PEDAGOGIKA PERSONALISTYCZNA
Przedstawiciele: Teresa Kukołowicz, Marian Nowak, Karol Wojtyła, Wojciech Chudy. Personalizm etyczny wywodzi się z Polski.
Podmiotowość i indywidualność jako metafizyczne elementy osoby
Personalizm to osoba + jej dobro. Posiada dwie własności:
podmiotowość osoby (niezmienna tożsamość człowieka od narodzin aż do naturalnej śmierci, byt osoby),
indywidualność osoby (coś tylko mojego, pewien rodzaj samotności).
Aksjologiczne cechy osoby – omówić i scharakteryzować
wolność – wartość (wolna wola – cecha)
prawda – wartość (rozum – cecha)
Gdyby człowiek był tylko wolny, nie wiedziałby, co robić, którą drogą podążać; prawda to rodzaj drogowskazu, wskazuje kierunek. Prawda wielka to pytanie o sens życia, cierpienia, istnienie Boga. Prawda mała to codzienne małe czynności, mówienie prawdy (uczicwość, szczerość), życie bez udawania. Wolność musi iść w parze z prawdą. Bez wolności nie odkryjemy prawdy.
ciało – wartość (cielesność – cecha); nasze ciało jest o tyle wartością, jeśli jest posłannikiem naszego „ja”; za pomocą ciała okazujemy uczucia
sumaryczność – wolna wola + rozum + cielesność = godność
godność – głęboka własność antyczna, czyli bytowa (odkąd jestem – mam godność); jedynym warunkiem posiadania godności jest BYCIE; każdy ją posiada, nie zanika z czasem, przez chorobę a nawet złe uczynki; jest ponad wszystko
Co to znaczy, że człowiek „jest osobą”, a jednak się osobą „staje”
Czym jest czyn ludzki. Omówić etapy czynu
Świadomy czyn człowieka jest bardzo ważny w tej koncepcji. Etapy czynu:
Etap pomysłu (rozpoznanie przez rozum jakiegoś dobra do zrobienia; jednocześnie dostrzegamy jakieś zło, na które musimy zareagować; należałoby tę osobę uratować)
Etap upodobania (obrót naszej woli, która chce to dobro uczynić -> POWINNAM jakoś zareagować, coś zrobić. Wejście osoby w moralność)
Etap zamiaru (mocniejszy niż wcześniejszy -> MUSZĘ coś zrobić, nie mogę być bierna)
Etap namysłu (rozważenie JAK TO ZROBIĆ? – jak sprostać temu dobru)
Przyzwolenie ( wybieram 1 konkretną formę reakcji – że np. będę skakał do wody)
Rozmysł (instrukcje szczegółowe, jak skaczę to co robię: ściągam buty, ubranie-wow
Robię to (etap wyboru, decyzji, robię to -> skaczę do tej wody).
Ważną przyczyną wielu błędów życiowych jest pominięcie któregoś z etapów !! Jak np. podoba mi się chłopak (etap 2, to często pomijam następne i przechodzę do 7 – robię to
Działanie pedagogiczne w odniesieniu do każdego etapu czynu
Etap I jest trudny jeśli chodzi o wychowanie dziecka -> trzeba pokazać mu, żeby dostrzegało potrzeby innych ludzi, było wrażliwe -> musimy być przygotowani na ten etap pedagogicznie.
Etap II -> widzimy, że coś się dzieje na ulicy, często nie przechodzimy do tego etapu tylko mówimy: „ktoś musi coś z tym zrobić”, musimy więc uczyć dziecka przejścia od „widza” -> do odpowiedzialności zbiorowej
Etap III -> działanie samemu, aby się nie bało samodzielnego działania wobec problemu
Etap IV -> pokazać, że nie trzeba działać na wariata, tylko przemyśleć zanim zadziałamy czy ma to sens, namysł (zastanowić się) - > rozmowa z dzieckiem
Etap VII -> jest bardzo ważny ! Zrobienie czegoś jest niejednokrotnie dla nas trudne
Poczucie wartości buduje nasze decyzje !!!
Przechodnie i nieprzechodnie skutki czynów
Świadectwo jako skuteczna metoda wychowania
Nie możemy wejść na grunt wolności dziecka, dziecko musi być gotowe samo wybrać wartości życiowe, dlatego szczególne znaczenie ma tu świadectwo, jest jedyną skuteczną metodą, słowa wypowiadane nie będą zmieniały wartości dziecka natomiast nasze świadectwo tak. Godności człowieka nie da nauczyć nakazami, trzeba pokazać naocznie!
Podsumowanie pedagogiki personalistycznej
PERSONALIZM – nurt pedagogiczny postulowany przez Karola Wojtyłę, w którego centrum jest człowiek, jego niezbywalna godność i wartość jako osoby; istotnym elementem jest samowychowanie w dialogu oraz czyn, czyli świadome dokonywanie działań na podstawie własnych wyborów w oparciu o wolną wolę i wartości moralne.
szacunek dla każdego bez względu na wszystko
uszanowanie wolności dziecka (przekonanie, że wychowawca stwarza pewne warunki dziecku, ale od najwcześniejszych lat stara się, by wiele rzeczy mogło wybierać samo)
„samowychowanie w dialogu” – pokazywać, że dziecko od początku ma możliwość wyboru w pewnych kwestiach, poczucie sprawstwa
ANTYPEDAGOGIKA
Przedstawiciel – HUBERTUS VON SCHOENBECK
Początek – 1975 rok w RFN, wówczas ukazała się książka „Antypedagogika”. Neoromantyczny ruch, który wybił się na fali wszystkich ruchów tolerancji (walki o równouprawnienie).
Inspiracje. Dlaczego poród?
Antypedagogiczna krytyka wychowania
Hubertus pyta: a gdzie są dzieci?
-> chce się je wychowywać, Hubertus -> „Wychowawcy i nauczyciele to tendencyjni faszyści, wychowanie jest poczuciem władzy”, za całą ideą wychowania dziecka kryje się założenie, że nie jest ono w pełni człowiekiem, traktuje się je jako masę plastyczną.
Dlaczego czujemy się władni nagradzać za coś, karać za coś, uderzyć?? – przecież jest to taki sam człowiek jak my tylko trochę mniejszy. Dlaczego mogę uderzyć dziecko a np. koleżanki nie uderzę, mają przecież taką samą godność.
Co zamiast wychowania?
Postulaty (na egzamin – co mi się podoba z tych postulatów a co nie – i dlaczego):
Odpowiedzialność za dzieci jest niszczeniem ich tożsamości.
Dziecko wie, co jest dla niego dobre i czego potrzebuje.
Wychowanie jest władzą i przemocą nad dzieckiem. (NIE wychowaniu, a TAK empatii, bezpośredniości).
Dorośli uważają, że dzieci nie są pełnowartościowymi ludźmi. (dzieci powinny być wybierane do parlamentu (prawa polityczne czynne i bierne), mieć prawo do wyboru edukacji, mieć prawo pracować i dostawać za to wynagrodzenie jak każdy dorosły).
Należy szanować dziecięcą wolę i uczucia. (dziecko od samego urodzenia wie co jest dla niego dobre -> „mamo jest mi ciepło” „tu jest zimno – zakładaj sweterek”, „ale mi jest ciepło” „ostatnio chorowałaś, powiedziałam zakładaj” – Hubertusa krew zalewa, skoro dziecko mówi, że jest mu ciepło to jest mu ciepło)
Trzeba okazywać dziecku akceptację.
Spełniać tylko zakomunikowane potrzeby dziecka. (dziecko decyduje, że np. chce jeść (wtedy matka karmi je piersią). Hubertus uważa, że trzeba spełniać tylko zakomunikowanie potrzeby dziecka, gdy mówi nam co chce, nie spełniamy czegoś za dziecko „a może pobawimy się w….”, trzeba być krok za dzieckiem a nie krok przed nim.
Zdjąć skafander pedagoga – przy dziecku zachowywać się jak jego przyjaciel.
Jego postulaty naszego stosunku do dzieci są uniwersalne, dotyczą też relacji między nami. Czasem pouczamy dziecko „ja w twoim wieku to się uczyłam, nie chodziłam tu i tam”. Dziecko powinno odpowiedzieć rodzicowi „Mamo, nigdy nie byłaś mną w moim świecie” ->
„Astronautyczny skafander pedagoga”
Schoenbeck chciał zdjąć ten skafander pedagoga i stać się jednym z nich – dzieci. Przeprowadził eksperyment z 6-osobową grupą dzieci – chciał wtopić się w nią bez intencji wychowawczych. Zauważył, że dzieci go pokochały i da się z nimi zaprzyjaźnić.
Ocena odpowiedzialności za dziecko
Odpowiedzialność za dziecko zabija jego autonomię, dopóki my czujemy się odpowiedzialni za dziecko, nie będzie miało ono okazji poczuć się odpowiedzialne za siebie samo.
Jakie zachowania, wg antypedagogów, są dobre, a jakie złe?
Śliski moment w tej koncepcji: „nie ma obiektywnego zła i dobra”, za każdym z dziecięcych zachowań stoi jakaś jego potrzeba, co z tego, że ty oceniasz inaczej, ono myśli inaczej i szanujmy jego decyzję. Podchodzimy do dziecka bez intencji wychowawczych, z intencją czystego wsłuchania się w drugiego człowieka, w którym widzę pełne człowieczeństwo. Schoenbeck twierdzi, że powinniśmy być jak PUSTA BUTELKA -> jak ktoś do nas przychodzi nie możemy mieć na starcie pełno recept dla niego, musi czuć, że rozumiemy jego problem, wysłuchamy go. Kobieta czasem chce się wypłakać, poczuć wsparcie, położyć głowę na ramieniu a nie wysłuchiwać recept Bliska relacja z drugim człowiekiem jest najważniejsza, a nie wychowywanie go i narzucanie swoich racji. Rozmawiaj ze swoim podopiecznym jak z tatą.
Zarzuty wobec Schoenbecka:
To, że nie ma celów i założeń jest błędne, bo same te myśli są założeniami.
Zamiar wychowania dziecka jest dyskryminowaniem dziecka, ponieważ chcąc wychować dziecko uważamy je za niepełnowartościowe.
Podważa całą psychologię rozwojową dziecka twierdząc, że dziecko po narodzinach jest pełnowartościowe.
Dziecko, zanim zacznie mówić, też ma swoje potrzeby, których nie jest w stanie zakomunikować, a my z psychologii uczymy się je rozszyfrowywać.
ANTYPEDAGOGIKA – nurt w pedagogice, który odrzuca odpowiedzialność za dziecko, zakłada, że dziecko samo wie, co jest dla niego dobre, a rodzic może jedynie zaspokajać jego potrzeby; do dzieci podchodzi się bez intencji wychowawczych ale z intencją wsłuchiwania się w ich potrzeby (tylko zakomunikowanie).
PEDAGOGIKA POSTMODERNIZMU
Przedstawiciele
Idea uniwersalnego Rozumu a postmodernistyczny pluralizm (kontekstualna teoria rzeczywistości)
Każdy ma swoją prawdę i rację. Świat społeczny jest skomplikowany, wewnętrznie sprzeczny, różnorodny. Z tego względu nie da się tego świata jednoznacznie wyjaśnić, ponieważ jest złożony. Pedagogika postmodernistyczna krytykuje wiele założeń, takich jak autorytet, wychowanie. Nie ma tam prawdy, jest ona odrzucana, są prawdy (lokalne?) wielu ludzi. Niezawodna obiektywna rzeczywistość nie istnieje, jest odrzucona. Wszystkie pojęcia się problematyzuje, np. dobro dziecka – skąd wiadomo, że coś jest dobre, co ty wiesz o dobru dziecka. Teza i postulat tego, że każdy powinien się samorealizować, jak mu się żywnie podoba. Pedagogika postmodernizmu sprzyja buntownikom, ludziom odmiennym i innym, np. transwestytom. Zmienność świata podważa jego prawdziwość.
Fragmentaryzacja wiedzy
Relatywność wiedzy (punkt widzenia zależy od punktu siedzenia)
Zrywamy z uniwersalnym rozumem, który mógłby sięgnąć uniwersalnej prawdy i dopuszczamy sprawy lokalne (fragmentaryczne) racjonalności lub irracjonalności (absurdy)
Wiedza zależy od potrzeb ludzi – pytamy o to, co nam przydatne, uzależniamy produkcję wiedzy od wymagań rynku (np. na filozofię nie ma kandydatów, za to prywatne uczelnie otwierają socjologię mody)
Silne skojarzenie wiedzy i władzy (często komu zależy na tym, by inni mieli jakąś wiedzę – ma władzę – czyli stoi za tym biznes)
W Ameryce przed wojną – ankiety jak wygląda dzień młodego człowieka, potem na tej podstawie układali program kształcenia aby to współgrało (edukacja uwzględniała interesy, potrzeby grup społecznych – i to było dobre, teraz powinno tak być)
Edukacja ma być nie tyle produkcją wiedzy, ile produkcją podmiotów społecznych i politycznych – kształcenie obywateli zdolnych do samodzielnego kierowania swoim życiem
Postmodernista wie, że wiedza jest uwikłana w różne konteksty – wiedza nie jest obiektywna i niezależna, i ulega wpływowi politycznemu, biznesowemu, filozoficznemu itp.
Każda władza jest nieuchronnie polityczna
Wiedza ma służyć temu, byśmy przez sito przesiewali to, co promuje aktualna wiedza/władza
W programach edukacyjnych są treści, które mają zapewnić komuś biznes
Postmodernizm – edukacja ma kreować świadomych użytkowników wiedzy
Postmodernistyczna krytyka europocentryzmu
Wartości postulowane w pedagogice postmodernistycznej
Hasła pedagogiki postmodernistycznej:
Tolerancja
Otwarcie społeczeństwa na wyrażanie indywidualnych gustów, życzeń, poglądów małych grup (np. homoseksualiści)
Konsekwencje pedagogiczne: wszystko jest rozumiane w kontekście. Np. w jednym kontekście aborcja będzie ok. (np. ze wzgl. na biedę matki) a w innym zła. relatywizm
Wg postmodernisty dobre będzie to, co sobie kto wybierze.
Postylaty pedagogiki postmodernizmu:
Szacunek dla inności
Dialog – tolerancja (aby lepiej się zrozumieć – np. jak to jest być gejem)
Akceptacja inności – różnice nie są represjonowane, a kultywowane
Rezygnacja z odwiecznych praw autorytarnego porządku na rzecz akceptacji różnych praw
?
Postmodernistyczny nauczyciel, nauczanie wobec komunikacyjnej rewolucji
Kategoria różnicy w postmodernizmie i w szkole
Różnice:
Prawo do równości przy inności praw
Wielokulturowość (dążymy do tego, by nie tłumiono różnic kulturowych ale je kultywowano) dziecko romskie – kiedyś spolszczano, dziś się robi by czuło się wyjątkowo np. dni romskie w szkole [odrębne pedagogie związane z ,mniejszościami np. pedagogie feministyczne, mniejszości rasowych, seksualnych) jedyne hasło, którego chwycili się postmoderniści to solidarność (np. oni chcą pogodzić i homosiów i religijnych – ciężko – jedynym wspólnym hasłem jest solidarność)
Indywidualizacja dzieci; Pedagog powinien analizować historię życia dziecka, postrzegamy je biorąc pod uwagę indywidualne problemy i patrzymy na nie z tej perspektywy
Pedagogika krytyczna jest b. bliska postmodernizmowi, zajmuje się ukrytym programem szkolnym; w szkołach istnieją tzw. strefy ciszy: w klasie mamy dzieci o różnym statusie społecznym, a szkoła przemawia do dzieci kodem językowym, który jest dla dzieci o statusie wyższym (np. zdania wielokrotnie złożone, synonimy); dziecko, które nie jest przygotowane do tego kodu językowego, pogrąża się w strefie ciszy – czyli się nie odzywa, ale to nie jego wina – po prostu w jego domu mówi się inaczej; szkoła staje się narzędziem przemocy symbolicznej; od razu na starcie szkoła dokonuje segregacji, selekcji; ped. Krytyczna chce pomóc takim dzieciom
Pop-kultura w postmodernizmie
Kultura (brak zróżnicowania kultury wyższej i niższej!!!)
Przygląda się kulturze zastanej – tej jaka jest, i zauważa, że pewne kompetencje nabyte np. w szkole podstawowe są niepotrzebne;
Wobec zmiany kulturowej, która jest związana z rewolucją komunikacyjną (Internet), postuluje się nową edukację, która pomoże nabyć inne kompetencje, które umożliwią poruszanie się w elektronicznej przestrzeni, musi uczyć rozumienia informacji przekazywanych elektronicznie i wizualnie i uczyć krytycznego myślenia na ich temat
Odchodzi się od tradycyjnych kompetencji literackich – czytanie, rozumienie tekstu, uznaje się je za niepotrzebne (myślenie przyczynowo-skutkowe, analityczne, krytyczne (które jest oparte na literackiej abstrakcji – np. lektury, co autor miał na myśli); nie ma już linearnej struktury tekstu literackiego (nie czytają książek, są przyzwyczajeni do krótkich informacji tekstowych na nośnikach; nie zmienimy tego więc uczmy dzieci jak najlepiej korzystać z tego), kompetencje rozumienia symultanicznego (linearnie - akcja w książce się rozwija, symultanicznie - onet i wiele informacji, wideo, muzyki itd.)
zatarcie granic między sztuką i nie-sztuką (przeciwstawienie się rozgraniczeniu wysokiej i niskiej kultury);
upowszechnienie i dowartościowanie kultury masowej – popkultury; (polo.tv to jest także kultura);
krytyka instytucjonalnej, kanonicznej funkcji muzeum, galeria, teatr – jest to forma przemocy wg postmodernistów;
postulat włącza szerszych grup społecznych do kultury masowej; nie ma podziału na sztukę i kicz, bo kicz może być też sztuką;
nie powinno być podziału na twórczość profesjonalną i amatorską;
do edukacji powinno się wprowadzać jak najwięcej kultury masowej i popkultury
kultura popularna oddziałuje na człowieka przez emocje i ciało (dwa kanały)
postmodernizm odchodzi od podziału rozum – ciało i traktuje człowieka jako jedność
Moralność postmodernisty
POSTMODERNIZM – fenomen kulturowy związany z pedagogiką krytyczną, uznający relatywizm wiedzy, zależnej od potrzeb rynku, różnorodność kulturową, koncepcję lokalnych prawd, poszanowanie tolerancji i otwarcie społeczeństwa do wyrażania indywidualnych stanowisk.
PEDAGOGIKA KULTURY
Przedstawiciele
Początek 20 wieku: Kontra na pedagogikę naturalistyczną, która wtedy dominowała (ona bardzo biologicznie patrzyła na dziecko, jak na zwierzątko, jest istotą biologiczną, która kieruje się popędami, ma rozwijać jej naturalny rozwój a my mamy za pomocą zew.środków je stymulować)
Pedagogika kultury (na przełomie 19 i 20 wieku)
Wilhelm Dilthey – główny przedstawiciel, inspirator. Podkreślał inny aspekt, pokazywał człowieka jako istotę kulturalną, zdolną przeżywać i tworzyć wartości.
Uznał też, że przeżycia psychiczne stanowią bardzo złożoną strukturę. To co jest najważniejsze to uczestniczenie w różnych dziedzinach kultury (ducha) -> nauka, sztuka, religia, język, obyczaje, prawo itp., tworzą one szeroko rozumianą kulturę. Te dziedziny są ogólne, przerastają nasze indywidualne świadomości.
Przedstawiciele:
Eduard Spranger – uczeń Diltheya
Bogdan Nawroczyński – w Polsce
Przedstawiciele troszkę się od siebie różnią
Wzajemna zależność osoby i kultury
Człowiek uczestniczy w kulturze, nasiąka nią, to uczestnictwo w kulturze powoduje jego rozwój i pozwala poznać swojego ducha, swoje człowieczeństwo, rozumie siebie (rezonans z naszym zewnętrznym światem). Z drugiej strony też tworzymy, dodajemy nowe wartości, każdy człowiek może też tworzyć kulturę, uczestnicząc w kulturze dodaje sobie nowych wartości, przez kontakt z kulturą nasiąknie wartościami.
Poprzez to, że kontakt z kulturą umożliwia stwarzanie wartości, to my swoje życie wewnętrzne zaczynamy organizować wokół konkretnych wartości. I to jest właśnie prawdziwa osobowość i dojrzałość. Głównym zadaniem jest zatem przygotować do twórczego udziału w kulturze przez wprowadzenie w świat wartości.
Kształcąc przekazujemy te wartości (kształcenie to jedno z kluczowych pojęć w tej pedagogice) !
Dziedziny „ducha” jako zapośredniczenie wartości. Znaczenie historii kultury
Wilhelm Dithey – „czym jest człowiek, o tym dowiaduje się przez historię”, Wilhelm akcentuje świat historyczny, przez który rozumie zachowanie treści duchowych dla kolejnych pokoleń. Jednostki, osoby przemijają, a kultura się rozkrzewia, rozwija.
Zobiektywizowany duch ludzki – wyrażenie ducha ludzkiego na zewnątrz, ludzie tworząc dodają bieg kultury, potem oni umierają ale kultura trwa i jest przekazywana następnym pokoleniom.
Zajmował się swoją psychiką z tego powodu, że psychika tworzy kulturę. Dlatego uważał, że psychologia jest podstawową nauką humanistyczną, psychika jest tym co tworzy kulturę.
Psychika rozumiana jako pewna struktura są to powiązane zjawiska psychiczne, które mają wewnętrzny porządek i cele, a tym celem jest osiągnięcie szczęścia. Stworzył psychologię strukturalną, która ukazuje psychikę jako złożoną strukturę, która jest powiązanymi zjawiskami psychicznymi, wewnętrznie uporządkowaną.
Nie wystarczy przeżywać wartości, należy je także zrozumieć, bo dopiero kiedy zrozumiemy nasze przeżycia stają się one doświadczeniem życiowym.
Istotne jest też zjawisko empatii (sympatii), zdolność przenoszenia naszych doświadczeń na inne osoby, rozumienie wartości staje się wspólnym doświadczeniem.
Nie istnieje jeden ideał wychowawczy, mamy do czynienia z pewnym relatywizmem (nie ma jednego prawa moralnego, będzie inne w zależności od kontekstu – jakie społeczeństwo ma potrzeby tak kształtuje postawy moralne i tak my wychowujemy dzieci). Ideał wychowawczy wyprowadzamy z postaw człowieka, zależy on z kontekstu historycznego.
Wychowawca nie tylko przenosi mechanicznie te treści, ale chodzi o to, żeby doprowadzać do tego rezonansu, żeby dzieci faktycznie odkrywały to w swojej duszy.
Uważał, że pedagogika za duży efekt kładła na intelektualizm nie doceniając uczuć. I uczucia i popędy uznał za dźwignię życiową.
3 podsumowujące myśli jeśli chodzi o Ditheya:
Psychika człowieka jest uzależniona od historii (to co człowiek przeżywa zależy od procesu historycznego w jakim się znajduje)
Cele moralne są historycznie uwarunkowane
Nie wystarczy przeżyć ale także trzeba zrozumieć tę kulturę, te wartości
2 główne cele wychowania w tej myśli:
Kształcenie osobowości
Tworzenie wartości
Typologia form życia duchowego wg Sprangera
Eduard Spranger – Stworzył typy w typologiach struktur psychicznych w zależności od tego co dla ludzi jest ważne w kulturze:
Typ teoretyczny (poznawczy) – cechuje się poznawczym stosunkiem do świata, wszystko go interesuje, jest zaciekawiony życiem
Typ estetyczny – jest bardziej zainteresowany tym co zmysłowe i obrazowe
Typ ekonomiczny – to co użyteczne
Typ religijny – to co metafizyczne
Typ społeczny – są to osoby, które udzielają się społecznie (polityka, samorządy itp.)
Typy złożone – Wymienia 3: techniczny, prawniczy i pedagogiczny
Trzy cenne myśli Sprangera:
Zdawał sobie sprawę, że w rozumieniu człowieka są pewne tajemnice, człowiek jest tajemnicą, jego struktura duchowa. Możemy się zbliżyć ale nie możemy jej wyczerpać – nie łudźmy się, że rozbierzemy człowieka na czynniki pierwsze i go poznamy, nie da się, nawet sam dla siebie jest tajemnicą
Wychowanie zmierza do pobudzenia samowychowania w dziecku, czyli kultura ma wyzwolić w nim osobiste wartości, my nie mamy przekazywać prawdy dziecku ale nauczyć je myśleć i szukać prawdy. Przekazuje pewne dobra kulturalne : intelektualne, społeczne, religijne, ale dostosowujemy je do konkretnego dziecka, na ile jest w stanie zrozumieć, ile ogarnąć, dostosowujemy treści do możliwości dziecka
Spranger uważa, że ważne jest pracę traktować jako powołanie, jako posłannictwo
Sokrates miał idee wydobywania wiedzy z człowieka
Nie tyle co przekazywał prawdę ile uczył myślenia, które pozwala człowiekowi odkrywać
Uczył by dziecko samo uczyło się odkrywać
PEDAGOGIKA MARII MONTESSORI
Istotne fakty biograficzne
Urodziła się w 1870 roku. Zmarła w 1952 roku. Sytuuje się wokół Nowego Wychowania. Po II wojnie światowej przestała istnieć. Z końcem XX wieku zainteresowanie Montessori. Zmiana ustrojów umożliwiła nam wyjazdy za granicę, przez Internet ludzie mieli możliwość dowiadywać się co sie dzieje poza ich krajem. Pochodziła z wierzącej rodziny. Pomagała ubogim kolezankom np. robiąc dla nich ubrania. Skończyła medycynę, zrobiła doktorat z psychiatrii, następnie zainteresowała się z pedagogiką specjalną. Studiowała antropologię, filozofię, higienę, pedagogikę. Założono świetlice dla ubogich dzieci w Rzymie. Montesorii zaczeła tam pracować. Dzieci w wieku 2-6. Wprowadziła zabawki, które miały znakomity wpływ na rozwój dzieci.
Założenia:
- nauczyciel jest mało obecny, mało ingerujący,
- wspieranie indywidualnego rozwoju ku niezalezności,
- pomoc, wspieranie, a nie urabianie,
- krytyczna ocena dorosłych, oni są pełnych wad: duma, pycha i gniew,
- zażynała się, że w pedagogice dzieciństwo jest okresem przejściowym do bycia człowiekiem,
- uważała, że dziecko też może pomóc dorosłemu,
- osoby, które traktują dziecko przymusem i władzom muszą się zmienić,
„Odnowa dorosłych”
Koncepcja wychowania kosmicznego
- wychowanie kosmiczne - system szerokiej wiedzy o wszechświecie, ziemi i człowieku, połączony ze światopoglądem katolickim
- wszechświat i człowiek rozwijają się wg planu Boga, istnieje porządek, ład i harmonia, my dążymy do pewnego porządku
- szacunek dla praw natury i to wszystko jest osadzone w systemie wartości dobra, prawdy i piękna
- człowiek ma wzmacniać harmonię
- nikt nie może rosnąć za dziecko, ani biologicznie ani duchowo
„Horme” – omówić pojęcie
- wewnętrzny plan rozwoju, czyli cała osobowość w zarodku, w każdym dziecku jest Horme, źródłem Horme jest Bóg
Omówić okres absorbującego ducha
Montessori założyła, ze dziecko od 0 do 3 roku życia cechuje absorbująca psychika (absorbujący duch), a jest to możliwe dzięki MNEME, czyli pamięci witalnej, która powoduje absorbującą psychikę. Dziecko w tym okresie ma inną konstrukcje psychiczną, zdolność plastycznego dopasowania się do otoczenia. Dziecko wbudowuje w siebie rzeczywistość. Wszystko co widzi staje się częścią jego psychiki. Nie ma wysiłku woli.
Nebule (np. mowy, pisania i czytania) i wrażliwe fazy (omówić podział)
Nebule to potencjalności - dziecko ma w sobie potencjalność do uczenia się mowy, czytania, pisania, chodzenia.
Wrażliwa faza - moment gdy dana nebula staje się gotowa do nauki mowy, pisania, czytania, chodzenia. Kiedy minie okres wrażliwej fazy trzeba włączyć trud i wysiłek, dziecko uczy się już żmudnie.
Podział faz wrażliwych:
-0-6 r.ż. - Wrażliwość na cztery sfery rzeczywistości: język mówiony i pisany, ruch, zachowania społeczne i porządek. Faza ta dzieli się na 2 podfazy:
- 0-3 r.ż. – dziecko jest nieświadomym twórcą, gdyż formą jego uczenia się jest absorbująca psychika;
- 3- 6 r.ż. – dziecko jako ,,świadomy pracownik” ok. 3 roku życia dziecko zaczyna klasyfikować pojęcia, ja sam, rodzi się świadomość, wrażliwość na ład i porządek, ład na zewnątrz wprowadza ład wewnątrz; dziecko zaczyna działać świadomie, celowo. 4 -5 lat dziecko osiągania doskonałość w piśmie, jest to okres największego entuzjazmu. Dziecko w tym okresie chętnie uczy się pisać i czytać.
- 7-12 - ,,faza kultury” powolniejszy rozwój- dzieci są wrażliwe na sprawiedliwość, moralność, dobro i zło, uczucia religijne, nauka, wiedza, różne dziedziny nauki - dynozaury, kryształy, dziecko jest wybitnie chłonne na wiedze, wychowanie kosmiczne, dziecko porządkuje wiedze - wiedza z wychowaniem moralnym i religijnym, by wzbudzić dziecku wdzięczność za stworzenie świata Bogu, Dziecko naukowiec, badacz kultury
- 13-18 - intensywna faza ,,faza badacza społecznego”- pozytywne skupienie się na ego, dziecko jest skupione na godności osobistej, wiary w siebie, budowanie tożsamości, własny system wartości, odpowiedzialność, fizjologiczny proces -oddalenie od rodziców.
-18-24 - stabilniejszy okres, osiąganie dojrzałości, ,,faza badacza zawodowego, profesjonalnego”, odnosząca się do czasu przygotowania się do pracy zawodowej, nabywania dojrzałości społecznej, moralnej.
Zjawisko polaryzacji uwagi, skutki
POLARYZACJA UWAGI NASTĘPUJE W FAZIE wrażliwej. Jak zdiagnozować polaryzację:
- skupienie, niemal nieobecność, intensywny rozwój potencjalności
- wielokrotne powtarzanie, nie ma znużenia, ale jest radość, zadowolenie i spełnienie
- polaryzacja prowadzi do normalizacji, czyli harmonii rozwojowej, integracji, to co było nieuporządkowane organizuje się
- dziecko po polaryzacji staje się spokojniejsze, inteligentniejsze i bardziej otwarte
- po polaryzacji wzrasta cierpliwość, dziecko staje się pracowite, spokojne, zdyscyplinowane i zdrowe psychicznie.
„Przygotowane otoczenie”: rodzaje i przykłady pomocy edukacyjnych
Kładzie się nacisk na przystosowanie pomocy do dzieci
Pomoce praktyczne: kubeczki plastikowe (przelewanie wody), ramki do zawiązywania i zapinania, guziczki, rzepy, serwety do składania.
Pomoce sensoryczne (zmysłowe, wprowadzające w świat wymiarów powierzchni i brył): czerwone beleczki, brązowe schody, różowa wieża, cylindry do osadzania, drewniany blok z otworami różnej wielkości, które trzeba dopasować, bryły geometryczne, buteleczki smakowe, tabliczki szorstko – gładkie.
Edukacja matematyczna: czerwone niebieskie beleczki, złote perełki, cyfry szorstkie I GŁADKIE, karty liczbowe, czerwone kółeczka.
Język: obrazki z podpisami, naklejki, litery szorstkie, odmiany ruchowego alfabetu, dwuznaki, symbole językowe np. rzeczownika.
Wychowanie kosmiczne: globusy podświetlane, puzzle części świata.
Wychowanie religijne: krzyż, Biblia, świeca, obrazki i książeczki o tematyce religijnej.
Znaczenie ciszy
Rola nauczyciela
,,Pomóż mi , abym mógł sobie samemu pomóc" ,, Pomóż mi samemu to zrobić"
Profil nauczyciela:
- dać odczuć swoją obecność dziecku, które szuka - schować się przed dzieckiem, które znalazło
- odsunąć się, gdy nie jest się potrzebnym, dać dziecku czas, zobaczyć, czy sobie poradzi,
-nie przerywać pracy, ale i nie przerywać odpoczynku, dbać o ład
- nie wyręczać, a pokazywać.
WNIOSKI: Warunkiem właściwego rozwoju i wychowania jest mleko i miłość. Celem pedagogiki jest samodzielność, niezależność.
PEDAGOGIKA JANUSZA KORCZAKA
Rys biograficzny
URODZIŁ SIĘ W 1879 r. w okresie rozbioru. Żydzie stanowili 1/3 ludności w Warszawie. Mieszkał z rodziną w eleganckiej dzielnicy warszawskich żydów i tam mieszkały znakomicie wykształcone rodziny. Tata był adwokatem, popełnił samobójstwo. Dosyć szybko musiał dojrzeć, udzielał korepetycji. Był lekarzem, z zamiłowania pisarzem i pedagogiem. Pracując w szpitalu, zakochał się w dzieciach. Walczył o ich prawa. Założył 2 sierocińce, polski ,,Nasz Dom” i żydowski ,, Dom Sierot”. Zrezygnował z założenia rodziny. Był krytykowany za to, że dzieci psuje, rozpieszcza. W 1940 roku powstaje getto, dzieci musza się wyprowadzić, zaczyna się bieda.
Trzy główne zasady pedagogiczne odwołujące się do samorządności (w praktyce – na przykładzie funkcjonowania Domu Sierot)
Trzy zasady pedagogiczne:
- współgospodarzenie – samoobsługa, dyżury
- współzarządzanie – wspólne ustalanie zasad np. sąd koleżeński
- oddziaływanie opinni społecznej
SAMORZĄDNOŚĆ
Omów prawa dziecka, które propagował Janusz Korczak
Prawa dziecka:
- prawo dziecka do śmierci
- prawo dziecka do szacunku np. wypowiadania swych myśli
- prawo dziecka do niewiedzy, niepowodzeń i łez
- prawo dziecka do upadku
- prawo dziecka do własności i do tajemnic
- prawo dziecka by było tym kim jest,
- prawo dziecka do dnia dzisiejszego
Pojęcie wychowania wg Korczaka.
MYŚL PEDAGOGICZNA:
Wychowywać to chować, chronić, ukrywać przed krzywdą i szkodą, zabezpieczać.
Nie ma jednej prawdy, szukamy jednych dróg. Każdy musi poszukiwać.
Nie karom cielesnym i zawstydzaniu dzieci.
Przymus trzeba zastąpić przez dobrą wolę, świadome dostosowanie się do wspólnoty.
Stworzyć taką atmosferę by dzieci same chciały być gospodarzami i stworzyć
PEDAGOGIKA RADYKALNEGO HUMANIZMU
Istotne fakty biograficzne, dzieła Ericha Fromma
Erich Fromm
* Przedstawiciel psychologii humanistycznej, radykalnego humanizmu
* Niemiec pochodzenia Żydowskiego, ur. W 1900 we Frankfurcie nad Menem, w rodzinie głęboko wierzącej o tradycjach Żydowskich, Biblia miała na niego bardzo duży wpływ, oddziaływały na niego proroctwa z Księgi Izajasza (proroctwa mówiące o pokoju na świecie), mówiące że zawsze go dotykały, tęsknił za tym światem pełnym pokoju tam przedstawionym, które przenikały jego myśli. Bardzo głęboko przywoływał Freuda (przyciągał go możliwością zrozumienia jednostki – chciał zrozumieć pojedynczego człowieka) i Marksa (chciał zrozumieć społeczeństwa), syntezował Freuda z Marksem – ale polemizował z nimi, nie zgadzał się z przedmiotowym traktowaniem człowieka jak u Freunda, nie zgadzał się na sterowanie instyktami dlatego tworzył własną koncepcję człowieka.
* Studiował filozfię, psychologię i po studiach podjął praktykę psychoanalityczną
* Współpracował ze znanym ośrodkiem Frankfurckim (Habermans tak też był znany), badano tam nazizm jeszcze przed 2 wojną światową, społeczeństwo niemieckie. Stwierdzili, że w klasie średniej dominuje tym osobowości sadomasochistycznej (który rząda silnej ręki, jest tego spragniona, dlatego ten typ tak określają).
* w roku 1932 wyjechał z wykładami do USA, w 33 Hitler zaczął rządzić dlatego From został już w USA, wykładał w Nowym Yourku, w Meksyku
* Zmarł w 1980 roku
Krytyczna diagnoza współczesnej kultury
Założenia:
bardzo krytyczna diagnoza współczesnej kultury
wszystkiemu winny postęp przemysłowy (nieograniczoną konsumpcja)
technika sprawia wrażenie, że jesteśmy wszechmocni
nauka, że jesteśmy wszechwiedzący, wydaje nam się, że jesteśmy Bogami, którzy chcą stworzyć nowy świat na bazie starego
ziemska religia postępu (wiara w siebie samego, w możliwości człowieka), która jest substytutem religii tradycyjnej
ale ta religia nie przynosi efektów, które składa (Freud uważał, że będzie bilans negatywny, agresja wobec środowiska, groźba konfliktów międzynarodowych – głównie na linii wschód -zachód, człowiek nie może stać się wszechwiedzący, grozi to wybuchem wojny nuklearnej)
(na marginesie: 85 najbogatszych osób świata mają tyle pieniędzy co 3,5 miliarda najuboższych ludzi ziemi, pół miliarda ludzi umiera z obżarstwa a miliard z głodu),
*Freud pokazuje dlatego skutki, że ten bilans wychodzi negatywnie,
*jaki jest tu człowiek -> został poddany wpływom a) konsumpcyjnego kapitalizmu, b) skrajnego socjalizmu
Modus: „mieć” i „być”
Wg Fromma spowodowały zanik krytycznego myślenia, zanik zdolności do miłości i samoistnienia, czyli orientacje na mieć i być
* Mieć to skupienie się na posiadaniu, na hedonizmie (postawy hedonistyczne – człowiek uważa, że szczeście to zaspokojenie tylko potrzeb zmysłowych)
* Uważał, że potrzeba radykalnej przemiany ludzi, żeby zwyciężył ten modus być (a dominuje mieć) -> mówił, że drogą do tego jest powrót do religii humanistycznej (wartości, które głosił Jezus lub budda)
* Uważał, że człowiek z natury jest dobry i twórczy, ma naturalną skłonność do samorealizacji, do rozwoju, natomiast to wpływ cywilizacji człowieka zdegradował
* From uważał, że w naturze ludzkiej istnieje konflikt między dążeniem do życia (orientacja biofilna – miłośnik życia) a dążeniem do śmierci (orientacja nekrofilna – poszukiwanie ulgi w niszczeniu życia). Na ten wybór pomiędzy orientacją biofilną i nekrofilną może mieć wpływa patologia społeczna. Cywilizacja techniczna może wpływać na to jakimi chcemy być
Scharakteryzuj orientację nekrofilną
* Orientacja nekrofilna (jest związana ze śmiercią i zabijaniem), mówi że wielu ludzi oddaje się takiemu stylowi życia, mając na linii władzę wykorzystują innych albo traktują jak swoją własność. Pisał, że za tymi działaniami stoi nasza zdolność zabijania. Takie osoby fascynuje przemoc, celem jest niszczenie życia, dla takich ludzi świat dzieli się na silnych i bezsilnych, na zabijających i zabijanych (miał też nazistów przed oczami pisząc o nekrofilach – Hitlera).
Są to zimne, niezwykle zdyscyplinowane osoby, np. obsesyjnie punktualne. Pokazuje, że chcą mieć życie w garści bo nie chce rzadnych zmian. Często rozważa przeszłość, boi się jej.
From twierdził, że ma on niemiły wyraz twarzy. Życie traktuje w sposób przedmiotowy, nienawidzi życia, nie cieszy się nim ponieważ jest strumieniem nieuporządkowanym, ciężko je kontrolować.
Zauważalna jest postawa władzy nad innymi. Urzędnicy czują się takimi (mają władze nad innymi), sprawia mu przyjemność sprawianie bólu. Odnosi się do przedmiotu albo człowieka tylko wtedy kiedy go posiada. Fascynuje się scenami przemocy, śmiercią
Scharakteryzuj orientację biofilną
* Orientacja biofilna -> ochrona życia, działanie przeciwko śmierci. Jest to człowiek, który pragnie przekształcać świat przez miłość, miłośnik życia, cieszy się życiem. Osobowość tak od razu rozsiewa ciepło, jest szczęśliwy, cieszy go życia. Życiowa nieprzewidywalność jest dla niego ciekawą przygodą, nie przeraża go. Instykt życia jest tu naturalny.
Warunki rozwoju orientacji biofilnej u dziecka
Jakie powinniśmy stworzyć warunki dziecku, żeby stało się biofilem?
Musi przebywać z ludźmi, którzy je kochają, kochane dziecko nauczy się kochać, będzie wrażliwy na ich potrzeby
kochając życie dziecko ma rozumnie kochać siebie samego, ma prawo wyrażać swoje uczucia, potrzeby, nie możemy tłumić jego tożsamości
ma być szczere
to wszystko ma prowadzić do zdrowego poczucia własnej wartości, przez to że pozwolimy mu dbać o siebie
From okazywał, że istotne są tutaj też warunki społeczno-ekonomiczne (kiedy energię skupiamy na walkę o pokarm, obronę przed atakami, kiedy jesteśmy otoczeni jakąś niesprawiedliwością, deficytem bezpieczeństwa to MOŻE W NAS SIĘ ROZWIJAĆ NEKROFILIA). From pisał o tym, że trzeba umieć bronić swojej godności, nie koniecznie wchodząc w nekrofilie (np. Powiedzieć: "nie zgadzam się z Tobą, nie mów tak o mnie" zamiast "nienawidzę Cię głupku", nie musi być nekrofilem)
nawet, kiedy mamy społeczeństwo w którym nie ma bieda, i tak może ono nie sprzyjać biofilii (też może się rozwijać nekroflia -> zanika wtedy twórcza aktywność, ponieważ ludzie zamieniają się w automaty)
W cywilizacji przemysłowej podejście do człowieka jest bezosobowe, ponieważ jesteśmy nawstawieni na produkcję rzeczy, przekształcamy samych siebie w te rzeczy. Wtedy nawet niezauważnie możemy się stoczyć na stronę nekrofilii, ponieważ stajemy się niewrażliwi na biedę, innych ludzi, nawet nie zauważając tego, zaczynamy manipulować innymi, żeby coś zyskać.
Biofil nie potrzebuje rzeczy do szczęścia, nekrofil jest narcyzem, który kocha tylko siebie, będzie dogadzał tylko sobie (także rzeczami), będzie zaspokajał swoje zachcianki, będzie nieczuły na krzywdę ludzką. Odwrotność postawy nekrofila daje człowiekowi szczęście, wyprowadza z lęku, samotności, beznadziei. Biofil miłuje życie w różnych aspektach.
Jak dochodzi do wyboru tej orientacji? -> za każdym razem, kiedy dopuszczamy się jakiegoś aktu przemocy stajemy po stronie nekrofilii, jeśli jesteś obojętny na krzywdę innych.
Biofilowi, który w dzieciństwie nie zaznał miłości może być trudniej osiągnąć ten stan. Ważne ! -> nie powierzamy dzieci w ręce nekrofila.
Biofil cieszy się każdym dniem, bije od niego optymizm, jeśli chodzi o moralność to biofil nie skupia się na tym, żeby nie czynić zła ale aby czynić maksymum dobra !! Dlatego biofil nie oddaje się tylko wyrzutom sumienia, poczuciu winy, jest skupiony na czynieniu coraz większego dobra
Trzeba uczyć dzieci zdolności obronnych, ale takich, które nie będą nekrofilskie, żeby umiały obronić się przed nekrofilem ale same nie stały się nim !
Biofil walczy też o swoje prawa, to nie jest tak, że jest takie "ciepłe kluchy", ale w sposób kulturalny i nieagresywny
* Biofilia występuje nawet wtedy gdy jest dostatek !
* Nekrofil będzie typowym narcyzem, nie będzie wrażliwy na potrzeby innych, nawet ludzie stają się rzeczami do posiadania, stają się zachłanni
* Dziecko, których wychowują biofile będzie nawiązywał przyjaźnie, szanował innych
* Placówki szkolne nie powinny zatrudniać nekrofili
Fromm mówi, że cywilizacja przemysłowa bardzo sprzyja nekrofilii, mechanizmy którymi się rządzi, struktury, np. BIUROKRACJA (administrowanie ludźmi, jakby byli rzeczami), odczłowieczenie, które występuje w strukturach państwowych. W tej cywilizacji człowiek będzie chciał coraz więcej konsumować. Cywilizacja ta sprzyja zubożeniu duchowemu człowieka. Wielokrotnie zamieniamy się w "kopie" czegoś popularnego co reklamują. Przekształcamy innych i siebie w towar, wszystko musi przynieść maksymalny zysk.
Skutek -> W relacjach następuje niepokój, poczucie osamotnienia między ludźmi, brakuje głębokich relacji, skupiamy się na powierzchowności
Znieczulacze, które sprawiają, że człowiek nie odczuwa, że jest nekrofilem:
- rutyna zbiurokryzowanym tokiem pracy
- bierne rozrywki: telewizja, internet (coś co nie wymaga od nas twórczości, From zwraca na tą twórczość uwagę !
- nabywanie i szybkie wymienianie rzeczy (np. Telefonu), to ma być lekarstwo na głód duszy
Sposoby terapii/przemiany (w skali mikro – pojedynczej osoby i makro – struktur, ustrojów); diagnoza współczesnej szkoły i plan jej przemiany
Jakie są elementy terapii tego stanu:
- w sposób celowy, świadomy iść w stronę orientacji biofilnej -> poprawić się moralnie, czyli wybierać dobro, a dobro to to co służy życiu człowieka szeroko rozumianego (twórczość, rozwój, radość -> 3 hasła często powtarzane u Froma. Twórczość to "otwieranie się na nowo", otwarcie na to co nowe, na życie, którego nie da się kontrolować. To trudne bo cała kultura sprzyja takiej stabilizacji, utrzymaniu status qwo. Trzeba umieć naprawiać błędy wychowania, którym sami popadliśmy u siebie – w procesie socjalizacji także pokazywano nam sztywne normy, które także kierowały się taką opłacalnością "bądź grzeczny dostaniesz nagrodę, będziesz niegrzeczny mikołaj da Ci rózgę", a From mówi, że człowiek jest wartością samą sobie i powinniśmy go szanować właśnie za to, że kalkulacja moralna nie jest najważniejsza, wrażliwość jest czymś więcej.
Przemiana społeczeństwa – From stworzył anarcho-socjalistyczny ustrój i zbudował projekt idealnej organizacji społecznej, które nazwał zdrowym społeczeństwem. Celem takiego społeczeństwa nie byłaby maksymalizacja zysku, ale samorealizacja człowieka. Czyli społeczeństwo przemysłowe owszem ale skupione na pełnym rozwoju człowieka (także tym duchowym). Jak to zmienić? -> rewolucją a nie ewolucją, którą głównie powinni przeprowadzić tzw. Vipi (mężowie stanu, naukowcy, artyści, nauczyciele, którzy powinni sami przeprowadzić krytyczną diagnozę sytuacji i sami praktykować postawy miłości życia, tego radykalnego humanizmu. Jak np. Powinno być w szkole? -> przecenianie wagi intelektu a nie docenianie emocji i twórczości dziecięcej !, co się przejawia brakiem rozwoju emocji dziecka, jego twórczości, talentu, zainteresowań, szkoła jest zniewolona biurokratyzacją, w szkole jest bliskość submisyjna, czyli bliskość ale podporządkowania się, oparta na zależności, powinna zostać zamieniona na bliskość odrębnościści obu stron! -> wtedy planujemy jego pełny rozwój. Taka bliskość, gdzie brakuje podmiotowości to nie jest żadna bliskość (według Froma). ROZWÓJ POTENCJAŁU LUDZKIEGO (nie zamykać dzieciom ust, nie blokować zainteresowań, prowadzić do indywidualności). Wiedza bliska życiu.
* Fromm był zwolennikiem decentralizacji , władzy samorządowej, lokalnej. Chciał zwiększyć ilość pracowników w przedsiębiorstwach, żeby sami mogli rządzić, to samo w szkole. Chciał zmienić ustrój na taki wspólnotowy socjalizm.
* Fromm chciał stworzyć ogólnoświatowy zarząd, który rozwiąże palące problemy ziemi.