Państwowość niemiecka po II wojnie światowej.
• po kapitulacji 8 V 1945r. państwo niemieckie zostało podzielone na cztery strefy
i poddane pod okupację ZSRR, USA, Wielkiej Brytanii i Francji; najwyższą władzę państwową miały wykonywać państwa sprzymierzone poprzez Sojusznicza Radę Kontroli
• w czerwcu 1948 r. miała miejsce narada w Londynie, podczas której państwa
zachodnie odrzuciły propozycję ZSRR, zmierzającą do utworzenia jednego rządu ogólnoniemieckiego. Stało się jasne, iż Niemcy zostaną podzielone na dwa odrębne państwa.
• Powołana Rada Parlamentarna 8 maja 1949 r. opracowała projekt konstytucji Niemiec
Zachodnich, uchwalając większością głosów ustawę zasadniczą.

RFN
• Konstytucja ta weszła w życie 24 maja 1949 roku – datę tę można uważać za powstanie
RFN – nie uzyskała statusu suwerennego państwa.
• władze konstytucyjne RFN miały sprawować jedynie „samorząd”, natomiast najwyższa
władza państwowa należała do Wysokiej Komisji Alianckiej (zajmowała się zmianami konstytucji, sprawami zagranicznymi i wojskowymi)
• Dopiero w 1951 roku RFN nawiązała samodzielne stosunki dyplomatyczne, a wkrótce
potem została przyjęta do Unii Zachodnioeuropejskiej i NATO
• 17 maja 1968 r. RFN stała się państwem całkowicie suwerennym.
• 5 V 1955 r. – podpisanie Układu Ogólnego, normującego stosunki trzech mocarstw
okupacyjnych i RFN; uchylono stan okupacji Niemiec, rozwiązano Wysoką Komisję Aliancką,
• 17 V 1968r. RFN uzyskała status państwa suwerennego
• W 1973 roku została przyjęta do ONZ.

NRD
• Tymczasem na wschodzie, 7 X 1949 roku powstała konstytucja NRD, w której
widoczne były nawiązania do konstytucji z roku 1919 (m.in. podział administracyjny na kraje związkowe, ustrój polityczny NRD zmierzał w kierunku upodobnienia systemu politycznego do modelu bloku wschodniego
• W 1960 r. zlikwidowano stanowisko prezydenta, którego zastąpiła Rada Państwa.
• 6 IV 1968 r. – uchwalono nową konstytucję, odzwierciedlającą socjalistyczny charakter
ustroju

Mur berliński - od sierpnia 1961 do listopada 1989 system umocnień długości 155 km oddzielający Berlin Wschodni, stolicę Niemieckiej Republiki Demokratycznej od Berlina Zachodniego.
13 sierpnia 1961 władze NRD zamknęły przejścia do Berlina Zachodniego.
9 listopada 1989 rozpoczęto demontaż muru berlińskiego

Zjednoczenie:
• W lutym 1990r odbyło się wspólne posiedzenie rządów obu państw niemieckich.
• 12 września 1990 na konferencji w Moskwie 2 + 4 uregulowano sprawy zagraniczne i
kształt granic nowego państwa (NRD, RFN, USA, Anglia, Francja i ZSRR).
• 3 października 1990r. powstały Zjednoczone Niemcy; stolica Berlin





Konstytucja
- 23 maja 1949 r.
- nosi nazwę Ustawy Zasadniczej, co miało podkreślać jej tymczasowość.
- składa się ze 146 artykułów zawartych w 12 rozdziałach, poprzedzonych wstępem
- Konstytucję nowelizowano 40 razy
* najważniejsza poprawka 17 – odnośnie stanu wyjątkowego 

Zmiana konstytucji
- konstytucja przyjmuję niezmienność pewnych zasad
* zasada federalizmu
* zasada państwa socjalnego
* podstawowe zasady demokracji (wyrażone w art. 1 i 20)
* zasada podziału władz oraz praworządności
- konstytucja sztywna
- normalna zmiana konstytucji –(nie precyzuje kto może wnieść wniosek) wniosek o zmianę konstytucji -> przyjęcie go większością 2/3 głosów przez Parlament i Radę Związkową
- pośrednia zmiana – przy ratyfikowaniu umów międzynarodowych lub z zakresu stosunków okupacyjnych wystarczy ogólna deklaracja parlamentu, iż umowy nie stoją w sprzeczności z konstytucją.

Niezmienność zasad konstytucyjnych w Niemczech.
ϖ Zasada państwa socjalnego
- niezbędna pomoc dla jednostek i grup upośledzonych; państwo zapewnia pomoc jednostkom i grupom jej potrzebującym.
ϖ Zasada federalizmu
- doszło do utworzenia krajów jako jednostek federacyjnych, uchwalono konstytucje krajowe (w ten sposób przyznano władzom krajowym szeroki zakres uprawnień), powołano parlamenty i rządy krajowe
- władze federalne przejawiają tendencję do rozszerzania swoich uprawnień kosztem krajów
- RFN tworzy 16 krajów związkowych (landów), które mają charakter państw o ograniczonej suwerenności.
- Art. 30 Konstytucji zawiera zasadę domniemania kompetencji na rzecz landów, stanowiąc, że jeżeli konstytucja nie przyznaje wyraźnie federacji jakichś uprawnień, wówczas należą one do kompetencji landów.
ϖ Zasada demokratyzmu
- naród jest jedynym suwerenem władzy w państwie
- rządy muszą działać na zasadzie reprezentacji poglądów politycznych społeczeństwa,
- każdemu gwarantowane są prawa i wolności obywatelskie.
- Państwo nie może ingerować w żadnym stopniu w sferę poszanowania godności ludzkiej.
- Na straży przestrzegania praw i wolności stoją sądy, ze Związkowym Trybunałem Konstytucyjnym na czele.
ϖ Zasada podziału władz oraz praworządności
- władza sprawowana jest za pośrednictwem specjalnych organów państwowych, których funkcje podzielone są według monteskiuszowskiej zasady podziału władz
- przyjmuje zasadę reprezantacji (odrzucenie wszelkich form demokracji bezpośredniej, w tym referendum; wyjątkiem tutaj jest tylko zmiana granic pomiędzy krajami)




Parlament Związkowy
Składa się z dwóch izb:
Izby Związku (Bundestag) - będącej reprezentacją ogólnopaństwową, zasiadają w niej deputowani wybierani w wyborach przeprowadzanych na terenie całej republiki federalnej,
Rady Związkowej (Bundesrat) - składającej się z delegatów rządów poszczególnych krajów związkowych.


Bundestag (Parlament Związkowy) 
- jest wybierany w wyborach powszechnych, bezpośrednich, wolnych, równych i tajnych
- prawo czynne: 18 lat;
- prawo bierne: 21 lat
- kadencja: 4 lata (liczy się od dnia pierwszego posiedzenia)
- nie jest określona liczba posłów, ale minimum musi być 598 osób; liczba ta może się zwiększać o tzw. mandaty nadliczbowe (dodatkowe, nadwyżkowe)
- Od 1999 siedzibą jest budynek Reichstagu w Berlinie.

Wybory do Bundestagu:
- wyborca oddaje dwa głosy :
1. na jednego kandydata zarejestrowanego w okręgu jedno mandatowy (jedna tura, zwycięzca dostaje mandat)
2. na listę partyjną

czyli:
- System wyborczy w Niemczech jest systemem mieszanym -połączenie zasady większości i proporcjonalności.
- Połowa składu izby (obecnie 299 deputowanych) wybierana jest w okręgach jednomandatowych, gdzie mandat otrzymuje ten kandydat, który osiągnął większość względną (czyli dostał więcej głosów niż jego konkurenci).
- Pozostała połowa składu (również 299 deputowanych) izby pochodzi natomiast z list partyjnych, przygotowywanych przez poszczególne partie dla każdego kraju związkowego.

klauzula zaporowa, czyli próg wyborczy - 5% oddanych głosów w skali ogólnopaństwowej. Partia, która nie przekroczyła progu 5% oddanych głosów w skali ogólnopaństwowej, traci wszystkie głosy oddane na listy partyjne.

Wybory proporcjonalne:
- o przyznaniu mandatu decyduje lista partii
- jest możliwość kandydowania tej samej osoby jednocześnie w okręgu wyborczym i na liście partyjnej
- istnieją mandaty nadwyżkowe (nie trzeba umieć) 
- kandydaci wysunięci są przez partie polityczne, indywidualnych wyborców lub tzw. wolne grupy wyborców.

Rola Bundestagu:
- działa permanentnie. Okres posiedzeń wynosi 14 dni, następnie następuje przerwa trwająca tydzień.
- zbiera się na sesję najpóźniej w 30 dni po wyborach
- ustala terminy otwarcia i zamknięcia posiedzeń w postaci uchwały
- zwołuje je przewodniczący izby (w ważnych sprawach na wniosek prezydenta, kanclerza, 1/3 deputowanych i posiedzenie wtedy może odbyć się wcześniej)



Wewnętrznymi organami Bundestagu są:
• przewodniczący izby - wybierany na okres kadencji na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego
parlamentu (głosowanie tajne, bezwzględna większość głosów)
• zastępcy prezydenta (4 wiceprezydenci; po jednym z każdej partii)
• Rada Seniorów - organ doradczy przewodniczącego Bundestagu
• komisje: stałe, nadzwyczajne (powoływane do załatwiania określonych spraw)
• sekretarze
- na początku każdej kadencji parlamentu powoływana zostaje Komisja Wspólna składająca się w 2/3 z członków Parlamentu Związkowego i w 1/3 z członków Rady Związkowej – pracami kieruje Przewodniczący Bundestagu; podczas stanu wojennego przekmuje ona funkcje ustawodawcze i kontrolne obu izb
- jednoosobowym organem pomocniczym Bundestagu jest pełnomocnik do spraw wojskowych (parlamentarnie kontroluje armię)
• frakcje – organizacje zrzeszające posłów według przynależności partyjnej (co najmniej
5% ogólnej liczby posłów
Do frakcji mogą należeć też hospitanci – tj. posłowie którzy nie są członkami żadnej partii.
Bundestag może być rozwiązany przez prezydenta w dwóch przypadkach:
1. gdy w trzeciej turze głosowania nie zdoła wybrać kanclerza bezwzględną większością głosów
2. gdy nie przychyli się do wniosku kanclerza o wyrażenie wotum zaufania (ale musi upłynąć 21 dni między zgłoszeniem o wotum zaufania a rozwiązaniem izby)

zakres działania Bundestagu:
» ustrojodawcza – zmiana konstytucji
» ustawodawcza – uchwalanie ustaw, budżetu, wybór własnych organów, współudział w powołaniu kanclerza i Trybunału Konstytucyjnego
» kontrolna – kontrola nad rządem, nad wykonaniem budżetu

Prawo inicjatywy ustawodawczej posiadają:
ﻎ Rząd związkowy,
ﻎ Posłowie do Parlamentu Związkowego
ﻎ Rada Związkowa

Uchwalanie ustaw:
3 czytania♣
prezydent Parlamentu Związkowego przekazuje ustawę Radzie Związkowej♣
Bundesrat może wnieść sprzeciw♣
Komisja Mediacyjna, która tworzy uzgadniający projekt♣
Ponowne rozpatrzenie przez Radę Związkową♣
Obie izby projekt muszą przyjąć w jednakowym brzmieniu♣

Ustawa federacyjna- potrzeba 2/3 głosów




Rada Związkowa - Bundesrat
- składa się z przedstawicieli rządów krajowych. Ich liczbę uzależniona od liczby głosów należących do danego landu. Te zaś zależą od liczby jego ludności.
- Minimalnie kraj związkowy może posiadać 3 głosy.
- Bundesrat nie jest organem kadencyjnym – jej skład zależy od zmiany rządów krajowych, a o jej obliczu partyjno – politycznym decydują wyniki wyborów do parlamentów krajowych - Członkowie Bundesratu są oni związani instrukcjami swoich rządów i muszą głosować w sposób przez nie nakazany.
- Głosy krajów muszą być oddawane jednolicie (en bloc).
- Pracami Rady Federalnej kieruje prezydent (przewodniczący) Bundesratu, funkcję tę sprawują kolejno szefowie poszczególnych rządów krajowych wg ustalonego klucza na rok; który zwołuje, otwiera, odracza i zamyka posiedzenia izby, może przejąć funkcje prezydenta RFN, jeżeli ten nie jest w stanie pełnić swojej funkcji.

Bundesrat:
- do podjęcia decyzji potrzebna jest zwykła większość
- posiada tylko ograniczone uprawnienia ustawodawcze,
- uprawnienia: udział w ustawodawstwie, polegający na prawie inicjatywy ustawodawczej, wyrażania opinii w przedmiocie rządowego projektu ustawy oraz wyrażania zgody na ustawy uchwalone przez parlament związkowy
- nie bierze udziału w pociąganiu do odpowiedzialności politycznej rządu,
- ma prawo postawienia prezydenta RFN w stan oskarżenia,
- bierze udział w wyborze sędziów Federalnego Trybunału Konstytucyjnego.
- Rząd jest zobowiązany przez odpowiedni zapis w konstytucji do bieżącego informowania Bundesratu o stanie spraw, co wydaje się umożliwiać izbie wywieranie pewnych nacisków na kierunki prowadzenia polityki przez rząd federalny.
- Rada Związkowa jest organem, za pośrednictwem którego władze krajowe biorą udział w kształtowaniu woli federacji
- Rada Związkowa posiada wobec drugiej izby prawo zatwierdzania rozporządzeń i przepisów administracyjnych rządu i ministrów



władza wykonawcza należy do prezydenta i rządu
Prezydent 
- kandydat: Niemiec, ma prawo wyborcze do Parlamentu Związkowego i ukończył 40 lat
- wybierany jest przez Zgromadzenie Związkowe bezwzględną większością głosów
- Jeżeli w ciągu dwóch tur głosowań nikomu nie uda się osiągnąć takiej przewagi, zwycięża ten, kto otrzymał względną większość głosów.
- tylko jeden ponowny wybór danej osoby na to stanowisko
- kadencja: 5 lat

Uprawnienia:
- wskazanie kandydatów na kanclerza
- reprezentowanie państwa na zewnątrz
- zawieranie umów z innymi państwami
- wysyłanie i przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych
- mianowanie i odwoływanie sędziów związkowych, urzędników państwowych, oficerów i podoficerów
- na wniosek rządu: rozwiązywanie parlamentu, wprowadzanie stanu wyjątkowego
- posiada prawo łaski.
- nie odpowiada politycznie przed parlamentem

Wydawanie aktów prawnych przez prezydenta (rozporządzeń i zarządzeń) wymaga kontrasygnaty kanclerza lub właściwego ministra. Wyjątkiem tutaj jest mianowanie i odwoływanie kanclerza oraz rozwiązywanie parlamentu.

Rząd związkowy składa się z kanclerza i ministrów związkowych
Kanclerz wybierany jest w następującej drodze:
kandydata desygnuje prezydent, musi go zaakceptować parlament bezwzględną większością głosów,
jeżeli kandydat prezydenta nie uzyska wymaganej większości głosów, prawo nominacji przechodzi na parlament, który desygnuje własnego kandydata, którego musi wybrać również większością bezwzględną,
jeżeli w ciągu 14 dni nie dokona wyboru kanclerza większością bezwzględną, może przystąpić do wyboru zwykłą większością (tzw. kanclerz mniejszości). Wówczas jednak kandydatura musi zostać poparta przez minimum 1/4 ogólnej liczby głosów.
jeżeli w ciągu 14 dni nie dokona wyboru kanclerza większością bezwzględną, może przystąpić do wyboru zwykłą większością (tzw. kanclerz mniejszości). Wówczas jednak kandydatura musi zostać poparta przez minimum 1/4 ogólnej liczby głosów
Prezydent nie może odmówić mianowania kanclerza wybranego bezwzględną większością głosów. Natomiast jeżeli został wybrany większością zwykłą, wtedy prezydent może albo go mianować, albo rozwiązać parlament i zarządzić nowe wybory. Decyzja ta jest zwolniona z kontrasygnaty.

- wygaśnięcie funkcji kanclerza następuje:
• gdy zbierze się nowy Parlament Związkowy
• przez wybór nowego kanclerza wobec zgłoszenia wniosku o wotum nieufności lub nie udzielenia wotum zaufania
• na skutek rozwiązanie parlamentu przez prezydenta
• poprzez śmierć, utratę osobistych atrybutów potrzebnych do pełnienia funkcji kanclerza, zrzeczenia się urzędu

- kompetencje:
określanie składu rządu,
kieruje jego pracami,
ustala wytyczne polityki,
ponosi odpowiedzialność parlamentarną za całość działalności rządowej

Siedziba kanclerza - Berlin

konstruktywne wotum nieufności – parlament może wyrazić kanclerzowi wotum nieufności tylko w przypadku, kiedy jednocześnie dokona wyboru jego następcy, za pomocą bezwzględnej większości głosów.
Jeżeli taka większość nie może się ukonstytuować, wówczas albo prezydent rozwiązuje parlament i rozpisuje nowe wybory, albo udziela poparcia kanclerzowi mniejszości i mianuje go.
Parlament nie może wyrazić wotum nieufności wobec pojedynczego ministra, ale od razu wobec całego rządu (tzw. en bloc).
• między postawieniem wniosku o wotum zaufanie a głosowaniem musi upłynąć 48 godzin wniosek musi być przyjęty bezwzględną większością

Kanclerz może również zgłosić do prezydenta związku wniosek o ogłoszenie ustawodawczego stanu wyjątkowego. Zgodę na to musi wyrazić również Bundesrat. Podczas jego trwania, każdy rządowy projekt ustawy odrzucony przez Bundestag, może być po uzyskaniu zgody Bundesratu uznany za obowiązujące prawo.
Wyjątkiem jest zmiana konstytucji.
Ustawodawczy stan wyjątkowy może trwać maksymalnie 6 miesięcy i może być ogłoszony tylko raz przez danego kanclerza.




Związkowy Trybunał Konstytucyjny
- składa się z 2 senatów, po 8 sędziów w każdym;
- sędziów Trybunału wybierają obie izby parlamentu (w połowie) na okres 12 lat
- kompetencje:
• prawnokonstytucyjny nadzór nad działalnością konstytucyjnych organów (rozstrzyganie sporów pomiędzy związkiem a krajem)
• badanie konstytucyjności działania niektórych organów państwowych (prezydent związku), instytucji konstytucyjnych (partie) oraz prywatnych osób prawnych
• kontrola legalności działania wszystkich organów państwowych poprzez badanie zgodności ustaw i in. aktów z konstytucją

Trybunał może orzec o utracie urzędu prezydenckiego, rozwiązaniu partii politycznych, odwołaniu ze stanowiska sędziego lub utracie niektórych praw podstawowych

Siedziba Federalnego Trybunału Konstytucyjnego w Karlsruhe






Prezydent federalny: Horst Köhler
Kanclerz federalny: Angela Merkel
Bundestag - Przewodniczący: Norbert Lammert
Bundesrat - Przewodniczący: Harald Ringstorff[/i][/b]