1.Wyjaśnij pojęcie psychologii. Określ podmiot i przedmiot badań psychologii.

Psychologia- (od greckiego: Psyche=dusza, logos=słowa) nauka o duszy i umyśle. Jest nauką empiryczną i teoretyczną zajmującą się określaniem i badaniem wszelkich zjawisk psychicznych decydujących o funkcjonowaniu człowieka w rodzinie, grupie, czyli w swoim środowisku. Określa prawidłowości, mechanizmy pozwalające człowiekowi na interakcje (oddziaływania) w środowisku.

Psychologia:

- jest nauką o zachowaniach i procesach psychicznych oraz ich zależnościach od fizycznego stanu organizmu, stanu umysłu i czynników zewnętrznych;

-stanowi jedną z nauk o istotach żywych (zwierzętach i ludziach), bada ich aktywność psychiczną jako działalność układu nerwowego, w której lub przez którą istoty te poznają świat i na podstawie której działają w świecie;

-jest to nauka o człowieku w aspekcie jego zachowania. Podmiotem zachowania jest człowiek. Nauka o stanach psychicznych człowieka. Psychologia zajmuje się opisem człowieka i procesów, które w nim zachodzą.

Podmiotem zainteresowań i badań w psychologii jest człowiek  hipotetyczny (w sensie ogólnym, czyli każdy człowiek), lub konkretny człowiek-ze względu na prawidłowości dotyczące jego funkcjonowania: osobowość, emocje, motywacje, uwarunkowania biologiczne, przebieg procesów poznawczych.

Przedmiot badań w psychologii to zachowanie, które jest zależne od:

1.przebiegu procesów emocjonalnych (emocji);

2.środowiska, w którym człowiek żyje;

3.uwarunkowań biologicznych (czyli obciążenia genetyczne, predyspozycje);

4.uwarunkowania sytuacyjne (sytuacje wstrząsowe – zaburzenie równowagi organizmu, osobowość , czyli kiedyś charakter, procesy poznawcze, przebieg procesów motywacyjnych, poziom aktywności własnej.

Przedmiotem badań psychologii jest zachowanie człowieka w relacjach z innymi ludźmi w określonym środowisku, w określonych warunkach sytuacyjnych, stąd psychologia wymaga od nas wiedzy.

Z= B= R =f(E, Ś, B, S, O, P, M, A) , Zachowanie, Behawior, Reakcje, Emocje, Środowisko, Biologiczne uwarunkowania, Sytuacyjne uwarunkowania, Osobowość, Przebieg procesów poznawczych, Motywacje, Aktywność własna

2. Przedstaw kryteria psychologii

Psychologia akademicka zajmuje się:

- procesami poznawczymi – postrzeganie, myślenie, mowa, uwaga, wyobraźnia, wyobrażeniem, pamięcią (psychologia poznawcza)

- nabywaniem mowy i powiązaniem jej z pozostałymi procesami psychicznymi (psycholingwistyka)

- rozwojem i zmianami mechanizmów psychicznych (psychologia rozwoju człowieka).KAŻDY ETAP ŻYCIA CZŁOWIEKA JEST NAJWAŻNIEJSZY.

- emocjami, procesami motywacji, stałymi cechami psychicznymi (psychologia osobowości)

- postrzeganiem osób i psychicznymi aspektami interakcji między ludźmi (psychologia społeczna) oraz komunikacją między nimi (negocjacje, mediacje)

- związkiem procesów psychicznych i funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego (neuropsychologia), fizjologicznym podłożem procesów psychicznych (psychofizjologia), ewolucyjnymi aspektami mechanizmów psychicznych (psychologia ewolucyjna)

- psychologicznymi aspektami religii, twórczości naukowej i artystycznej oraz innych obszarów funkcjonowania człowieka.

- zaburzeniami zachowań (psychopatologia) i osobowości (patopsychologia).

 Zadania psychologa:

- obserwuje, opisuje, wyjaśnia i przewiduje zachowania oraz je kontroluje;

- określa jak przywracać równowagę psychiczną, gdy została ona naruszona wskutek rozmaitych okoliczności ;

- poznaje i wyjaśnia zachowania człowieka, jego reakcje i cechy.

Psycholog zajmuje się psychologią stosowaną, ma jeszcze inny cel – polepszenie jakości ludzkiego życia

3.Scharakteryzuj działy psychologii.

Do głównych działów psychologii teoretycznej należą:

1.        Psychologia ogólna – stanowi podstawę wszystkich innych dziedzin psychologii. Bada prawidłowości procesów psychicznych, czynności regulacyjne istot żywych oraz mechanizmy, które je uruchamiają i kierują nimi. Psychologia ogólna obejmuje zagadnienia procesów poznawczych : wrażeń, spostrzeżeń, wyobrażeń, pamięci, myślenia, procesów uczuciowych i motywacyjnych.

2.        Psychologia rozwojowa – Bada prawa rządzące rozwojem psychicznym całego świata ograniczonego oraz prawa dotyczącego rozwoju psychiki człowieka jako gatunku i jednostki.

3.        Psychologia społeczna – zajmuje się przede wszystkim zagadnieniami psychologicznymi, które dotyczą człowieka jako członka grup społecznych. Bada ona zachowanie się jednostki pod wpływem grupy oraz rozmaite formy kontaktów społecznych, nawiązywanych między ludźmi i prowadzących do wspólnego, zespołowego działania.

Do głównych działów psychologii praktycznej należą:

1.Psychologia wychowawcza – bada podstawowym psychologii nauczania i wychowania człowieka w różnych okresach jego życia i dlatego wiąże się ściśle z psychologią rozwojową. Zajmuje się czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi, które oddziałują na rozwój umysłowy, uczuciowy i społeczny jednostki oraz na kształtowanie się jej osobowości;

2.Psychologia kliniczna— podmiotem psychologii klinicznej są różnego rodzaju zaburzenia w zachowaniu się, a więc także zmiany w psychice ludzi dorosłych i dzieci, które utrudniają im normalną regulację stosunków z otoczeniem. Psychologia kliniczna opracowuje też rozmaite metody badania zaburzeń w zachowaniu i regulacji stosunków człowieka z otoczeniem oraz proponuje środki zmierzające do ich usuwania i do zapobiegania ich powstawaniu.

DZIAŁY PSYCHOLOGII KLINICZNEJ:

a. defektologia (trwałe zaburzenia sensoryczno-motoryczne);

b. surfologia- osoby niesłyszące i niedosłyszące;

c. tyflopsychologia- osoby niewidzące i niedowidzące;

d. oligofrenopsychologia –osoby umysłowo upośledzone;

e. logopatologia-zaburzenia mowy;

f. psychopatologia-ludzie chorzy psychicznie;

g. patopsychologia- choroby somatyczne (relacje pomiędzy chorobą somatyczną a chorobą psychiczną);

h. psychoterapia –usprawnianie zaburzeń za pomocą wpływu psychologicznego;

i. psychodiagnostyka-tworzenie metod służących poznaniu człowieka;

j. psychohigiena-czyli zdrowie psychiczne (inaczej psychoprofilaktyka lub psychologia zdrowia), zajmuje się stworzeniem jak najlepszych warunków do funkcjonowania i zdrowego życia.

FILOGENEZA-rozwój gatunkowy, który doprowadził do powstania psychiki  ludzkiej(rozwój człowieka jako gatunku).

ONTOGENEZA-rozwój osobniczy, od chwili poczęcia, czy urodzenia do końca życia.

3. Psychologia zdrowia

4. Psychologia sądowa

5. Psychologia pracy

6. Psychologia wojskowa

7. Psychologia sportu

8. Psychologia religii

9. Psychologia prokreacji

10. Psychologia małżeństwa i rodziny

11. Psychologia zarządzania i marketingu

12. Psychologia reklamy

13. Psychologia polityki

14. Psychologia organizacji

15. Neuropsychologia

4.Wykaż różnice między psychologią empiryczną a teoretyczną.

Psychologia empiryczna-zajmuje się poznaniem, określeniem wszystkich zjawisk psychicznych ,decydujących o funkcjonowaniu człowieka w środowisku.

PSYCHOLOGIA TEORETYCZNA-zajmuje się wykrywaniem i poznawaniem praw rządzących czynnościami psychicznymi istot żywych(w szczególności człowieka). Stanowi Fundament psychologii. Służy rozwiązywaniu praktycznych problemów i zadań w określonych dziedzinach i przejawach aktywności ludzkiej. Czynności psychiczne - Myślenie, spostrzeganie.

Działy psychologii teoretycznej zajmuje się:

- przebiegiem procesów poznawczych(mowa, uczenie, percepcja, wyobrażenia, pamięć)

- nabywaniem mowy i powiązania jej z pozostałymi procesami psychicznymi)

- rozwojem i zmianami mechanizmów psychicznych

-emocjami procesami motywacji, stałymi cechami psychicznymi

-postrzeganiem osób i psychicznymi aspektami interakcji między ludźmi oraz komunikacją między innymi

-związkiem procesów psychicznych i funkcjonowania centralnego układu nerwowego, fizjologicznym podłożem procesów psychicznych ,ewolucyjnymi aspektami mechanizmów psychicznych.

-psychologicznymi aspektami religii, twórczości naukowej i artystycznej

-zaburzeniami osobowości

5.Scharakteryzuj psychoanalizę.

Psychoanaliza(psychodynamika)- (ogólnie):

-pogląd na naturę ludzką- kierowany przez instynkty;

-determinanty zachowania –dziedziczność, wczesne doświadczenia;

-główny temat badań – nieświadome popędy, konflikty;

-badania podstawowe dla danego kierunku – zachowanie jako wewnętrzny wyraz nieuświadomionych motywów;

-ważna postać – SIGMUNT FREUD (jako twórca psychoanalizy),JUNG, ALFRED ADLER.

Zygmunt Freud stworzył koncepcję osobowości.

Z= f (B, E, O, M, Ś) gdzie B (popędy, instynkty), E (emocje), O (osobowość), M (motywacje), Ś (środowisko).

Według Freuda:

Id -to dziecko(dziedzina naturalnych popędów i instynktów), czyli to nieświadoma sfera naukowa, instynktowna, wrodzona, będąca siedliskiem naszych popędów biologicznych i instynktów. 2 instynkty:

- popęd życia (EROS),

-popęd śmierci (THANATOS),

Id to pragnienie, zaspokojenie przyjemności lub w drugą stronę – autodestrukcji.

Ego-dorosły (funkcja zwrócona przede wszystkim w kierunku świadomości, odzwierciedlająca treści dane świadomemu postrzeganiu), czyli „ja”, racjonalizm, rozsądek, teraźniejszość, sfera świadomości, sfera realizmu, będąca konfrontacją pomiędzy dwoma sferami – sfery instynktownej (id) a superego. Ego porządkuje, integruje sfere nakazową (superego) a popędową (id).

Superego-rodzic (instancja obejmująca ideały i normy moralne), czyli sfera naukowa – to nasze sumienie, nasza sfera zakazowa, to nasze „ja” idealne, wyobrażenie o tym jacy powinniśmy być, ale też źródło lęku społecznego, bo naruszenie norm społecznych powoduje wystąpienie lęku i konflikty.

Założenia psychoanalizy- zachowanie się jednostki jest wypadkową sił ID i SUPEREGO regulowany przez EGO.

Psychoanaliza znajduje zastosowanie w trzech dziedzinach:

1.jako metoda badania psychiki;

2.jako system (teoria);

3.jako rodzaj terapii zaburzeń emocjonalnych (leczenie psychoanalityczne).

Psychoanaliza -zachowanie człowieka jest rezultatem działania sił wewnętrznych (instynkty, popęd struktury osobowości).

TEORIE PSYCHOANALIZY:

1.ŚWIADOMOŚĆ-treści świadome mogą dobrowolnie stanowić przedmiot uwagi, mogą też być dowolnie z niej usuwane;

2.PRZEDŚWIADOMOŚĆ-są tutaj gromadzone te treści psychiczne, które są momentalnie dostępne w świadomości, można je odkryć dzięki poszukiwaniu na zasadzie badania kontekstów i związków łączących inne, znane już w świadomości treści, mogą się one pojawiać na zasadzie kojarzenia;

3.NIEŚWIADOMOŚĆ-w tej części gromadzone są psychologiczne, których nie można sobie uświadomić bezpośrednio. Aby treści nieświadome mogły się znaleźć w polu uwagi świadomej indywiduum musi się odwołać do pomocy pewnych metod znanych np. terapii psychoanalitycznej (analiza marzeń sennych, hipnozy).

STRUKTURA: ID, EGO, SUPEREGO.

FAZY ROZWOJU: faza oralna (od 1 do 3 roku życia), faza analna (od 3 do 5 roku życia), faza falliczna (od 5 do 7 roku życia), faza latencji, faza genitalna.

MECHANIZMY: popęd, libido, mechanizmy obronne, lęk, zasada rzeczywistości.

PSYCHOANALIZA-(koniec 19 wieku)- rdzeniem osobowości są zdarzenia zachodzące w psychice osoby, które motywują zachowania. Według Freuda każde zachowanie jest umotywowane. Zachowania nie wyznaczają ani przypadek, ani doraźne wydarzenia, wszelkie działania są zdeterminowane motywami. Każde ludzkie działanie ma przyczynę i cel, które mogą zostać wykryte przez psychoanalizę wolnych skojarzeń.

W PSYCHOANALIZIE WYSTĘPUJĄ:

1.biologizm

2.determinizm

SR, GDZIE S (bodziec), R (reakcja).

Są to zdarzenia zachodzące w psychice osoby które motywują zachowania .Często jesteśmy świadkami tych motywacji ,jednak pewne działania na poziomie nieświadomym.????????????

6.Scharakteryzuj kierunek psychobiologii.

Psychobiologia (ogólnie):

-pogląd na naturę ludzką-bierny, mechanistyczny;

-determinanty zachowania-dziedziczność, procesy biochemiczne;

- główny temat badań- procesy zachodzące w mózgu i układzie nerwowym;

-badania podstawowe dla danego kierunku- biochemiczna podstawa zachowania i procesów umysłowych;

-ważna postać – HIPOKRATES (jako osoba, która odkryła płyny ustrojowe).

Psychobiologia-biochemiczna podstawa zachowania i procesów umysłowych. Psychologowie szukają tu przyczyn zachowania w działaniu genów, mózgu ,ukł. nerwowego i układu wydzielania wewnętrznego (regulującego wydzielanie hormonów).Wszelkie doznania i czynności uważa się za wynik działania impulsów nerwowych. Czynnikami wyzwalającymi te działania są procesy chemiczne i elektryczne przebiegające wewnątrz komórek nerwowych.

Z= f(B, G, M, A), gdzie B (budowa i funkcje CUN), G (genetyka), M (metabolizm), A (autonomia).

HIPOKRATES-każdy człowiek jest wyposażony w określone płyny ustrojowe, a temperament zależy od płynów ustrojowych.

W podejściu tym przyjmuje się cztery założenia:

1.zjawiska psychologiczne i społeczne można wyjaśniać w kategoriach procesów biochemicznych;

2.złożone zjawiska można zrozumieć rozkładając je na znacznie mniejsze, bardziej specyficzne jednostki;

3.wszelkie zachowania są  zdeterminowane przez struktury anatomiczne i procesy przekazywane głownie drogą dziedziczenia;

4.doświadczenie może modyfikować zachowanie zmieniając je, stanowiąc jego podłoże, strukturę i procesy.

PSYCHOBIOLOGIA-określa ogólnie kierunki badawcze zajmujące się procesami i cechami psychicznymi z punktu widzenia biologii:

-chodzi o odkrywanie fizjologicznego substratu zjawisk psychicznych (psychologia fizjologiczna, neuropsychologia);

-wykrywanie wzajemnych relacji między czynnikami psychicznymi i fizjologicznymi (psychofizjologia).

 7. Scharakteryzuj kierunek behawiorystyczny.

Pogląd na naturę ludzką- Reagujący na bodźce, dający sie modyfikować

Determinanty zachowań - środowisko, warunki bodźcowe

Główny temat badań - specyficzne reakcje zewnętrzne

Badania podstawowe dla danego kierunku - zachowanie, jego przyczyny bodźcowe i konsekwencje

Ważna postać - Pawlow prowadzący badania nad odruchami warunkowymi, Skiner

 S- Stymulation R - Reaction

 S - O (bodziec pośredniczący)- R

 BEHAWIORYZM-(od ang. Behaviour- zachowanie) jest całkowitym zaprzeczeniem psychoanalizy. Behawioryzm jest próbą zastosowania ścisłych znanych z nauk przyrodniczych metod badawczych do badania ludzkiej psychik głównym celem analizy behawiorystycznej jest zrozumienie jak szczególne bodźce środowiskowe kontrolują określone rodzaje zachowań.

Najpierw behawioryści analizują uprzednie warunki środowiskowe, które poprzedzają zachowanie i stwarzają możliwości zareagowania lub powstrzymywania się od reakcji.

Następnie zajmuje się reakcją behawioralną, która jest głównym przedmiotem badań - czynnością, którą trzeba rozumieć, przewidywać i stosować. Na koniec rozpatrują obserwowalne konsekwencje, które wynikają z tej reakcji, czyli jej wpływ na środowisko.

Wg modelu behawioralnego zachowanie jest w pełni zdeterminowane przez warunki środowiskowe. Ludzie nie są dobrzy ani źli ale porostu reagujący na swoje środowisko. Ich zachowanie można zmienić organizując odpowiednio warunki środowiskowe. Behawioryści zakładają, że tym czym się ludzie stają jest w głównej mierze wynikiem wychowania a nie wrodzonej natury

Z= f (S,M,B,Ś) gdzie S (stymulacja, bodziec), M (motywacja-system kar i nagród), B (budowa i funkcje CUN), Ś (środowisko).

Każde zachowanie jesteśmy w stanie obiektywnie ocenić.

 W ramach behawioryzmu rozwinęły się 2 podst. paradygmaty.-warunkowanie klasyczne  i - warunkowanie instrumentalne= warunkowanie sprawcze.

Przedstawiciele:

- Iwan Pawlow- warunkowanie relatywne

- John Watson - warunkowanie reaktywne

- Edward Tolman - warunkowanie instrumentalne

- Clark Hull

- B. Skiner     

ZAŁOŻENIA BEHAWIORYZMU:

-jakkolwiek kierunek ten nie neguje występowania zjawisk psychicznych, twierdzi, że są one swoistymi, ubocznymi artefaktami działania mózgu, których nie da się skutecznie zbadać metodami naukowymi, gdyż są one niedostępne obserwacji;

-dlatego, jeśli psychologia ma być rzetelną nauką, musi się ograniczyć do mierzalnych, jasno zdefiniowalnych eksperymentów, w których ludzi poddaje się działaniu kreślonych bodźców i obserwuje się ich określone reakcje na bodźce.

8.  Scharakteryzuj kierunek poznawczy (neobehawiorystyczny).

Pogląd na naturę ludzką- Twórczo-aktywny, reagujący na bodźce

Determinanty zachowań - Warunki bodźcowe, procesy umysłowe

Główny temat badań - Procesy umysłowe, język

Badania podstawowe dla danego kierunku - procesy umysłowe dedukowane za pośrednictwem wskaźników behawioralnych

Ważna postać - Rene Descartes

Temat badań - procesy poznawcze

CZŁOWIEK JEST ISTOTĄ ROZUMNĄ psychologowie poznawczy interesują się głównie czynnikami organicznymi, tzn. działającymi w wew. organizmu, a nie czynnikami badanymi. Badania psychologów poznawczych koncentrują się na świadomości i procesach umysłowych takich jak; zapamiętywanie i zapominanie, myślenie i komunikowanie się, ocenianie i podejmowanie decyzji, rozumienie i rozwiązywanie problemów.

 Z= f (B, E, M, P, O, Ś, S, A) gdzie B (behawioryzm), E (emocje), M (motywacja), P (procesy poznawcze), O (osobowość), Ś (środowisko), S (stymulacja, bodziec), A (aktywność własna).

  Ludzkie zachowanie uwarunkowane jest teraźniejszością

9 Scharakteryzuj kierunek humanistyczny.

Pogląd na naturę ludzką- aktywny o nieograniczonym potencjale

Determinanty zachowań - potencjalne, samosterujące

Główny temat badań - doświadczenie i ludzki potencjał

Badania podstawowe dla danego kierunku - struktura życia jednostki, wartości i cele

Ważna postać - Abraham Maslow i jego piramida potrzeb, C Rogers, R. May

Maslow. Piramida potrzeb.   < kształt piramidy oczywiście ;) >

         potrzeby samorealizacji; ja + organizm = tworzy osobę 

          potrzeby społeczne ; kontakty z innymi ludźmi

           potrzeby bezpieczeństwa; potrzeba; miłości, akceptacji, przynależności, bezpieczeństwa

         potrzeby fizjologiczne; oddychanie, spanie, jedzenie, picie, wydalanie, rozmnażanie, potrzeby seksualne, potrzeby prokreacyjne.

Z= f (O, M, E, P, Ś, B)

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA – najnowszy nurt (człowiek z natury jest dobry, a wszystko co go ogranicza to wina kultury w jakiej żyje

Wg koncepcji humanistycznej ludzie są istotami aktywnymi, dobrymi z natury i mającymi zdolność dokonywania wybór. Zgodnie z podejściem humanistycznym głównym zadaniem istot ludzkich jest dążenie do powiększania i rozwoju swojego potencjału. Psychologia humanistyczna koncentruje się na świecie subiektywnym doświadczanym przez jednostkę. Humaniści zajmują się "całą osobą", są oni przekonani, że prawdziwe zrozumienie wymaga integracji psychiki, ciała i zachowania jednostki z czynnikami społecznymi i kulturowymi. Zachowanie człowieka jest rezultatem doświadczalnej akceptacji. Siłą napędową jest motywacja. Ludzkie zachowanie uwarunkowane jest teraźniejszością, dlatego to co tworzy człowieka to "tu i teraz".

GŁÓWNE ZAŁOŻENIA PSYCHOLOGII HUMANISTYCZNEJ:

• Zachowanie człowieka jest rezultatem doświadczonej akceptacji

• Zachowanie rozumiane jako reakcja na określony bodziec

• Uczenie się rozumiane jako gromadzenie doświadczenia w trakcie życia. Uczenie się jest podstawą wszelkich form zachowania człowieka.

• Wzmocnienie pozytywne – nagroda, pochwała, generalizacja zmierzająca do powtarzalności zachowania

• Wzmocnienie negatywne – kara porażka, zmierzające do niepowtarzania, unikania tego zachowania

10. Scharakteryzuj kierunek ewolucjonistyczny.

- Pogląd na naturę ludzką – Przystosowanie do rozwiązywania problemów

- Determinanty zachowań – Przystosowanie i sygnały środowiskowe służące przetrwaniu

- Główny temat badań – Przystosowanie psychiczne ukształtowane w drodze ewolucji

- Badania podstawowe dla danego kierunku – Mechanizmy psychiczne w kategoriach funkcji przystosowawczych ukształtowanych w drodze ewolucji

- Ważna postać – David Buss

1.Podstawą jest podejście adaptacyjności zachowania i umysłu. Mówi ono o tym, iż zdolności umysłu ludzkiego ewoluowały w ciągu milionów lat służąc konkretnym celom przystosowawczym, podobnie jak nasze zdolności fizyczne

2.Ukształtowane w drodze ewolucji przystosowania psychiczne nie są dobre czy złe, są one jedynie schematami działania, które zostały przypadkowo wyselekcjonowane w poszczególnych środowiskach.

3.Psychologowie ewolucyjni starają się stworzyć kompletną, jednolitą psychologię, obejmującą wszystkie aspekty ludzkiego życia, doświadczenia i zachowania

To zaskakujące, że podejście ewolucjonistyczne jest jednym z najnowszych punktów widzenia w psychologii. Kierunek ten stara się połączyć nowoczesną psychologię z najstarszą i najbardziej s\centralną ideą nauk o życiu, a mianowicie darwinowską teorią ewolucji drogą doboru naturalnego. Podstawą podejścia ewolucjonistycznego jest pojęcie adaptacyjności zachowania i umysłu. Podejście to zakłada, że zdolności umysłu ludzkiego ewoluowały w ciągu milionów lat, służąc konkretnym celom przystosowawczym, podobnie jak nasze zdolności fizyczne. Postulowanie celów związanych z przetrwaniem, do którego osiągnięcia przyczyniła się ewolucja tych zdolności, oraz wyszukiwanie dowodów empirycznych dla zweryfikowania wysuniętych hipotez, to główne zadania psychologa ewolucjonisty. Najbardziej fundamentalna różnica między psychologią ewolucjonistyczną a innymi podejściami polega na odmiennej perspektywie czasowej - jako główną zasadę wyjaśniającą przyjęła ona niezmiernie długi proces ewolucji. Ukształtowane w drodze ewolucji przystosowania psychiczne nie mogą być w gruncie rzeczy określone jako dobre czy złe - są one jedynie schematami działania.

11.Scharakteryzuj kierunek psychodynamiczny.

To jest to samo co pytanie nr 5 bo kierunek psychodynamiczny to jest to samo co psychoanaliza. To co na czerwono możecie tylko poczytać

Zgodnie z podejściem psychodynamicznym zachowanie jest motywowane przez siły wewnętrzne. Według tego poglądu, przyczyną działań ludzkich są wrodzone instynkty, biologiczne popędy oraz usiłowania zmierzające do rozwiązywania konfliktów między potrzebami osobistymi i stawianymi przez społeczeństwo wymaganiami. W modelu psychodynamicznym podstawowym pojęciem jest motywacja. Psychodynamiczne zasady motywacji najpełniej opracował wiedeński lekarz, Sigmund Freud. Jego poglądy ukształtowały się pod wpływem pracy z pacjentami cierpiącymi na zaburzenia psychiczne. Według Freud'a, każda osoba jest w pełni zdeterminowana przez kombinację wyposażenia dziedzicznego i doświadczeń z wczesnego dzieciństwa. Teoria Freud'a była pierwszą, w której przyznano, że natura ludzka nie zawsze jest racjonalna, że naszymi działaniami mogą kierować motywy, których nie jesteśmy świadomi.

12.Wyjaśnij pojęcie środowisko człowieka oraz elementy środowiska człowieka.

Środowiskiem człowieka nazywamy względnie trwały układ elementów jego otoczenia, ważny dla jego życia i zachowania się.

Zaś elementami środowiska człowieka są rzeczy i ludzie pozostający ze sobą w różnych stosunkach. Każdy człowiek jest również elementem swojego środowiska.

Rodzaje środowiska.

1. Środowisko fizyczne – np. temperatura otoczenia

2. Środowisko biologiczne – np. leśne, pustynne, górskie

3. Środowisko społeczne – np. miejskie, wiejskie, rodzinne, szkolne, zawodowe

4. Środowisko kulturowe – np. intelektualne, polityczne, artystyczne, religijne.

Człowiek jako element środowiska biologicznego czy społecznego jest ich elementem wyróżnionym ze względu na to, że jest on istotą świadomą i zdolną do celowego działania. Dlatego może on odpowiednio regulować stosunki między sobą a otoczeniem i kształtować własne środowisko. W tym procesie regulacji istotną rolę odgrywa jego świadomość, zdolność do wytwarzania sobie subiektywnego obrazu środowiska i swojego w nim miejsca „percepcja środowiska”.

13. Przedstaw podstawowe rodzaje stosunków zachodzących między elementami środowiska.

Stosunki zachodzące między środowiska, w tym między człowiekiem a elementami jego otoczenia różnią się między sobą jakościowo. Ogromna różnorodność tych stosunków daje się sprowadzić do dwóch podstawowych rodzajów:

1.STOSUNKI WZAJEMNEGO ODDZIAŁYWANIA (INTERAKCJI)-mają charakter przyczynowo-skutkowy i polegają na tym, że zmiany jednego elementu środowiska albo jego całości są przyczyną zmian zachodzących u człowieka i odwrotnie, zmiany w zachowaniu człowieka są przyczyną zmian w jego środowisku. Oddziaływanie może mieć charakter:

-FIZYCZNY(człowiek popchnięty, potrącony);

-FIZJOLOGICZNY (zdarzenia zewnętrzne mogą oddziaływać na narządy zmysłowe człowieka jako bodźce);

PSYCHOLOGICZNY (otoczenie zewnętrzne może być dla człowieka źródłem informacji, zadań, itp. I on ze swojej strony może również wysyłać informacje do innych elementów otoczenia.

2.STOSUNKI WZAJEMNEJ ZALEŻNOŚCI – maja charakter funkcjonalny i polegają na tym, że życie i działalność człowieka może przebiegać normalnie tylko przy istnieniu określonych elementów otoczenia i przy określonych ich stanach i związkach np. człowiek może żyć i pracować tylko w określonej temperaturze otoczenia, przy określonym ciśnieniu, przy stałym dopływie pożywienia, itp. I odwrotnie – istnienie niektórych elementów otoczenia zależy od określonej działalności ludzi, a nawet od ich samej obecności. Inaczej mówiąc poszczególne elementy środowiska są wobec siebie nawzajem PRZYCZYNAMI I WARUNKAMI.

14. Wyjaśnij pojęcie sytuacji człowieka oraz podaj klasyfikacje sytuacji.

Sytuacja człowieka-układ jego wzajemnych stosunków z innymi elementami jego środowiska w określonym momencie czasu. Sytuacja jest zawsze „czyjaś” i nie da się określić bez podania jej podmiotu. O sytuacji mówimy wtedy, kiedy jakiś układ rozpatrujemy ze względu na określoną aktywność podmiotu.

KLASYFIKACJA SYTUACJI:

1.ZE WZGLĘDU NA POMIOT (sytuacja ucznia, urzędnika);

2.ZE WZGLĘDU NA AKTYWNOŚĆ PODSTAWOWĄ (sytuacja problemowa, przedstartowa, bojowa);

3.ZE WZGLĘDU NA ELEMENTY OTOCZENIA I ICH STAN (sytuacja drogowa, sytuacja awaryjna)

15. Wyjaśnij pojęcia: sytuacji trudna, sytuacja normalna.

O sytuacji powiemy, że jest NORMALNA wówczas, gdy zadanie dostosowane jest do naszych możliwości, umiejętności i wiedzy oraz dostosowane są warunki i okoliczności zewnętrzne.

Jeżeli cokolwiek z tego zostanie zaburzone lub będzie go brakować to będziemy mieli do czynienia z SYTUACJĄ TRUDNĄ.

SYTUACJA TRUDNA-została naruszona równowaga pomiędzy poziomem trudności zadania, możliwościami dziecka i zewnętrznymi warunkami realizacji zadania, dochodzi do zakłócenia regulacji stosunków otoczenia, czyli jeśli cokolwiek zostanie zaburzone lub będzie go brakować to będziemy mieli do czynienia z SYTUACJĄ TRUDNĄ.

16. Przedstaw sytuacje trudne.

WYRÓŻNIAMY 5 GŁÓWNYCH SYTUACJI TRUDNYCH:

1.sytuacja braku (bodźców) czyli DEPRYWACJI. Podmiot działający pozbawiony jest czegoś co jest potrzebne do jego normalnego życia lub funkcjonowania, inaczej mówiąc jest to sytuacja, w której nie są zaspokojone jakieś podstawowe potrzeby podmiotu. Mogą to być potrzeby fizjologiczne (głód, pragnienie, duszność, itp.), albo też potrzeby społeczne (np. izolacja, osamotnienie).

2.sytuacja przeciążenia lub nadmiaru bodźców – REDUNDANCJI. Występuje wtedy, gdy jest zbyt dużo obowiązków, nadmiar wiadomości.

3.sytuacja utrudnienia (zakłócenia, przeszkody).Sytuacja przeszkody, ale przeszkoda ta nie tkwi w zadaniu czy jednostce. Utrudnienie powstaje wtedy, gdy możliwość wykonania zadania zostaje zmniejszona wskutek pojawienia się w sytuacji jakiś elementów zbędnych.

4.sytuacja zagrożenia. Występuje wówczas, gdy istnieje zwiększone prawdopodobieństwo naruszenia jakiejś wartości cenionej przez podmiot działający: życia, zdrowia, jego samego bądź bliskich, własności, uprawnień, pozycji społecznej, dobrego samopoczucia, samooceny, itp.

5.sytuacja konfliktowa (problemowa, decyzyjna).Wiąże się z podjęciem decyzji:

++ dwie równorzędne pozytywne rzeczy i z jednej trzeba zrezygnować;

- - dwie równorzędne negatywne rzeczy i z jednej trzeba zrezygnować (z dwojga złego);

+ - pozytywna i negatywna (miłego złe początki);

- + negatywna i pozytywna (nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło).

17. Wyjaśnij pojęcie sytuacje traumatyczne.

Sytuacje traumatyczne- to sytuacje wstrząsowe, urazowe powodujące natychmiastowe zaburzenie równowagi psychicznej związane z wyzwoleniem u człowieka potężnej dawki lęku prowadzącego do zaburzenia (maladaptacji) zachowania. Sytuacje traumatyczne wywołują bodziec lub bodźce nagłe, nowe, nieznane, nieprzewidywalne, niekontrolowane, JEDNORAZOWE, o bardzo dużej sile napięcia lękowego (często przekraczające możliwości adaptacyjne jednostki), których konsekwencją jest uraz psychiczny (TRAUMA).

18.Wyjaśnij sytuacje subtraumatyczne.

Sytuacje subtraumatyczne – to sytuacje wyzwalane przez bodziec lub bodźce o mniejszej sile działania, o mniejszej sile napięcia lękowego, które nie powodują natychmiastowego zakłócenia zachowania i natychmiastowego zaburzenia równowagi psychicznej, ale działając cyklicznie (powtarzając się) powodują wystąpienie NERWICY KOROZYJNEJ będącej efektem systematycznego obniżania się odporności psychicznej.

19. Co jest źródłem i przyczyną zaburzeń nerwicowych?

Źródłem zaburzeń nerwicowych są nierozwiązane, nieuświadomione konflikty wewnętrzne, najczęściej pomiędzy dążeniami jednostki a jej możliwościami, potrzebami a obowiązkami, pragnieniami a normami społecznymi. Pojawiają się wtedy, kiedy wrażliwa i nieodporna na stresy osobowość poddawana jest presji sytuacji (często świadomie akceptowanej), a wymagającej od niej funkcjonowania sprzecznego z nieuświadomionymi tendencjami. Przyczyną nerwic może być także deficyt opieki rodzicielskiej w dzieciństwie lub nie odreagowany stres (trauma).

KLINICZNYMI OBJAWAMI ZABURZEŃ NERWICOWYCH SĄ:

-objawy osiowe (to objawy wspólne dla danej klasy zaburzeń);

-objawy brzeżne, czyli brzegowe (to objawy charakterystyczne dla danej postaci nerwicy).

Zaburzenia nerwicowe często mają genezę środowiskową, powstają bowiem jako reakcje na sytuacje trudne, czyli:

1. sytuację braku – deprywacji (brak zaspokojenia podstawowych potrzeb podmiotu);

2. sytuację przeciążenia albo nadmiaru bodźców, tzw. redundancji;

3. sytuację utrudnienia (przeszkody, zakłócenia);

4. sytuację zagrożenia (gdy występuje zwiększone prawdopodobieństwo naruszenia jakiejś wartości cenionej przez podmiot działający, np. życie, zdrowie);

5. sytuację konfliktową (problemowa, decyzyjna):

+ + 2 pozytywne równorzędne (z jednej trzeba zrezygnować)

- - 2 równorzędne negatywne (z jednej trzeba zrezygnować => z dwojga złego)

+ - pozytywna i negatywna (miłe złego początki)

- + negatywna i pozytywna (nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło)

Do sytuacji nerwicorodnych zalicza się także:

- sytuacje traumatyczne, czyli sytuacje wstrząsowe, urazowe, powodujące natychmiastowe zaburzenia równowagi psychicznej związane z wyzwoleniem w człowieku potężnej dawki lęku prowadzącego do zaburzenia;

- sytuacje subtraumatyczne, czyli sytuacje wyzwolone przez bodziec lub bodźce o mniejszej sile działania, o mniejszej sile napięcia lękowego, które nie powodują natychmiastowego zakłócenia zachowania i natychmiastowego zaburzenia równowagi psychicznej, ale działając cyklicznie (powtarzając się) powodują występowanie nerwicy korozyjnej, będącej efektem systematycznego obniżania się odporności psychicznej.

20.Specyfika procesów poznawczych.

Procesami poznawczymi nazywa się te czynności psychiczne, które służą człowiekowi do uzyskania orientacji w otoczeniu. Dzięki nim jednostka może zdobywać informacje i budować swoją wiedzę o świecie zewnętrznym i samym sobie. Procesy poznawcze mają charakter ciągły.

Podstawowe rodzaje procesów poznawczych to odbieranie wrażeń i spostrzeżeń, myślenie i procesy myślowe. Odbieranie wrażeń i spostrzeganie to proste procesy za pomocą których człowiek przyswaja sobie informacje bezpośrednio do niego napływające z otoczenia czy własnego organizmu. Myślenie stanowi wyższą i doskonalszą formę poznania polegającą na przetwarzaniu uzyskanych informacji na nowe.

Procesy poznawcze zmierzają do poznania obiektywnie istniejącej rzeczywistości (fizycznej, społecznej, kulturowej). Procesy poznawcze polegają na:

-gromadzeniu;

-przetwarzaniu (czyli manipulacji wrażeniami, spostrzeżeniami, wyobrażeniami, pojęciami, słowami w umyśle człowieka w celu orientacji w otaczającym świecie).

Poznanie obejmuje:

- percepcję i jej wytwory (wrażenia i spostrzeżenia),

- pamięć i jej ślady pamięciowe (engramy pamięci, sieci połączeń neuronalnych),

- myślenie i jego wytwory (myśli i pojęcia),

- uwagę,

- wyobraźnię i wyobrażenia,

- uczenie się,

- mowa, słowa (informacje w postaci słów, języka, bity informacyjne).

Procesy poznawcze pozwalają na elementarną orientację w otoczeniu, którą zapewniają proste procesy, takie jak: wrażenia, spostrzegania-dostarczają informacji o ludziach bezpośrednio działających na narządy zmysłów.

Procesy poznawcze to :

-procesy tworzące i modyfikujące struktury poznawcze w systemie poznawczy, będące przedmiotem badań psychologii poznawczej;

-procesy służące do tworzenia i modyfikowania..................

-procesy przetwarzania i informacji, jakie zachodzą w układzie nerwowym.

Podział procesów poznawczych:

-percepcja;

-uwaga;

-pamięć;

-myślenie;

-język.

Kategorie procesów poznawczych:

-elementarne (badanie obejmuje percepcję i jej wytwory, czyli wrażenia, spostrzeżenia i wyobrażenia, pamięć, czyli ślady pamięciowe (engramy);myślenie, czyli myśl, słowo, pojęcie; koncentracja; wyobraźnia-wytworem wyobraźni jest wyobrażenie; uczenie się-wytworem uczenia jest doświadczenie; mowa-wytworem mowy jest język i słowa);

-złożone.

Procesami poznawczymi nazywa się wszystkie te czynności psychiczne, które służą człowiekowi do uzyskania orientacji w otoczeniu. Dzięki nim jednostka może zdobyć informacje i budować swoją wiedzę o świecie zewnętrznym i samym sobie.

Procesy poznawcze zmierzają do poznania obiektywnie istniejącej rzeczywistości (fizycznej, społecznej, kulturalnej). Polegają na gromadzeniu, przetwarzaniu a więc manipulacji wrażeniami, spostrzeżeniami, wyobrażeniami, pojęciami, słowami w umyśle człowieka, w celu orientacji w otaczającym świecie.

Procesy poznawcze są niższego rzędu i wyższego rzędu. Procesy niższego rzędu to: elementarne poznanie w otoczeniu, wrażenia, spostrzeżenia a one istnieją dzięki pamięci. Procesy wyższego rzędu to: myślenie, język – pośrednie uogólnienie poznania rzeczywistości.

21. Wyjaśnij pojęcie wrażenia oraz podaj jego klasyfikację.

Wrażenie jest najprostszą formą poznania rzeczywistości, jest odzwierciedleniem jakiejś pojedynczej własności przedmiotu lub zjawiska (np. barwy, dźwięku, smaku, zapachu).Wrażenia odbieramy wówczas gdy na nasze narządy zmysłowe oddziaływają bezpośrednio bodźce ze świata zewnętrznego lub wewnętrznego środowiska organizmu.

Klasyfikacja wrażeń:

1. wrażenia wzrokowe, słuchowe, smakowe, zapachowe, dotykowe, ciepła i zimna,

2. organiczne, czyli ustrojowe odbieranie przez komórki nerwowe w narządach wewnętrznych;

3. równowagi (inaczej statyczne), które odzwierciedlają położenie ciała w przestrzeni;

4. mięśniowo-ruchowe (inaczej kinestetyczne), które odzwierciedlają zmianę tego położenia i wykonywanie różnych ruchów, np. dzięki temu wiemy, czy ręka jest zgięta czy wyprostowana.

22.Wyjaśnij pojęcie wrażenia oraz podaj jego cechy.

Wrażenie jest najprostszą formą poznania rzeczywistości, jest odzwierciedleniem jakiejś pojedynczej własności przedmiotu lub zjawiska (np. barwy, dźwięku, smaku, zapachu). Wrażenia odbieramy wówczas gdy na nasze narządy zmysłowe oddziaływają bezpośrednio bodźce ze świata zewnętrznego lub wewnętrznego środowiska organizmu.

Cechy wrażeń:

1. wrażliwość, czyli zdolność do odbierania nawet słabych podniet; wrażliwość zależy od rodzaju bodźca działającego na receptor i od uprzednio działających bodźców na receptor;

2. czułość, czyli zdolność do odczuwania niewielkich różnic między bodźcami.

23. Wyjaśnij pojęcie spostrzeżenia i podaj rodzaje procesów spostrzeżenia.

Spostrzeżenie to proces poznawczy, który polega na odzwierciedlaniu w świadomości całokształtu danego przedmiotu lub zjawiska oddziaływującego na nasze narządy zmysłowe (np. spostrzegamy kwadrat, kulę, budynek). Spostrzeżenia mają charakter słowny, gdyż włączone są do czynności poznawczych – myślenia i mowy. Spostrzeżenia kształtują się w toku różnorodnej działalności człowieka, przyczyniając się jednocześnie do usprawnienia wykonywanych przez niego czynności.

Rodzaje procesów spostrzegania:

- mimowolny (niezamierzony) – to docierające z otoczenia do naszych narządów zmysłów bodźce, bez udziału naszej woli, czyli świadomego zamiaru spostrzeżenia jakiegoś przedmiotu czy zjawiska;

- dowolny (zamierzony) – to kierowanie się określonym celem czy zadaniem, jakie chcemy wykonać; są to cele proste, praktyczne w codziennym życiu, jak i zadania poznawcze, np. włączamy radio czy telewizję, by posłuchać/oglądać określoną stację

24. Podział spostrzeżeń.

1. według rodzajów narządów zmysłowych: wzrokowe, słuchowe, dotykowe, smakowe, zapachowe:

- monosensoryczne - spostrzeganie jednym rodzajem zmysłu,

- polisensoryczne – spostrzeganie wielozmysłowe, np. wzrokowo-słuchowe oglądanie filmu;

1. według rodzaju zjawisk rzeczywistości odzwierciedlanych w spostrzeżeniu:

- spostrzeganie przestrzeni i stosunków przestrzennych między rzeczami,

- spostrzeganie czasu, tj. stosunków czasu między przedmiotami i zjawiskami,

- spostrzeganie ruchów istot i przedmiotów oraz ruchów własnego ciała.

25.Wyjaśnij różnicę między spostrzeżeniami a wrażeniami.

Spostrzeżenie to proces poznawczy, który polega na oddziaływaniu w świadomości całokształtu danego przedmiotu lub zjawiska oddziaływującego na nasze narządy zmysłowe(np. spostrzegamy kwadrat, kulę, budynek). Przedmioty otoczenia działają na nasze receptory, jako bodźce złożone, czyli kompleksowe. W spostrzeżeniu odzwierciedlają całość danego przedmiotu, dlatego, że przez współdziałanie analizatorów obejmowane są jego cechy i reagujemy na wzajemne stosunki między składnikami bodźca.

Wrażenia: najprostsza forma poznania rzeczywistości, to wrażenie, czyli odzwierciedlenie jakiejś pojedynczej własności przedmiotu i zjawiska(np. barwy, dźwięku, smaku). Wrażenie odbieramy wówczas gry nasze narządy zmysłowe oddziaływają bezpośrednio na bodźce ze świata zewnętrznego lub wewnętrznego środowiska organicznego.

26. Wyjaśnij pojęcie uwagi i podaj jej cechy.

Uwaga: jest swoistą cechą wszystkich procesów poznawczych. Polega na wywieraniu świadomości na określony przedmiot czy własne przeżycie. Zdolność koncentracji uwagi ukształtuje się z wiekiem. Jest ona silnie uzależniona od cech osobniczych płci, zainteresowań. Na zakres, ukierunkowanie uwagi wpływają także emocje np. kobieta i mężczyzna przebywają w tym samym pomieszczeniu, a zwracać będą uwagę na inne elementy.

Cechy uwagi:

1.zakres uwagi – zależy od własności postrzegania przedmiotów i jest na ogół stały – przewiduje od 4 – 6 przedmiotów w polu widzenia. Niektóre rodzaje działalności (praca lotnika, nauczyciela) wymagają obejmowania uwagą większej liczby obiektów. Stałe wykonywanie takich czynności zwiększa zakres uwagi.

2.Natężenie uwagi – koncentruje uwagi na czymś:

I trwałe – zdolność do skupienia uwagi przez dłuższy czas na określonym przedmiocie.

II chwiejne;

3.podzielność uwagi – możliwość jednoczesnego skupienia jej na kilku obiektach(rysowanie na tablicy i komentowanie)

4.przerzutność uwagi – szybkie przechodzenie od 1 do 2 przedmiotu lub czynności

27. Typ i funkcje uwagi.

Funkcje Uwagi:

1.Selekcjonowane – różnorodność czynności człowieka;

2.Ukierunkowanie czynności człowieka na osiągnięcia zamierzonych celów.

Typ uwagi:

1.Mimowolna – wywołana przez pewne właściwości bodźców i sytuacji bez wysiłku ze strony jednostki. Naszą uwagę zwraca np. szczególny dźwięk, barwa;

2.Dowolna – wymaga świadomego zamiaru i wysiłku woli, człowiek stara się koncentrować na danym przedmiocie mimo, że jest nie zainteresowany nim początkowo. Duże znaczenie ma ona w uczeniu.

28.Wyjaśnij pojęcie pamięci oraz na czym polega proces pamięci.

Pamięć stanowi jedną z podstawowych właściwości psychicznych, bez której trudno było by sobie wyobrazić życie jednostki. Dzięki pamięci kształtuje się i funkcjonuje doświadczenie człowieka, gromadzone są różnorodne informacje, wiedza o świecie, umiejętności, sprawność, przechowywanie aby w odpowiednim momencie móc je wykorzystać. Pamięć zapewnia człowiekowi poczucie całości własnego rozwoju i biegu życia. Ślady pamięciowe ulegają stałemu przekształcaniu i opracowywane są w świadomości. Chociaż podłoże fizjologiczne pamięci nie jest dokładnie znane przypuszcza się na podstawie badań, że w ośrodkach kory mózgowej tworzą się „ślady” pobudzeń i powiązań między ośrodkami, pozwalające na odtwarzanie dawniej występujących sytuacji i zachowań.

W zależności od tego co jest przedmiotem procesów pamięci i w jaki sposób człowiek zapamiętuje dany materiał w toku uczenia się:

-mechaniczna –wkuwanie materiału bez zrozumienia

-logiczna-uchwycenie zrozumienia sensu, odgrywa pierwszorzędną rolę w naszym życiu.

RODZAJE PAMIĘCI:

1. W ZALEŻNOŚCI OD CZASU ODTWARZANIA ZAPAMIĘTANEGO MATERIAŁU:

-bezpośrednia (świeża krótkotrwała)- utrzymanie w świadomości pewnej ilości bodźca działającego bezpośrednio na narządy zmysłowe;

-odroczona (długotrwała, wtórna)-nieograniczony zakres i czas przechowywania materiału.

1. W ZALEŻNOŚCI OD TEGO CO JEST PRZEDMIOTEM PROCESÓW PAMIĘCI I W JAKI SPOSÓB CZŁOWIEK ZAPAMIĘTUJE DANY MATERIAŁ W TOKU UCZENIA SIĘ:

- mechaniczna (wkuwanie materiału bez zrozumienia);

-logiczna(uchwycenie zrozumienia sensu, odgrywa pierwszorzędną rolę w naszym życiu).

CECHY PAMIĘCI:

-trwałość (zdolność do długotrwałego przechowywania doświadczeń;

-gotowość (zdolność do szybkiego odtwarzania doświadczenia;

-wierność (dokładne odtwarzanie zapamiętanej treści).

29. Zdefiniuj pojęcie myślenie, podaj rodzaje myślenia.

Myślenie-to łańcuch operacji za pomocą, których przetwarzamy informacje, czyli treści zakodowane w spostrzeżeniach, wyobraźniach i pojęciach. Myślenie jest więc czynnością psychologiczną obejmującą takie procesy jak planowanie, przewidywanie, projektowanie, odkrywanie, rozumienie, ocenianie czy wnioskowanie. Dzięki myśleniu człowiek poznaje rzeczywistość tworzy plany i projekty, dokonuje odkryć, formułuje wnioski i oceny. Wytworem myślenia jest nauka, technika, literatura , muzyka .Jeśli można powiedzieć, że spostrzeganie polega na odbieraniu informacji, pamięć na ich przechowywaniu i reprodukowaniu, to myślenie polega na przetwarzaniu informacji!!! poprzez operacje myślowe operujemy informacjami oraz dochodzimy do pośredniego i uogólnionego poznania świata.

RODZAJE MYŚLENIA (według L. Rubinsztejna):

1. analiza- myślowe rozdzielenie danych całości przedmiotów, zjawisk, sytuacji. Danych a przez to wykrywanie ich części składowych;

2.synteza- myślowe scalenie rozdzielonych w analizie elementów. Operacja ta uzależniona jest od dokonanej analizy. Ta zależność analizy i syntezy jest dwustronna bowiem synteza nie jest prostym odtworzeniem całości, ale prowadzi ona do pewnego przekształcenia sytuacji w umyśle jednostki, gdyż te elementy zostają łączone w nowy sposób. Mogą tez zostać do nich dołączone nowe elementy. Jest to więc proces analityczno – syntetyczny, dzięki któremu wykryte zostają nowe aspekty rzeczy i sytuacji. W pewnych sytuacjach jedna z tych operacji może uzyskiwać przewagą względem drugiej. Również niektóre jednostki mogą wykazywać silniejszą tendencję w kierunku czynności analitycznych bądź syntetycznych. Mówimy wtedy o „umysłowości analitycznej” lub „syntetycznej” pamiętając o tym, że zawsze jest to tylko względna przewaga jednej z tych operacji, gdyż w zasadzie SA one nierozdzielne;

3.porównywanie- jest operacją zestawienia ze sobą przedmiotów, zjawisk lub sytuacji a następnie ujmowanie podobieństw i różnic między nimi. Celem porównywania jest dokonanie określonego wyboru. Porównywania jest ważnym składnikiem procesu myślenia, stąd wiele testów inteligencji zawiera próby wymagające od badanych dokonywania porównań. Również w nauczaniu porównywanie odgrywa rolę mając charakter porównywania:

-następczego (zestawienie uprzednio opanowanego materiału z nowym);

-przeciwstawne (zestawiane są równocześnie poznawane przedmioty lub zjawiska);

4.abstrahowanie- jej istota polega na wyróżnieniu jakiejś jednej właściwości rzeczy, zjawiska lub sytuacji, a jednocześnie pominięcie innych cech. Stąd często abstrahowanie używa się zmiennie z „oderwaniem”. Poprzez abstrakcję odrywamy jakby jakąś cechę przedmiotu lub sytuacji od innych cech. Abstrahowanie uwarunkowane jest bezpośrednio przez analizę, lecz operacje te różnią się od siebie w sposób istotny;

5.uogólnienie- ujmowanie właściwości wspólnych dla jakiejś klasy rzeczy i zjawisk, dzięki tej operacji uwalniamy się od jednostkowości wyodrębnianych przez abstrakcję cech przedmiotów, zjawisk i sytuacji. Uogólniając odrzucamy to, co jest jednostkowe, a zatrzymujemy to co jest wspólne.

Wymienione te operacje (rodzaje) myślowe są ze sobą związane i wzajemnie się warunkują w rzeczywistym przebiegu myślenia. Stanowią one bazę bardziej złożonych czynności myślowych, tj.: kształtowanie pojęć i rozumowanie.

30. Na czym polega różnica między procesem myślenia a uczenia się.

Myślenie to łańcuch operacji za pomocą których przetwarzamy informacje czyli treści zakodowane w spostrzeżeniach, wyobraźniach i pojęciach. Myślenie jest więc czynnością psychologiczną obejmującą takie procesy jak planowanie czy wnioskowanie. Dzięki myśleniu człowiek poznaje rzeczywistość tworzy plany i projekty dokonuje odkryć, formułuje wnioski i oceny.

Uczenie się to jedno z podstawowych funkcji umysłu polegające na zdobywaniu wiedzy i w efekcie informacji, umiejętności, kompetencji i nawyków. Zdolność uczenia się, w różnym zakresie posiadają zwierzęta, ludzie, grupy ludzi a także komputery. Dlatego też uczenie się może być świadome i nieświadome. Uczenie się  można rozpatrywać jako czynność (pojedynczą, krótkotrwałą), lub jako zbiór czynności podobnych lub równoległych, długotrwałych.

Myślenie-operacje umysłowe, za których pomocą człowiek przetwarza informacje zawarte w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach. Najczęściej spotykane czynności myślenia to rozumowanie i rozwiązywanie problemów.

Uczenie się-nieobserwowalny proces prowadzący do zmian w zachowaniu, który dokonuje się na podłożu indywidualnego doświadczenia i jest możliwy dzięki zdolności do przechowywania śladów osobistych doświadczeń.

31.Komponenty procesu emocjonalnego

Każdy proces emocjonalny zawiera podstawowe cechy:

-znak emocji,

-treść emocji,

-intensywność – siłę emocji,

-trwałość,

-głębokość,

-przedmiot,

-ekspresję emocjonalną.

1)                    Znak emocji – określa czy emocje są pozytywne czy negatywne. Emocje pozytywne stymulują ludzi do utrzymania tego stanu. Występują w sytuacjach optymalnej równowagi, gdy zarówno warunki, okoliczności i możliwości realizacji zadań są jak najlepsze. Dlatego ludzie dążą  do przezywania pozytywnych uczuć, przynajmniej zbliżania się do bodźców, które te emocje wywołują. Emocje negatywne powodują dezorganizację zachowania. Występują, gdy człowiek napotyka trudności w realizacji zadań, celów, potrzeb.  Procesy regulacyjne ulegają zakłóceniu w swym przebiegu. Owe negatywne emocje, uczucia wywołane są przez sytuacje trudne: zagrożenia, przeciążenia, przeszkody, które powodują dezorganizację zachowania lub mobilizację zachowań obronnych organizmu jak np. atak, ucieczkę.

2)                    Treść emocji – zależy od rodzaju bodźców, które ją wyzwalają i od potrzeb, których dotyczą. W zależności od niedoboru czy nadmiaru bodźców niezbędnych do zaspokajania określonych potrzeb czy potrzeby mogą one wywoływać stany emocjonalne o różnej treści. W toku rozwoju ontogenetycznego, nabywania doświadczenia indywidualnego, człowiek uczy się w sposób świadomy odzwierciedlać swoje stany emocjonalne. Uczy się różnicować treści emocji, kojarzyć bodźce z uruchomieniem określonych mechanizmów regulacyjnych. Treść emocji pozwala na ich odróżnienie, na ich różnicowanie np. żal, gniew, lęk, rozpacz, strach, radość, zadowolenie, miłość itp. Ludzie starają się utrzymać treści pozytywne, bowiem dotyczą one ich poczucia własnej wartości.

3)                    Intensywność lub siła emocji – wynika z aktywacji czyli z pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego, którego impulsy powodują zmiany ze strony autonomicznego układu nerwowego. Natężenie emocjonalne związane jest z wystąpieniem reakcji wegetatywnych jak: przyspieszenie akcji serca, zmiana częstości i szybkości oddechu, wzmożona potliwość, wzrost ciśnienia krwi, „gęsia skórka”, hamowanie wydzielania śliny, spowolnienie trawienia.

Silne emocje wpływają na przebieg procesów poznawczych: obniżają efektywność percepcji, zaburzają proces pamięciowy, ale stymulują zapamiętywanie np. cielęca miłość obniża zdolność swobodnego, logicznego myślenia – od nikłego do znacznego. Wraz ze wzrostem natężenia emocji – czy to pozytywnych czy negatywnych wzrasta niepokój ruchowy lub zahamowanie psychoruchowe.

Z tymi podstawowymi cechami emocji związane są :

4)                    Trwałość, głębokość i ekspresja emocjonalna, bowiem określają motywacyjną i behawioralną rolę emocji w życiu człowieka. Przeżywanie silnych, intensywnych i głębokich stanów emocjonalnych jak miłość czy nienawiść ukierunkowuje człowieka do działania ku lub od albo przeciw obiektowi (lub obiektom) tych uczuć. Skłania do długotrwałego działania w określonym kierunku (np. emocje towarzyszące ideom nadwartościowym – pasje, hobby). Wywiera wpływ  na gotowość całego organizmu do działania, bowiem pobudzenie jest podstawą emocji – przeciwnie do stanu uspokojenia.

Ekspresja emocjonalna -   przejawia się w mimice, gestach, pantomimice, widocznych oznakach fizjologicznych, tonie głosu itp. ekspresja emocjonalna pełni ważną funkcję komunikowania naszych stanów emocjonalnych innym ludziom lub manipulowania nimi za pomocą tej ekspresji. Te zachowania pozwalają innym zorientować się w tym, co czujemy, ale wpływają również na ich zachowanie.

     32.  Zdefiniuj pojęcie stresu, stresora, podaj rodzaje stresu.

Stres – jest to zespół specyficznych i niespecyficznych reakcji organizmu na zdarzenia bodźcowe, które zakłócają jego równowagę i wystawiają na poważną próbę lub przekraczają jego zdolności radzenia sobie.

Stresor – jest zdarzeniem bodźcowym, które wymaga od organizmu jakiegoś rodzaju reakcji przystosowawczej.

Rodzaje stresu:

1.Stres biologiczny-w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia.

       2.Stres psychiczny -  powstaje w wyniku zaistnienia określonej sytuacji, zagrażającej naszemu spokojowi i równowadze psychicznej, zmuszającej nas do zmiany zachowania, w celu dostosowania się do tej sytuacji lub przeciwstawienia się jej.

       3. Stres emocjonalny -  występuje ze zderzenia procesów nadmiernego pobudzenia i hamowania. Zaburzenie równowagi między procesem pobudzania i hamowania oraz przeciążenia układu nerwowego zbyt silnymi bodźcami jest trudne do opanowania, uniemożliwia zaspokojenie ujawnionych potrzeb i prowadzi do frustracji.

    4. Stres moralny (psychospołeczny) jest związany ze strukturą życia społecznego i z oceną naszego postępowania w aspekcie estetycznym. Każdy człowiek w swoim życiu kieruje się określonymi normami etycznymi, przyjaźnią, uczciwością – jednym słowem uczuciami według ustalonych i powszechnie przyjętych wartości w danym społeczeństwie.

       5. Stres krótkotrwały (eustres) – (dobry stres) – lekki przyjemny stres, pozytywny wręcz, nieodzowny poziom pobudzania, potrzebny do działania zdrowego organizmu. Znaczenie eustresu można zrozumieć lepiej, gdy uświadomimy sobie jak smutne i samotne może być życie ludzi bez pracy, stałych zajęć, bez partnera czy rodziny i przyjaciół - nie mają oni żadnych bodźców do zrozumienia się z otaczającym światem.

    6. Stres przewlekły (dystres) - powstaje on pod wpływem nasilonego stresora czy stresorów lub gdy działają one w długim czasie. Może prowadzić do rozregulowania organizmu. Początkowo człowiek wykonuje czynności dużo wolniej. Potem pojawiają się problemy z przekazywaniem i odbiorem informacji, aż w końcu następuje dezorganizacja życia i utrata kontroli nad sytuacją. Długotrwały stres może wywołać negatywne skutki zdrowotne, takie jak:

-  choroby serca,

-chorobę niedokrwienną,

- zawał,

- zaburzenie rytmu serca,

- nadciśnienie tętnicze,

- chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy,

 -wysoki poziom cholesterolu we krwi,

 -nerwice,

 -bezsenność,

 - obniżenie odporności,

 - zaburzenia miesiączkowania,

- zaburzenia erekcji

33.Specyfika procesu motywacyjnego

Procesy motywacyjne -  ukierunkowują zachowanie jednostki na osiągnięcie określonych, istotnych dla niej stanów rzeczy, kierują wykonywaniem pewnych czynności tak, aby prowadziły do zamierzonych wyników (zmiana warunków zewnętrznych, zmiana we własnej osobie, zmiana własnego położenia).

Proces motywacyjny

•        wzbudzanie energii;

•        ukierunkowywanie wysiłku na cel;

•        selektywność uwagi w stosunku do bodźców  - zwiększenie wrażliwości na bodźce istotne;

•        zorganizowanie reakcji w zintegrowany wzorzec;

•        kontynuowanie czynności, dopóki warunki, które ją zapoczątkowały nie ulegną zmianie

•        pobudzenie emocjonalne - uczucia dodatnie (w przypadku realizacji zamierzeń) lub ujemne (w przypadku niespełnienia)

Do procesu motywacyjnego potrzeba dwóch równoważnych warunków (trzeba spełnić oba):

•        Istnienie celu – jeśli nie ma celu, nie ma też motywacji. Tego celu człowiek musi być świadomy, musi wiedzieć, dokąd zmierza i co będzie stanowić wynik podejmowanej przez niego aktywności. Bez świadomości celu nie da się go osiągnąć. Cel ma znajdować się stale w perspektywie osoby do niego dążącej.

•        Rodzaj celu – cel ma posiadać trzy właściwości: ma być a) atrakcyjny, b) utylitarny, c) wartościowy, wart zachodu (dla osoby dążącej do niego). Punkt c) jest różny dla każdego, ponieważ każdy ma inny system wartości, inne pragnienia itp. Dokonując wyboru celu uznajemy go za wartościowy tylko, jeśli spełnia punkty a) i b).

 Proces motywacyjny charakteryzowany jest w oparciu o dwie możliwości:

•        kierunek motywacji – ustalany jest przez wynik, ku któremu zmierza człowiek, podejmując różne czynności.

•        natężenie motywacji - opisywane jest za pomocą trzech parametrów:

•        Siły motywacji – stopnia, w jaki dany motyw kontroluje zachowanie człowieka. Motyw jest tym silniejszy, im trudniej jest skłonić człowieka do zmiany kierunku w podjętej działalności.

•        Wielkości motywacji – stopnia, w jakim człowiek jest gotów zrezygnować z innych czynności na rzecz tych, prowadzących do osiągnięcia celu. Motyw jest tym większy, im więcej potrzeba, żeby go zaspokoić.

•        Intensywności motywacji – stopnia, w jaki człowiek realizuje dany motyw.

34. Prawo Yerkesa – Dodsona.

1.Pierwsze prawo mówi, że istnieje krzywoliniowy związek między pobudzeniem emocjonalnym a wykonywaniem zadania. Inaczej mówiąc: dla wykonania każdego zadania istnieje optymalny poziom pobudzenia, przy którym zadanie to jest wykonywane najlepiej. Zarówno niższy jak i wyższy poziom pobudzenia doprowadza do tego, że zadanie jest trudniejsze do wykonania.

2.Drugie prawo mówi o tym, że im trudniejsze jest zadanie przed którym stoimy, tym niższy jest poziom optymalnego pobudzenia. Zadania łatwe są dobrze wykonane wtedy, gdy poziom pobudzenia emocjonalnego jest bardzo wysoki, wykonywanie zadań trudnych jest szybko upośledzone przez wysoki poziom pobudzenia.

35.Wyjaśnij pojęcia: uczucia, emocje, nastroje, afekty.

Emocje - pierwotna gotowość do działania, stąd nazwa emocje steniczne (sthenos- siła), wywierające wpływ na sprawność organizmu.

Emocje popędowe związane są z reaktywnością i są wspólne dla ludzi i zwierząt. Są często nieuświadomione, a uruchamiane przez ośrodki korowe w mózgu. Terminy steniczny (czynny) i asteniczny (bierny), używane są dla określenia właściwości człowieka- czynnego lub biernego sposobu reagowania emocjonalnego .

Uczucia - świadome przeżywanie emocji, emocje wyższe, (intelektualizowane); właściwe tylko człowiekowi i związane z jego potrzebami społecznymi (uczucia moralne, estetyczne, patriotyczne, współczucia, miłości, przyjaźni, poczucia związku z grupą itp.).To subiektywne reakcje, subiektywne stany psychiczne, których źródłem jest obiektywnie istniejąca rzeczywistość. Uczucia wyrażają subiektywny stosunek człowieka do świata zewnętrznego.

Nastroje - długotrwały stan emocjonalny bez ukierunkowania na określony cel. Nadaje długotrwałe zabarwienie naszym przeżyciom, najczęściej wywołane przez wydarzenia () znaczeniu ujemnym lub dodatnim. Zależy od ogólnego samopoczucia, stanu zdrowia, przeżyć uczuciowych, wrażeń itp. Nie ma charakteru przedmiotowego; ale osobisty (człowiek sam nie wie dlaczego jest przygnębiony czy rozdrażniony).

Afekty-bardzo silne, lecz krótkotrwałe stany emocjonalne, które cechują się;

-nagłym gwałtownym początkiem,

-bardzo intensywnym natężeniem uczuciowym

-wyraźnymi objawami wegetatywnymi ,które powodują zawężenie pola świadomości

-obniżoną zdolnością logicznego myślenia co wiąże się z utratą panowania nad sobą I pojawieniem się gwałtownych niekontrolowanych reakcji

-krótkim czasem trwania i znużenie po ustąpieniu afektu(reakcje organizmu przy akcie seksualnym)

Afekty związane są z wybuchami ,wstrząsami ,które prowadzą do dezorganizacji działania. Zazwyczaj wywołane są przez konflikt sprzecznych tendencji (człowiek w afekcie traci głowę)

36.Na czym polega przebieg procesów emocjonalnych.

Każdy proces emocjonalny zawiera podstawowe cechy:

-znak emocji,

-treść emocji,

-intensywność – siłę emocji,

-trwałość,

-głębokość,

-przedmiot,

-ekspresję emocjonalną.

1. Znak emocji – określa czy emocje są pozytywne czy negatywne. Emocje pozytywne stymulują ludzi do utrzymania tego stanu. Występują w sytuacjach optymalnej równowagi, gdy zarówno warunki, okoliczności i możliwości realizacji zadań są jak najlepsze. Dlatego ludzie dążą do przezywania pozytywnych uczuć, przynajmniej zbliżania się do bodźców, które te emocje wywołują. Emocje negatywne powodują dezorganizację zachowania. Występują, gdy człowiek napotyka trudności w realizacji zadań, celów, potrzeb. Procesy regulacyjne ulegają zakłóceniu w swym przebiegu. Owe negatywne emocje, uczucia wywołane są przez sytuacje trudne: zagrożenia, przeciążenia, przeszkody, które powodują dezorganizację zachowania lub mobilizację zachowań obronnych organizmu jak np. atak, ucieczkę.

2. Treść emocji – zależy od rodzaju bodźców, które ją wyzwalają i od potrzeb, których dotyczą. W zależności od niedoboru czy nadmiaru bodźców niezbędnych do zaspokajania określonych potrzeb czy potrzeby mogą one wywoływać stany emocjonalne o różnej treści. W toku rozwoju ontogenetycznego, nabywania doświadczenia indywidualnego, człowiek uczy się w sposób świadomy odzwierciedlać swoje stany emocjonalne. Uczy się różnicować treści emocji, kojarzyć bodźce z uruchomieniem określonych mechanizmów regulacyjnych. Treść emocji pozwala na ich odróżnienie, na ich różnicowanie np. żal, gniew, lęk, rozpacz, strach, radość, zadowolenie, miłość itp. Ludzie starają się utrzymać treści pozytywne, bowiem dotyczą one ich poczucia własnej wartości.

3. Intensywność lub siła emocji – wynika z aktywacji czyli z pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego, którego impulsy powodują zmiany ze strony autonomicznego układu nerwowego. Natężenie emocjonalne związane jest z wystąpieniem reakcji wegetatywnych jak: przyspieszenie akcji serca, zmiana częstości i szybkości oddechu, wzmożona potliwość, wzrost ciśnienia krwi, „gęsia skórka”, hamowanie wydzielania śliny, spowolnienie trawienia.

Silne emocje wpływają na przebieg procesów poznawczych: obniżają efektywność percepcji, zaburzają proces pamięciowy, ale stymulują zapamiętywanie np. cielęca miłość obniża zdolność swobodnego, logicznego myślenia – od nikłego do znacznego. Wraz ze wzrostem natężenia emocji – czy to pozytywnych czy negatywnych wzrasta niepokój ruchowy lub zahamowanie psychoruchowe.

Z tymi podstawowymi cechami emocji związane są :

1. Trwałość, głębokość i ekspresja emocjonalna, bowiem określają motywacyjną i behawioralną rolę emocji w życiu człowieka. Przeżywanie silnych, intensywnych i głębokich stanów emocjonalnych jak miłość czy nienawiść ukierunkowuje człowieka do działania ku lub od albo przeciw obiektowi (lub obiektom) tych uczuć. Skłania do długotrwałego działania w określonym kierunku (np. emocje towarzyszące ideom nadwartościowym – pasje, hobby). Wywiera wpływ na gotowość całego organizmu do działania, bowiem pobudzenie jest podstawą emocji – przeciwnie do stanu uspokojenia.

Ekspresja emocjonalna - przejawia się w mimice, gestach, pantomimice, widocznych oznakach fizjologicznych, tonie głosu itp. ekspresja emocjonalna pełni ważną funkcję komunikowania naszych stanów emocjonalnych innym ludziom lub manipulowania nimi za pomocą tej ekspresji. Te zachowania pozwalają innym zorientować się w tym, co czujemy, ale wpływają również na ich zachowanie.

37. Zdefiniuj pojecie osobowości według wybranej koncepcji.

OSOBOWOŚĆ-(według Szewczyka)-jest to zespół cech psychicznych, za pomocą których da się opisać zachowanie człowieka. To zespół względnie stałych cech psychicznych jednostki, kształtujący się w toku integracji między jednostką a jej społecznym otoczeniem, decydujący o stałości i międzysytuacyjnej spójności zachowań.

Osobowość kształtowana jest przez całe życie, szczególnie w okresie dzieciństwa oraz młodości poprzez wpływ bodźców zewnętrznych w procesie socjalizacji, a także własnej aktywności jednostki. Istotną rolę odgrywają tu również wrodzone cechy biofizyczne. Teoretycy osobowości powiązani z poglądem materialistycznym, niezależnie od konkretnych rozwiązań odnośnie do struktury i rozwoju osobowości, podzielają pogląd, że osobowość kształtuje się wyłącznie w działaniu. Należy traktować ją jako wynik działalności ludzkiej oraz jako produkt warunków społeczno-historycznych. Psychologowie osobowości nie ignorują jednak faktu, że ludzie różnią się między sobą pod względem wielu cech zachowania, które już nie można uznać za zjawiska fizjologiczne, i które trudno jeszcze uznać za zjawiska osobowości. Zrodziło się szereg nowych koncepcji traktujących o dynamicznym aspekcie osobowości, czy o wymiarze intensywności zachowania, pojawiła się koncepcja poszukiwania doznań i stymulacji oraz siły układu nerwowego. Najnowsze ujęcia dotyczące osobowości akcentują, że wprawdzie cechy biofizyczne człowieka i zewnętrzne oddziaływanie są podstawą osobowości, ale jej nie determinują. Natomiast decydujący wpływ na kształtowanie się osobowości ma aktywność samej jednostki. Od kilku lat szczególnie cenioną koncepcją, wykorzystywaną do opisu osobowości jest tzw. "Wielka Piątka".

Osobowość wyznacza pięć czynników, są to:

1. Neurotyczność,

2. Ekstrawersja,

3. Otwartość,

4. Ugodowość,

5. Sumienność.

Osobowość – wewnętrzny system regulacji pozwalający na adaptację i wewnętrzną integrację myśli, uczuć i zachowania w określonym środowisku w wymiarze czasowym (poczucie stabilności). Jest to zespół względnie trwałych cech lub dyspozycji psychicznych jednostki, różniących ją od innych jednostek.

Osobowość jest także definiowana jako charakterystyczny, względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno-przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim w interakcje. Nie jest jedynym wyznacznikiem działania – to co i jak człowiek robi zależy też od doraźnego stanu fizycznego i psychicznego, emocji, stopnia przygotowania do danego działania.

38.Osobowość według Freuda.

Zygmunt Freud jest twórcą najstarszej teorii osobowości; teorii dynamicznej – według której osobowość jest organizacją sił dynamizujących zachowanie (dążenia, popędy, potrzeby społeczne). Popęd seksualny, tj. Instynkt życia (Libido) i popęd agresji, tj. instynkt śmierci (Id) są w konflikcie z normami społecznymi, które prezentuje Superego. Konflikt ten jest źródłem wszelkich zachowań, których ostateczny kształt nadaje racjonalne Ego.

Osobowość według Freuda składa się z trzech głównych systemów: id, ego, superego. Systemy te współdziałają ściśle ze sobą i niemożliwe jest rozdzielenie ich oddziaływań. Zachowanie człowieka jest wypadkową interakcji trzech systemów psychiki (id, ego, superego).

Id jest już obecne przy narodzeniu. W id zgromadzona jest cała energia psychiczna człowieka. Id działa zgodnie z zasadą przyjemności, unika cierpienia. Dla id nie ma obiektywnej rzeczywistości, nie ulega też uczeniu się (wpływom środowiska, kultury, edukacji). Drugim systemem umysłu wyrastającego na gruncie id jest ego. Ego kieruje się zasadą rzeczywistości. Ego reprezentuje rozum, intelekt, planowanie, samokontrolę.

Człowiek, który pragnie doznać subiektywnego zadowolenia (id) musi zrealizować je wykorzystując swój rozum (ego). Freud przedstawia zależność między ego a id w postaci metafory: „ Tak więc w porównaniu z id przypomina ona jeźdźca, który powinien okiełznać wielką siłę konia; [...] Podobnie jak jeźdźcowi- jeśli nie chce spaść z konia- nie pozostaje nic innego, jak dać się mu zawieść tam, dokąd on zechce, tak i ego zwykło realizować wolę id tak jak gdyby była to jego własna wola” (Tavris, 1999 za: Freud, 1923).

Trzecią strukturą osobowości jest superego. Superego wykształca się najpóźniej w rozwoju człowieka i reprezentuje moralność, normy kulturowe, społeczne, sumienie. Z superego wzbudza wśród nas uczucia pozytywne -duma (jeśli postępujemy zgodnie z zasadami moralnymi) bądź negatywne- wstyd, kiedy te zasady łamiemy. Ego w celu ochrony naszego samopoczucia w momencie sprzeczności pomiędzy pragnieniami id a wymaganiami superego dostarcza nam narzędzia (które łagodzi nasze napięcie) w postaci mechanizmów obronnych.

Lokalizacja instynktów Opierając się na zasadzie rzeczywistości, Lokalizacja sumienia seksualnych i agresji; pośredniczy pomiędzy pragnieniami i ideału ego kieruje się zasadą id a wymaganiami superego. Dla ochrony przyjemności przed nie uświadamianym lękiem stosuje mechanizmy obronne, w tym (wyparcie, projekcje, reakcję upozorowaną, r regresją, zaprzeczenie, racjonalizacje, przeniesienie i sublimacje, rozegranie w działaniu, hum

39.Osobowość według Reykowskiego.

Osobowość pełni funkcję centralnego systemu regulacji zachowania.

Zdaniem Reykowskiego (1980) w skład tego systemu wchodzą podsystemy, które są ze sobą sprzężone i maja określoną hierarchię:

1.podstawowe struktury regulacyjne-mechanizmy popędowo emocjonalne, czyli system popędów i potrzeb biologicznych oraz związanych z nimi emocji;

2.wyższe formy regulacji-sieć poznawcza, czyli wiedza o sobie i otoczeniu, a także system jej wartościowania (sieć wartości) oraz operowania nią (siec operacyjna). Ważnym elementem tej sieci jest „struktura ja”, czyli obszar osobowości opisujący i wartościujący samego siebie.

W trakcie postępującego rozwoju i uspołecznienia się dziecka, w myśl Regulacyjnej Teorii Osobowości j. Reykowskiego, mechanizmy popędowo-emocjonalne poddają się regulacji wyższego poziomu. Dochodzi więc do uformowania się sieci poznawczej i rozwoju struktury „ja”.

STRUKTURA „JA” JEST JAKBY CENTRUM OSOBOWOŚCI CHARAKTERYZUJĄCYMI SIĘ:

1.jednością;

2.zdolnością uświadamiania sobie samego siebie jako podmiotu oraz zdolnością uświadamiania sobie dowolnych elementów rzeczywistości wewnętrznej i zewnętrznej;

3.odrębnością i zdolnością do ciągłego wyodrębniania się, tj. odrywania od różnorodnych elementów rzeczywistości;

4.zdolnością identyfikacji (utożsamiania się) z dowolnymi elementami rzeczywistości i odmawiania identyfikacji z innymi;

5.zdolnością wybiórczego uruchamiania dowolnych dynamizmów wewnętrznych.

„JA” PEŁNI FUNKCJE CENTRALIZUJĄCE I INTEGRUJĄCE:

1.zdolność do świadomości warunkuje procesy samo orientacji i orientacji w otoczeniu;

2.zdolność wyodrębniania się gwarantuje jego autonomię;

3.możliwość identyfikacji wiąże się ściśle z czynnością dokonywania wyborów, akceptacji i odrzucania, tworzy specyficzne podłoże do ustalania się poczucia tożsamości osobowej;

4.mozliwość dynamizowania (uruchamiania, stymulowania lub zawieszania funkcji) dowolnych elementów wewnętrznej struktury staje się podstawą dowolnego utrwalania, hierarchizowania i integrowania struktur wewnętrznych, wykorzystywania struktur i dynamizmów wewnętrznych dla realizacji własnych celów.

EFEKTEM DZIAŁALNOŚCI „JA” JEST SAMOŚWIADOMOŚĆ, AUTONOMIA, NIEPOWTARZALNE UKIERUNKOWANIE ZACHOWANIA I INTEGRACJA WEWNĘTRZNA JEDNOSTKI.

Wg.Reykowskiego osobowość składa się z:

-mechanizmów popędowo-emocjonalnych czyli podstawowe struktury regulacyjne

-sieć poznawcza czyli wiedza o sobie i otoczeniu wraz z całym systemem jej wartościowania

-sieć operacyjna czyli operowanie posiadaną wiedzą przez wyższe formy regulacji

-sieć wartości

Psychologowie podkreślają znaczenie osobowości jako centralnego systemu regulacji czynności ludzkich. Tak rozumiana struktura osobowości obejmuje wg. Reykowskiego trzy elementy:

1. • 1. Schematy poznawcze – stanowiące system oczekiwań związanych ze sposobem spostrzegania świata i samego siebie.

     2. Schematy czynnościowe – stanowiące system ustosunkowań czy sposobów zachowania wobec przedmiotów, sytuacji, osób czy samego siebie. Tworzą one to co określamy jako charakter człowieka.

     3. Motywacja - obejmująca podstawowe potrzeby, wartości i cele życiowe wyznaczające kierunek działania człowieka.

40.Które z wybranych zagadnień z zakresu psychologii najbardziej Ci się podoba i napisz dlaczego?

41.Określ emocje i rodzaj emocji, scharakteryzuj je.

EMOCJE-powstają w układzie nerwowym (ciało migdałowate), powodują takie procesy biologiczne (np. skład chemiczny łez). Emocje to złożony zespół zmian cielesnych i psychologicznych obejmujący pobudzenie fizjologiczne, uczucia, procesy poznawcze i reakcje behawioralne (zachowania).

PODZIAŁ EMOCJI WEDŁUG COLEMANA:

1.ZŁOŚĆ-furia, wściekłość, uraza, gniew, irytacja, oburzenie, animozja, patologiczna nienawiść i szał, wrogość;

2.SMUTEK- żal, przykrość, boleść, melancholia, użalanie się nad sobą, zniechęcenie, przygnębienie;

3.STRACH-niepokój, obawa, popłoch, przerażenie, fobie, ataki lękowe, onieśmielenie, nerwowość,, zaniepokojenie, strachliwość, strach ma konkretną przyczynę;

4.ZADOWOLENIE-szczęście, przyjemność, ulga, błogość, rozkosz, radość, uciecha, rozrywka, duma, przyjemność zmysłowa, dotyk.

5.MIŁOŚĆ-akceptacja, życzliwość;

6.ZDZIWIENIE;

7.WSTRĘT;

8.WSTYD.

FOBIA-to rodzaj lęków irracjonalnych.

FUNKCJE EMOCJI:

1.mobilizacja do podjęcia odpowiedniego działania;

2.wspomaganie organizowania naszych doświadczeń (wpływają na sposób spostrzegania siebie i otoczenia, interpretowania i zapamiętywania);

3.intensyfikacja niektórych doświadczeń (sygnalizują, że ta sytuacja jest szczególnie ważna np. dla „ja” podmiotu);

3.regulowanie interakcji społecznych (budowanie relacji, zachowanie dystansu. Itp..).

EMOCJE SĄ WYWOŁYWANE PRZEZ: bodźce pierwotne, bodźce wtórne, bodźce kinestetyczne.

EMOCJE dzielimy na korzystne i niekorzystne.

RODZAJE ZJAWISK EMOCJONALNYCH:

1.proste uczucie przyjemności związane z zapachami;

2.emocje mogą być traktowane jako ograniczenie, negatywne uczucie głodu, odczucie pragnienie, bólu;

3.Odczucie związane z podejmowanymi czynnościami: pragnienie, picie

4.moralne, estetyczne, religijne sentymenty, które bazują na wcześniejszych wydarzeniach;

5.emocje są to utrzymujące się nastroje wesołości, podniecenia;

6.patologiczne aspekty: głęboka depresja, strach;

7.emocje typu: płacz, wstyd, zakłopotanie, śmiech, cierpienie, poniżenie.

EMOCJE NEGATYWNE:

1.lęk- naturalny stan emocjonalny u człowieka, lękiem patologicznym staje się wtedy, gdy trwa długo lub powraca.

2.fobie-mogą być specyficzne lub sytuacyjne;

3.panika- skrajna postać lęku.

Źródła lęku wynikają z nieprawidłowej oceny sytuacji. Im lęk jest silniejszy tym wywołuje silniejsze emocje.

EMOCJE NIEWĄTPLIWIE WPŁYWAJA NA NASZE DZIAŁANIE POWODUJĄ RÓŻNORODNE KOMSEKWENCJE:

-zamierzone i niezamierzone, krótkotrwałe;

-długofalowe, typowe i szczególne;

-indywidualne i grupowe.

EMOCJE SŁUŻĄ:

1.ustaleniu relacji z innymi ludźmi;

2.pozwalają na zorganizowanie społecznych więzi;

3.określeniu przyjaciół i wrogów, sympatii i antypatii;

4.pozwalająnam na unikanie niebezpieczeństw;

5. ukierunkowują na określone pozytywnie dla nas obiekty, a odpychają od innych.

Emocja, Uczucie - silne odczucie o charakterze pobudzenia, pozytywnego (pod wpływem szczęścia, zachwytu, spełnienia) czy negatywnego (pod wpływem gniewu, odrazy, strachu).

Emocje to specyficzna klasa procesów samoregulacji, która nasyca wszystkie nasze cechy.

Emocje to specyficzna klasa procesów regulacji pełniących funkcję oceny stosunków między podmiotem a otoczeniem.

Kiedy doświadczamy emocji najważniejsze jest uczucie, jakie towarzyszy tej emocji. Doświadczenia lęku, gniewu, radości czy przygnębienia to żywe, bezpośrednie doznania.

W emocjach można wyróżnić trzy ich podstawowe cechy: znak, treść i intensywność.

Jest również inny rodzaj emocji. Są to uczucia wyższe, czyli emocje związane z zaspokajaniem wyższych potrzeb. Powstają one w toku rozwoju osobniczego. Emocje i uczucia mogą być krótkotrwałe. Dotyczą wtedy określonej sytuacji. Gdy sytuacja się zmienia, wtedy słabną i znikają. Emocje i uczucia mogą mieć też różne źródła. Twarz, jako koronny klejnot komunikacji niewerbalnej, jest otwarta księgą, jeśli chodzi o emocje.

42.Scharakteryzuj koncepcje osobowości „wielkiej piątki”.

 Od kilku lat szczególnie cenioną koncepcją, wykorzystywaną do opisu osobowości jest tzw. "Wielka Piątka".

Osobowość wyznacza pięć czynników, są to:

1.        Neurotyczność,

2.        Ekstrawersja,

3.        Otwartość,

4.        Ugodowość,

5.        Sumienność.

Neurotyczność-Decyduje o sprawności w radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi, o podatności na doświadczanie "trudnych" emocji takich jak: lęk, smutek, wrogość. Wysoka neurotyczność sprzyja trudnościom adaptacyjnym, utrudnia radzenie sobie ze stresem, zwiększa podatność na doświadczanie lęku, agresji, depresji. Niska neurotyczność sprzyja zrównoważeniu, radzeniu ze stresem, stabilności samooceny.

Składnik ekstrawersji-Decyduje o jakości i intensywności relacji interpersonalnych  i nastawieniu do innych ludzi,  a także o wigorze, energii życiowej, zapotrzebowaniu na działanie i aktywność, poszukiwanie wrażeń. Gdy poziom ekstrawersji jest niski oznacza to pojawienie się introwersji. Introwertyk przejawia skłonność do unikania licznych, częstych relacji społecznych, ma zapotrzebowanie na samotność (z wyboru), ogranicza stymulację.

Otwartość-   Poznawcza decydująca o gotowości do przyjmowania nowych doświadczeń, idei, wartości, koncepcji. Osoby o niskiej otwartości wolą trzymać się znanych konwencjonalnych sposobów, zasad, pomysłów

Ugodowość-Wpływająca na przekonania, nastawienie i działania  w relacjach społecznych. Wysoka ugodowość wyraża się zaufaniem do innych, prostolinijnością, skromnością, czasami skłonnością do ustępowania i poświęcania się. Osoby takie  w odbiorze innych są jednoznaczne, przewidywalne i życzliwe co sprawia, że wytwarzają aurę bezpieczeństwa. W ich obecności znika obawa przed "wykolegowaniem"   i wykorzystaniem. Osoby o niskiej ugodowości nie traktują innych ze specjalną atencją, chętnie wykorzystują ludzi, bez ich wiedzy, do swoich celów, manipulują i też zgodnie   z własnym postępowaniem nie ufają innym. Z niezrozumieniem, a często też ze zdziwieniem mogą śledzić łatwe wzruszanie się tych pierwszych w kontakcie z kimś doświadczonym przez los opuszczonym, zrozpaczonym.

Sumienność-   Pozwalająca prognozować aktywność zawodową  i szkolną. Wysoka sumienność rokuje sukcesy szkolne  i zawodowe, ponieważ ujawnia się jako odpowiedzialność, wytrwałość w dążeniu do celu, rozwaga w planowaniu i podejmowaniu nowych zadań,  a także uporządkowanie czasami przechodzące w perfekcjonizm. Niska sumienność oznacza przeciwieństwo wymienionego i generalnie skłonność do wygodnictwa i lenistwa.

43.Zdefiniuj pojęcie temperament i przedstaw wybraną teorią temperamentu.

TEMPERAMENT-to charakterystyczna dla danej jednostki i uwarunkowana biologicznie siła oraz szybkość reagowania(reakcje emocjonalne, ich trwałość, siłę i częstotliwość oraz ogólną ruchliwość jednostki).Temperament przejawia się także w innych procesach np. poznaniu i zachowaniu.

Pierwszą i najpopularniejszą typologię temperamentu opracował Galen opierając się na koncepcji Hipokratesa o równowadze czterech płynów ustrojowych- krwi, żółci, czarnej żółci i śluzu (flegmy).Wyróżnił w niej cztery typy temperamentalne(kryterium-impulsywność i wrażliwość).

1) Temperament sangwinistyczny- dominuje krew- wesoły ,aktywny w działaniu, otwarty o żywym i zmiennym usposobieniu i szybko przemijających reakcjach uczuciowych. (łac. sanguis - „krew") - to człowiek o żywym, pogodnym, uczuciowym, aktywnym usposobieniu, wrażliwy, o silnych i szybkich reakcjach. Sangwinik łatwo dostosowuje się do zmiennych warunków życia, jest odporny na trudności. W typologii wyższej czynności nerwowej. Odpowiada mu silny zrównoważony i ruchliwy typ układu nerwowego. Cechy: towarzyskość, otwartość, gadatliwość, wrażliwość, niefrasobliwość, żywość, beztroska, przywódczość.

2)Temperament choleryczny-dominuje żółć-bardzo wrażliwy i impulsywny, skłonny do zachowań agresywnych, często odczuwa niezadowolenie, niezawodny, nie boi się przeszkód. Jego doznania emocjonalne są trwałe ,a reakcje behawioralne zgodne ze strukturą psychiki-silne, szybkie, nieregularne. (gr. chole - „żółć") - to człowiek wybuchowy, o silnych i szybko powstających reakcjach uczuciowych; odznaczający się dużą energią życiową i brakiem opanowania. Reakcje choleryka są niewspółmierne do bodźca. Fizjologiczną podstawę temperamentu choleryka stanowi silny, niezrównoważony (przewaga procesu pobudzania nad procesem hamowania) typ układu nerwowego. Cechy: drażliwość, niepokój, agresja ,wybuchowość, zmienność, impulsywność, optymizm, aktywność.

3)Temperament melancholiczny-dominuje czarna żółć-bardzo wrażliwy i niezbyt impulsywny ,łatwo popada w negatywizm. Jest neurotyczny ,jego zachowania są determinowane przez wysoki poziom odczuwanego lęku. Ma zaniżoną samoocenę. Nie jest towarzyski, nie potrafi sprawnie nawiązywać relacji(kontaktów). (gr. melancholikos - „smutny") - to człowiek o usposobieniu łagodnym, biernym, którego cechuje brak impulsywności, silne, wolno narastające reakcje uczuciowe. Melancholik w działaniu jest mało odporny i niewytrwały. Typ melancholika cechuje się małą ruchliwością, apatią, przewlekłymi stanami przygnębienia. Fizjologiczną podstawę temperamentu melancholika stanowi tzw. słaby typ układu nerwowego. Cechy: apatia, lęk, sztywność, refleksyjność, pesymizm, powściągliwość, nietowarzyskość, spokój.

4)Temperament flegmatyczny-niezbyt wrażliwy i niezbyt impulsywny, zrównoważony, niewzruszony, pobudzają go tylko bardzo silne bodźce. Jego emocje są selektywne i pogłębione, dotyczą niewielu wybranych obiektów. Raczej bierny ,bardzo tolerancyjny. (gr. phlegmatikos - „pełen śluzu") to człowiek odznaczający się mało dynamicznym usposobieniem, nie ulegający gwałtownym emocjom, słabo reagujący na podniety, ale wytrwały w działaniu i konsekwentny w uczuciach. Typ flegmatyczny charakteryzuje się małą pobudliwością, jest zrównoważony i opanowany. Fizjologiczną podstawę temperamentu flegmatyka stanowi silny i zrównoważony typ układu nerwowego. Cechy: bierność, ostrożność, powaga, pojednawczość, wysoka kontrola, solidność, zrównoważenie, łagodność.

Temperament (z łaciny temperamentum – umiar), zespół pewnych, względnie stałych cech osobowości, charakterystycznych dla danej jednostki, przejawiających się w jej zachowaniu, procesach psychicznych zwłaszcza zaś emocjonalnych.

Pod pojęciem temperamentu należy rozumieć cechy zachowania - stąd też temperament stanowi część składową osobowości. Osobowość kształtuje się na osnowie temperamentu.

Cechy te to m.in.: impulsywność, towarzyskość, aktywność, wytrwałość, ruchliwość. W znaczeniu potocznym temperament określa się jako usposobienie człowieka np. charakteryzuje się go jako żywego, krewkiego, łagodnego, czasami się też mówi, że ktoś ma np. temperament muzyczny, artystyczny.

TEORIA JUNGA

Carl Gustav Jung (1875–1961), był uczniem Freuda, ale później zerwał z nim stosunki z powodu niezgody co do istoty psychoanalizy i podążył własną drogą. Jung kładł nacisk na wspólne dla całego rodzaju ludzkiego źródła osobowości (doświadczenie przodków- archaiczne, prymitywne, nieświadome, uniwersalne), które nazywał nieświadomością zbiorową Uważał że osobowość jednostki jest wypadkową powyższych sił zewnętrznych i modulujących je sił wewnętrznych indywidualnego doświadczenia. W swojej teorii i swoich badaniach Jung szeroko korzystał z badań antropologów, historyków i religioznawców.

Wg typologii osobowości C. G. Junga wyróżnić można dwa zasadnicze typy osobowości

1.Ekstrawertyka - (‘obrócić, skierować’) Osoby, której zachowanie nacechowane jest pozytywnym zainteresowaniem światem zewnętrznym (bardziej niż własnymi przeżyciami) o aktywności skierowanej na otoczenie, prospołeczną, łatwo nawiązującą kontakty, z ogólną zaradnością i orientacją w realiach rzeczywistości. Są to ludzie którzy reagują szybko i wyraźnie. Dają odpowiedzi, zanim nad nimi pomyślą. Trudno im się skoncentrować na słuchaniu. Robią dużo szumu i zamieszania wokół siebie i dobrze się czują w takiej atmosferze. Ekstrawertyka charakteryzuje pozytywny stosunek do przedmiotu. Przez swe formy przystosowania i reagowania ekstrawertyk nastawiony jest bardziej na zewnątrz, kieruje się uznawanymi przez kolektyw normami, zgodnie z duchem czasu.

2.Introwertyk - (‘obracać’) Osoby te kierują uwagę na własne przeżycia, obserwuje się u nich brak zainteresowania otoczeniem, oraz skłonność do zamykania się w sobie i izolację od innych. Oni troskliwie skrywają swe myśli. Trudno jest coś z nich wydobyć. Czasem uważają, że wszystko jest tak oczywiste, że nie ma potrzeby mówienia o tym.