Karolina Więcek
oligofrenopedagogika, KN: 1

TEMAT PRACY:

Oblicza współczesnej młodzieży: cele, dążenia, zagrożenia i problemy.

WSTĘP

Zachodzące obecnie przemiany cywilizacyjne przyczyniają się do zmiany postaw, wartości i dążeń większości młodych ludzi. Młodzież w dzisiejszych czasach, ma często inne aspiracje i marzenia niż wcześniejsze pokolenia. Chcąc dokładnie poznać dążenia młodych ludzi, a także ich plany na najbliższą przyszłość, rodzice, wychowawcy, a także badacze tej problematyki pytają o nie swoje dzieci, wychowanków czy uczniów-respondentów.

Jak wiadomo, młodzi ludzie nie cieszą się dobrą opinią wśród przedstawicieli innych pokoleń. Niektórzy twierdzą nawet, że zachowują się niewłaściwie poprzez nadużywanie wulgaryzmów, sięganie po alkohol oraz agresywne zachowanie w miejscach publicznych. Czy jednak wszyscy są tacy? Może dorośli zbyt wykrzywiają obraz tego pokolenia. Jednakże nie da się zaprzeczyć, że zjawiska te są bulwersujące. Zdarzają się wybryki nastolatków, które mają swój finał w sądzie, zakładach poprawczych, domach dziecka czy nawet w więzieniu (jeżeli jest tu mowa o osobach pełnoletnich). Aczkolwiek nie wszyscy są tacy. Zdecydowana większość zachowuje się spokojnie. Oni chcą zazwyczaj dobrze spożytkować swoje życie i nie uczestniczą w ryzykownych przedsięwzięciach. Wszyscy ludzie, z naciskiem na osoby w podeszłym wieku, dostrzegają tylko tych agresywnych i często nie uświadamiają sobie, że przecież w pokoleniu ludzi młodych też można znaleźć osoby bez zarzutu.

Według mnie, młodzież ma dwa oblicza. Nie można więc mierzyć wszystkich jedną miarą. Możemy spotkać się zarówno z brutalnymi wyrostkami, jak i ludźmi wrażliwymi, otwartymi na świat.

1. Cele.

Każdy człowiek stawia sobie w życiu jakieś cele, do czegoś dąży, pragnie coś osiągnąć. Wśród życiowych dążeń młodzieży wyraźnie zarysowuje się hierarchia: zdobycie wykształcenia, kariera zawodowa, przyzwoity poziom materialny, założenie rodziny.

Cele które obieramy związane są głównie z troską o naszą przyszłość. Nasuwa sie jednak pytanie, czy warto rezygnować z przyjemności i postawić wszystko na jedną kartę - zainwestować w siebie. Odpowiedź wydaje sie z pozoru oczywista - owszem, rozwijać zainteresowania, uczyć się, a wolny czas poświęcać na przyjemności i rozrywki, gdyż każdy człowiek potrzebuje odpocząć i odprężyć się. Wydaje się to jednak coraz trudniejsze. Tak zwany wyścig szczurów, który rozpoczyna sie coraz wcześniej, nie zawsze ma pozytywne skutki - owszem motywuje i mobilizuje, ale coraz częściej spotykamy sie z przypadkami choroby cywilizacyjnej.

Wyznaczanie celów ma duże znaczenie dla naszego życia. Najlepszym celem jest coś, co porwie nas do działania, obudzi życiowe pasje i będzie inspirującym. Każdy ma szansę na pokierowanie swoim życiem tak, aby osiągnąć szczyt. Musi uwierzyć w siebie, podnieść poczucie własnej wartości i zbudować swoje mocne strony: panować nad emocjami, zdobywać doświadczenie, rozwijać asertywność oraz komunikatywność.

2. Aspiracje, czyli dążenia.

Aspiracje są czynnikiem silnie determinującym zachowanie człowieka, współdecydują o planach życiowych oraz bliższych i dalszych zamierzeniach, pragnieniach a także warunkują w wysokim stopniu aktywność jednostki związaną z realizacją jej planów życiowych.

Pojęcie „aspiracje” jest różnie definiowane, ma kilka znaczeń. Jednakże ja zajmę się tym, które jest opisane w literaturze pięknej. Aspiracje to dążenia, plany, ambicje danej osoby, zwłaszcza takie dotyczące osiągnięcia sukcesów w jakiejś dziedzinie nauki, sztuki lub życia publicznego.

Do aspiracji odgrywających ważną rolę w rozwoju umysłowym dzieci i młodzieży należą aspiracje edukacyjne. Są nimi zamierzenia dotyczące wyników pracy szkolnej oraz uzyskiwanych w niej ocen. Aspiracje edukacyjne dotyczą również ukończenia określonej szkoły oraz związanego z tym zamierzonego poziomu wykształcenia.

Następnie aspiracje zawodowe odnoszące się do zdobycia w przyszłości określonego zawodu lub wykonywania pewnych czynności zawodowych. Mogą również dotyczyć funkcji zawodowych, przyszłej pracy, miejsca pracy itp. Często określa się je również mianem aspiracji uzyskania sukcesu w działaniu lub efektywnego działania. Łączą się one nieraz z aspiracjami do samokształcenia, które występują w formie zamierzeń lub pragnień odnoszących się do uzupełniania posiadanej wiedzy, opanowania określonych umiejętności, uzyskania dodatkowych kwalifikacji.
Wśród aspiracji młodzieży szczególne miejsce zajmują także, poglądy związane z osobistymi perspektywami życiowymi. Aspiracje życiowe, w zestawieniu z preferowanymi wartościami oraz z postawami wobec przyszłości stanowią bardzo ważne pole badań psychologicznych. Aspiracje życiowe łączą się z aspiracjami rodzinnymi. Są w nich zawarte pragnienia lub zamierzenia dotyczące wyglądu, usposobienia, wykształcenia, stanu społecznego oraz innych cech partnera. Dotyczą optymalnego okresu założenia rodziny, liczby dzieci, metod ich wychowania, podziału obowiązków współmałżonków, ich statusu materialnego.

Kształtujące się pod wpływem warunków społecznych oraz środowiska, pobudzające do działania, aspiracje sprzyjają doskonaleniu i kształtowaniu zgodnie z ludzkimi potrzebami.

3. Młodzi bezradni – problemy i zagrożenia współczesnej młodzież.

Wśród młodzieży uwidaczniają się różnorodne zjawiska, które od dłuższego czasu przysparzają rodzicom i pedagogom wiele problemów. Należą do nich m.in. mała aktywność społeczna młodzieży, egoizm, niechęć wstępowania do organizacji młodzieżowych, niskie aspiracje edukacyjne, a także niechęć do podejmowania pracy i nauki zawodu. Ostatnie lata odznaczają się nasileniem agresji, brutalnością i przemocą, co pociąga za sobą zmiany w postępowaniu młodzieży, braku zdolności odróżniania dobra od zła. Najbardziej spektakularnym tego przejawem są narastające zachowania przestępcze i prowadzące do samo wyniszczenia, jak alkoholizm, czy uzależnienia od narkotyków i chuligaństwa, wandalizm, naruszanie zasad dobrego współżycia społecznego i przestępczość.

Jakie jest prawdziwe oblicze współczesnej młodzieży? Młodzież ze wszystkich stron otaczają problemy, mimo tak wielu udogodnień jakie im towarzyszą. Współczesny młody człowiek to chodzący kłębek nerwów, który jest już zmęczony, a przede wszystkim znudzony rzeczywistością pełną rozgoryczeń i zawodów. Stale poszukują więc coraz mocniejszych wrażeń.

Przede wszystkim sięgają po narkotyki. Zamiast radzić sobie z problemami, uciekają od nich w świat narkotyków. To oczywiście jest iluzoryczne, ponieważ kłopoty rozpoczną się dopiero, kiedy wpadną w nałóg. Jest to niewątpliwie największe zagrożenie, gdyż może być za późno na jakąkolwiek reakcję w przypadku kiedy dana osoba w porę się nie wycofa. Dzieje się tak, bo towarzystwo, w którego kręgu się przebywa namawia do spróbowania narkotyków, co zazwyczaj kończy się jego dalszym zażywaniem. W następnym etapie organizm uzależnia się od używek i domaga się przyjęcia kolejnej dawki. Wtedy, jak wiemy z opowieści innych, szuka się sposobu na zdobycie pieniędzy. Jeśli ich nie ma to narkomani nawet kradną, byle tylko mieć na działkę lub zadłużają się u dilera, który ma dostęp do danego narkotyku. Ci ludzie coraz bardziej zmykają się w swoim świecie i staczają w dół. Później osłabieni fizycznie i psychicznie tracą siłę woli i bez pomocy specjalistów mogą nie odbić się od dna. Chociaż tyle słyszy się o degradacji moralnej i społecznej narkomanów, to młodzi ludzie są głusi na wszelkie rady i sięgają po narkotyki. Trzeba z tym zdecydowanie walczyć, bo szkoda tych ludzi skazać na nieodwracalne zmiany w świadomości, czy śmierć z powodu przedawkowania.

Równie wielkim problemem jest nadużywanie alkoholu przez młodzież. Niestety, jak informuje nas telewizja, nawet najmłodsi sięgają już po ten środek. Młodzi ludzie po alkoholu tracą pełną kontrolę nad swoimi decyzjami. Piciu często towarzyszy palenie papierosów. Jak wynika z badań zaledwie 5,4% młodzieży szkół średnich nigdy nie dokonało inicjacji z alkoholem. Wśród młodzieży istnieje wielka presja rówieśników, szczególnie odnosząca się do nakłaniania do picia piwa.

Jako główne przyczyny sięgania po alkohol młodzież wymienia:

• pragnienie dobrej zabawy,

• chęć zapomnienia o problemach,

• potrzeba poprawienia sobie humoru,

• namowę kolegów,

• chęć poczucia się odprężonym, swobodnym.

Można także założyć, że picie alkoholu bywa często najskuteczniejszą metodą zawierania nowych znajomości. Młodzi ludzie traktują alkohol, jako „dobry środek na wszystko”.

Do niepokojącego zjawiska, można zaliczyć zachowania agresywne. Wzrasta ich liczba na terenie szkół średnich, zarówno w formie słownej jak i fizycznej. Można odnotować coraz częstszą wśród uczniów nieadekwatność zachowań i wulgarność języka. Problemem stają się wagary oraz zjawisko „dręczenia kotów” objawiające się stosowaniem względem nich przemocy i poniżania. Mają też miejsce próby samobójcze, które czasami kończą się samobójstwem dokonanym.

W zawrotnym tempie powiększa się liczba członków młodzieżowych subkultur. Skejci i metalowcy to dwie, najbardziej rywalizujące ze sobą grupy młodych ludzi. Na ulicy można ich rozpoznać głównie po ubiorze. Ale nie tylko o to tu chodzi. To już nie estetyka, to sposób myślenia tych ludzi. Oni się w tym wychowują, z tego czerpią wzorce. Dzieli ich prawie wszystko: muzyka, sposób mówienia, zachowanie. Łączy właściwie tylko to, że jedni i drudzy dążą do akceptacji. Dla większości subkultury to tylko możliwość pozorowanej demonstracji swojej inności. To, co wyznają, może się jednak zmienić za dwa dni. Większość młodych ludzi, identyfikując się z daną grupą, chce zyskać sympatię rówieśników.

Bunt młodzieńczy.

Bunt nieprzypadkowo nabiera wyrazistości w okresie dorastania. Młody człowiek poszukuje nowych znaczeń swojej odrębności i indywidualności. Fakty te są źródłem i siłą napędową buntu.

Definicja „buntu” doświadczana w jednostkowym przeżyciu wyraźna potrzeba i chęć sprzeciwiania się i wycofania dalszej zgody na fizyczne, społeczne i psychologiczne stany rzeczy, które jednostka subiektywnie spostrzega jako ograniczające, zagrażające lub niezgodne z jej idealistycznymi oczekiwaniami i wyobrażeniami. Bunt służy młodzieży jako obrona albo poprawa jakości życia.

Bunt młodzieńczy staje się czymś znacznie głębszym i bardziej podstawowym niż zewnętrzna forma sprzeciwu i jako zjawisko pierwotne sam przybiera różne formy.

Formy buntu:

• zewnętrzny (jawny) – oznacza wyrażanie własnego sprzeciwu wprost, w sposób otwarty i zrozumiały dla otoczenia (odmowa wykonywania poleceń w sposób agresywny np. krzyk, wyzwiska); nieprzemyślane rozładowanie emocji np. krzyk, obrażanie kogoś, kłótnia, przemoc fizyczna i przemyślane rozładowanie emocji – sport, słuchanie muzyki, realizacja zainteresowań.

Przejawy buntu zewnętrznego:

• zachowania agresywne (wobec siebie i innych);

• ekspresja emocji negatywnych np. wyzwiska, pyskówki, kłótnie, trzaskanie drzwiami;

• sabotowanie poleceń i wymagań – robienie na złość, ignorowanie poleceń, wykonywanie poleceń byle jak;

• rozładowanie napięcia – próba wyciszenia emocji poprzez np. słuchanie muzyki, długie spacery;

• manifestacja własnych przekonań – podkreślenie własnej odmienności np. swoisty styl ubierania się, odżywiania, mówienia;

• konstruktywne zachowania – np. dyskusje, debaty z przyjaciółmi, pisanie wierszy, pamiętników.

• wewnętrzny – jednostka nie ujawnia swoich przeżyć wprost i tłumi je w sobie; duszenie w sobie emocji, ukrywanie zbuntowania.

• bunt egocentryczny – próba walki nastolatka o większa swobodę i poszanowanie własnych praw przez najbliższe otoczenie: koncentracja na sobie, własnych interesach.

• bunt altruistyczny – spostrzeganie świata jako innego niż ten, w którym chciałoby się żyć:

• młody człowiek szuka rozwiązania powstałej rozbieżności poprzez zaangażowanie się w jakąś ideologię i radykalne wprowadzanie jej w życie, co jego zadaniem ma zmienić świat na lepsze;

• walka o takie wartości jak: wolność, tolerancja, solidarność;

• zaangażowanie się w obronę praw i interesów innych ludzi.

Przeciw komu buntuje się młodzież:

• ludzie,

  • rzeczywistość społeczna,

  • państwo, polityka, organy i instytucje,

    • religia,

      • los człowieka,

        • warunki życia.

4. Podsumowanie.

Jak więc widać, ogólny obraz polskiej młodzieży wydaje się nie być zadowalający. Pociesza tylko to, że części jednak się udaje, że potrafi stawić czoła nowej rzeczywistości. Nie załamuje się nią, a wręcz przeciwnie - trudne warunki jeszcze bardziej mobilizują tę część młodych ludzi do walki o samych siebie. Najprawdopodobniej pokolenie XXI w. to zlepek ludzi poszukujących. Ludzi pełnych pasji, która albo zostanie w nich zabita podczas trudnej wędrówki przez życie, albo też wzmocniona przez nią. Wydaje mi się, że współczesnej młodzieży brakuje zapału do robienia rzeczy naprawdę ważnych i wartościowych. Bardzo szybko gubią tę właściwą drogę po której powinni iść. Podsumowując należy stwierdzić, iż w dzisiejszej rzeczywistości młodzież jest narażona na wielorakie niebezpieczeństwa, które powodują wielką porażkę w życiu młodego człowieka, rozumianą jako utratę sensu życia, a niektóre nawet utratę życia biologicznego. Powinniśmy starać się ją w pewien sposób zrozumieć. Wskazane jest refleksyjnie odnieść się do zagadnienia i odpowiedzieć sobie na pytanie: „Co robić, aby wzmacniać a nie osłabiać kondycję młodzieży?"

Bibliografia

1. Skorny Z.: Aspiracje młodzieży oraz kierujące nimi prawidłowości, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980.

2. Oleszekowisz A.: Bunt młodzieńczy. Uwarunkowania. Formy. Skutki, Warszawa: wydawn. Scholar, 2006.

3. CBOS: Plany, dążenia i inspiracje życiowe młodzieży. Komunikat z badań, Warszawa, 1999.

4. Jarosz M.: Bariery młodzieży, Warszawa: Książka i wiedza, 1986.

5. Lewowicki T.: Aspiracje dzieci i młodzieży, Warszawa: PWN, 1987.

6. Skokołowska A.: Stosunek młodzieży do jej perspektyw życiowych, Warszawa: PWN, 1967.

7. Sowa-Behtane E.: Hierarchia wartości hip-hopowców, szalikowców i technofanów. „Edukacja i dialog. Oblicza edukacji. Łamanie barier kulturowych” 2012, s. 44-47.