury ciała).

Ad.2. STADIUM ODPORNOŚCI:
to stadium względnej adaptacji charakteryzujące się tym, że organizm względnie dobrze znosi czynniki szkodliwe działające już jakiś czas, a słabiej toleruje inne bodźce, które uprzednio były nieszkodliwe.

Ad.3. STADIUM WYCZERPANIA:
pojawia się wtedy, gdy czynniki szkodliwe działają działają zbyt intensywnie bądź zbyt długo, a uogólnione pobudzenie organizmu nie służy już zwalczaniu stresora lecz charakteryzuje się utratą zdolności obronnych, czego wskaźnikiem jest rozregulowanie funkcji fizjologicznych. W ostatnim stadium wyczerpania mogą pojawić się względnie trwałe reakcje patologiczne, które przy dalszym działaniu stresora mogłyby prowadzić do śmierci.

Problem wyczerpania organizmu zwłaszcza w procesie biologicznego starzenia się wiąże się z drugim ważnym elementem składowym teorii stresu Selye’go a mianowicie z „energią przystosowania”. Uczony wyodrębnia „powierzchniową” i „ głęboką” energię przystosowania.
Energia powierzchniowa jest uruchamiana na każde żądanie, a jej wydatki są uzupełniane kosztem energii głębokiej, która na drodze adaptacyjnych zmian mechanizmów homeostatycznych prowadzi do starzenia i śmierci.

Ta hipoteza o istnieniu dwóch poziomów adaptacji ma wielu zwoleników, (np. Lazarus 1966) to jednak ze względu na to, iż nie ma dowodów fizjologicznych potwierdzających nieodwracalność strat tej energii, koncepcja „energii przystosowania” ma nadal status wyłącznie symboliczny.
Reasumując przedstawioną koncepcję stresu, trzeba zaznaczyć że jest ona szeroko krytykowana. Przede wszystkim zwraca się uwagę na enigmatyczność definicji „stresu” i „energii przystosowania”, które z punktu widzenia fizjologii nie mają uzasadnienia empirycznego.

Choroby psychosomatyczne.

Wypalenie zawodowe - istota, elementy składowe.

Wypalenie zawodowe, syndrom wypalenia zawodowego, syndrom Burnout – występuje, gdy praca przestaje dawać satysfakcję, pracownik przestaje się rozwijać zawodowo, czuje się przepracowany i niezadowolony z wykonywanego zajęcia, które niegdyś sprawiało mu przyjemność.

Jest to wynik stresu występującego na skutek przepracowania. Występuje najczęściej w zawodach wymagających intensywnych kontaktów z ludźmi, wśród psychologów, pedagogów, lekarzy, nauczycieli, pielęgniarek i innych. Osoby, które doznają syndromu wypalenia zawodowego, mogły być przedtem pracoholikami.

Według Christiny Maslach istnieją 3 elementy składowe zawodowego wypalania się:
1. EMOCJONALNE WYCZERPANIE – uczucie pustki i odpływu sił wywołane nadmiernymi wymaganiami psychologicznymi i emocjonalnymi, jakie stawiała przed pracownikiem praca (bądź sam stawiał sobie takie nierealistyczne wymagania wobec własnych możliwości);
2. DEPERSONALIZACJA – poczucie bezduszności, bezosobowości, cyniczne patrzenie na innych ludzi, obniżenie wrażliwości wobec innych;
3. OBNIŻENIE OCENY WŁASNYCH DOKONAŃ – poczucie marnowania czasu i wysiłku na swoim stanowisku pracy.

Szkodliwe picie alkoholu wg ICD-10 oraz zespół uzależnienia od alkoholu wg ICD-10.

Skutki uzależnienia od alkoholu.

Skutki zdrowotne:
• Oznaki głodu (przy odtruciu): drżenie, nudności, wymioty, bóle żołądka, pocenie się, nerwowość, poirytowanie, koszmary, halucynacje, konwulsje.
• Upośledzenie systemu trawiennego: podrażnienie przewodu pokarmowego (zapalenie okrężnicy, zapalenie przełyku, nieżyt żołądka), zapalenie trzustki, krwawienie układu pokarmowego, upośledzenie wątroby (żółtaczka alkoholowa, marskość), zniszczenie komórek wątrobowych.
• Upośledzenie układu krążenia: nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca.
• Nowotwory: ust, gardła, przełyku, wątroby.
• Częste infekcje: żółtaczka wirusowa, suchoty.
• Zaburzenia psychiczne i neurologiczne: zaburzenia charakteru: agresywność, drażliwość, zły nastrój, osłabienie woli i panowania nad sobą, bezsenność, niepokój, stany depresyjne z ryzykiem samobójstwa, utrata pamięci, osłabienie uwagi, deliria i stany szaleństwa, ryzyko hospitalizacji w szpitalu psychiatrycznym, zapalenie wielonerwowe nóg ryzyko paraliżu, zapalenie nerwu wzrokowego ryzyko utraty wzroku.
• Czasem śmierć.

Skutki społeczne:
• Rezygnacja z kontroli nad swoim życiem codziennym:
- zaniedbania w wychowaniu i edukacji dzieci,
- niestabilność związku (brak porozumienia, kłótnie),
- utrata praw (świadczenia), zadłużenie i bieda.
• Utrata wszelkich więzi społecznych, co może prowadzić do marginalizacji: izolacja.
• Zerwanie więzi rodzinnych: separacja, rozwód, utrata kontaktu i więzi z dziećmi.
• Sprawy sądowe: przemoc w małżeństwie, porzucenie rodziny, prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwości, utarczki i bójki w miejscach publicznych.

Pojęcie współuzależnienia – rodzina z problemem alkoholowym.

Współuzależnienie – utrwalona forma funkcjonowania w długotrwałej, trudnej i niszczącej sytuacji związanej z patologicznymi zachowaniami uzależnionego partnera, ograniczająca w sposób istotny swobodę wyboru postępowania, prowadząca do pogorszenia własnego stanu i utrudniająca zmianę własnego położenia na lepsze. Współuzależnienie może wystąpić również w relacjach miedzy członkami rodziny, przyjaciółmi czy współpracownikami.

Za rodzinę z problemem alkoholowym uważa się rodzinę, w której choćby jedna osoba pije w sposób przynoszący szkodę. Głównie dotyczy to rodzin, w których ktoś jest uzależniony od alkoholu. Człowiek pijący w sposób uzależniony lub nadmierny dostarcza wszystkim innym problemów życiowych, finansowych i emocjonalnych, co sprawia, że cała rodzina boryka się z szeroko rozumianym “problemem alkoholowym".

Można powiedzieć, że problemy związane z alkoholem ma nie tylko ten kto pije, bo nikt nie pije w próżni społecznej. Mają je wszyscy, którzy pozostają w więzi z alkoholikiem. Ci, którzy go kochają i chcą o niego dbać, którzy są od niego zależni finansowo lub emocjonalnie, którzy żyją z nim w jakiejkolwiek wspólnocie. Ponieważ choroba obejmuje całą rodzinę, więc także tych jej członków, którzy nie piją, można pracę nad rozwiązaniem problemu rozpocząć od nieuzależnionych członków rodzin. Zmiany systememowe potrafią doprowadzić do zmian w "poszczególnych elmentach", czyli ludziach, co wiele zmienia w sprawie alkoholu.

W rodzinie z problemem alkoholowym trudno o akceptację siebie i pozytywną tożsamość. Już raczej wszyscy mają pretensje do siebie samych i do siebie nawzajem. Zarówno alkoholicy, jak ich rodzina czy współmałżonkowie, a nawet dorastające dzieci, związane są węzłami krzywdy i winy, urazy, agresji oraz poczucia, że nikt nie jest w porządku.

Wraz z oskarżeniami, poczuciem winy i nieadekwatności (nie jest dobrym mężem, ale to przeze mnie, ja nie umiem być dobrą żoną) pojawiają się inne trudne, przykre uczucia. Emocjonalna atmosfera rodziny alkoholowej ogniskuje się wokół wstydu, żalu, złości, lęku, poczucia winy i krzywdy. Inni ludzie i inne rodziny także przeżywają te wszystkie stany, jednak rzadko kiedy w tak nasilonym połączeniu i chaosie jak ma to miejsce w rodzinie z problemem alkoholowym. Złość zamienia się w żal, żal w poczucie winy, wina w lęk, a lęk w poczucie krzywdy. Taka lub podobna kombinacja destrukcyjnych połączeń emocjonalnych mało sprzyja akceptowaniu siebie i realistycznemu widzeniu swoich problemów.

Zespół cierpień i zaburzeń członków rodziny alkoholowej określa się pojęciem współuzależnienia. Obejmuje on następujące objawy:

• Uporczywą koncentrację myśli i działań zorientowanych na alkoholika i jego picie (myślenie o tym, czy alkoholik upije się czy nie, w jakim stanie wróci, co zrobi, jak zachować się, gdy przyjdzie pijany), co oznacza, że osoba, która nie pije, także krąży wokół alkoholu.
• Zgoda na coraz większe, niedopuszczalne przedtem koszty, jakie ponosi rodzina za sprawą picia.
• Zaburzenia życia uczuciowego w postaci gwałtownych zmian nastroju (huśtawka emocjonalna), czarnowidztwo, nastroje depresyjne, zamęt uczuciowy. Doprowadzają często do sięgania po środki chemiczne zmieniające (poprawiające) nastrój, w tym po alkohol.
• Zaburzenia psychosomatyczne i nerwice. Zaburzenia psychosomatyczne (bóle głowy, mięśni, serca, żołądka itp) prowokują do sięgania po środki przeciwbólowe i nasenne, co może także doprowadzić do uzależnienia.
• Pustka duchowa w postaci nerwowej koncentracji na szczegółach życia codziennego, bez niezbędnego dystansu do spraw drobnych, który zyskujemy przez zatrzymanie się i refleksję nad sensem życia oraz bytowaniem w świecie duchowym. Wypływają stąd: rozpacz, desperacja i brak nadziei.
• Wspomaganie choroby alkoholowej przez zwolnienie alkoholika z odpowiedzialności za skutki jego picia (kłamstwo w celu osłonięcia go, tuszowanie wielu spraw, ochrona przed przykrościami, które mogą być konsekwencją tego, że “narozrabiał" itp).

Płodowy Zespół Alkoholowy FAS- przyczyny, objawy, skutki w sferze somatycznej, poznawczej i społecznej.

PRZYCZYNY:
Szczególnie niebezpieczne jest picie w pierwszych dniach po zapłodnieniu, a więc wtedy, gdy jeszcze nie wiadomo, że jest się w ciąży. Największe uszkodzenia mózgu i układu nerwowego może spowodować alkohol w pierwszych 3-5 tygodniach. Alkohol wypity w trzecim trymestrze może znacząco spowolnić rozwój dziecka, a nawet spowodować przedwczesny poród.

OBJAWY:
• niski wzrost i małogłowie
• dysmorfie twarzy (np. twarz jest niesymetryczna)
• wady układu kostno-mięśniowego i zaburzenia czucia głębokiego, problemy z koordynacją (dziecko może np. złamać rękę i nie czuć tego)
• problemy ze słyszeniem, opóźniona zdolność mówienia
• zmniejszone pole widzenia, słaba pamięć wzrokowa (dziecko może się łatwo gubić nawet w okolicy domu)
• anomalie w budowie wątroby, serca, nerek, narządów płciowych
• podwyższony próg bólu lub nadwrażliwość na ból
• nadpobudliwość
• problemy z pamięcią i trudności w uczeniu się (dziecko będzie się skarżyć, że „nic mu nie wchodzi do głowy”, choć się uczy)
• zaburzenia zachowania, niedostosowanie społeczne, trudności w przewidywaniu konsekwencji swoich zachowań (może np. uciekać z domu)
• niekontrolowane napady złości
• skłonność do uzależnień
• skłonności depresyjne i lękliwość

SKUTKI:
Dorośli z zespołem FAS mają trudności z osiągnięciem pełnej niezależności. Mają kłopoty w szkole, problemy w utrzymaniu stałej posady i wytrwaniu w zdrowym związku. Dzieci i dorośli z FAS są podatni na fizyczną, seksualną i emocjonalną przemoc. Bez wczesnej interwencji osoby takie mają szansę rozwinąć zaburzenia wtórne, takie jak choroby umysłowe, problemy z prawem, problemy szkolne, nadużywanie alkoholu i narkotyków, niepożądaną ciążą. Większość osób z FAS ma przeciętny poziom inteligencji o FAS jest przyczyną poważnych problemów społecznych i zaburzeń zachowania

Osoby z FAS mają trudności z:
• gromadzeniem informacji;
• wiązaniem nowych informacji z uprzednim uczeniem;
• pamięcią, zwłaszcza tzw. krótką;
• wykorzystaniem informacji;
• myśleniem abstrakcyjnym - abstrakcyjne myślenie stanowi niewidzialną podstawę funkcjonowania świata;
• myśleniem przyczynowo-skutkowym, wyobraźnią - osoby z FAS/E nie potrafią wyobrazić sobie tego, czego nie doświadczyły;
• uogólnianiem - brakuje im plastyczności w procesie myślenia, tak więc - jeśli zmieniasz część rutyny, musisz stworzyć całkowicie nową rutynę;
• czasem - poczuciem czasu, godziny, dopasowaniem pewnych czynności do określonych godzin, cykliczną naturą zjawisk;- pamięcią - zwłaszcza krótką.