Mitologia

Achilles (gr. Achilleus) to postać z mitologii greckiej — młodzieńczy, porywczy, arogancki, niezwyciężony. Syn Peleusa, króla jednego z miast w Tesalii, i nimfy Tetydy. Wychowanek mądrego centaura Chirona. Ojciec Neoptolemosa. W pewnych wersjach mitu o Achillesie Tetyda, starając się zapewnić mu nieśmiertelność, niedługo po narodzeniu syna zanurzyła go w Styksie i w ten sposób uodporniła całe jego ciało na ciosy. Jedynym słabym punktem pozostała pięta, za którą Tetyda trzymała niemowlę. W to miejsce ugodziła go strzała, wypuszczona z łuku przez Parysa, brata Hektora. Achilles zmarł zanim Troja została zdobyta. Od tego wydarzenia pochodzi wyrażenie "pięta achillesowa" oraz nazwa ścięgno Achillesa. Z karierą Achillesa związana była przepowiednia - miał żyć długo i szczęśliwie, lecz umrzeć zapomniany, lub też umrzeć młodo, zdobywając chwałę. Inna wersja podaje wręcz, że miał zginąć, jeśli tylko zabije Hektora. Bohater zdecydował się na ten krok dopiero mszcząc śmierć swojego przyjaciela, Patroklosa, który zginął z ręki trojańskiego królewicza. "Iliada" charakteryzuje go jako osobę porywczą, choleryczną, arogancką i egocentryczną, ale mimo wielu negatywnych cech postać ta zdradza także bogate, wrażliwe wnętrze. Jest jedną z najbardziej ludzkich postaci eposu, a jego psychika odmalowana została z największą wnikliwością i starannością. Achilles był też prawdopodobnie kuzynem Agaiusza z Meryny.

Afrodyta (gr. Ἀφροδίτη Aphrodite) – w mitologii greckiej bogini piękna, kwiatów, miłości, pożądania i płodności.W mitologii rzymskiej odpowiedniczką Afrodyty była Wenus. Kwestia jej pochodzenia jest różnie przedstawiana w mitach. Według jednego z nich Afrodyta nie miała rodziców i pewnego dnia wyłoniła się z piany morskiej w pobliżu Cypru. Nieco inaczej przedstawiał to Hezjod, który w Teogonii pisał, że kiedy odcięte sierpem genitalia Uranosa (pokonanego przez Kronosa, gdy roztaczał się nad Gają jak niebo nad ziemią) wpadły do morza w pobliżu Cypru, woda otoczyła je białą pianą, z której następnie wyłoniła się przepiękna Afrodyta. Pływała po morzu w muszli, zatrzymując się u brzegów Kytery, a potem Cypru. Druga z tych wysp stała się jej ulubionym miejscem. Na jej brzegu oczekiwały już na nią Charyty (Eufrosyne, Aglaja i Talia), które odtąd zawsze towarzyszyły jej i służyły. Cypr stał się głównym miejscem kultu bogini. Natomiast w innych mitach opisywana jest jako córka Uranosa i Hemery, zwaną Uranią. Według Homera była córką Zeusa i Diony. Była żoną Hefajstosa, ale epizod z Aresem świadczy, że nie była zbyt wierna (z tego związku zrodzili się Dejmos, Fobos, Harmonia, Eros i Anteros). Hefajstos ukrył w łożu pułapkę z mocnej, lecz niezauważalnej, metalowej sieci i schwytał w nią Afrodytę z Aresem. W konkursie piękności między Herą, Ateną i Afrodytą, ta ostatnia obiecała Parysowi Helenę, żonę Menelaosa ze Sparty, za tytuł najpiękniejszej (jabłko niezgody), czym przyczyniła się do rozpętania wojny trojańskiej. W wojnie starała się sprzyjać Trojanom. Jej atrybutami były: rydwan zaprzężony w gołębie, róża oraz mirt. Czczona była zwłaszcza przez kobiety, które widziały w niej patronkę małżeństwa. Ze względu na jej związek z morzem była czczona przez żeglarzy i w miastach portowych. Starożytni nadawali Afrodycie różne przydomki: Afrogeneja - zrodzona z piany morskiej, Anadyomene - wynurzająca się z fal morskich, Cypryda (Kipryda) - od Cypru; Afrodyta Acidalia, Anadyomene (Ἀναδυομένη), Cytherea (Κυθήρεια), Despina (Δέσποινα), Kypris (Κύπρις), Epitragidia, Skotia (Σκοτία), Basilis (Βασιλίς), Persephaessa (Περσεφάεσσα), Pandemos (Πάνδημος), Urania, Apatura itp.

Agamemnon (gr. Ἀγαμέμνων) - syn Atreusza i Aeropy, w niektórych mitach ojcostwo przypisywane jest Plejstenesowi, starszy brat Menelaosa, pochodził z rodu Atrydów. Żoną jego była Klitajmestra, wcześniej żona Tantalosa, którego zabił Agamemmnon, za co był ścigany przez Dioskurów i musiał ożenić się z wdową po rywalu. Małżeństwo to od początku nie było udane. Z tego związku Agamemnon miał kilkoro dzieci: Chrysotemis, Elektrę/Laodikę, Ifigenię/Ifianassę i Orestesa. Był królem Argolidy, krainy, w której najważniejszymi miastami były Argos, Mykeny, Tyryns, Midea. Po porwaniu Heleny na prośbę Menelaosa został naczelnym wodzem wyprawy Greków na Troję. Gdy zebrały się wszystkie okręty płynące na wyprawę nie mogły opuścić portu, ponieważ Artemida postanowiła się zemścić na Agamemnonie za jego arogancję wobec niej. W końcu zażądała od niego, by poświęcił swoją córkę Ifigenię, na co się zgodził, co z kolei spowodowało gniew żony. W micie o oblężeniu Troi wg Jana Parandowskiego bogini lituje się nad niewinną dziewczyną i każe złożyć w ofierze łanię. W czasie oblężenia Troi Agamemnon brał udział w napadach na pobliskie miasta. W czasie jednego z nich porwał jako brankę Chryseidę - kapłankę Apollina. Gdy odmówił jej wydania, Apollo zesłał na wojska greckie zarazę. Od tego momentu rozpoczyna się opowieść Iliady. Przerażeni Achajowie próbują zmusić Agamemnona, żeby wydał Chryseidę, ale ten żąda od Achillesa oddania mu swojej ukochanej - branki Bryzeidy. Spór ten powoduje wycofanie się Achillesa z udziału w wojnie trojańskiej. Jednak po jakimś czasie Agamemnon zdaje sobie sprawę, że bez udziału najlepszego wojownika nie będzie można wygrać wojny. Odsyła więc Bryzeidę do obozu Achillesa i prosi go o powrót na pole walki. Obiecuje mu także rękę jednej ze swoich córek. Po zdobyciu Troi w udziale przypada mu córka Priama Kasandra. Urodziła mu ona dwóch synów Teledamosa i Pelopsa. W czasie, gdy Agamemnon walczył w Troi, jego żona Klitajmestra miała kochanka Ajgistosa, który postanowił zabić prawowitego męża. Wersji śmierci Agamemnona jest kilka. Wszystkie są zgodne, że zabił go kochanek żony. Niektóre twierdzą, że stało się w czasie uczty powitalnej, inne, że w czasie kąpieli. Udział żony w tej zbrodni jest też różnie opisywany. Jedni twierdzą, że żona podarowała mu koszulę z zaszytymi rękawami i nie mógł się przez to bronić. Inna wersja podaje, że Klitajmestra miała go osobiście zabić toporem, gdyż była zazdrosna o Kasandrę. Kiedy Agamemnon wrócił z wojny w domu czekała już na niego żona Klitajmestra wraz ze swoim kochankiem Ajgistosem. Klitajmestra przywitała męża serdecznie nie dając po sobie poznać żadnych oznak nienawiści więc Agamemnon ani jego świta nic nie przeczuwali. Jedynie przywieziona jako wojenna branka przez Agamemnona i pozostawiona pod bramą Kasandra krzyczała, że czuje krew i że nad tym domem wisi klątwa. Klitajmestra zaprowadziła Agamemnona do kąpieli i kiedy ten wycierał się ręcznikiem ona zarzuciła na niego własnoręcznie utkaną sieć. Wtedy też za kolumny wyskoczył Ajgistos i zadał mu dwa ciosy mieczem a Klitajmestra odrąbała mu głowę toporem, tak samo zabiła też Kasandrę. Nie oszczędzono także nikogo ze świty wodza.

Amazonki (gr. Αμαζόνες Amazones, l.poj. Αμαζών Amazon) – według mitologii greckiej były plemieniem walecznych kobiet, pochodzącym od boga wojny Aresa i nimfy Harmonii, żyjącym nad Morzem Czarnym lub w Tracji, albo na zboczach Kaukazu. Ustanowiły jeden dzień w roku, kiedy to mężczyźni mogli je odwiedzić w celu dania im potomstwa. Jeżeli jednak urodził się chłopiec to Amazonki tuż po narodzinach zrzucały dziecię ze skał. Mówi się, że Amazonki wypalały sobie jedną pierś, tak aby nie przeszkadzała im w posługiwaniu się łukiem, ale twierdzenie to nie wydaje się być prawdziwe, gdyż posiadanie piersi nie przeszkadza w użyciu łuku. Ich atrybytem był obok łuku topór o długim trzonku przypominający berdysz.[potrzebne źródło] Amazonki założyły wiele miast, m.in.: Smyrnę, Mitylenę, Efez, Kyme. Pierwsza wzmianka o Amazonkach pochodzi z powstałej ok. VIII w. p.n.e. Iliady. Według Herodota ich państwo z siedzibą w Temiskyre nad Termodontem (obecnie Terme-czai w płn.-wsch. Turcji) zostało zniszczone przez Hellenów. Niedobitki zostały wzięte w niewolę, ale podczas drogi morskiej Amazonki się zbuntowały i wybiły całą załogę. Ponieważ nie umiały żeglować, były niesione przez wiatr, aż ich okręt dotarł do Kremnoi nad Jeziorem Meockim (Morze Azowskie) w krainie Scytów, którym to w walce ukradły konie. Ponieważ odwaga i uroda Amazonek zaimponowały Scytom wysłali do nich posłów z propozycją by te się z nimi połączyły. Amazonki zgodziły się na trwałe związki, ale pod następującymi warunkami: będą brały udział w każdym przedsięwzięciu zbrojnym, nie splamią się żadnymi pracami domowymi i to nie one jak jest w zwyczaju przeprowadzą się z dobytkiem do majątku swoich mężów, lecz to ich mężowie przeprowadzą się do nich. I tak według Herodota z połącznie Amazonek z Scytami powstali Sarmaci. Z kolei historyk Efor z Kyme uważał Amazonki po prostu za kobiety Sarmatów. Za jego przekazem przemawiają nastepujące argumenty: u Sarmatów kobiety nosiły broń na równi z mężczynami, brały udział w debatach dotyczących życia plemienia i niejednokrotnie w bitwach. Natomiast Scytyjki generalnie zajmowały się domem, w ich grobach rzadziej spotyka się broń.

1) gr. a - "brak" + mazos - "pierś". Wyobrażenia plastyczne jednak tego nie potwierdzają. 2) wywodzi nazwę plemienia od wspólnego życia (gr. ama + zósi) 3) od zwyczaju zbierania w przepaski zboża z pola (gr. amao + zone) 4) od niejedzenia placków jęczmiennych (gr. a + maza), lecz żywienia się jaszczurkami, wężami, skorpionami i żółwiami

Apollo (gr. Apollon, zwany też Phoibos "Jaśniejący") w mitologii greckiej syn Zeusa i Latony (Leto). Urodził się na wyspie Delos. Był bliźniaczym bratem Artemidy. Uważany za boga piękna, światła, życia, śmierci, muzyki, wróżb, prawdy, prawa, porządku, patrona sztuki i poezji, przewodnika muz (Apollon Musegetes). Przebywał na Parnasie, skąd zsyłał natchnienie. W rzeczywistości bóstwo o szerokich, często sprzecznych, kompetencjach. Pierwotnie, androgyniczny (śladem tego bliźniacza para Apollo-Artemida), bóg gwałtownej śmierci – Grecy wywodzili jego imię od (apollymi) "niszczę, zabijam", ale por. też IE. *abol (<*obol-) "jabłko" (symbol – źródło wiedzy). Bóg jednocześnie solarny i chtoniczny. Zabijając węża-smoka Pytona (lub Delfyne, będącego hipostazą pierwotnej Magna Mater), strzegącego bramy do tajemnej wiedzy ukrytej pod/w ziemią/i, przejmuje władzę nad wyrocznią w Delfach (gr. delfys "macica"). Zabójstwo Pytona, podobnie jak zabójstwo Wrytry przez Indrę, było wielkim, bohaterskim czynem, ale i przekleństwem, z którego należało się oczyścić. Ustanowił więc igrzyska pytyjskie, zszedł też do podziemia. Stał się przekaźnikiem boskich (Zeusowych) wyroków, szczególnie w sprawie obrzędów oczyszczenia po zbrodni zabójstwa. Oddala (apotropaios) i oczyszcza (katharsios) od zła (zbrodni mordu), które sam wywołał (por.: Dionizos). Łuk i lira, którymi posługuje się Apollo, mogą być interpretowane jako narzędzia przeciwstawne (mordu i oczyszczenia). Może być to również w rzeczywistości jedno, najbardziej pierwotne, instrumentum – symbol władzy nad życiem i śmiercią oraz wiedzy (zarówno jako instrument muzyczny – przygrywający podczas szamańskiego obrzędu, jak i łuk miotający strzały,na których szaman podróżuje w zaświaty). Apollinowi był także poświęcony wawrzyn szlachetny. M. Eliade stwierdza, że krwawa mitologia apollińska odbija proces przenikania kultu Apollina do Grecji i przejmowanie przezeń atrybutów bóstw przedindoeuropejskich (o charakterze rolniczym, tellurycznym i tradycji jeszcze megalitycznej – delficki omfalos). Istnieje też hipoteza (na gruncie irańskim co prawda) o powstawaniu tego typu mitów w wyniku syntezy dwu oddzielnych nurtów życia religijnego (żeńskiego: rolniczo-przydomowego i męskiego: nomadycznego lub półnomadyczno-wojowniczego) w obrębie jednej wspólnoty plemiennej. Mimo degradacji i asymilacji atrybutów Bogini Ziemi, przepowiednie nadal głosiła kapłanka Pytia (w poważniejszych sprawach stosująca maneisa, szał poetycki, stan profetycznej ekstazy znany z innych religii indoeuropejskich i obrzęd zstępowania do podziemi, ad uterum), której przekaz tłumaczył prorok. Z czasem ta złowróżbna strona bóstwa zostaje oswojona, Apollo coraz bardziej staje się bogiem porządku i prawa – harmonii świata. Synem Apollina, z Koronis (Korōnís "wróna"), był Asklepios, mający władzę nad życiem i śmiercią (jego hipostazami były, chtoniczne w charakterze: wąż i pies). Z muzą Kaliope miał synów Orfeusza i Linosa a z Talią Korybantów. Był również zakochany w Hiacyncie i Kyparissosie. Dwa kierunki, z których wywodzono Apollina to: północny – eurazjatycki (z obszarów o żywych tradycjach szamańskich) i wschodni – małoazjatycki. Pierwszy poparty jest mitem o corocznych (zimowych) podróżach Apollina do rodzinnej ziemi (Hyperborei). Podczas jego nieobecności w Delfach rządził Dionizos. Za drugim – przemawia lokalizacja największych ośrodków jego kultu (Azja Mniejsza) i inskrypcja hetycka z imieniem Apulúnas "bóg bram".

Ares – w mitologii greckiej bóg wojny, utożsamiany z rzymskim bogiem Marsem; syn Zeusa i Hery. W astronomii utożsamiany z Baranem. Ares był synem Zeusa i Hery. Nie przejawiał żadnych szczególnych zdolności, dlatego rodzice oddali go do wychowania jednemu z tytanów. Jego opiekun sam nic nie umiał i trenował boga jedynie w ćwiczeniach fizycznych. Zaszczepiło to przekonanie u Aresa, że najwspanialszym z zajęć jest wojna. Po jakimś czasie Hefajstos wykuł dla niego włócznie, miecze i tarcze, po czym bóg wojny zszedł na ziemię. Nauczył tam ludzi prawdziwej walki. Ares nauczył ich okrucieństwa. Wcześniej konflikty kończyły się jedynie kilkoma siniakami i guzami. Symbolami Aresa są: w Grecji – miecz i tarcza, w Rzymie – włócznia i tarcza. Jego zwierzętami są: pies, jastrząb, wilk i sęp. Cechą charakterystyczną Aresa jest to, że kocha wojnę "brudną", niesprawiedliwą. Jest przeciwieństwem Ateny, która patronuje walce sprawiedliwej. Podczas bitwy morduje wojowników obydwu stron. Najlepszym przykładem jest wojna trojańska, gdzie stawał naprzemiennie po stronie Greków i Trojan. Podczas walki towarzyszą mu siostra Eris, oraz synowie: Fobos (Strach) i Dejmos (Lęk). Wiele walk stoczył z Ateną. Ares nie wychodzi z nich zwycięsko.
W tym cytacie widzimy, że Ares nie jest niezwyciężony. Pewnego dnia boga porwali dwaj zbóje, którzy więzili go w lochach przez piętnaście miesięcy. Ares był przez nich okrutnie traktowany, nie mogł jeśc ani pić. Bóg uwolnił się z niewoli cudem, wycieńczony i straszliwie głodny. Związek między Aresem i Afrodytą, był powszechnie znany na Olimpie. Żona Hefajstosa została przyłapana na zdradzie przez boga Heliosa, który doniósł o tym mężowi bogini. Wściekły kowal uplótł sieć, cienką, a jednocześnie bardzo wytrzymałą. Umieścił ją nad łożem Afrodyty i wkrótce kochankowie zostali schwytani. Z wielkim rozbawieniem przyglądali się Olimpijczycy spętanym bogom. W końcu, z woli Zeusa, uwolniono Afrodytę i Aresa. Bogini miłości po tym incydencie uciekła na Cypr, a patron wojny – do Tracji. Z ich związku narodzili się Eros, Anteros, Dejmos, Fobos i Harmonia. Odpowiednik greckiego Aresa, czczony w Rzymie o wiele bardziej niż w Starożytnej Grecji. Wyruszający do boju dowódca wołał: "Marsie, czuwaj!". Poświęcono mu wiele miejsc, z czego najsłynniejsze to Pole Marsowe. Kult Aresa w Starożytnej grecji był bardzo mały. Nie stawiano mu wielkich światyń. Istniało tylko kilka małych kapliczek ku jego czci. Sztuka przedstawia go jako silnego, młodego mężczyznę – nagiego i bez brody. Rzadko spotykane są jego wizerunki z brodą i zbroją. Najpiękniejszym z zachowanych posągów jest Ares Ludovisi. Imię Aresa wygląda na greckie, aczkolwiek etymologowie nie są zgodni co do genezy. Po dodaniu wyrazu "are" powstaje słowo, którego używał Homer do opisywania zniszczenia. Jest możliwe, że jest ono na tabliczkach pokrytych pismem linearnym B. Widnieje na tablicy z Knossos miano Enyalios, które jest imieniem któregoś z bogów. Prawdopodobnie utożsamiano potem je z Aresem.

Argonauci (gr. Argonautai, l.poj. Argonautes) – w mitologii greckiej 52 bohaterów greckich, którzy na statku Argo (szybki) pod wodzą Jazona wyruszyli do Kolchidy po Złote runo cudownego barana. Kolejne przygody przeżywali w: Lemnos, Tracji i Cieśninie Bosfor. Mit ten dostarczył tematu sztukom plastycznym (Medea), literaturze (m.in. Apollonios z Rodos, R. Graves) i muzyce ( G. Mahler i in.). Argonauci: Admet • Akastos • Aktor • Ankajos Mały • Ankajos Wielki • Argos Tespijczyk • Askalafos • Asterios • Atalanta • Augiasz • Butes • Echion • Ergionos • Eufemos • Euryalos • Eurydamas • Faleros • Fenos • Fojniks • Herakles • Hylas • Idas • Idmon • Ifikles • Ifitos • Jazon • Kajneus • Kalais i Zetes • Kantos • Kastor i Polideukes • Kefeus • Koronos • Laertes • Linkeus • Malampos • Meleager • Mopsos • Nauplios • Ojleus • Orfeusz • Palajmon • Pejritoos • Peleus • Peneleos • Periklimenes • Pojas • Polifemos • Stafylos • Tezeusz • Tyfus.

Artemida (gr. Artemis, dopełniacz Ἀρτέμιδος Artemidos, także Cynthia) – w mitologii greckiej bogini łowów, wielka łowczyni, dlatego na wielu rzeźbach i obrazach przedstawia się ją z jeleniami, lub w lesie. Zsyłała także nagłą śmierć na kobiety w połogu. Jej atrybutami był łuk i strzały, a ulubionym zwierzęciem łania. Należała do grona 12 bogów olimpijskich. Była córką Zeusa i Latony (Leto), siostrą bliźniaczką Apolla. Bogini - wieczna dziewica[1], odpowiedzialna za nagłą śmierć, nie wybaczała zniewagi (razem z Apollinem wymordowała dzieci Niobe w obronie honoru matki, a myśliwego Akteona, który oglądał ją w kąpieli, zamieniła w jelenia, po czym rozszarpały go własne psy). Była patronką myśliwych oraz opiekowała się Amazonkami. Jedną z prac Heraklesa było schwytanie jej łani. W Sparcie co rok bito chłopców tak, aby krew tryskała na jej ołtarz. Była boginią płodności i śmierci zarazem. Czczono ją także w Arkadii. Utożsamiana z rzymską boginią Dianą, oraz boginią księżyca i śmierci Hekate, pochodzącą z Azji Mniejszej. Jej ulubionym napojem była woda źródlana, którą ceniła wyżej niż ambrozję. Uwielbiała także mięso pieczone na ogniu.

Asklepios - grecki bóg, opiekun sztuki lekarskiej. Jego rzymskim odpowiednikiem był Eskulap. Za jedną z postaci Asklepiosa uważany był też fenicki boski uzdrowiciel, Eszmun (Jasumunu). Był synem Apollina i nimfy Koronis. Mąż Epiony (Kojąca ból), a ojciec Hygiei, Panakei (forma zlatynizowana Panaceja), Iaso oraz lekarzy Machaona (internista) i Podalejriosa (chirurg). Wychowany przez Chirona, który wykształcił go w sztuce lekarskiej. Doszedł do takiej wprawy, że posiadł umiejętność wskrzeszania umarłych. Widząc to Zeus uśmiercił go, a następnie umieścił na nieboskłonie jako konstelację Wężownika. Atrybutem Asklepiosa była laska, opleciona przez węża (symbol odradzania się ze względu na zrzucanie skóry). Jej prototypem była (opleciona przez dwa węże) laska sumeryjskiego boga świata podziemnego i uzdrowiciela, Ningiszzidy (bóstwo opiekuńcze króla Gudei z miasta-państwa Lagasz). Motyw laski i węża znajduje się również w Księdze Rodzaju. Głównymi ośrodkami kultu boga był Pergamon, Kos i Epidauros, gdzie co 5 lat obchodzono jego święto. Boga przedstawiano jako węża - symbol odradzającej się siły żywotnej (było to wynikiem cyklicznego zrzucania wylinki), któremu chorzy składali w ofierze koguty. Koło świątyni na Kos znajdowała się szkoła lekarska Hipokratesa. Jego świątynie (tzw. asklepiejony) pełniły również funkcje szpitali oraz sanatoriów. Chorzy byli tam poddawani zabiegom oczyszczającym, takim jak posty i kąpiele, oraz zabiegom magicznym (które zwalczał Hipokrates)Oprócz zabiegów magicznych i szpitali , w źródłach podawane są informacje jakoby dochodziło do cudownych uzdrowień Uzdrowieni pozostawiali ekswota przedstawiające uleczone części ciała (np. ręce, nogi); spisywali historię choroby i uleczenia na tablicach; wrzucali monety do świętej sadzawki. W starożytnym Rzymie czczony jako Eskulap, przedstawiany był jako brodaty mężczyzna z laską, wokół której wije się wąż. W 291 roku p.n.e., podczas zarazy, zbudowano mu świątynię na wysepce na Tybrze. Cesarz Klaudiusz wydał rozporządzenie nadające wolność każdemu niewolnikowi, który został tam uzdrowiony.

Atena (gr. Athene lub Athenaie) - w mitologii greckiej bogini mądrości, sztuki, wojny sprawiedliwej oraz opiekunka miast, m.in. Aten i Sparty. Istnieje kilka mitów o pochodzeniu Ateny, według najbardziej znanego była ona córką Zeusa i Metis. Urodziła się wyskakując z głowy ojca, w pełnej zbroi. W późnej hellenistycznej opowieści ukarała Arachne zamieniając ją w pająka, gdyż ta przechwalała się swoimi umiejętnościami tkackimi. Stoczyła spór z Posejdonem o opiekę nad Atenami, który wygrała. Podarowała miastu drzewo oliwne, które jest źródłem bogactwa Attyki. Atenie zbudowano w Atenach świątynię Partenon, której ruiny zachowały się do dziś. W świątyni znajdował się posąg Ateny dłuta Fidiasza, równie kosztowny jak posąg Zeusa Olimpijskiego, wykonany ze złota i kości słoniowej, wysoki na dwanaście metrów. Bogini stała opierając lewą rękę na tarczy, spod której wychylał się wąż, a w prawej dłoni trzymała boginię zwycięstwa Nike. Na głowie miała ozdobny hełm, ubrana była w długą szatę opadającą do stóp.

Grecy dawali Atenie liczne przydomki:

i najmilsza dla niej nazwa:

Atena miała swoje święto w Atenach o nazwie Panatenaje, świętowane na przełomie lipca i sierpnia. Była surową i niedostępną dziewicą postawy olbrzymiej, wielkiej siły i niezłomnego hartu. Nigdy nie myślała ani o małżeństwie ani o miłości. Nie miała na to po prostu czasu. Zajmowało ją wszystko. Wynalazła wiele pożytecznych rzeczy, a uczeni i filozofowie widzieli w niej swoją patronkę. Potępiali jedynie jej zamiłowanie do wojny. Lecz Atena zbroję nosiła tylko po to, żeby bronić słusznej sprawy i miast napadniętych zdradziecko. Atrybutami Ateny były:

Atena pokłóciła się o złote jabłko z Herą i Afrodytą jabłko które podrzuciła bogini Eris. Zeus zadecydował że Parys da złote jabłko tej którą uważa za najpiękniejszą. Hera obiecała że da mu królestwa i bogactwo. Atena obiecała Parysowi że będzie najmądrzejszy. Afrodyta obiecała Parysowi najpiękniejszą kobietę Helenę. Parys oddał jabłko Afrodycie. Identyfikowana z rzymską Minerwą.

Charon – duch związany ze śmiercią występujący w mitologii greckiej i etruskiej. W mitologii greckiej: duch świata podziemnego, syn Erebu i Nyks. Był przewoźnikiem dusz zmarłych przez mityczną rzekę Styks. (W innych wersjach mitu Styks nazywa się Acheron i czasem jest jeziorem lub bagnem, co wynika z tego, że poszczególne państwa-miasta starożytnej Grecji różniły się nieco kulturą). Był to posępny starzec, bezwzględny i bezlitosny. Nikt żywy nie miał wstępu do jego łodzi (kilka razy zdarzyło się odstępstwo od tej zasady ale zawsze ponosił za to karę, np. za przewiezienie Heraklesa musiał spędzić rok zakuty w łańcuchy), podczas podróży dusze zmarłych musiały wiosłować, a Charon sterował łodzią. Za swe usługi pobierał opłatę – monetę o wartości 1 obola, dlatego zgodnie ze zwyczajem obowiązkiem rodziny było umieszczanie monety w ustach zmarłego. W sztuce przedstawia się Charona jako brodatego, siwego, szpetnego starca ubranego w strój niewolnika (z jednym rękawem) i okrągły kapelusz podróżny. Często stoi w łodzi z wiosłem. W mitologii etruskiej Charon to demon śmierci, który zabijał konającego człowieka i ciągnął go do Podziemia. Przedstawiany był z potężnym młotem w dłoni, z wężami zamiast włosów, często ze skrzydłami.

Cyklop (kiklop) (gr. cyclos okrągły + ops oko) - w mitologii greckiej cyklopi to olbrzymy z jednym okiem pośrodku czoła, zajmujące się pasterstwem i budową ogromnych murów (cyklopowe mury). Pracowali też u Hefajstosa w kuźni i kuli pioruny dla Zeusa. Cyklopi pierwszego pokolenia: Brontes, Steropes i Arges, to dzieci Gai i Uranosa. Zostali wtrąceni do Tartaru przez swojego ojca, gdyż ten obawiał się ich wielkiej siły. Jednak Kronos, także syn Uranosa, uwolnił ich oraz Gigantów i Hekatonchejrów, aby pomogli mu w walce ze swoim ojcem. Jednak po zwycięstwie nad Uranosem, Kronos ponownie zepchnął ich na dno piekieł, gdzie pozostali do czasu uwolnienia ich przez Zeusa, syna Kronosa. Właśnie wtedy wykuli dla niego potężną broń - pioruny, dzięki którym wygrał wojnę z tytanami. Cyklopi stworzyli także Hełm Hadesa, Trójząb Posejdona oraz łuk i strzały Artemidy. Ponoć zostali zabici przez Apolla po tym, jak Zeus zabił jego syna Asklepiosa, ciskając w niego piorunem. Drugie pokolenie cyklopów, to Polifem - syn Posejdona i nimfy Toosy, który został oślepiony przez Odyseusza oraz Telemus - wieszcz. Prawdopodobnie prototypem do stworzenia postaci cyklopa byli ludzie chorzy na zespół Pataua, gdyż zdarza się , że dzieci dziedziczące tę chorobę rodzą się z jednym okiem. Bernard Heuvelmans w książce Na tropie nieznanych zwierząt[1]przytacza hipotezę XIX wiecznego niemieckiego demonologa Teodora Zolla, identyfikującą Polifema i resztę cyklopów jako goryle.

Dedal (gr. Daidalos) – postać z mitologii greckiej, architekt i wynalazca. Ojciec Ikara. Mąż Naukrate. Dedal pochodził z Aten, jednak uciekł z nich po zabiciu swojego siostrzeńca Talosa, któremu zazdrościł wynalezienia piły (piła Talesa). Schronił się na Krecie, gdzie pracował jako wynalazca na dworze Minosa. Zbudował wtedy labirynt Minotaura. Gdy król zabronił mu powrotu do ojczyzny i zamknął w wieży, Dedal wraz z synem uciekł z niej na skrzydłach zrobionych własnoręcznie z piór i wosku. W trakcie ucieczki Ikar zginął, gdy podleciał za blisko słońca, pomimo że ojciec ostrzegł go wcześniej słowami: "Pamiętaj, synu, żebyś zawsze latał środkiem, między morzem a niebem. Nie wolno ci zbyt wysoko szybować, gdyż gorąco promieni słonecznych roztopi wosk, który spaja skrzydła; ani nie zlatuj zbyt nisko, aby wilgocią wody nie nasiąkły pióra." Ikar nie posłuchał jednak ojca i skrzydła rozpuściły się rozgrzane przez słońce. Dedal dotarł do Sycylii, gdzie zbudował świątynię Apollina, w której umieścił swoje skrzydła, jako ofiarę dla tego boga. Dedal jest symbolem pracowitości, pomysłowości, inteligencji, rozsądku, ambicji i konsekwencji. Uważany on jest jako wieczny realista. W wierszu Zbigniewa Herberta "Dedal i Ikar", Ikar mówi: "Nie mogę patrzeć się w słońce tak jak ty patrzysz się ojcze...". Dedal zachwycał się tym co było realne, a Ikar tym, co sobie wyobrażał.

Dejanira to w mitologii greckiej córka Ojneusa, króla Kalidonu i Altai, jej ojcostwo jest też przypisywane Dionizosowi. Została ona żoną Heraklesa, który pokonał innych zalotników ubiegających się o jej rękę. Kiedy centaur Nessos próbował porwać Dejanirę, został śmiertelnie raniony przez Heraklesa z łuku strzałą zatrutą krwią Hydry. W zemście, Nessos polecił Dejanirze sporządzić miksturę ze swojej krwi i spermy, mówiąc, że jeśli umoczy w niej koszulę Heraklesa, zapewni sobie jego wierność (według innej wersji, ofiarował wełnę zanurzoną w swojej krwi w tym samym celu). Zazdrosna o podboje miłosne Heraklesa, Dejanira skorzystała w końcu z rady Nessosa i sporządziła koszulę, w której Herakles miał składać ofiarę Zeusowi ("koszula Dejaniry"). Po założeniu koszuli, zatruta krew Nessosa zaczęła palić i zżerać ciało Heraklesa. Herakles próbował zerwać koszulę, lecz odrywał ją z kawałkami ciała. W celu ukrócenia cierpień, Herakles spalił się na stosie, dostając się następnie na Olimp jako nieśmiertelny bóg. Dejanira natomiast popełniła samobójstwo.

Demeter – w mitologii greckiej bogini płodności, rolnictwa i urodzaju. Demeter była córką Kronosa i Rei, siostrą Hery, Hestii, Hadesa, Posejdona i Zeusa (z którym miała dwie córki, Persefonę i Hekate). Jedno z najstarszych bóstw greckich, znane od II tysiąclecia p.n.e., zwano ją "Matką Bożą" i "Panią Obfitości", jej atrybutem był kłos zboża. Na jej cześć odbywały się misteria eleuzyjskie. W IV w. p.n.e. Izokrates przypisał jej dwa dary, którymi obdarowała Ateńczyków: umiejętność uprawy roli i odprawiania misteriów. Ci, którzy zdecydowali się poddać obrzędom wtajemniczenia, otrzymywali nadzieję na lepszą wieczność. Misteria odbywały się w sanktuarium Demeter, w Eleuzis, nieopodal Aten. Dopiero Teodozjusz I Wielki w 391r. zakazał kultów pogańskich, co położyło kres misteriom eleuzyjskim. W 396r. pożar wzniecony przez wojska Alaryka strawił sanktuarium. Jednak kult bogini nie wygasł tak łatwo. Jeszcze w XIX w. wieśniacy w okolicach Eleuzis wieńczyli kwiatami posągi pewnej świętej Demeter, której obecność Kościół ledwo tolerował, co miało im zapewnić dobre plony. Obecnie w Grecji patronem rolnictwa jest niejaki święty Demetrios. Jednym z najstarszych dokumentów literackich jest homerycki "Hymn do Demeter", datowany na około VII w. p.n.e. Demeter była utożsamiana z rzymską boginią Ceres.

Dionizos (gr.: Dionysos) zwany też Bakchos - według mitologii greckiej bóg urodzaju i winorośli, reprezentujący nie tylko jego upajający wpływ, ale także ten dobroczynny. Syn Zeusa i śmiertelnej kobiety Semele. Jego kult przywędrował do Grecji ze Wschodu, z Tracji, około VI wieku p.n.e. Na cześć Dionizosa odbywały się Dionizje. Dionizos jest bogiem religijnych obrzędów, podobnych do tych, które odprawia się ku czci Demeter czy Persefony. W trackich misteriach miał na sobie skórę lisa, symbolizującą nowe życie. Jego obrzędy, zwane Misteriami Dionizyjskimi (Dionizjami), należały do najbardziej sekretnych. Wielu badaczy uważa, że Dionizos jest połączeniem lokalnego, greckiego bóstwa z innym, potężniejszym bogiem z Tracji, lub Frygii, prawdopodobnie z Sabazjosem. Dionizos narodził się w dość dziwny sposób, co utrudnia przyporządkowanie go do olimpijskiego panteonu. Jego matką była śmiertelniczka Semele, córka Kadmosa, a ojcem Zeus. Żona Zeusa Hera była zazdrosna o jego kochanki. Kiedy Semele była w ciąży, bogini namówiła ją, by zmusiła Zeusa do ukazania swojej prawdziwej postaci. Semele nie wiedziała, kim naprawdę jest jej kochanek i z początku nie wierzyła Herze i nakazała Zeusowi, by dowiódł swojej boskości. Śmiertelnicy nie mogą jednak oglądać prawdziwych postaci bogów, Semele spłonęła. Zeus uratował jednak płód Dionizosa, zaszywając go sobie we własnym udzie. Kilka miesięcy później Dionizos się narodził. Według innych źródeł był synem Zeusa i Persefony, królowej świata podziemnego. Zazdrosna Hera i w tej wersji chciała zabić dziecko, posłała więc Tytanów, by rozszarpali niemowlę na kawałki. Zeus nie zdążył uchronić małego Dionizosa od śmierci. Zjedli oni wszystkie kawałki, oprócz serca, które uratowała Rea. Mając jego serce, Zeus chciał 'odtworzyć' Dionizosa w łonie Semele, dlatego Dionizos nazywa się 'podwójnie urodzonym'. Niektóre źródła podają, że Zeus nakazał Semele, by zjadła ona serce Dionizosa. Jego ponowne narodzenie było najważniejszym powodem czci w wielu religiach misteryjnych. Mitologia mówi, że Zeus oddał młodego Dionizosa pod opiekę Nimfom deszczu na górze Nysa. W nagrodę, Zeus umieścił je, już jako Hiady, pośród gwiazd. Kiedy Dionizos dorastał, odkrył niezwykłe właściwości cennego soku z winorośli. Hera nie zapomniała jednak o nim i napiętnowała go obłędem, Dionizos wyruszył w wędrówkę po całym świecie w towarzystwie satyrów i Menad. Najpierw udał się do Egiptu. W Libii spotkał Amazonki, z którymi wybrał się na wyprawę przeciwko Tytanom, których udało im się pokonać. Następnie wyruszył w kierunku Indii. Po drodze starł się z królem Damaszku, z którego żywcem zdarł skórę. Dionizos podbił Indie, wprowadził uprawę winogron i założył wiele miast. W drodze powrotnej obróciły się przeciw niemu Amazonki, większość z nich wyciął w pień. Lecz dwie z nich walczyły dalej i urwały mu rękę, zjadły ją i umarły przez boską krew Dionizosa. Po powrocie do Europy Dionizos zawitał do Frygii, gdzie spotkał swoją babcię Reę, która wyleczyła go z obłędu i wprowadziła go w tajemnice swoich misteriów. Dionizos wyruszył potem do Azji, by rozprzestrzeniać tam kulturę wina, następnie przybył do Grecji, by tam dać początki kultu. Spotykał się tu nierzadko z oporem władców, ci jednak za każdym razem popadali w obłęd.

Menady (alternatywne nazwy to bakchantki lub bachantki z łaciny w liczbie mnogiej bacchantes) to termin o kilku znaczeniach:

W Atenach uważano Traków za barbarzyńców, których cechuje zachowanie gwałtowne i nieopanowane. Rytualne misteria dionizyjskie stwarzały okazję bachantkom do podobnie nieprzyzwoitego zachowania, krzyków i dzikich tańców, ocierających się o wyuzdanie. Grupa Menad zabiła Orfeusza, który, pogrążony w rozpaczy po utracie Eurydyki, odmówił wzięcia udziału w Bachanaliach.

Satyr (gr. satyros) – bóg grecki; demon leśny; bóstwo płodności; podług niektórych ojcem satyrów był Hermes, matką Iphtime; choć nie wymieniane przez Homera, u Hezjoda określane są mianem braci nimf górskich i Kuretów. Fakt, że kojarzono satyrów z nimfami, kultem dionizyjskim oraz płodnością natury wskazuje na pierwotnie chtoniczną naturę tego bóstwa. Satyrowie wchodzili w skład orszaku Dionizosa i – jak on – kojarzeni byli z męskim popędem seksualnym; miano „satyrów” nosili też mężczyźni uczestniczący w orszakach dionizyjskich (analogicznie, kobiety, które brały udział w tych pochodach, znane były jako menady). Na wazach greckich przedstawiano ich zatem z wyeksponowanym, często wyolbrzymionym członkiem w stanie erekcji. Satyrów wyobrażano sobie jako istoty silnej, z grubsza ciosanej budowy; górną połowę ciała miały ludzką, dolną - zwierzęcą; przedstawiano je ze zmierzwionymi włosami, płaskim nosem, spiczastymi uszami; później dodano im kozi czy koński ogon. Głównym satyrem był Sylen – pomniejsze bóstwo kojarzone (podobnie jak Hermes i Priap) z płodnością. Satyry, bóstwa naturalne, uchodziły za istoty nieprzyjazne człowiekowi, choć nie bezpośrednio mu wrogie; satyry, w przeciwieństwie do bogów większych, zantropomorfizowanych, nie zdradzały chęci do nawiązywania związków ze światem ludzkim, unikały go i nie życzyły sobie, by ludzie ingerowali w ich świat. Jako uczestnicy orszaku dionizyjskiego satyrowie, tak jak Dionizos, uwielbiali muzykę, wino, taniec i rozkosz, które wprawiały ich w stan upojenia; grali na fletni, cymbałach i kastanietach; tańczyli z nimfami, które lubili wprawiać w przerażenie (stąd paniczny strach) i które prześladowali, by w końcu je zniewolić. Uprawiali specyficzną formę tańca znana jako sikinnis. Ze względu na umiłowanie wina, często przedstawiani są w towarzystwie winorośli, z pucharami w dłoniach. Satyrowie jako bogowie mniejsi (dii minorum gentium) nie byli nieśmiertelni, uważano jednak, że dożywają późnego wieku. Na wazach greckich występują w formach odpowiadających trzech stadiom życia ludzkiego. Satyrowie starsi znani byli jako sileni, a młodsi znani byli jako satyrisci. Ze względu na swój chtoniczny, nieprzyjazny człowiekowi charakter, a także w związku z faktem, że satyrowie wchodzili w skład orszaku dionizyjskiego, w chrześcijańskim Średniowieczu postać satyra stała się archetypem - nieznanego wcześniej - wyobrażenia diabła, choć raczej w jego ludowej, rubasznej postaci.

Sylen uważany był często za syna posłańca bogów Hermesa bądź też Pana, kozłopodobnego boga trzód i pasterzy. Zazwyczaj przedstawiano Sylena jako towarzysza Dionizosa, boga wegetacji i ekstatycznej radości. Z wyglądu był łysym, tłustym mężczyzną z końskim ogonem i uszami. Król Frygów - Midas w podzięce za pomoc okazaną Sylenowi otrzymał od Dionizosa dar, dzięki któremu mógł zamieniać wszystko, czego dotknie w złoto.

Nimfy (gr. νύμφαι nymphai, l. poj. νύμφη nymphe - "dziewczyna, narzeczona"; łac. nymphae) - w mitologii greckiej i rzymskiej śmiertelne boginki niższego rzędu, opiekunki miejsc, które zamieszkiwały. Mimo że umierały, były istotami długowiecznymi i wiecznie młodymi. Homer przedstawiał je jako córki Zeusa. Przedstawiano je jako piękne kobiety. Mieszkały we wsiach, lasach i wodach. Były duchami pól i ogólnie całej przyrody. Stanowiły uosobienie jej płodności i wdzięku. Zamieszkiwały groty, gdzie spędzały czas przędąc i śpiewając. Nimfy nie stanowiły grupy jednorodnej. Dzieliły się na różne grupy w zależności od miejsca zamieszkania: nimfy wodne nazywano najadami, leśne driadami, drzewne hamadriadami, górskie oreadami, a łąkowe lejmoniadami. Nimfy były często żonami herosów lub założycieli miast. Często pojawiały się w mitach o tematyce miłosnej. Zwykle ich kochankami byli: Pan, Satyrowie, Priap, którzy uosabiali męskie siły w przyrodzie. Były także wybrankami większych bogów, jak: Zeus, Apollo, Hermes, Dionizos. Nimfy często zakochiwały się i uprowadzały młodzieńców np. Hylasa. Opiekowały się boskimi niemowlętami jak Zeus czy Dionizos, np: Amaltea. Najbardziej znanymi nimfami były: Dafne, Echo i Kalipso. W wiekach późniejszych nimfy stały się częstym tematem wierszy i dramatów. Od ich nazwy wywodzą się terminy nimfomania, nimfetka i nimfofilia. Nimfy to: Alseidy, Driady, Hamadriady, Lejmoniady, Meliady, Najady, Nereidy, Okeanidy, Oready, Syreny Atlantydy, Hesperydy, Hiady oraz Plejady Uważano je za bóstwa niższego rzędu, do których zwracano się z prośbami i które nie były groźne. Zazwyczaj były w służbie u wielkich bogiń, najczęściej Artemidy, niekiedy bogów, jak Hermes czy Dionizos, gdzie były partnerkami satyrów lub sylenów, albo jednej z nich, ale wyższego rzędu. W Grecji wierzono w nimfy do czasów nowożytnych. Obecnie tłumaczy się ich kult jako pozostałości pierwotnego animizmu.

Edyp (gr. Oidipous - wg tradycyjnej etymologii "kłapouchy", od οἰδέω oideo "ucho" i πούς pus "kłapać") – w mitologii greckiej syn Lajosa i Jokasty. Wyrocznia oznajmiła Lajosowi, że jego syn ma go zabić i poślubić własną matkę. Kiedy urodził mu się syn, Lajos przebił mu (Edypowi) stopy żelaznymi gwoźdźmi, spętał i nakazał służącemu Forabasowi zostawić go w górach. Ten jednak uratował Edypa, przekazując go pasterzom, którzy zanieśli go do bezdzietnego króla Koryntu Polibosa oraz jego żony Merope. Kiedy Edyp dorósł, udał się do wyroczni delfickiej, która wyjawiła mu, że zabije własnego ojca i poślubi matkę. Przerażony tym Edyp, przekonany, że jego ojcem jest król Koryntu, postanowił udać się w odległa krainę, aby zapobiec spełnieniu się wyroczni. W drodze natknął się na starca podróżującego z eskortą. Buńczuczny młodzieniec nie chciał usunąć się z drogi, wywiązała się bójka, w której z rąk Edypa zginął starzec, którym był ojciec młodzieńca, Lajos. Edyp dotarł do Teb, gdzie po śmierci Lajosa władzę przejął Kreon. W mieście grasował okrutny potwór Sfinks, który mordował mieszkańców nie znających odpowiedzi na jego zagadkę. Dzięki wizji z proroczego snu Edyp uratował miasto od potwora, rozwiązując jego zagadkę i w nagrodę otrzymał rękę Jokasty. Miał z nią dwóch synów (Polinejkesa i Eteoklesa) i dwie córki (Antygonę i Ismenę). Jednak Teby zaczęły nawiedzać nieszczęścia. Edyp dowiedział się od wróża Tejrezjasza, że jest to kara za ojcobójstwo i kazirodztwo. W rozpaczy oślepił się i udał na wygnanie, gdzie towarzyszyła mu Antygona. Ukojenie i oczyszczenie z win zyskał w Kolmass, gdzie zmarł.

Eris (gr. Ἔρις) lub Eryda – w mitologii greckiej uskrzydlona bogini niezgody, chaosu i nieporządku; córka Nyks (Nocy). Według innej wersji córka Zeusa i Hery, bliźniacza siostra Aresa. Utożsamiana z rzymską boginią Dyskordią. Matka Ate i Dysnomii. Posiadająca dwie manifestacje: groźną i łagodną: Niezgoda destrukcyjna, wywołująca wojny i Niezgoda twórcza, będąca duchem współzawodnictwa, pobudzająca do pilnego działania. Sprawiała, iż cieśla zazdrościł cieśli, iż każdy artysta zazdrościł innemu, a jednocześnie kochał własną pracę. Przedstawiana była jako uskrzydlona postać kobiety podobnie jak Irys. Przybyła nieproszona na wesele Peleusa i Tetydy i rzucając między boginie jabłko z napisem "Dla Najpiękniejszej" sprowokowała pośrednio wojnę trojańską, ponieważ wywołało to spór między Herą, Ateną i Afrodytą, rozsądzony przez Parysa. Współcześnie do kultu Eris nawiązują dyskordianizm, Kościół SubGeniuszu i magia chaosu. Jest matką licznych pojęć abstrakcyjnych m.in. Ponos (Trud), Limos (Głód), Algos (Ból), Fonos (Morderstwo), Lethe (Zapomnienie), Horkos (Przysięga) i Mache (Walka).

Eros (gr. Ἔρως) to w mitologii greckiej bóg miłości i namiętności seksualnej. Grał na lutni podobnie jak Apollo. Istnieją różne wersje co do jego pochodzenia: miał być on pierwszym z bogów, rówieśnikiem Gai, którego obecność musiała być konieczna do zrodzenia się pozostałych bogów, lub też synem Afrodyty i Aresa oraz Hermesa. (Homoseksualizm obu bogów nie przeszkadzał w stworzeniu nowego boga). Przedstawiany był jako uskrzydlony piękny młodzieniec z łukiem i strzałą, którą godzi w zakochanych, by ich ze sobą złączyć. W czasach późniejszych przedstawiany jako pulchne niemowlę z łukiem i strzałami. Jego odpowiednikiem w mitologii rzymskiej jest Amor lub Kupidyn. Od imienia Erosa pochodzi słowo erotyka. Słowo eros w literaturze greckiej było używane dwojako raz jako imię boga raz jako rzeczownik wyrażający pragnienie czegoś, czego się nie posiada. Takie rozumienie słowa eros wydaje się należeć do wcześniejszej tradycji niż to, w którym eros to imię olimpijskiego boga. U Homera ’'ερος (eros) jest rzeczownikiem pospolitym, nie oznacza on osoby, lecz pragnienie posiadanie czegoś, czego się nie ma. Z tym pragnieniem wiąże się poczucie bólu spowodowane brakiem danej rzeczy. Dla Hezjoda eros to pramoc, bezosobowa siła. Rodzi się ona wraz z Chaosem i Ziemią (Gają). Jest siłą przeciwstawną Chaosowi. W literaturze greckiej z VII - VI w.p.n.e. eros to imię boga, któremu przypisywane są takie cechy jak: groźny, przebiegły, okrutny, co miało odzwierciedlenie także w innych dziedzinach sztuki, np. na malowidłach Eros bije zakochanego batem lub siekierą. W poezji, głównie za sprawą Safony, zaczęto mówić o podwójnej, bo słodko-gorzkiej sile Erosa. W późniejszym okresie postać Erosa ulega zmianie, jest on uznawany za pięknego, młodego, urodziwego i skrzydlatego boga, towarzysza Afrodyty. Z upływem wieków jego obraz staje się bardziej figlarny, jest on też coraz młodszy. Przyjmuje się, że to Eurypides jako pierwszy przypisał Erosowi łuk i strzałę jako jego atrybuty. Eros miał posiadać dwie strzały. Jedna niszczyła życie, druga dawała człowiekowi spokojne szczęście. Jeszcze później Eros zaczyna być opisywany jako syn Afrodyty, który często zaczepia innych bogów, płata im figle, za co często odbywa pokutę. W II w.n.e. Apelejusz pisze baśń o Amorze (Eros) i Psyche "Przemiany", wydaje się że baśń ta stanowi fundament współczesnego obrazu Erosa - Amora ze skrzydełkami i łukiem w ręku. Eros to pierwotna siła kosmiczna istniejąca od początku istnienia świata. Należy do grona bogów najstarszych wraz z Gają, Chaosem, Tartarem. Jest więc starszy od Afrodyty. Różni filozofowie komentowali jego działanie we wszechświecie. Dla przykładu, według Empedoklesa wszechświat to zmaganie się miłości (erosa) ze sporem. W V w.p.n.e. Parmenides pisze o "kosmicznym Erosie" jako mocy godzącej sprzeczności. Zaś Eurypides uważał Erosa za wszechmocnego. "Uczta" Platona jest dialogiem poświęconym Erosowi czyli filozofii. Na cześć Agatona, który po raz pierwszy wygrał we współzawodnictwie teatralnym, zostaje wydana uczta. Kilku z uczestników uczty zgadza się wygłosić krótką mowę wychwalającą Erosa. Biesiadnicy po kolei opowiadają kim (albo czym) jest ich zdaniem Eros. Dla Fajdrosa Eros jest najstarszym bogiem, który budzi pragnienie cnoty. Pauzaniasz mówi o dwóch Erosach. Arystofanes uważa, że ludzie nie wiedzą o prawdziwej potędze Erosa. Opowiada mit o tym jak przed wiekami na świecie żyły istoty trzech płci - męskiej, żeńskiej i androgynon (połączenie kobiety i mężczyzny, albo ludzi tej samej płci). Androgynoni mięli cztery ręce i cztery nogi oraz dwie głowy. Przekonani o swej sile zaatakowali bogów, aby zająć ich miejsce. Rozzłoszczony Zeus za karę porozcinał ich na pół. Od tej pory rozcięte połówki tęsknią za sobą, szukają się więc, żeby się zjednoczyć. Owo pragnienie i poszukiwanie całości to właśnie eros. Najważniejsza w całym dialogu jest jednak wypowiedź Sokratesa, za pośrednictwem którego Platon wygłasza własny pogląd na temat Erosa. Sokrates przytacza swoją rozmowę z prorokinią Diotymą. Mówi mu ona o prawdziwej naturze Erosa. Jest on synem Dostatku i Biedy, został poczęty w dzień urodzin Afrodyty, więc jest jej towarzyszem i sługą.

Eros pragnie piękna i dobra, a skoro go pragnie, to go nie posiada. Jest pośrodku między mądrością a nieuctwem. Jest więc filozofem. Bogowie nie filozofują, ponieważ mają mądrość, nieucy też nie filozofują, bo nie chcą zdobyć mądrości. Filozofują ci, którzy są między mądrością a nieuctwem (Eros). Filozofem nie jest ten, kto posiadł mądrość. Filozofowanie to samo kochanie mądrości, a nie jej posiadanie. Tak jak Eros znajduje się między nieśmiertelnością a byciem śmiertelnym, tak filozof jest między nieuctwem a posiadaniem mądrości, jest on miłośnikiem mądrości. Eros to filozofia, umiłowanie mądrości i pragnienie posiadania jej.

Erynie - w mitologii greckiej boginie zemsty strzegące prawa społecznego i naturalnego. Zostały zrodzone z krwi okaleczonego Uranosa, spadającej na Matkę Ziemię. Ponieważ nie należało wymieniać ich imion, nazywano je również Eumenidami ("Łaskawymi"), Semnaj ("Czcigodnymi")] lub Araj (Klątwami). Przedstawiane są jako staruchy z wężami zamiast włosów, psimi głowami, ciałami czarnymi jak węgiel, skrzydłami nietoperzy i oczami nalanymi krwią. Były trzy Erynie:

Zadaniem Erynii było prześladowanie przestępców, przede wszystkim zabójców, lecz także śmiertelników naruszających ład społeczny (tabu). Ich odpowiednik w mitologii rzymskiej to Furie.

Europa według mitologii greckiej, była córką Agenora, fenickiego władcy miast Sydonu i Tyru, i jego pierwszej lub drugiej żony - Telefassa lub Argiope. Słynęła z niezwykłej urody. Zeus, zakochawszy się w Europie, przybrał postać pięknego białego byka i zjawił się na łące, miejscu zabaw Europy i jej towarzyszek. Europa uwiedziona łagodnością i delikatnością byka usiadła na jego grzbiecie. Zeus-byk korzystając z tej sytuacji zerwał się do ucieczki i nie spoczął, dopóki nie przepłynął morza i nie dobiegł do cudownej groty położonej na Krecie. Zamieszkawszy na Krecie, Europa urodziła Zeusowi dwóch synów: Minosa i Radamantysa. Niektóre źródła mówią także o trzecim: Sarpedonie. Europa wyszła później za mąż za Asteriosa, króla Krety, który adoptował jej dzieci, a byk został umieszczony przez bogów na nieboskłonie w postaci gwiazdozbioru Byka. Otaczano ją boską czcią. Uważano ją za najpiękniejszą kobietę na świecie. Mit o Europie jest początkiem tzw. mitów tebańskich (podróże Kadmosa, założenie Teb, Mit o Edypie itd.) Mit o porwaniu Europy chętnie był wykorzystywany jako temat wielu dzieł antycznej sztuki greckiej i rzymskiej, ale także i sztuki europejskiej na przestrzeni wieków od XVI do XVIII. Grota, hipotetyczne miejsce schronienia Europy, jest w dzisiejszych czasach atrakcją turystyczną Krety.

Atlas – w mitologii greckiej syn Japetosa i Okeanidy Azji, brat Prometeusza, Epimeteusza i Menojtiosa, tytan skazany przez Zeusa za udział w tytanomachii na dźwiganie sklepienia niebieskiego na barkach gdzieś na dalekim zachodzie. Ojciec wielu córek zwanych Atlantydami (Plejady, Hiady, Hesperydy) i, według Homera, nimfy Kalipso. Według innej wersji uchodził za pierwszego astronoma. Jedenasta praca Heraklesa w służbie Eurysteusza miała polegać na wykradnięciu jabłek z ogrodu Hesperyd, córek Atlasa, który brał udział w tym przedsięwzięciu. Gdy Perseusz wracał z wyprawy przeciw Gorgonie, postanowił zatrzymać się w zachodniej Afryce. Ponieważ jednak był synem Zeusa, spotkał się z wyjątkowo nieprzyjemnym powitaniem ze strony Atlasa. Rozgniewany heros pokazał tytanowi głowę Meduzy i zamienił go w kamienną górę, którą nazwano imieniem tytana. Według niektórych autorów, szczególnie zwolenników historii o Atlantydzie, Atlas miał być synem Posejdona i herosem, a narodzić się miał ze związku z nimfą Klejto. Ten Atlas miał podobno jedenastu braci, z którymi razem założył największe miasta Atlantydy. Często utożsamiano go z wyżej opisanym Atlasem.

Fedra - córka króla Minosa i Pazyfae, młodsza siostra Ariadny. Została żoną Tezeusza, a podczas jego nieobecności usiłowała uwieść swego pasierba Hippolita. Gdy ten odrzucił jej względy - powiesiła się zostawiając list pożegnalny do męża, w którym oskarżała jego syna o próbę uwiedzenia. W rezultacie Hippolit został wygnany. Na podstawie mitu powstał dramat Eurypidesa "Hippolitos uwieńczony", a później Racine'a "Fedra". W obydwu historia mitologiczna została odpowiednio zmieniona i wzbogacona. Eurypides skupił się na ukazaniu grzechu kazirodztwa i podkreśleniu tragicznego patosu, Racine natomiast zmienił charakter i znaczenie Fedry, przedstawił ją jako kobietę rozdartą, na wpół oszalałą, dotkniętą boską niełaską - świadomą, że miłość, której doznaje jest grzeszna i zła, a jednak silniejsza niż moralność i poczucie obowiązku.

Hades (w rzymskiej mitologii znany również jako Pluton) (gr. Aides – "niewidziany") – w mitologii greckiej oznacza zarówno państwo zmarłych, jak i boga-władcę tego podziemnego świata zmarłych. Hades był bogiem świata podziemnego i umarłych; nazywany był także Plutonem (gr. od wyrazu plutos – "bogactwo") i pod tym imieniem występował w mitologii rzymskiej (łac. Pluto). Imię to nadane mu zostało ze względu na niezmierzone bogactwa świata podziemnego. Nazywano go także Agesandros ( "prowadzący ludzi"). Hades był jednym z 12 bogów olimpijskich, mimo że nie uczestniczył w biesiadach olimpijskich. Hades był synem tytana Kronosa i Rei oraz bratem Zeusa, Posejdona, Demeter, Hestii i Hery. Uprowadził z ziemi Persefonę, córkę Demeter, która później została jego małżonką. Jego atrybutami były berło i klucze. Przy boku zawsze miał Cerbera – trójgłowego psa. Żeby dostać się do krainy zmarłych, trzeba było przeprawić się przez rzekę Styks. Swoją łodzią przewoził przez rzekę ponury Charon. Za swoją pracę brał od każdej duszy jednego obola – bez pieniążka nie było wstępu do krainy, dlatego Grecy wkładali zmarłym w usta zapłatę dla Charona. W Hadesie oprócz Styksu płynęły jeszcze cztery inne rzeki: Acheron, Kokytos, Phlegethon, Lete. Kraina zmarłych dzieliła się na 3 części: wyjątkowo zasłużeni ludzie żyli odtąd błogo na Polach Elizejskich. Niczym nie wyróżniający się ludzie szli do Erebu. Ci, którzy narazili się bogom byli strącani do Tartaru, gdzie cierpieli najczęściej wieczne męki. Katami były Erynie – obłąkane z okrucieństwa demony, nie mające miłosierdzia. W Tartarze znaleźli się między innymi:

Z Hadesu raczej nie wracało się na ziemię, ale tak jak w całej mitologii Greków, istniały wyjątki od reguły. Przykładem jest żona utalentowanego muzycznie Orfeusza, Eurydyka. Gdy zmarła, Orfeusz zszedł do krainy zmarłych, grając na swoim instrumencie. Grał tak pięknie, że wzruszył nawet Erynie, które zaczęły płakać i pozwoliły potępionym na moment wytchnienia. Wzruszeni ich łzami Hades i Persefona (Erynie nigdy przedtem nie płakały) zgodzili się oddać Orfeuszowi żonę pod jednym warunkiem: muzyk będzie szedł przodem, a Eurydykę poprowadzi z tyłu Hermes. Orfeusz miał nie oglądać się za siebie, aż nie wyjdą z Hadesu. Orfeusz nie dotrzymał przyrzeczenia i utracił Eurydykę na zawsze.

Hefajstos (gr. Ἥφαιστος Hephaistos) – w mitologii greckiej jest to bóg ognia, kowali i złotników. Hefajstos był synem Zeusa i Hery.Opiekun rękodzielników. Pracował w kuźni, którą najczęściej umieszczano we wnętrzu wulkanu Etny. Dziełem Hefajstosa były zeusowe pioruny, tarcza i berło Zeusa, zbroja Achillesa, strzały Erosa. Hefajstos był kulawy, ponieważ kiedyś w gniewie Zeus zrzucił go z Olimpu na wyspę Lemnos i wówczas złamał nogę. Mąż pięknej i niewiernej Afrodyty. Obszar kultu bóstwa obejmował wyspy wulkaniczne (Lemnos, Sycylia). Najlepszy z kowali zamieszkiwał wnętrze Etny. Z pobytem w wulkanie boga wiąże się lokalne powiedzenie mieszkańców tamtejszych terenów. Zawsze, gdy unosił się dym, swą pracę miał zaczynać najpracowitszy z bogów. Występuje odpowiednik w mitologii rzymskiej, znany jako Wulkan, od którego pochodzi dzisiejsze znaczenie tego słowa. Wiadomość o zdradzie boskiej żony Afrodyty dokonanej z Aresem bardzo rozgniewała kowala. Wymyślił podstęp, do którego potrzebował bardzo mocnej, a jednocześnie niewidocznej sieci. Po wykonaniu takowej, gdy Afrodyta i Ares spali razem w łóżku, Hefajstos złapał ich w sieć i wystawił na pośmiewisko przed innymi bogami na górze Olimp. Zeus przekonał jednak Hefajstosa, aby wypuścił kochanków o ile Ares zapłaci grzywnę.

Helena Trojańska (gr. Ἑλένη Helene) - w mitologii greckiej córka Zeusa (pod postacią łabędzia) i Ledy, wykluła się z jaja. Według innych mitów córka Tyndareosa. Helena była siostrą Kastora i Polluksa, braci Dioskurów i Klitajmestry. Uchodziła za najpiękniejszą kobietę swoich czasów. Z wielu starających się o jej rękę zalotników wybrała Menelaosa, księcia Myken i brata Agamemnona, króla Myken, który był żonaty z Klitajmestrą, siostrą Heleny. Aby zapobniec waśniom, jej przybrany ojciec Tyndareos, król Sparty (był to pomysł Odyseusza), zobowiązał innych, by w razie potrzeby pośpieszyli z pomocą wybranemu przez Helenę oblubieńcowi. Kiedy Tyndareos zmarł, Menelaos został królem Sparty. Helena miała z Menelaosem córkę Hermionę. W wyniku wywołanego przez Eris sporu trzech bogiń: Hery, Afrodyty i Ateny o to, która z nich jest najpiękniejsza, została przyrzeczona królewiczowi trojańskiemu Parysowi, który spór rozsądził na korzyść Afrodyty. Parys porwał Helenę do swojej ojczystej Troi. Menelaos, by odbić ukochaną, zorganizował wyprawę przeciw Troi, pod dowództwem swego brata, Agamemnona. W czasie wojny Parys został zabity, a Helena została żoną jego brata, Deifobosa. Wreszcie, po 10 latach wojny, Troja została zdobyta, a Menelaos ujrzawszy piękno żony, niezmienione mimo upływu czasu, wybaczył jej niewierność i lata rozłąki i zabrał jako małżonkę na swój dwór w Sparcie. Jako bohaterka epopei Homera, Iliady i Odysei, stała się symbolem triumfującej urody kobiecej. Według Stesichorosa w Troi miał się znajdować tylko fantom Heleny, ona sama zaś przebywała w Egipcie, skąd zabrał ją Menelaos powracający spod Troi. Według Eurypidesa jest odpowiedzialną za okropności wojny trojańskiej, chytrą kokietką, zimną, próżną i nieczułą na tragedię, której była przyczyną. Według Mitologii Greckiej była najcudowniejszą i najpiękniejszą kobietą na świecie.

Helios (gr."Słońce") – w mitologii greckiej wszystkowiedzący bóg słońca, na ognistym wozie (rydwanie) wędrował po niebie. Syn Hyperiona i Thei, brat Eos i Selene. Jest jednym z najstarszych bogów tej mitologii. Był przedstawiany jako piękny mężczyzna z głową w aureoli słonecznych promieni, objeżdżający świat na rydwanie i obdarzający go światłem i ciepłem. Codziennie wyjeżdżał ze wschodniej części oceanu w rydwanie zaprzęgniętym w cztery białe rumaki nazywające się Ksand, Podarg, Ajton i Lampos. Helios był czczony na Peloponezie, a szczególnie na wyspie Rodos, która nosiła imię jego ukochanej nimfy. Na tej wyspie ok. 290 roku p.n.e. zbudowano na cześć Heliosa gigantyczny posąg wykonany z brązu nazywany kolosem rodyjskim. Posąg ten był uznawany za jeden z siedmiu cudów świata. Helios w związku z Klymene miał syna Faetona oraz trzy córki Heliady: Aigle, Faetuzę i Lampetię a związku z nimfą Perseidą syna Ajetesa i Persesa oraz córki Kirke, Pazyfae i Kalipso. Jego rzymski odpowiednik to Sol. Atrybut: Słońce Helios, tak jak w dawnych czasach jego ojciec, Hyperion, wyruszał co rano swym rydwanem na drogę biegnącą w poprzek nieba. W nocy, zamknięty w olbrzymiej czaszy, powracał na drugą stronę nieba z nurtem olbrzymiej rzeki opływającej ziemię - Okeanosa. Helios miał cudowny pałac, cały ze złota, drogich kamieni i kości słoniowej. Bóg zasiadał na tronie, w promienistej koronie w otoczeniu Dni, Miesięcy, Lat i Stuleci. Bił od niego tak jasny blask, że nikt, nawet jego syn Faeton, nie mógł spojrzeć na jego oblicze aby nie stracić wzroku. Kiedyś Faeton wyprosił u ojca, aby pozwolił mu poprowadzić słoneczny rydwan. Kiedy jednak zboczył z drogi i zanadto zbliżył się do ziemi (wypalając Saharę w pustynię), Zeus zabił go piorunem, aby uchronić świat od pożaru. Od tamtej pory Helios miał nienawidzić Zeusa i szukać sposobów na jego obalenie. (więcej szczegółów w haśle Faeton (mitologia)) W czasie Tytanomachii Helios walczył po stronie Zeusa i jego braci, mimo zwycięstwa został jednak pokrzywdzony. W czasie gdy Zeus, Posejdon i Hades dzielili pomiędzy siebie władzę nad światem, Helios był zajęty swoją codzienną pracą na nieboskłonie, nie mógł więc wziąć udziału w podziale. Zezłoszczony zagroził swoją najczęstszą groźbą- że zejdzie z nieboskłonu i przestanie świecić bogom i ludziom. Zeus postanowił ulec i obiecał oddać Heliosowi po kawałku domeny każdego z trzech braci. Z nieba, domeny Zeusa, Helios wziął ekliptykę, czyli tor lotu słońca po niebie. Z podziemia, domeny Hadesa, wziął skałę, którą następnie wydźwignął z morza, domeny Posejdona. Razem z powstałą w ten sposób wyspą, Helios wynurzył nimfę Rhode, córkę Posejdona, w której Helios zakochał się bez pamięci. Na jej cześć wyspę nazwał Rodos, po czym spłodził z nimfą dzieci, które stały się protoplastami rodu królewskiego wyspy Rodos. Ważną rolę ma także w Odysei Homera, gdzie okazuje się być opiekunem świętego stada, które zostało wybite, a następnie zjedzone przez towarzyszy Odyseusza. Helios postanawia nasłać na Odysa i jego towarzyszy karę, o której wymierzenie prosi Zeusa, znów grożąc mu zejściem do podziemia. Zeus osobiście piorunem zniszczył okręt Odyseusza.

Hera (gr. Ἥρα) - w mitologii Greków najstarsza córka Kronosa i Rei, żona Zeusa. Według niektórych źródeł była drugą małżonką władcy bogów (zajęła miejsce Temidy).[potrzebne źródło] Była również zeusową siostrą, królową Olimpu, boginią niebios, patronką macierzyństwa, opiekunką małżeństwa i rodziny. Uosabiała cnoty małżeńskie, w związku z czym walczyła z wszelkimi przejawami zdrady; sama cierpiała z powodu niewierności małżonka. Mity związane z Herą opisują przede wszystkim jej spory i pojednania z Zeusem oraz mściwe knowania wymierzone przeciwko kochankom i nieślubnym dzieciom małżonka. Z tego powodu stała się symbolem zazdrości. Jako miejsce narodzin Hery mity podają Argos lub wyspę Samos. Najważniejsze ośrodki kultu Hery znajdowały się właśnie na tych wyspach, a także na Peloponezie i w Olimpii, gdzie co pięć lat odbywały się na cześć Hery igrzyska dziewcząt. Pierwotnie jej wizerunkiem był prosty słup lub belka. Później przedstawiano ją jako poważną, dostojną matronę, często z jabłkiem granatu w ręce - symbolem płodności - lub z lilią. Poświęcony jej ptak to kukułka, lecz często przedstawia się Herę na rydwanie zaprzężonym w pawie, którym powozi Iris, według mitologii jej pokojówka. Oprócz pawi częstym atrybutem Hery jest krowa (Homer często nazywa boginię "krowiooką", chwaląc w ten sposób jej wielkie, błękitne oczy). Dzieci Hery to Hefajstos (którego - według niektórych mitów - miała spłodzić sama, bez pomocy Zeusa), Ares, Hebe oraz Ejlejtyja, bogini czuwająca nad porodem. Hera pokłóciła się z Ateną i Afrodytą o złote jabłko które Eris rzuciła na stół podczas uczty. Odpowiednik Hery w mitologii rzymskiej to Junona. Ze szczególną zawziętością prześladowała Heraklesa, syna Zeusa i Alkmeny. Najpierw, gdy Herakles był jeszcze niemowlęciem, wysłała węże, aby go zabiły, jednak dziecko-półbóg zadusiło je wszystkie. Później zesłała na herosa obłęd, przez który pozabijał swoje dzieci, biorąc je za demony. Była inicjatorką dwunastu prac, które musiał wykonać. Namówiła ukochaną Heraklesa, Dejanirę, aby wyprała jego koszulę w krwi zabitego przezeń centaura, która była zatruta i zabiła Heraklesa. Pamiętliwa i zaciekła, Hera nie ustawała w prześladowaniach. Rozdrażniony Zeus wymierzył jej karę, każąc powiesić swą małżonkę na Olimpie głową w dół, zatroszczył się przy tym o to, by do jej nóg przymocowano kowadło. Kiedy Herakles po śmierci przybył na Olimp, pogodził się z Herą. Hera i Zeus spierali się o to, kto jest bardziej skłonny ulegać pokusom miłości: mężczyzna czy kobieta. Wezwali na sędziego Terezjasza, ponieważ przez część swego życia był kobietą. Terezjasz był tego samego zdania co Zeus, odparł więc: "kobieta". Hera sprawiła, że oślepł. Semele, matka Dionizosa, zginęła od pioruna, bo idąc za radą Hery, poprosiła Zeusa, by jej się ukazał z gromem i błyskawicami. Hera zesłała też szaleństwo na małżonków, którzy się zaopiekowali Dionizosem, a gdy dorósł, i na niego zesłała obłęd. Bogini prześladowała Io, którą pokochał Zeus. Przeszkadzała Latonie urodzić bliźnięta (Apollina i Artemidę), których ojcem był Zeus. Namówiła też Artemidę, aby własną strzałą zabiła swą młodą towarzyszkę, nimfę Kallisto, w której zakochał się Zeus. Hera brała czynny udział w wojnie po stronie Greków. Nie wybaczyła Trojaninowi Parysowi, że w słynnym konkursie przyznał złote jabłko Afrodycie. Gdy więc Parys uciekał z Heleną, Hera sprawiła, że straszliwa burza uderzyła w jego statki. Podczas walk strzegła szczególnie Achillesa i króla Menelaosa, męża Heleny.

Herakles (gr. Heraklees, a także łac. Herkules) to jeden z herosów w mitologii greckiej, syn Zeusa i zwykłej śmiertelniczki Alkmeny. W mitologii rzymskiej jego odpowiednikiem jest Herkules. Znany był z wielkiej siły, męstwa, zapaśnictwa i umiejętności wojennych, zwłaszcza celnego strzelania z łuku. Lubiany przez Zeusa i Atenę, był prześladowany przez zazdrosną Herę. Oficjalnie Herakles był synem Alkmeny i Amfitriona, króla Tirinsu. W rzeczywistości jednak ojcem jego był Zeus, który spłodził Heraklesa przybierając postać męża Alkmeny. Tej samej nocy, wcześniej niż się tego spodziewano, powrócił z wyprawy wojennej Amfitrion. W rezultacie Alkmena poczęła bliźnięta. Drugie z nich, prawy syn króla, imieniem Ifikles, był śmiertelnikiem. (Syn jego, Jolaos, zostać miał w przyszłości bliskim przyjacielem herosa i woźnicą jego rydwanu.). Nienawiść, jaką żywiła Hera do Heraklesa — namacalnego dowodu małżeńskiej niewierności jej męża — była jednym z najistotniejszych elementów tragicznych wątków mitu bohatera. Paradoksalnie, nieśmiertelność zawdzięczał Herakles jej właśnie, bowiem Zeus przystawił go w czasie snu Hery do jej piersi. Hera, zorientowawszy się w podstępie, odepchnęła niemowlę. To jednakże zdążyło napić się jej mleka, źródła wiecznego życia. Pozostała część pokarmu, rozlewając się, utworzyła Drogę Mleczną. W dziesiątym miesiącu życia Heraklesa Hera postanowiła zabić nieprawe dziecię. Wpuściła wówczas do pokoju, w którym spało wraz z Ifiklesem, dwa ogromne węże. Jeden z nich oplótł i począł dławić Ifiklesa. Herakles, zbudzony krzykiem brata, chwycił jednego węża w jedną rękę, a drugiego w drugą, i udusił oba. Amfitrion, którego również zaalarmowało wołanie dziecka, wpadł do pokoju z mieczem w ręku po to, by już jedynie ujrzeć w rękach małego Heraklesa martwe ciała węży. Stało się dla niego jasne, że Herakles jest potomkiem boga. (Według innej wersji mitu, świadkiem czynu Heraklesa była opiekująca się nim niańka). Pierwszym nauczycielem bliźniaków został śpiewak Linos. Podczas gdy Ifikles był uczniem zdyscyplinowanym i pojętnym, jego przyrodni brat okazał się niesfornym do tego stopnia, iż Linos zmuszony był go łajać i karać. Któregoś dnia rozzłoszczony kolejnym strofowaniem Herakles rzucił w nauczyciela lirą, uśmiercając go. Choć oskarżony o zabójstwo półbóg zdołał ujść kary, w obawie przed gniewem i nadludzką siłą swego przybranego syna Amfitrion wysłał go na dalszą naukę na wieś. Herakles kontynuował edukację pod okiem pasterza Teutarosa. Jemu to właśnie zawdzięczał swe nadzwyczajne umiejętności łucznicze. W poczet nauczycieli i mentorów Heraklesa zalicza się m.in. także samego Amfitriona, który wprawił go w powożenie rydwanem, Kastora szkolącego go w posługiwaniu się białą bronią oraz Eumolposa, nauczyciela muzyki. W wieku osiemnastu lat Herakles miał wzrost czterech łokci i jednej stopy. Dokonał wtedy swojego pierwszego (nie licząc uduszenia węży) heroicznego czynu. Zabił lwa w górach Kitajronu. Lew był ogromny, siał spustoszenie na ogromnym terenie, ale głównie na terytorium króla Tespiosa. Herkules postanowił go zabić. W tym celu zamieszkał u Tespiosa. Za dnia polował na lwa, a noce spędzał u króla. Tespios miał 50 córek i ani jednego syna. Umyślił więc sobie, że przynajmniej będzie miał wnuki. W tym celu rozkazał swoim córkom aby co noc po kolei odwiedzały Heraklesa. W ten sposób Herakles stał się ojcem 50 synów. 50 dnia zabił lwa i wrócił w swoje rodzinne strony. Wracając spotkał wysłańców Ochomenos, którzy udawali się do Teb po daninę. Herakles obciął im uszy i nosy. Doprowadziło to do wojny. W trakcie walk miał wg tradycji zginąć jego ojczym Amfitrion, wg innej zginął dopiero później. Za zasługi dla Teb, król Kreon oddał Heraklesowi za żonę najstarszą córkę Megarę, a młodszą wydał za Ifiklesa. Herakles miał z nią kilkoro dzieci. Niestety pewnego dnia Hera zażądała, aby udał się na służbę do Eurysteusa. Gdy Herakles odmówił zesłała na niego szaleństwo. W obłędzie Herakles zamordował kilkoro ze swoich dzieci. Wg jednej tradycji narzędziem mordu był łuk, wg innej miał dzieci powrzucać do ognia. Mordując swoje dzieci zamordował także dwoje dzieci Ifiklesa. Ocknąwszy się z szału, zauważył co zrobił i chciał popełnić samobójstwo, ale Tezeusz odwodzi go od tego zamiaru. Herakles jednak porzuca Megarę. Swego rodzaju pokutą miała być służba u Eurysteusa. Na jego polecenie miał wykonać 12 prac. Eurysteus starał się wymyślić dla herosa tak trudne zadania, aby ten podczas ich wykonywania zginął.

  1. Zabicie lwa nemejskiego

  2. Zgładzenie hydry lernejskiej

  3. Schwytanie łani kerynejskiej

  4. Schwytanie dzika erymantejskiego

  5. Oczyszczenie stajni Augiasza

  6. Przepędzenie ptaków stymfalijskich

  7. Schwytanie byka kreteńskiego

  8. Schwytanie klaczy Diomedesa

  9. Zdobycie przepaski Hippolity (królowej Amazonek)

  10. Uprowadzenie wołów Geriona

  11. Przyniesienie złotych jabłek z ogrodu Hesperyd

  12. Pojmanie Cerbera

Herakles odwiedził Troję, gdy wracał z kraju Amazonek, przybył tam w momencie, gdy córkę króla Troi Laomedonta Hesjone miał pożreć smok przysłany przez Posejdona. Herakles podjął się zabić smoka za klacze, które otrzymał król Troi od Zeusa. Herakles smoka zabił, zapłaty nie dostał. Obiecał, że wróci do Troi i zemści się za zniewagę. Okazja ta nadarzyła się po wykonaniu 12 prac. Herakles najechał Troję, zdobył miasto, a króla zastrzelił z łuku.

Augiasz odmówił Herosowi obiecanej zapłaty za sprzątnięcie stajni. Herakles zwołał rzeszę ochotników i udał się po swoją zapłatę. W pierwszej wyprawie wzięło udział także jego brat Ifikles. Przeciwko Heraklesowi Augiasz wystawił wojsko pod dowództwem swoich bratanków Molionidów, którzy rozbili wojska Heraklesa, a także śmiertelnie ranili Ifiklesa. Herakles wycofał się i przygotował zasadzkę na Molionidów, którzy udawali się na igrzyska istmijskie. Zabił ich i ponownie przeprowadził drugą wyprawę na Elidę. W wyniku tej wyprawy zdobył Elidę, zabił Augiasza, a na tronie Elidy osadził syna Augiasza Fyleusa. Po wyprawie Herakles ustanowił igrzyska olimpijskie oraz wyznaczył w Olimpii święty krąg.

Przyczyny wyprawy są bardzo zagmatwane. Według jednych mitów przyczyną był udział króla Pylos Neleusa w wojnie, w której zginął ojczym Heraklesa. Według innych miał król Pylos ukraść Heraklesowi część stad Geriona. Kulminacyjnym punktem wyprawy była walka z Periklymenosem, który posiadał dar przemieniania się w zwierzęta. W czasie walki Periklymenos przybierał postacie orła, węża i innych. W pewnym momencie przybrał postać pszczoły, Atena zauważyła to i przekazała informację Heraklesowi, który pszczołę po prostu zgniótł w palcach. W bitwie brali udział także inni bogowie, których podobno miał ranić Herakles. M.in.: Hera miała otrzymać postrzał strzałą w pierś, Aresa miał zranić włócznią w udo. Herakles wygrał bitwę, zabił Neleusa i jego dzieci, oszczędzając Nestora.

Wojnę ze Spartą rozpoczął ponieważ ród rządzący wówczas w Sparcie wspierał Neleusa w walce przeciwko Heraklesowi. Zebrał on w Arkadii armię, która zaatakowała Spartę. W czasie walki miał wg niektórych mitów zginąć jego brat Ifikles. Walka ze Spartanami była ciężka i zaciekła, rany odniósł także Herakles, ale mimo tego udało mu się pokonać Spartan i na tronie osadził sprzymierzonego z nim Tyndaresa.

Najbardziej znane czyny:

Gdy Herakles polował na dzika erymantejskiego, dotarł w okolice, gdzie mieszkali centaurowie, m.in. centaur imieniem Folos. Folos poczęstował Heraklesa wszelkiego rodzaju mięsiwem. Po posiłku Herakles postanowił się napić wina. Folos stwierdził, że ma dzban wina, który podarował mu Dionizos ale nie wolno mu go otwierać. Herakles dzban otworzył i zaczął pić. Na zapach wina zbiegli się inni centaurowie, którzy byli bardzo oburzeni tym, że Herkules pije wino, które podarował im Dionizos. Doszło do walki, w trakcie której Herakles zabija 12 centaurów. Część centaurów zostaje rannych. Po bitwie przypadkowo ginie Folos, który sam zranił się śmiertelnie strzałą Heraklesa.

Mit ten jest związany z mitem o stajniach Augiasza. Herakles przybył do miasta Olenos, w którym rządził król Deksamenos. Przybywa on w momencie, kiedy mają odbyć się zaręczyny córki króla zwanej Hippolyte lub Mnesimache z mieszkańcem Arkadii Azanem. Na uroczystość został zaproszony także centaur Eurytion, który próbował porwać i zgwałcić córkę króla. Herkules widząc co się dzieje zaatakował centaura i go zabił ocalając dziewczynę. Druga wersja tego mitu opowiada, że jadąc do Augiasza Herkules uwiódł córkę króla Olenosa. W czasie, gdy pracował u Augiasza o rękę tej dziewczyny miał się starać centaur Eurytion. Wracając po wykonaniu pracy u Augiasza Herkules miał zabić rywala i poślubić dziewczynę. Tą dziewczyną miała być Dejanira

Mit ten jest związany z wyprawą po złote jabłka. Busiris był królem Egiptu, wielkim okrutnikiem, gdyż mordował wszystkich cudzoziemców przejeżdżających przez jego państwo. Pojmał także Heraklesa, który był w drodze po złote jabłka. Herakles miał być złożony w ofierze na ołtarzu, gdy zorientował co się dzieje zabił Busirisa i jego syna Ifidamasa.

Przechodząc przez Kaukaz zastrzelił z łuku sępa (wg innych wersji orła), który wyjadał wątrobę Prometeuszowi oraz uwolnił go z więzów. Zamiast Prometeusza do Hadesu dobrowolnie poszedł Folos, zraniony wcześniej przez Heraklesa. Mity opowiadające ostatnie lata życia Heraklesa są ściśle związane z postacią Dejaniry. Po poślubieniu Dejaniry Herkules postanowił prowadzić spokojne życie u boku swojej ukochanej małżonki, ale niestety nie było mu dane zaznać spokoju. Mieszkał początkowo z nią w Kalydonie u teścia króla Ojneusa. Pewnego dnia przypadkowo zabija Eunomosa syna króla Architelesa, który był zaprzyjaźniony z Ojneusem. Eunomos był zaufanym sługą Ojneusa, król i ojciec wybaczyli Heraklesowi zabójstwo, ale on gnębiony wyrzutami sumienia postanowił opuścić Kalydon. Udał się na wygnanie razem z całą swoją rodziną. W czasie wędrówki dotarł nad rzekę Euenos. Tam centaur Nessos pracował jako przewoźnik. Nessos najpierw przewiózł przez rzekę Heraklesa, a potem miał przewieźć jego żonę. W drodze Nessos próbował zgwałcić Dejanirę, słysząc jej wołanie o pomoc Herakles wystrzelił z łuku strzałę, która przeszyła serce centaura. Ten umierając poradził Dejanirze, że gdyby Herakles przestał ją kochać, to może ona przywrócić jego miłość przy pomocy napoju miłosnego sporządzonego z krwi (wg niektórych także ze spermy) umierającego centaura. Pewnego dnia Dejanira dochodzi do wniosku, że Herakles przestaje ją kochać. Postanawia więc sporządzić napój miłosny i nie wiedząc jak go podać Heraklesowi, wpada na pomysł, by nasączyć nim szatę. Herakles niczego nie podejrzewając, założył podarowaną przez Dejanirę szatę. Ta pod wpływem ciepła ciała przylgnęła do ciała Herkulesa i zaczęła go palić żywym ogniem. Oszalały z bólu Herakles, próbował ją zerwać z siebie, ale sukno przylgnęło tak mocno, że zdzierając je, zdzierał płatami swoje ciało. Dejanira widząc co zrobiła, popełniła samobójstwo. Herakles tymczasem postanowił zabić się. W tym celu na górze Ojta wzniósł ogromny stos drzewa, na który wszedł, ale nikt nie chciał go podpalić. Dopiero po namowach dokonał tego Filoktet. Gdy stos już płonął, rozległ się grzmot i Herakles na obłoku został wzięty do nieba. Heraklesowi przypisywane jest bardzo liczne potomstwo. Wg mitów klasycznych miał mieć on prawie siedemdziesięcioro dzieci. Z czasem ich liczba znacznie wzrosła ponieważ prawie każdy region Grecji chciał chlubić się którymś z potomków Heraklesa.

Herakles był znany ze swej wielkiej siły. Lecz jak mówi powiedzenie:

Hermes jest w mitologii greckiej jednym z 13 bogów olimpijskich. Bóg wędrowców, złodziei i podróżujących. Posłaniec boży. Syn Zeusa i Tytanki Mai, jest bratem Dionizosa, Hefajstosa, Ateny, Afrodyty, Apolla, Artemidy i innych. Patron wędrowców, złodziei, handlu, kupców, oraz posłańców. Urodził się w górach Kyllene w Arkadii, gdzie były główne ośrodki jego kultu. Hymn homerowy do Hermesa opowiada, że jako niemowlę ukradł Apollinowi stado krów, sprytnie myląc ślady. Następnie podarował bratu lirę z jelit cielęcych i skorupy żółwia, czym złagodził gniew Apollina. W zamian otrzymał jako oznakę władzy laskę herolda, zwaną kaduceuszem (kerykejonem), oplecioną dwoma wężami, uśmierzającą spory i kłótnie. Na początku swojego pobytu na Olimpie okradł większość bogów. Został stamtąd wypędzony, ale bogom zaczęło go brakować, ponieważ miał w sobie tyle młodości i wdzięku, że Olimp zdawał się być bez niego pusty i smutny. Dzięki decyzji Zeusa powrócił na Olimp. Odprowadzał zmarłych do Hadesu, zsyłał ludziom marzenia senne. Był wysłańcem i ambasadorem Zeusa, posłańcem i gońcem bogów z Olimpu. Hermesa są: kaduceusz, podróżny kapelusz ze skrzydłami - petasos. Jego atrybutem były też sandały ze skrzydłami, dzięki którym przemieszczał się z miejsca na miejsce. Z Afrodytą miał dziecko o imieniu Hermafrodyt. Z inną kobietą - nimfą rzeczną, spłodził Pana - dziwne stworzenie, o owłosionej skórze, koźlich nogach i rogach, capiej bródce i szpiczastych uszach. Jednak według niektórych podań ojcem Pana był Zeus. Hermesowi przypisywano także wynalezienie pisma i liczb, ćwiczeń gimnastycznych (był więc również bóstwem opiekuńczym palestry). Jako że był patronem podróżnych, stawiano mu przy drogach pomniki zwane hermami, tj. słupy zwieńczone rzeźbą przedstawiającą głowę Hermesa. Rzymianie utożsamiali go z Merkurym.

Hestia (gr. Ἑστία – "ognisko domowe") – w mitologii greckiej córka Kronosa i Rei, siostra Zeusa, Demeter i Hery, oraz Posejdona i Hadesa. Ślubowała dziewictwo, jak Atena i Artemida. Opiekunka ogniska domowego, podróżnych, nowożeńców i sierot. Każde nowo narodzone dziecko, piątego dnia po urodzeniu, obnoszono dookoła ogniska oddając je Hestii w opiekę. Matka panny młodej rozpalała pierwszy raz ogień w nowym domu płomieniem pochodzącym z jej świątyni. Gość przychodząc do domu, gdzie nie jest mile widziany, musiał złapać się krawędzi ogniska. Odtąd gospodarze nie mogli mu nic zrobić. Kult Hestii miał rodowód praindoeuropejski. Jest to przypuszczalnie jedno z najstarszych bóstw europejskich. Odpowiednikiem Hestii w mitologii rzymskiej jest Westa. Hestia także według wielu źródeł należała do bogów olimpijskich. Była ona najłagodniejszym z bogów i nigdy nie brała udziału w ich sporach. Nigdy nie schodziła także na Ziemię (cały czas pozostawała na Olimpie). Była najstarsza ze swojego rodzeństwa i to ją pierwszą połknął Kronos. Według niektórych źródeł oddała swoje miejsce na Olimpie Dionizosowi, ponieważ chciała opiekować się świętym ogniem.

Hypnos (gr. Ὕπνος) – w mitologii greckiej bóg snu. Jego imię oznacza dosłownie: "Sen". Syn Nyks i Erebu. Był bliźniaczym bratem Tanatosa ("Śmierci"), a także ojcem Morfeusza, Ikelosa (Fobetora) oraz Fantasosa. Według mitu pomógł Herze uśpić Zeusa. Mieszkał pod grecką wyspą, w ciemnej grocie, przez którą przepływała Leta - rzeka zapomnienia. Wejście do groty Hypnosa porośnięte było makami oraz innymi hipnagogicznymi roślinami. Endymion, pasterz obdarzony przez Zeusa wieczną młodością, urodą i zarazem wiecznym snem otrzymał od Hypnosa dar snu z otwartymi oczyma, by mógł wiecznie wpatrywać się w swą ukochaną Selenę. Pewne źródła podają jednak, że to sam Hypnos zakochał się w młodym pasterzu Endymionie i pozwolił mu spać z otwartymi oczyma, by sam mógł podziwiać urodę ukochanego młodzieńca. Atrybuty: laska i róg. Odpowiednik rzymski to Somnus, którego egzystencja jednak ograniczała się chyba tylko do literatury (podobnie jak i wielu innych postaci mitycznych "zapożyczonych" z Grecji przez poetów, jednak nie przejętych przez rzymską religię).

Ifigenia - w mitologii greckiej, córka Agamemnona i Klitajmestry, siostra Elektry, Chrysotemis i Orestesa. U Homera występuje jako Ifianassa. Ojciec miał złożyć ją w ofierze Artemidzie w Aulidzie w Beocji, w celu przebłagania bogini, jednak zanim wróżbita Kalias wbił nóż ofiarny w serce dziewczyny, Artemida zstąpiła z Niebios z łanią, każąc zwierzę złożyć w ofierze, a córkę Agamennona uczyniła swoją kapłanką w Taurydzie.

Ikar (gr. Ἴκαρος Ikaros) – w mitologii greckiej syn Dedala i niewolnicy władcy Krety Minosa Naukrate. Dedal, ojciec Ikara, był ateńskim kowalem. Mimo że należał do najwybitniejszych rzemieślników i wynalazców, jego uczeń Talos prześcignął go w sztuce - zazdrosny Dedal zabił więc go, po czym uciekł z Aten na rządzoną przez Minosa Kretę. Tam na życzenie króla wybudował Labirynt, budowlę mającą być siedzibą Minotaura, potwora o kształcie pół człowieka, pół byka, spłodzonego przez żonę Minosa Pazyfae i byka - była to kara zesłana na władcę przez Posejdona. Minos nie chciał wypuścić z wyspy Dedala, gdyż kowal dopomógł Pazyfae w odbyciu stosunku z bykiem budując dla niej przebranie krowy. Uwięził go wraz z synem w Labiryncie - Pazyfae dopomogła mu jednak w ucieczce. Ponieważ morze i ląd było pilnie strzeżone przez wojska kreteńskie, Dedal postanowił wraz z Ikarem uciec z wyspy, wzbijając się w powietrze za pomocą własnoręcznie skonstruowanych skrzydeł. Skrzydła te zbudowane były z piór spojonych woskiem. Ojciec przestrzegł syna przed niebezpieczeństwem spowodowanym zbyt wysokim lotem. Ikar jednak wzbił się zbyt wysoko, a wtedy słońce roztopiło wosk, którym były złączone pióra. Chłopiec zabił się, spadając do morza Ikaryjskiego, którego nazwa według mitu pochodzi od jego imienia. Dedal krążył nad tym miejscem, dopóki ciało nie wypłynęło, a następnie pochował je na wyspie zwanej później Ikarią (ob. Nikaria). Według innej wersji mitu ciało przeniósł na wyspę Ikarię Herakles. Nie we wszystkich wersjach mitu o Dedalu i Ikarze występuje lot na spojonych woskiem skrzydłach: według innych Dedal wynalazł nie skrzydła, ale żagle, chcąc w ten sposób wyprzedzić flotę Minosa, a Ikar utonął spadając ze statku przez nieostrożne obchodzenie się ze sterem.

Jazon (gr. Ἰάσων Iason) – w mitologii greckiej heros, syn Ajzona króla Jolkos w Tesalii. Jego ojciec, Ajzon został strącony z tronu przez swego brata, Peliasa, w dniu urodzin Jazona. Pelias postanowił zgładzić Jazona ale sługa jego ojca zaniósł te informacje rodzicom. Ajzon pragnąc ratować syna rozesłał wiadomość ze Jazon ciężko zachorował, po kilku dniach Jolkos obiegła smutna wiadomość mały Jazon zmarł. Pelias uwierzył w te bajke i przestał prześladować swojego brata zaczął korzystać z przywilejów władzy. Chłopak został wywieziony z miasta i oddany pod opiekę do centaura Chejrona. W wieku 20 lat powraca do rodzinnego miasta Jolkos. Rządzi tam jego stryj, Pelias. Król boi się Jazona (stara przepowiednia mówi, że zabije go młody chłopak, który wejdzie do miasta w jednym sandale; tak też wszedł Jazon). Pelias wysyła go po złote runo. Jazon buduje statek Argo (szybki), zostaje przywódcą wyprawy. Wraz z towarzyszami (Argonauci) wyrusza po złote runo, które zdobywa dzięki pomocy królewny Medei. Wyspa Lemnos jest położona w pobliżu zachodniego wybrzeża Azji Mniejszej (dzisiejsza Turcja). Wyspa była zamieszkana przez same kobiety. Kobiety odmiawiały oddawania czci boskiej Afrodycie. Więc aby ukarać mieszkanki wyspy, bogini spowodowała, że zaczęły nieprzyjemnie pachnieć tak, że mężowie nie mogli przebywać w ich pobliżu. W takiej sytuacji mężczyźni postanowili sprowadzić kochanki z sąsiedniej Tracji, lecz ich żony, rozzłoszczone taką sytuacją, wymordowały wszystkich mieszkańców wyspy płci męskiej. Jedynie król wyspy, Toas, został uratowany przez swoją córkę Hypsipyle, która zamknęła ojca w skrzyni i wrzuciła do morza, dzięki czemu ocalił życie. Od tego czasu kobiety z Lemnos żyły bez mężczyzn, zaś królową wyspy została Hypsipyle. Argonauci, którzy zatrzymali się na wyspie, zostali przyjaźnie powitani przez kobiety. Jazon spłodził z Hypsipyle bliźniaki, synów Toasa i Euneosa. Również inni uczestnicy wyprawy mieli swój udział w odbudowaniu męskiej części populacji wyspy. Jedynie Herakles domagał się jak najszybszego opuszczenia wyspy niezadowolony z zachowania innych Argonautów. Zachowanie Heraklesa było niezwykłe, zważywszy na jego liczne miłosne podboje. W czasie pobytu na wyspie Herakles nieustannie przypominał o celu wyprawy. Argonauci w dalszą podróż wyruszyli po dość długiej przerwie, która trwała ponoć rok. Po dopłynięciu do Kolchidy, udają się do króla Ajetesa, ten stawia Jazonowi warunki, które ma wypełnić zanim zabierze złote runo. Jazon ma zaprzęc do pługu dwa byki ziejące ogniem i trującymi oparami, z ich pomocą zaorać Pole Aresa, zasiać na nim smocze zęby i pokonać rycerzy, którzy się z nich narodzą; pomaga mu w tym Medea, córka Ajetesa. Medea daje mu balsam, dzięki któremu ogniste byki nie mogą go zranić, a oddychanie w ich otoczeniu nie odurza go. Jazon z rycerzami radzi sobie we własnym zakresie – rzuca w nich kamieniem, a ci wycinają się wzajemnie. Zostaje tylko smok. Medea usypia go, a Jazon i Medea wraz ze złotym runem opuszczają miasto. W drodze powrotnej do Tesalii Medea przepowiedziała Eufemosowi, sternikowi Argo, że będzie rządził Libią. Przepowiednia spełniła się kiedy Battos, potomek Eufemosa, założył Kyrene. Kiedy Argonauci zatrzymali się na wyspie Ajaja, Kirke oczyściła ich z winy za zabicie Apsyrtosa. Syreny mieszkały na trzech małych, skalistych wyspach zwanych Sirenum scopuli. Dźwięk śpiewu syren działał zniewalająco na przepływających żeglarzy, tak że podpływali do wyspy, gdzie Syreny porywały ich i zjadały. Chiron poradził Jazonowi, aby ten zwrócił się o pomoc do Orfeusza, gdyż tylko on był w stanie ocalić Argonautów od śmierci. Kiedy przepływali obok wyspy Syren Orfeusz zaczął grać na lirze, a muzyka skutecznie zagłuszyła ich śpiew, dzięki czemu załoga Argo uniknęła losu innych żeglarzy. Następnie Argo przypłynał do Krety strzeżonej przez olbrzyma z brązu, Talosa. Miał on jedną żyłę zatkaną zatyczką z brązu, która biegła od kostki aż do szyi. Medea najpierw przy pomocy czarów uśpiła go, a następnie wyciągnęła zatyczkę przez co olbrzym wykrwawił się na śmierć. W domu Jazon jest uważany za bohatera (herosa). Medea za pomocą swoich czarów uzdrawia i odmładza ojca Jazona, Ajzona. Córki Peliasa chcą aby też pomogła ich ojcu, Medea mści się za Jazona i powoduje, że córki zabijają ojca. Małżonkowie muszą uciekać z miasta i wyjeżdżają do Koryntu. Tam Jazon poznaje Kreuzę, zakochuje się w niej i chce się z nią ożenić, stwierdza, że ślub z Medeą jest nieważny. Medea zabija rywalkę Kreuzę zatrutą szatą i ucieka, zabijając przed tym swoje dzieci. Niejasne są dalsze losy przywódcy Argonautów. Wg jednych źródeł później Jazon i Medea spotykają się i godzą, mieszkają razem w Kolchidzie; Jednak wg innych źródeł Jazon ucieka od Medeii i resztę życie spędza w małym domku gdzieś na pustyni. Pod koniec życia wraca na okręt Argo, po którym przechadza się, nagle wali się maszt i Jazon ginie.

Kasandra (gr. Kassandre;) - w mitologii greckiej córka króla Troi Priama i jego żony Hekabe. Jej bliźniaczym bratem był Helenos. Zakochany w niej Apollo dał jej dar widzenia przyszłości, jednak Kasandra nie odwzajemniła jego miłości. Rozgoryczony rzucił na nią klątwę, sprawiając, że nikt nie wierzył w jej przepowiednie. Dramatycznych ostrzeżeń Kasandry nie słuchali jej rodacy, nie udało się jej zapobiec upadkowi Troi. Po zdobyciu miasta przez Achajów, została wywieziona do Myken jako branka króla Agamemnona. Urodziła mu synów-bliźniaków - Teledamosa i Pelopsa. Także Agamemnon nie wierzył jej przepowiedniom. Kasandra zginęła razem z nim i dwoma synami, zamordowana przez żonę Agamemnona Klitajmestrę i jej kochanka Egista. Jej imię stało się synonimem złowróżbnej prorokini, wieszczącej nieszczęście.

Klitajmestra (Klitemnestra, gr. Κλυταιμ(ν)ήστρα Klytaim(n)estra) – w mitologii greckiej córka króla spartańskiego Tyndareosa i Ledy, siostra Polluksa i Kastora (Dioskurów) oraz Heleny. Była żoną Tantalosa i miała z nim syna Agatosa. Agamemnona zabił jej męża i ożenił się z nią. Z drugim mężem Klitajmenstra miała czworo dzieci:, Ifigenię, Chrysotemis oraz Orestesa. Zamordowała (lub była tylko w zmowie - Homer oraz tragicy greccy podają różne wersje zdarzeń) wraz ze swoim kochankiem Ajgistosem wracającego z wojny trojańskiej męża. Z Ajgistosem miała dwoje dzieci: Erigone i Aletesa. Po ośmiu latach Orestes pomścił ojca mordując (w porozumieniu z Elektrą) Ajgistosa i najprawdopodobniej również matkę. Ten mit jest częstym tematem sztuki antycznej (Oresteja Ajschylosa, Elektra Sofoklesa oraz Eurypidesa) i współczesnej. Kompleks Klitajmestry, podświadoma nienawiść żony do męża. Wynika ze związanych z jego osobą, silnych, traumatycznych przeżyć, pozornie zapomnianych, jednakże rzutujących na jej późniejsze zachowanie. Mitycznym prawzorem jest Klitajmestra, żona króla Myken - Agamemnona, która razem ze swoim kochankiem zamordowała swojego męża. Nie potrafiła mu wybaczyć, że był gotów złożyć ich córkę Ifigenię w ofierze bogini Artemidzie.

Kronos syn Ziemi i Nieba - Gai i Uranosa, najmłodszy z Tytanów. Czasem mylony z Chronosem. W obronie swych sióstr i braci pozbawił ojca władzy nad światem. Jego żoną była jedna z tytanid Rea. Z ich związku urodziło się sześcioro dzieci (Demeter, Hestia, Hera, Hades, Posejdon i Zeus), ale ponieważ przepowiedziano mu, że jedno z dzieci pozbawi go władzy połykał je zaraz po urodzeniu. Rei udało się uratować najmłodszego, Zeusa, podając Kronosowi kamień owinięty w szmaty. Zeus został ukryty w grocie na Krecie. Rea zwołała nimfy, aby grały i dźwięczały dzwoneczkami by zagłuszyć płacz dziecka. Zeus gdy dorósł zmierzył się z ojcem - środek wymiotny spowodował, że Kronos zwrócił połknięte wcześniej swoje dzieci. Zeus wraz ze swym rodzeństwem postanowili ukarać ojca - w wyniku wojny Tytanów Kronos został pokonany i strącony do Tartaru. Warto jednak nadmienić, że po umocnieniu władzy na Ziemi Zeus uwolnił ojca i oddał mu we władanie Pola Elizejskie. Planeta przeznaczona Kronosowi to Saturn. Świątynia Kronosa znajdowała się w Atenach. W Olimpii miał poświęcone wzgórze, a na Krecie składano mu ofiary z dzieci.

Medea (Medeia) – w mitologii greckiej czarodziejka, córka Ajetesa (króla Kolchidy), wnuczka Heliosa. Żona Jazona, któremu pomogła zdobyć złote runo. Porzucona przez Jazona dla Kreuzy, córki króla Koryntu, podstępem pozbawiła życia swoją rywalkę, posyłając jej w prezencie ślubnym nasączoną trucizną suknię. Zamordowała również swoich synów (których miała z Jazonem). Uciekła do Aten na wozie Heliosa.

Meduza (gr. Medusa) – w mitologii greckiej była najmłodszą z trzech Gorgon i najgroźniejszą (często przypisuje się imię Gorgony samej tylko Meduzie). Zamiast włosów miała węże, a jej spojrzenie zamieniało żywe istoty w kamień. Jedynym lekiem na to były łzy jednorożca. Meduza ponoć była tak piękna, że zakochał się w niej Posejdon i uwiódł w świątyni Ateny. Mit o Meduzie uległ ewolucji. Z początku Meduza była jednym z bóstw przedolimpijskich, potworem. W późniejszych wersjach zaczęto ją uważać za ofiarę zemsty bogini Ateny. Meduza miała być piękną dziewczyną, która ośmieliła się rywalizować urodą z boginią. Atena zamieniła więc Meduzę (i jej siostry, Steno i Euriale) w skrzydlate, okropnie brzydkie potwory ze żmijami zamiast włosów i szponami u dłoni. Meduza zginęła zabita przez Perseusza, który odciął jej głowę, a z krwi z rozciętej szyi Gorgony narodzili się Pegaz i Chryzaor. Jej głowę Atena umieściła na egidzie, tarczy Zeusa. Kompleks Meduzy – poczucie zagrożenia u mężczyzny, prowokowane przewrażliwieniem pod względem wyrazu oczu kobiety z nim rozmawiającej. Mitycznym archetypem jest grecka Meduza, najmłodsza i najgroźniejsza z trzech Gorgon. Jej wzrok zamieniał każdego człowieka w kamień.

Midas (gr. Μίδας; VIII wiek p.n.e.), władca Frygii. Do niedawna uważano go za postać legendarną, jego istnienie zostało potwierdzone jednak przez źródła asyryjskie. Według nich w latach 720-711 p.n.e. nastąpiła agresja Midasa na anatolijskie oraz syryjskie wybrzeża Morza Śródziemnego. Do akcji Midasa przyłączyły się państewka południowej Anatolii. Stanowiło to zagrożenie dla wpływów asyryjskich w Syrii i spotkało się ze zdecydowaną interwencją Sargona II, który w 717 p.n.e. zdobył Karkemisz i, pokonując stopniowo pozostałych sprzymierzeńców Midasa, zahamował ekspansję Frygii. Midas zginął w walce z Kimmerami, którzy, uciekając przed Scytami, wtargnęli na teren Anatolii z obszarów między Krymem a Kaukazem. Midas jest bohaterem wielu legend, mitów i anegdot. W mitach przypisywano mu wyjątkową głupotę. Jedna z opowieści opisuje, jak poratował zabłąkanego Sylena z orszaku Dionizosa zmierzającego do Indii. W nagrodę Dionizos obiecał spełnić jedno życzenie króla. Władca poprosił, aby każda rzecz, której dotknie, zamieniała się w złoto. Szybko jednak Midas zorientował się, że grozi mu śmierć głodowa – chleb i wino również zamieniało się w złoto. Przerażony wybłagał od Dionizosa utratę daru, musiał tylko umyć głowę i dłonie w wodach rzeki Paktolos, która od tej pory stała się złotonośna. Midas według innego mitu był także sędzią w zawodach muzycznych między Apollem i Marsjaszem (lub Panem). Ponieważ uznał, iż to Marsjasz grał piękniej, bóg ukarał go oślimi uszami. Od tej pory nieszczęsny król zawsze nosił turban, aby uchronić się od ośmieszenia. O jego sekrecie wiedział jedynie nadworny fryzjer, ale Midas zabronił mu wyjawiać go pod karą śmierci. Sługa nie mógł jednak wytrzymać, chciał się komuś zwierzyć. Udał się więc nad morze, wykopał w piasku niewielki dół i krzyknął: "Król Midas ma ośle uszy!" Zasypał dół i odszedł uspokojony. Po pewnym czasie na miejscu dołu wyrosła kępa trzcin. Gdy powiał wiatr trzciny szemrały :"Król Midas ma ośle uszy!". Doprowadziło to do tego, że cały kraj dowiedział się wkrótce o wstydliwej tajemnicy władcy.

Minos – król Krety według mitologii greckiej. Był synem Zeusa i Europy, mężem Pasyfae i ojcem Ariadny, Androgeosa, Glaukosa, Deukaliona, Fedry, Akalle i Katreosa. Według podań był potężnym i zdolnym władcą, który sprawił, że Kreta niepodzielnie panowała w tej części Morza Śródziemnego. Miał ukrócić piractwo i doprowadzić do rozkwitu handlu między państwami greckimi. Nie jest do końca zbadane, czy Minos to imię, czy też wyraz ten oznaczał na Krecie słowo "król". Od Minosa pochodzi pojęcie kultury minojskiej. Jego matka pochodziła z Fenicji, zakochał się w niej bóg Zeus i miał z nią trzech synów: Minosa, Radamantysa i Sarpedona. Wszystkich trzech chłopców adoptował mąż Europy - Asterios, króla Krety. Żoną Minosa była Pazyfae. Po śmierci Minos został sędzią w Hadesie.

Mojry (gr. Moirai) – w mitologii greckiej boginie losu, utożsamiane przez Rzymian z Parkami. U różnych poetów miały inne genealogie. U Homera jest jedna Mojra, natomiast według Hezjoda były one trzema córkami Zeusa i Temidy, noszącymi imiona: Kloto, Lachesis i Atropos. Symbolizowały starogreckie pojęcia filozoficzno-mitologiczne dotyczące losu ludzkiego i porządku świata. Ich siostrami były Hory i Charyty. Były boginiami życia i śmierci, znały przyszłość i były niezależne od decyzji Zeusa. Pierwotnie mojra było raczej pojęciem filozoficznym i oznaczało przeznaczenie i los człowieka oraz ogólne, nieubłagane prawa świata. Każda istota ludzka od narodzin miała swoją mojrę, określającą długość życia oraz szczęście i nieszczęścia jakie ją spotkają. Ta "indywidualna" mojra stanowiła część losu całego świata i w tym znaczeniu bezosobowa mojra była nieubłagana jak przeznaczenie. Mojra oznaczała prawa, których nawet bogowie nie mogli omijać, nie narażając porządku świata na niebezpieczeństwo. Z czasem wyobrażenie Mojry przyjęło postać pojedynczego bóstwa, które było personifikacją przeznaczenia człowieka, a później trzech sióstr - prządek losu człowieka, które mieszkały w pałacu w sąsiedztwie Olimpu, czuwając nad życiem każdego człowieka. Mojry pojawiły się w kulcie greckim bardzo wcześnie, ale nigdy nie miały one mitu w ścisłym znaczeniu tego słowa. Kloto (gr. Klotho, "Prządka") – jedna z trzech Mojr, wyznaczających czas życia i los człowieka. Kloto, przedstawiana z wrzecionem, przędła nić ludzkiego żywota. Miała dwie siostry - Lachesis, która jako pierwsza snuła nić, zaś Atropos przecinała ją, gdy życie dobiegało końca. Nazwą Klotho opatrzono również gen i białko, wykryte w 1997 r. u myszy (a później u ludzi), które opóźnia starzenie się organizmu, poprzez spowolnienie procesów miażdżycy, zrzeszotnienia kości, rozedmy itp. Japońscy odkrywcy (M. Kuro-o, Y. Matsumura, H. Aizawa) przy wyborze nazwy dla tego genu (jest to jedna z nielicznych nazw własnych genu), kierowali się mitologicznym znaczeniem tego imienia. Lachesis - jedna z trzech Mojr. W mitologii greckiej bogini przeznaczenia przydzielająca los i strzegąca nici żywota. Jej towarzyszki to Kloto i Atropos. Atropos - trzecia z Mojr, w mitologii greckiej bogiń losu. Atropos wyznaczała kres życia każdego z ludzi. Kiedy nadchodził ich czas, przecinała nić swoimi nożycami. Atropos była najstarszą z sióstr.

Muza – bogini w mitologii greckiej, początkowo jedna - opiekunka aojdów, muza pamięci, później trzy: Aoede (śpiew i poezja), Melete (nauka, praca) i Mneme (pamięć, wspomnienia). W Delfach nosiły one inne nazwy - była Nete, Mesi i Hypate, które są również nazwami trzech antycznych muzycznych strun liry. U Homera jest ich jednak już 9 - są one córkami Zeusa i Mnemosyne. U Hezjoda są córkami Matki Ziemi i Powietrza. Wszystkie muzy miały zdolność wieszczenia i występowały w orszaku Apollina, ich przewodnika. Ośrodkiem kultu muz był Parnas i Helikon w Beocji (muzy helikońskie).

Narcyz (gr. Narkissos) – w mitologii greckiej młodzieniec niezwykłej urody, syn boga rzeki Kefisos (Beocja) i nimfy Liriope. Nie chciał odwzajemnić uczuć nimfy Echo, wobec czego Nemezis ukarała go miłością do własnego odbicia w tafli wody. Narcyz zmarł z niezaspokojonej tęsknoty i po śmierci na jego grobie wyrósł piękny kwiat nazwany później jego imieniem.

Nemezis – "postanowienie" - w mitologii greckiej bogini zemsty (była bardzo surowa), sprawiedliwości i przeznaczenia (nazywana także kobietą bez winy i wstydu). Zsyłała na ludzi szczęście lub niepowodzenie, ścigała przestępców i decydowała o losie w zależności od zasług. Córka Nocy (Nyks), uważana za uosobienie gniewu bogów. Ośrodkiem jej kultu było Ramnus w Attyce. Stała na straży równowagi świata wraz z Eryniami. Przedstawiana była jako kobieta trzymająca w jednej ręce gałąź jabłoni, w drugiej koło, na głowie miała koronę zwieńczoną jeleniami, a z jej pasa zwisał bicz. Atrybutem Nemezis jest koło, a poświęconym jej zwierzęciem - gryf.

Nike - w mitologii greckiej skrzydlata bogini zwycięstwa, córka tytana Pallasa i bogini podziemnej rzeki Styks, zdobiąca często pomniki upamiętniające słynne zwycięstwa odniesione w bitwach. Towarzyszyło jej w boju rodzeństwo: Zelos - współzawodnictwo, Kratos - siła i Bia - przemoc. Należała do pierwszego, starszego od Olimpijczyków pokolenia bogów. Przedstawiano ją jako młodą kobietę ze skrzydłami i gałązką oliwną w dłoni. Posąg Nike znajduje się w paryskim Luwrze. Jej atrybutem była gałązka oliwna. Jest opiekunem sportowców i wojowników. Jej odpowiednikiem w mitologii rzymskiej jest Wiktoria.

Niobe - w greckiej mitologii córka Tantala i Tajgety, żona króla Teb Amfiona, siostra Pelopsa, matka 7 córek i 7 synów, zwanych Niobidami. Obraziła bogów swoją pychą. Szczyciła się posiadaniem licznego potomstwa i wynosiła się ponad Latonę (Leto), matkę Apollina i Artemidy. Zniewagę Leto pomściły jej dzieci, zabijając Niobidów z łuków na oczach Niobe. Po tym zdarzeniu bardzo rozpaczającą Niobe Zeus zamienił w skałę (góra Sipylos w Azji Mniejszej).

Odyseusz (Odys, Ulisses; gr. Ὀδυσσεύς Odysseus; łac. Ulixes) - bohater Odysei Homera. Legendarny król Itaki, syn herosa Laertesa i jego małżonki Antyklei. Według mitu był najprzebieglejszym z królów biorących udział w Wojnie Trojańskiej, autorem podstępu, dzięki któremu Grecy wygrali wojnę – konia trojańskiego. W podróży powrotnej do Itaki przeżył wiele przygód. Tułał się przez 10 lat po morzach i oceanach, zanim wrócił do swej żony Penelopy. Obok Heraklesa i Tezeusza jest najbardziej znanym bohaterem greckich mitów i legend. Synem Odyseusza był Telemach.

Orestes (gr. Ὀρέστης) – w mitologii greckiej syn Agamemnona i Klitajmestry, który pomścił ojca, zabijając matkę - jego morderczynię - i jej kochanka. Postaci Orestesa poświęcone są liczne antyczne dzieła literackie, przede wszystkim tragedie. Mityczne i literackie biografie Orestesa wykazują spore rozbieżności. Orestes był najmłodszym dzieckiem władcy Myken Agamemnona i jego żony Klitajmnestry, bratem Ifigenii, Elektry, a według niektórych przekazów także Chrysotemis, przyrodnim bratem Erigone i Aletesa. Jako roczne dziecko Orestes został użyty jako narzędzie szantażu: Telefos porwał go z rąk ojca i groził, że zabije dziecko, jeżeli Achilles nie uleczy rany, zadającej mu straszliwy ból [1]. Jako dziecko, Orestes był zaręczony z Hermioną, córką Menelaosa i Heleny, swoją kuzynką. Kiedy skończyła się wojna i Agamemnon powrócił do Myken, by tam zginąć z rąk żony Klitajmnestry, Orestes znalazł się w niebezpieczeństwie. Wykradziony według jednych źródeł przez piastuna, według innych - przez Elektrę, został odesłany na wychowanie do króla Fokidy Strofiosa, żonatego z Anaksibią, siostrą Agamemnona. Syn tej pary, Pylades, rówieśnik Orestesa, został jego najbliższym przyjacielem. Czy to z rozkazu Apollina, czy to z własnej woli, Orestes musiał pomścić śmierć ojca, zabijając jego morderców. Wraz z Pyladesem i (w niektórych wersjach) swoim wychowawcą z dzieciństwa wrócił do ojczyzny, gdzie złożył ofiarę na grobie ojca. Po puklu włosów, który zostawił w ofierze na grobie, rozpoznała go Elektra. Według wersji Eurypidesa przybył do ojczyzny incognito, przedstawiając się parze królewskiej jako posłaniec, przynoszący wiadomość o śmierci Orestesa. Z poparciem Elektry lub z jej czynną pomocą zabił Ajgistosa i Klitajmnestrę, mimo że matka błagała o darowanie jej życia. Morderstwo matki ściągnęło na Orestesa Erynie, które doprowadziły go do obłędu. Istnieje kilka wyjaśnień dotyczących tego, jak zdołał się od nich uwolnić:

Po powrocie do Grecji Orestes postanowił upomnieć się o obiecaną mu za żonę Hermionę. Według różnych przekazów mitycznych albo sam zabił jej męża Neoptolemosa w Delfach, albo wykorzystał jego śmierć, by móc poślubić wdowę. Orestes i Hermiona panowali nad większą częścią Peloponezu. Mieli jednego syna Tisamenusa. Orestes miał też, według niektórych wersji, mieć syna Pentilusa ze swoją przyrodnią siostrą, córką Klitajmnestry i Ajgistosa, Erigone. Swoją siostrę Elektrę wydał za mąż za Pyladesa. Orestes miał umrzeć jako dziewiędziesięcioletni starzec od ukąszenia węża w Arkadii. Orestes czczony był jako heros przede wszystkim w Sparcie. Według Herodota[3] , wyrocznia delficka poinformowała Spartan, że nie zwyciężą w wojnie z Tegeą, póki nie odzyskają i nie pochowają w Sparcie szczątków Orestesa. Zdołał je odzyskać niejaki Lichas; przewieziono je do Sparty i tam pochowano.

Orfeusz (gr. Orpheus) w mitologii greckiej to syn boga Apollina i muzy Kaliope. Pochodził z Tracji. Wymienia się go niekiedy jako władcę jednego z ludów tej górzystej krainy. Uważany za największego śpiewaka, muzyka i poetę greckiego. Wtórował on swej pieśni grą na lirze lub kitarze, którą ulepszył, powiększając liczbę jej strun z siedmiu do dziewięciu. Mity wspominają o cudownym oddziaływaniu śpiewu Orfeusza. Jego muzyka oddziaływała nie tylko na ludzi: mogła ona uśmierzać huczące fale morza i sprawiała, że ku śpiewakowi pochylały się drzewa, a dzikie bestie szły za nim łagodne jak baranki. Orfeusz jest również uważany za twórcę orfizmu, mistycznego nurtu religijnego, którego głównym elementem była wiara w wędrówkę dusz, czyli metempsychozę.

Pan to bóg strzegący pasterzy oraz ich trzody. Ma tułów i twarz mężczyzny, jest cały owłosiony, ma kozie nogi, ogon, brodę, uszy i rogi. Posiada wiele cech satyra. Wywodzi się z archetypu rogatego bóstwa związanego z kultem zwierząt. Mitologia grecka nie jest zgodna co do pochodzenia Pana. Niektóre podania twierdzą, że jest on synem Zeusa, a inne przypisują jego spłodzenie Hermesowi. Podaje się, że matką Pana była nimfa rzeczna. Imię Pana, według mitów, wzięło się od greckiego słowa wszystko, zawartego w stwierdzeniu, że jest on odrażający dla wszystkich bogów. W Rzymskim panteonie bogów Pan jest znany jako Faun lub Faunus. Kult Pana wywodził się z greckiej krainy nazywanej Arkadią. Żyły tam prymitywne ludy górali, które nie były poważane wśród Greków, podobnie jak ich bóg. Jego kult stał się silniejszy w świecie helleńskim, po panowaniu Aleksandra Wielkiego. Życie pasterzy było w tym czasie w greckich miastach uważane za sielankową idyllę, co prowadziło do kultu ich boga Pana. Pan ma zdolność do wywoływania nagłego uczucia strachu u przebywających samotnie osób - stąd pojęcie "panicznego strachu" (panikon deima). Najsłynniejsza legenda na temat Pana dotyczy instrumentu muzycznego, znanego jako fletnia Pana. Syrinks była piękną nimfą, córką króla Ladona, ubóstwianą przez satyrów i inne leśne duchy. Kiedy pewnego dnia wracała z polowania, przypadkiem natknęła się na Pana. Uciekła, a Pan podążył za nią i dopadł ją na brzegu rzeki. Jedyną pomoc mogła uzyskać od rzecznych nimf, więc kiedy Pan zaczął ją obłapiać, została zamieniona w rzeczną trzcinę. W tym momencie powiał wiatr i ze źdźbeł trzciny dobył się przepiękny dźwięk. Pan zerwał trzciny i zrobił z nich instrument, który nazwał syringą. Echo była nimfą, posiadającą dar pięknego śpiewu oraz tańca. Jej zalety wzbudzały zachwyt w każdym mężczyźnie. To zdenerwowało lubieżnego Pana, który polecił swoim wiernym ją zabić. Echo została rozerwana na strzępy i rozrzucona po ziemi. Bogini ziemi, Gaia, zebrała szczątki Echo, z których wydobywał się głos powtarzający jej ostatnie słowa. Niektóre wersje tego mitu podają, że Pan i Echo, mieli wcześniej jedno dziecko - Iambe. Pan zakochał się też kiedyś w nimfie zwanej Pitys, która została zamieniona w sosnę, aby przed nim uciec. Pan jest znany ze swojej jurności i często był przedstawiany z Priapem w stanie erekcji. Wierzono, że Pan najczęściej uwodził swoimi wdzięki nadobne dziewice i nieśmiałych pasterzy, ale jego najbardziej udana miłość to orgie z siostrami Meneidami. Zaspokoił je wszystkie na raz, co często przedstawiano w sztuce, pokazując całe stado Panów spółkujących z siostrami. Pewnego razu Pan postanowił porównać swoje muzyczne zdolności z Apollem i wyzwał go na pojedynek. Apollo grał na lirze, a Pan na fletni. Sędzią miał być górski bóg Tmolus. Oczywiście Apollo wygrał, tylko jeden ze słuchaczy, Midas, wolał muzykę kozionogiego pokraki. Wywołało to złość Apolla, który zamienił uszy Midasa w ośle. Król Midas strasznie wstydził się swoich nowych uszu, więc kazał swojemu fryzjerowi, zrobić sobie odpowiednie uczesanie, zakrywające wielki powód do kpin. Midas zagroził temu artyście poważnymi konsekwencjami, jeżeli wyjawi jego sekret. Jednak fryzjer nie mógł wytrzymać, więc wykopał wielki dół i wykrzyczał do niego całą historię, a potem przykrył go trzciną. Rośliny potem się rozrosły tworząc wielki łan szepczący słowa Król Midas ma ośle uszy. Wiele wskazuje na to, że podczas przejścia Rzymian na chrześcijaństwo Pan został uznany za najbardziej bezecny element pogańskiej kultury. Stał się archetypem Szatana, który w późniejszych wiekach spółkował często z czarownicami. Seks stał się tematem tabu i przeniósł się ze świątyń do najciemniejszych zakamarków ludzkich domostw. Jednak dzisiaj, kiedy w Europie moda na płonące stosy już przeminęła, Pan znowu jest czczony. Niektórzy neopoganie (m.in. wikanie, jako jednej z możliwych postaci Rogatego Boga) oddają mu cześć jako symbolowi męskiej sprawności.

Pandora (gr. pan - "wszystko", dδron - "dar") – w mitologii greckiej to pierwsza kobieta na Ziemi, którą Zeus zesłał jako karę dla ludzi za to, że Prometeusz wykradł bogom ogień z Olimpu. Matka Pyrry.
Na rozkaz Zeusa Hefajstos ulepił z gliny pierwszą kobietę, którą charyty i hory pięknie przyodziały. Atena nauczyła ją prac domowych, Afrodyta obdarowała urodą, a Hermes podzielił się z nią swoimi cechami charakteru: kłamstwem, fałszem i pochlebstwem, i zaprowadził do Epimeteusza, który pojął ją za żonę wbrew ostrzeżeniom swojego brata, Prometeusza. W posagu Pandora otrzymała szczelnie zamkniętą glinianą beczkę, którą Epimeteusz i Pandora z ciekawości otworzyli. Znajdowały się w niej wszelkie nieszczęścia, które rozeszły się na cały świat. Na dnie puszki była jednak, zgodnie z wolą Zeusa, nadzieja. Według innej wersji mitu to Pandora ją otworzyła z ciekawości, gdy Epimeteusza nie było w domu; nieszczęścia uleciały, nadzieja zaś została uwięziona, gdyż Pandora zatrzasnęła wieko. Trzecia wersja podaje, iż puszka (dar dla Epimeteusza od Zeusa) zawierała wszelkiego rodzaju dobro; Pandora, niebacznie otwarłszy wieko, pozwoliła by zawartość - uleciawszy - powróciła do siedziby bogów; ludziom pozostała tylko nadzieja. Puszka Pandory to symbol nieszczęść, czegoś, co wywołuje mnóstwo nieprzewidzianych trudności, źródło niekończących się smutków i kłopotów.

Parys (gr. Paris) - według greckiej mitologii był synem króla Troi Priama, bratem Hektora, Deifoba i Kasandry, ukochanym królowej Sparty Heleny. Na kilka dni przed urodzeniem chłopca, jego matka, Hekabe miała sen, że wyda na świat pochodnię, od której spłonie miasto. Wróżbici przepowiedzieli, że Parys będzie przyczyną upadku Troi. Został więc oddany pasterzowi Angelosowi, aby ten porzucił chłopca w górach. Angelos jednak nadał chłopcu imię Parys i wychował razem ze swoimi dziećmi. Gdy Parys dorósł, Priam i Hekabe, nie wiedząc nic o królewskim pochodzeniu młodzieńca, przyjęli go do swego domu i ożenili z Ojnone. Poznał go dopiero brat Deifobos. Z polecenia Zeusa Parys rozstrzygnął spór między Herą, Afrodytą i Ateną powstały na weselu Tetydy o to, która z nich jest najpiękniejsza. W zamian za obietnicę pomocy w zdobyciu najpiękniejszej kobiety na ziemi, Parys przyznał złote jabłko Afrodycie. Zgodnie z wcześniejszą obietnicą bogini pomogła mu w uprowadzeniu Heleny, żony Menelaosa. Porwanie królowej Sparty stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny trojańskiej. W trakcie oblężenia Troi mieszkańcy miasta obwiniali Parysa o sprowadzenie nieszczęścia oraz oskarżali o tchórzostwo i brak męstwa. Jednak to właśnie Parys, z pomocą Apollina, zabił, siejącego postrach wśród Trojan, Achillesa. Zatruta strzała wypuszczona z łuku Parysa ugodziła herosa w piętę powodując jego śmierć. Raniony przez Filokteta udał się w góry Ida, do swojej żony, Ojnone, gdyż tylko ona, według przepowiedni, mogła uleczyć Parysa. Urażona zdradą odmówiła jednak pomocy. Parys powrócił do Troi i wkrótce potem zmarł. Jednak po niedługim czasie Ojnone miała wyrzuty sumienia i powróciła do Parysa, nie zastawszy go przy życiu popełniła samobójstwo z rozpaczy. Helena wyszła za mąż za Deifobosa, a po upadku Troi - wróciła do Menelaosa.

Pasifae, Pasiphae, Pazifae, Pazyfae, Pasyfae - w mitologii greckiej córka Heliosa i Perseidy, żona Minosa, króla Krety. Była matką Ariadny, Androgeosa, Glaukosa, Deukaliona, Fedry, Akalle, Katreosa i Minotaura. Pazyfae za sprawą klątwy rzuconej przez Posejdona zakochała się w świętym byku, podarowanemu Minosowi przez boga mórz i oceanów. W zaspokojeniu żądzy królowej pomógł Dedal, budując drewnianą krowę, w której ukryła się Pazyfae. W wyniku zbliżenia urodził się Minotaur.

Persefona (gr. Persephone; także Kora - gr. Κόρη Kore "dziewczyna") – w mitologii greckiej, bogini kiełkującego ziarna, oraz świata podziemnego, była ucieleśnieniem ziemskiej płodności. Była dzieworodną córką Demeter — a według późniejszych klasycznych mitów, była córką Demeter i Zeusa zerwała zdradziecki kwiat Narcyza została uprowadzona przez Hadesa. Bóg podstępnie poczęstował ją owocem granatu. Przez to stała się jego żoną i zarazem panią podziemnego świata zmarłych. Atrybuty Persefony to kłosy, maki, narcyzy i owoc granatu. Persefona w podziemiach spędzała tylko zimę. Wywoływało to smutek Demeter, która z tego powodu zsyłała na świat chłód. Na wiosnę, kiedy Persefona powracała do matki świat pokrywał się kwiatami. Jesienią Demeter zaczynała odczuwać smutek wiedząc o przyszłym rozstaniu z córką, co powodowało obumieranie całej natury. W ten sposób starożytni Grecy wyjaśniali sobie następstwo pór roku. W mitologii rzymskiej utożsamiana z Prozerpiną. Persefonie i jej matce, Demeter był poświęcony starożytny kult misteryjny (misteria eleuzyjskie). Porwana przez Hadesa, stała się panią świata zmarłych. W tym czasie jej matka, bóstwo urodzaju i płodności, poszukiwała jej pogrążona w głębokiej żałobie, przez co na ziemi zapanował nieurodzaj. Zeus nakazał, aby Persefona przez 9 miesięcy przebywała na ziemi z matką (odpowiada temu okres wzrostu roślin) a pozostałą część spędzała ze swym mężem (to okres wegetacji roślin). Persefona jako żona pana podziemia była również boginią śmierci.

Perseusz (gr. Perseus) w mitologii greckiej był synem ziemskiej księżniczki Danae i Zeusa, pogromcą Meduzy i mężem Andromedy. Po śmierci razem z nią wyniesiony pomiędzy gwiazdy. Urodził się w Argolidzie. Panujący tam jego dziadek Akrizjos, dowiedział się z przepowiedni, że zabije go jego przyszły wnuk, wobec tego uwięził on córkę, aby nie mogła począć dziecka. Gdy Zeus spadł na Danae złotym deszczem, ojciec dziewczyny zamknął córkę wraz z wnukiem w skrzyni i wrzucił do morza. Skrzynia została wyrzucona na brzeg wyspy Serifos, gdzie Danae zaopiekował się Diktys, brat władcy tej ziemi - króla Polidektesa. Na wyspie tej młody heros dorastał. Z czasem Polidektes zakochał się w Danae, ale bez wzajemności, a przeszkodę w swych związkach z Danae widział właśnie w Perseuszu. Aby pozbyć się kłopotliwego podrostka, Polidektes namówił go do pozornie skazanej na klęskę wyprawy po głowę Meduzy. Chłopiec cieszył się jednak przychylnością Ateny i Hermesa. Pod ich opieką dotarł do Graj, gdzie otrzymał rady jak pokonać Gorgonę. Otrzymał również podarki: nimfy dały mu skrzydlate sandały, Hades torbę i hełm czyniące go niewidzialnym, a Hermes stalowy sierp. Patrząc na Meduzę przez odbicie w wypolerowanej tarczy (bezpośrednie spojrzenie w jej oblicze groziło śmiercią) zdołał ściąć jej głowę i schować ją do torby. Hełm zaś uczynił go niewidzialnym i wraz ze skrzydlatymi sandałami umożliwił mu ucieczkę przed ścigającymi go siostrami Meduzy. W drodze powrotnej, przelatując nad Etiopią, uratował przy użyciu głowy Meduzy (która zachowała moc zmieniania innych w kamień) Andromedę, którą następnie poślubił. Po powrocie na wyspę głowę potwora Perseusz pokazał Polidektesowi i jego dworowi, którzy też skamienieli. Z wdzięczności za opiekę, głowę Gorgony podarował Atenie, która od tej chwili nosiła ją na pożyczonej od Zeusa tarczy - egidzie, zaś hełm i skrzydlate sandały dał Hermesowi. Następnie wraz z Andromedą i matką powrócił do Argos na dwór dziadka. Tam, zgodnie z przepowiednią, zabił Akrizjosa w czasie igrzysk w Pelasgiotis, trafiając go przypadkiem dyskiem. Nie chcąc rządzić w Argos, zamienił je na Tiryns i Mykeny.

Posejdon to w mitologii greckiej władca mórz i oceanów, syn Kronosa i Rei, starszy brat Zeusa, Hadesa, Hery, Demeter i Hestii, mąż Amfitryty. Przedstawiany z trójzębem, (który był jego atrybutem) na rydwanie ciągniętym przez trytony, w towarzystwie nereid. Jest jednym z 12 bogów olimpijskich. Opiekun żeglarzy i rybaków. Odpowiedzialny również za trzęsienia ziemi. Poświęcone mu zwierzęta to delfin i wół, a jego świętym drzewem jest sosna. Atrybuty: trójząb w prawej ręce Jego rzymskim odpowiednikiem jest Neptun. Po narodzeniu został połknięty przez swego ojca Kronosa bojącego się o utratę władzy. Uratował go wiele lat później młodszy brat Zeus, podając ojcu środek na wymioty. Uwolniwszy się, Posejdon stanął do walki przeciwko władcy świata. Po pokonaniu Kronosa Zeus, Posejdon i Hades ciągnęli losy o to, który z nich będzie rządził niebem i otrzyma władzę zwierzchnią; który posiądzie morze, a który świat podziemny. Posejdon wylosował królestwo wód. Nie był jednak z tego zadowolony i uważał, że jako najstarszy to on powinien dysponować najwyższą władzą. Myślał nawet o obaleniu Zeusa, ale był na to o wiele za słaby. Kiedyś udało mu się związać brata, ale ten dzięki pomocy Tetydy i Briareusa prędko odzyskał wolność. Kiedy indziej za obelgi pod adresem Zeusa i próby wydarcia mu władzy został rażony piorunem i zesłany na ziemię do pracy u trojańskiego władcy Laomedona. Władca nie chciał mu potem zapłacić, więc Posejdon zesłał na miasto smoka. Siedziba Posejdona znajdowała się na środku morza wewnętrznego (Morze Śródziemne). Bóg miał tam wspaniały pałac otoczony przez nereidy, delfiny i inne dziwne stworzenia morskie. W "Mitologii" Jana Parandowskiego jest on opisany jako błękitny z dachem zbudowanym z muszli, które w czasie tego oto naszego odpływu ukazują swe perły.Okna są z bursztynu, a ze ścian wyrastają kwiaty. Otacza go sad pełen drzew rodzących znakomite owoce, a także alg, korali, gąbek i rozmaitych innych stworzeń.
Posejdon posiadał też rydwan, do którego zaprzęgał hippokampy. Posejdon wybrał sobie na żonę piękną jasnowłosą Amfitrytę, będącą jedną z Okeanid. Początkowo córka Okeanosa nie chciała się zgodzić, ale przysłany przez Posejdona sprytny delfin namówił ją do ślubu. I tak właśnie królową wód została Amfitryta.

Prometeusz (gr. Prometheus pl. Myślący w przód) - w mitologii greckiej tytan, syn tytana Japetona, brat Atlasa i Epimeteusza, ojciec Deukaliona. Według jednego z mitów greckich Prometeusz ulepił człowieka z gliny pomieszanej ze łzami. Duszę zaś dał mu z boskiego ognia, którego parę iskier ukradł z rydwanu boga Heliosa. Człowiek Prometeusza był o wiele słabszy od tytanów, był trzy razy niższy, jego ciało ledwo się trzymało na wątłych nogach, a kruche paznokcie pękały pod choćby najmniejszym ciężarem. Jedynie jego postać różniąca się od innych zwierząt, była niczym żywy obraz bogów. Widząc to, Prometeusz przemycił ogień dla ludzi w kawałku drewna, z pozoru wilgotnym, ale w środku suchym. Tytan uczynił to, mimo iż wiedział, że było to wbrew woli Zeusa, który uważał ogień za przywilej bogów. Potem Prometeusz nauczył ludzi przetapiać metale, gotować jedzenie, uprawiać rolę, kuć zbroje, budować domy, czytać, pisać i ujarzmiać siły przyrody. Zeusowi nie podobał się człowiek. Ciągle jeszcze mając w pamięci ostatnią walkę z gigantami, obawiał się wszystkiego, co pochodzi z ziemi. Władca bogów kazał więc przywiązać Prometeusza do skał Kaukazu. Codziennie o wschodzie Słońca przylatywał tam sęp, lub według innej wersji, orzeł Ethon (potomek potworów Tyfona i Echidny) i wyjadał Prometeuszowi wątrobę, która odrastała przez resztę dnia i w nocy. Męka Prometeusza miała trwać 30 000 lat, jednak skończyła się po około trzydziestu latach, gdy Herakles zabił sępa strzałą z łuku. Prometeusz, chcąc odegrać się na Zeusie, podczas narady bogów, na której miano postanowić raz na zawsze co w ofierze mają ludzie składać władcy bogów. Tytan ukrył najlepsze mięso ofiarne pod lichą skórą zwierzęcia, natomiast kości - pod tłuszcz. Dał to Zeusowi do wyboru jako ofiarę, która będzie mu zawsze składana w przyszłości. Bóg wybrał tłuszcz myśląc, ze pod nią znajduje sie najdelikatniejsze mięso, ale szybko zorientował się, że dokonał złego wyboru. Zemsta Zeusa polegała na przekazaniu ludziom wszystkiego, co najgorsze. Z pomocą bogów na Olimpie stworzył on najpiękniejszą kobietę - Pandorę, która miał uwieść brata Prometeusza – Epimeteusza. Zeus wysyłając Pandorę na ziemię wręczył jej puszkę, której pod żadnym pozorem miała nie otwierać. Plan zakochania się Epimenteusza w Pandorze powiódł się doskonale: jeszcze tego samego dnia, co Pandora się pojawiła była żoną niezbyt rozumnego Epimenteusza. Gdy się pobrali, Pandorę codziennie coraz bardziej kusiło, by otworzyć puszkę, aż w końcu pewnego dnia, gdy jej męża nie było w domu otworzyła tajemniczą puszkę. Wtedy w jednej chwili po świecie rozniosły się wszystkie plagi, jakie człowiek mógłby sobie wyobrazić: złe wiatry, smutki, troski, choroby, łzy, cierpienia, i inne straszliwe dzieci Erebu (Ciemności) i Nyks (Nocy). Na Ziemi znów zapanował klimat jak podczas Tytanomachii. Ciągle szalały wiatry i padał deszcz, aż w końcu wody napadało tyle, że zatopiła cały świat: nastał całkowity mrok, a klimat taki trwał dziewięć dni i dziewięć nocy. Z potopu ocalał z ludzi tylko Deukalion, ze swoją żoną Pyrrą, która była córką Pandory, gdyż byli najuczciwszymi z ludzi. Gdy woda opadła nie było żywej duszy na Ziemi: wszyscy zginęli podczas powodzi. Wyratowała ich dopiero litościwa Gaja (Matka-Ziemia) i powiedziała im, żeby rozrzucali za siebie kamienie. Tak też zrobili i z kamienie wyrzuconych przez Pyrrę wyrastały kobiety, a Deukaliona mężczyźni. Wkrótce Pyrra urodziła dzieci, od których pochodzi większość rodów królewskich, a Deukalion wybudował pierwszą świątynię ku czci bogów. Po tych zdarzeniach nastała dla ludzi era herosów: okres, o którym opowiadają mity, czas wielkich wojowników i wypraw wojennych.

Rea - w mitologii greckiej, jedna z Tytanid, córka Uranosa - nieba, i Gai - ziemi. W najwcześniejszej tradycji była silnie kojarzona z Gają i Kybele, Wielką Matką, w klasycznej mitologii stała się rodzicielką wielu bogów i bogiń. Była siostrą i żoną Kronosa, matką Demeter, Hadesa, Hery, Hestii, Posejdona i Zeusa. W mitologii rzymskiej była kojarzona z boginią Ops. W sztuce Rea jest zwykle przedstawiana w rydwanie ciągniętym przez dwa lwy, czasem w identyczny sposób, co Kybele. Kronos, brat Rei, a później mąż, wykastrował ich ojca Uranosa. Po tym czynie Kronos ponownie uwięził hekatonchejrów i cyklopów i nakazał pilnować więźniów potworowi Campe. On i Rea zasiedli na tronie jako Król i Królowa bogów. Kronos spłodził z Reą kilkoro dzieci: Hestię, Demeter, Herę, Hadesa, Posejdona, ale wszystkie połknął zaraz po narodzinach, ponieważ dowiedział się od swoich rodziców, że jedno z jego potomków odbierze mu tron. Lecz gdy narodził się Zeus, Rea wraz z Gają i Uranosem obmyśliła plan ocalenia dziecka, tak, by Kronos mógł ponieść karę za zło wyrządzone jego ojcu i własnym dzieciom. Rea narodziła Zeusa na Krecie, a Kronosowi podała do połknięcia kamień zawinięty w pieluchy. Rea schowała Zeusa w grocie na Górze Ida na Krecie. Istnieją różne wersje mitu o tym, co później działo się z dzieckiem:

  1. Był pod opieką Gai,

  2. Był karmiony przez kozę imieniem Amalteja, podczas gdy grupa Korybantów, żołnierzy lub pomniejszych bóstw tańczyła, krzyczała i klaskała w ręce, aby Kronos nie słyszał dziecięcego płaczu,

  3. Był pod opieką nimfy Adamantei, która karmiła go kozim mlekiem. Podczas gdy Kronos wędrował po ziemi, niebie i morzu i pożerał dzieci Rei, Adamantea ukrywała Zeusa spuszczając go na linie z drzewa, tak aby dziecko znalazło się pomiędzy niebem, ziemią i morzem, niewidoczny dla ojca.

Zeus pokonał Kronosa i zmusił go do wyplucia swego połkniętych dzieci, a następnie, po Tytanomachii zrzucił ojca z tronu. Według Homera, Rea była matką bogów, choć nie tak uniwersalną matką jak Kybele, z którą później była utożsamiana. Pierwotnym centrum jej kultu była Kreta, gdzie według mitu schowała Zeusa przed Kronosem. Symbolami Rei są księżyc i łabędź. We wcześniejszej mitologii symbolizowały ją dwa lwy ciągnące jej powóz. Były one często rzeźbione na miejskich bramach, z których najsłynniejsza jest Lwia Brama w Mykenach.

Syzyf (gr. Sisyphos Aiolides), syn Eola - władcy wichrów, to założyciel i król miasta Efyra (późniejszy Korynt), podobno był ojcem Odyseusza i Glaukosa późniejszego króla Koryntu. Bogowie lubili Syzyfa i zapraszali go na swoje uczty, skąd Syzyf zawsze podkradał trochę ambrozji i puszczał pogłoski o tym co się dzieje w świecie bogów na co bogowie przymykali oczy. Syzyfa zgubiła jego próżność: chwalił się ludziom tym, że był na ucztach bogów, a ponieważ był przebiegłym plotkarzem zdradził tajemnicę Zeusa. Bogowie nie mogli za karę uśmiercić Syzyfa, gdyż ten uwięził Tanatosa, został więc wtrącony do Tartaru, skąd uciekł podstępem. Wtedy został ukarany wieczną i bezużyteczną pracą. Syzyf ma za zadanie wtoczyć na górę wielki głaz, który jednak przed wierzchołkiem zawsze wymyka mu się z rąk i stacza się na sam dół zbocza. Syzyf w późniejszym czasie miał też wnuka Bellerofonta, który zabił przez nieostrożność swojego brata. Współcześnie określenie syzyfowa praca oznacza ciężką, bezcelową pracę, nie mającą końca, z góry skazaną na niepowodzenie. Dla starożytnych los Syzyfa był zapewne głównie przestrogą, by szanować bogów - jest to przecież kolejny buntownik przeciw boskiej władzy, ale pokolenia późniejszych odbiorców odczytały mit o Syzyfie jako obraz absurdu ludzkiego istnienia. Ludzkie życie jest jak trud Syzyfa, bez sensu, podległe wyższym siłom. Syzyf stał się swoistym symbolem ludzkiego heroizmu i wytrwałości. Uosabia trud i bunt walczącego z bogami o swoją godność.

Tanatos (gr. Thanatos – "Śmierć") – bożek śmierci, w mitologii Greków syn Nocy i Erebu, bliźniaczy brat Hypnosa, boga snu. Tanatos uosabiał śmierć. Przedstawiano go podobnie jak Hypnosa: jako młodzieńca z czarnymi skrzydłami, lecz z odwróconą, zgaszoną pochodnią. W scenach przedstawiających złożenie ciała do grobu zwykle podtrzymuje nogi zmarłego.

Tantal (Tantalos) - w mitologii greckiej syn Zeusa i Pluto, ojciec Niobe i Pelopsa, władca góry Sipylos w Lidii (Azja Mniejsza). Tantal był współbiesiadnikiem bogów i poprzez spożywanie z nimi ambrozji i nektaru stał się nieśmiertelny. Zdradzał jednak sekrety bogów ludziom oraz wykradał boski pokarm i sprzedawał go swoim przyjaciołom. Chciał udowodnić, że bogowie nie są wszystkowiedzący i podał im na uczcie ciało swego syna Pelopsa. Za swoje przewinienia został strącony do Tartaru, gdzie doznawał straszliwych męk. Cierpiąc głód, nie mógł dosięgnąć owoców wiszących nad jego głową, umierając z pragnienia nie mógł napić się wody, w której był zanurzony po kolana, tuż nad nim chwiał się głaz, grożąc mu w każdej chwili zmiażdżeniem.

Temida (Temis) – grecka bogini sprawiedliwości i praw, córka Uranosa i Gai, pierwsza żona Zeusa. Ze związku z nim narodziły się trzy Hory i trzy Mojry (według popularniejszej teorii Mojry istniały wraz z Chaosem i po nim), a także dziewica Astraja (uosobienie Sprawiedliwości) oraz nimfa rzeki Eridanos. Niektórzy przypisują, że owocem tego związku miały być Hesperydy. Według mitografów i filozofów Temida miała być główną doradczynią Zeusa. Przypisuje się jej między innymi, że to ona radziła Zeusowi wziąć skórę z Amaltei. Według mitów Parandowskiego przewidziała ona wojnę trojańską. Jako jedyna z pierwszej generacji bóstw, pozostała na Olimpie. Tradycyjnie Temida była przedstawiana z rogiem obfitości, z wagą i mieczem; niekiedy z opaską na oczach (stąd ślepa Temida, ślepe prawo). Miecz symbolizuje władzę nad prawem, a waga oznacza,że prawo jest przeciążone przez wszystkie kary.

Tetyda (gr. Thetis, dopełniacz Thetidos) – w mitologii greckiej jedna z Nereid, córka morskiego boga Nereusa i jego żony Doris, matka herosa Achillesa. Wychowywała ją Hera. Przepowiednia głosiła, że Tetyda urodzi syna, który będzie silniejszy od własnego ojca. Ostudziło to zapał do pięknej boginki tak wielkich bogów jak Zeus czy Posejdon. Została wydana za mąż za śmiertelnika Peleusa. Kiedy urodziła Achillesa, starała się uczynić swego syna nieśmiertelnym, więc zanurzyła go w Styksie ale ponieważ trzymała go za piętę, pozostawiła - jedyne - słabe miejsce. Peleus przeciwny był takim działaniom Tetydy, ta więc zerwała ich małżeństwo i opuściła dom z Achillesem. Wesele z okazji zaślubin Tetydy z Peleusem było znane z historii boskiego sporu. Jedyna nie zaproszona bogini niezgody, Eris, w zemście za brak zaproszenia rzuciła pomiędzy biesiadujących bogów jabłko niezgody z napisem "dla najpiękniejszej". Powstały spór rozstrzygnął Parys wybierając między Herą, Ateną i Afrodytą. Każda z nich obiecała Parysowi co innego; Atena - mądrość, Hera - władzę i bogactwo, Afrodyta - najpiękniejszą z kobiet. Parys orzekł, ze miano najpiękniejszej należy się Afrodycie, tym samym wygrywając rękę Heleny - żony Menelaosa.

Tyche (gr. Τύχη) – w mitologii greckiej bogini opiekująca się miastami, a także losu i szczęścia poszczególnych ludzi. W mitologii rzymskiej odpowiednikiem Tyche była Fortuna. Każde z miast greckich miało własną Tyche. Była ona często przedstawiana z rogiem obfitości i sterem (kołem fortuny).

Tytan (gr. Τιτάν Titan, l.mn. Τιτᾶνες Titanes; forma żeńska Tytanida) – w greckiej mitologii bogowie istniejący przed bogami olimpijskimi; dzieci Gai i Uranosa. Przerażony nimi Uranos zamierza, tak jak uczynił to ze Sturękimi i Cyklopami, wtrącić ich w czeluści Tartaru. Gaja przeciwstawia się zamiarom Uranosa, robi sierp i daje go Kronosowi, by użył przeciwko ojcu. Kronos odcina Uranosowi genitalia i wyrzuca je do morza. Z ociekających kropli krwi, które wpadły do wód, zrodziły się Erynie i Giganci. Kronos zasiadł na opuszczonym tronie, poślubiając swoją siostrę, Reę. Obawiając się detronizacji połykał kolejno swoje potomstwo, Hestię, Demeter, Herę, Hadesa i Posejdona. Dopiero Zeus podstępem sprawił, że Kronos wypluł jego rodzeństwo, które wystąpiło przeciwko Kronosowi i Tytanom, kryjącym się w górach Otrys. Tytani zostali pokonani dzięki pomocy wyzwolonych Cyklopów i Sturękich i wtrąceni na zawsze do Tartaru.

Thea, Theja – w mitologii greckiej Tytanka wzroku (thea) i jaśniejącego nieba (aithre); córka Uranosa i Gai. Stała się również tą, która została obdarzona złotem, srebrem i klejnotami z ich jasnością i nieodłączną wartością. Ze związku ze swoim bratem i mężem Hyperionem wydała na świat syna Heliosa (słońce) oraz córki Selene (księżyc) i Eos (świt). Podobnie jak jej siostry była prorokującą boginią.

Uranos - "niebo"; jest uznawany za pierwszego boga starożytnej Grecji. W dzisiejszych czasach coraz więcej historyków wysuwa jednak tezę, że tak naprawdę Gaja była pierwszą władczynią Całego Chaosu, co mogłoby się kłócić z tym mitem. W mitologii greckiej pradawny bóg nieba, a właściwie personifikacja tego bytu. Pierwszy władca świata i jedno z najstarszych bóstw. Bez udziału innej istoty poczęła go i urodziła Gaja (Ziemia), która stała się jego małżonką. Wspólnie spłodzili kolejne pokolenia bogów. Z ich związku na świat przyszli kolejno:

Briareos, Gyges (Gyes), Kottos

Arges, Steropes, Brontes

Okeanos, Kojos, Hyperion, Krios, Japetos, Kronos, Tethys, Rea, Temida, Mnemosyne, Febe, Thea

Uranos, lękając się siły oraz potęgi Sturękich i Cyklopów, strąca ich wszystkich do Tartaru. Gaja, nie chcąc dopuścić do tego, by Tytani również zostali tam zesłani, wraz z nimi organizuje spisek przeciwko Uranosowi. Gdy ten zesłał nocną porę, by zaznać miłości z Ziemią, wszyscy jego synowie i córki rzucili się na niego, natomiast najmłodszy z nich, Kronos, odciął ojcu genitalia. W buncie tym nie wziął udziału najstarszy z Tytanów, Okeanos. Odcięte genitalia leciały przez lądy, aż wpadły do morza. Z wsiąkających w ziemię większych kropel krwi powstały boginie zemsty Erynie, natomiast krople nasienia dały życie nimfom opiekującym się jesionami (nimfy "Jesionowe" - meliady), później Gaja urodziła także, dzięki temu nasieniu, potężne plemię Gigantów. Krew która spadła do morza i połączyła się z morską pianą stworzyła Afrodytę. Uranos stracił władzę nad światem i od tej pory nie może już panować nad Gają, być może jest to symboliczne oddzielenie Nieba od Ziemi. Uranos jako bóstwo usuwa się w cień. Jego miejsce zajmuje najmłodszy syn i główny uczestnik buntu, Kronos. Uranos pojawia się jeszcze w mitologii: pogodzony ze swą małżonką Gają pomaga córce, Tytance Rei, urodzić i wychować jej najmłodsze dziecko, Zeusa, przyszłego króla bogów. Gdy ten zdobywa już władze, Uranos wraz z Ziemią przepowiadają mu, jakiego potomstwa może się spodziewać z obcowania ze swą pierwszą małżonką, Metis. Mianowicie najpierw urodzi mu ona silną boginię, a później potężnego boga, który pokona własnego ojca. Dzięki tej przepowiedni Zeus zapobiega takiemu rozwiązaniu. W mitologii rzymskiej odpowiednikiem Uranosa był Coelus.

Zeus (Dzeus) (gr. Ζεύς, nowogr. Dias) - najwyższy z bogów w mitologii greckiej. Syn Kronosa i Rei. Grecki bóg Nieba i Ziemi. Bóg pogody; władca błyskawic. Uosobienie najwyższej zasady rządzącej Wszechświatem.Władca wszystkich bogów i ludzi. Strzegł prawa i porządku na świecie, bezlitośnie karząc przestępców, a zwłaszcza morderców, krzywoprzysięzców i zdrajców. Jego atrybutami były złote pioruny, orzeł i tarcza zwana egidą. Wychowała go nimfa o koziej postaci. Zeus narodził się jako ostatni ze związku Kronosa i Rei. Kronos, przeklęty przez swego ojca (Uranosa), którego zrzucił z tronu, został uprzedzony przez wyrocznię, że któreś z jego własnych dzieci pozbawi go tronu. Dlatego też Kronos postanowił wykluczyć to zagrożenie, pożerając swoje potomstwo. Rea zrozpaczona, że traci kolejne dzieci, będąc po raz szósty w ciąży uciekła na Kretę (w innej wersji - do Arkadii), gdzie w ukryciu, potajemnie, urodziła Zeusa. Kronosowi, który ją odnalazł, zamiast dziecka do połknięcia dała kamień zawinięty w pieluchy, a Zeusa ukryła w grocie pod skałą diktejską, na zboczach góry Ida na Krecie. Tam, ukrytego, karmiły koza Amaltea, a wychowywały nimfy. Gdy koza złamała róg, Zeus pobłogosławił go - tak powstał róg obfitości; opowiadano, że po śmierci karmicielki wziął jej skórę i pokrył nią tarczę, którą nazywano egidą i swoje ciało, które po okryciu było odporne na strzały. Dokarmianiem Zeusa zajmowały się także pszczoły z góry Idy, które specjalnie dla niego zbierały miód. Orzeł przynosił mu co dzień kubek nektaru. Kureci z rozkazu Rei pląsami zagłuszali płacz maleńkiego Zeusa. Gdy osiągnął wiek dorosły, postanowił przejąć władzę i zemścić się na swoim ojcu. Za radą Metis kazał matce podać Kronosowi środek wymiotny, dzięki czemu przywrócił do życia swoje rodzeństwo: Hestię, Demeter, Herę, Hadesa i Posejdona. Rodzeństwo pod wodzą Zeusa zaatakowało swojego ojca. Wojna trwała 10 lat, w walce za radą Gai wsparli go cyklopi i hekatonchejrowie, którzy byli zamknięci przez Kronosa w Tartarze. W czasie walki Zeus otrzymał od cyklopów broń w postaci wykutych przez nich gromu i błyskawic. Po zwycięskiej wojnie, gdy już przepędzono Kronosa, rodzeństwo podzieliło się władzą, losując dziedziny, którymi mieli odtąd rządzić. Zeusowi przypadło niebo i zwierzchnictwo nad innymi bogami, Posejdon stał się panem morza, zaś Hades został panem krainy dusz.

Afrodyta Z Afrodytą miał 6 dzieci. Afrodyta była boginią miłości i pożądania, zrodzona z piany morskiej zmieszanej z obciętymi sierpem przez Kronosa genitaliami Uranosa. Atrybutami Afrodyty były cebr i łania.

Demeter Siostra Zeusa, bogini płodności, urodzaju, rolnictwa, matka Kory-Persefony - żony Hadesa, bogini świata podziemnego.

Dione Kolejna z tytanid, która według jednej z wersji mitów miała być matką Afrodyty.

Eurynome Córka Okeanosa. Z nią spłodził Charyty czyli Gracje: Aglae, Eufrosyne, Talię.

Hera Siostra Zeusa, z którą związał się dopiero po licznych przygodach z innymi kobietami. Ich związek okazał się jednak trwalszy od pozostałych. Hera została jego pierwszą żoną i funkcjonuje w mitologii jako żona boga bogów. Wg Hezjoda był to święty związek. Z tego związku zrodzili się: Hebe, Ejlejtyja, Hefajstos i Ares.

Leto Zeus miał z nią syna Apolla i córkę Artemidę.

Maja Jedna z Plejad, z którą Zeus miał syna Hermesa.

Metis Gaja przepowiedziała Zeusowi, że Metis zrodzi z siebie syna, który zrzuci swojego ojca z tronu. Przerażony Zeus połknął ją, gdy miał nadejść moment rozwiązania. Po pewnym czasie zaczął odczuwać silny ból głowy. Prometeusz (wg innej wersji Hefajstos) uderzeniem siekiery rozłupał czaszkę Zeusa, skąd wyskoczyła Atena w pełnej zbroi.

Mnemosyne Kolejna z tytanid. Była rodzicielką 9 muz: Kalliope, Klio, Polihymnii lub Polhymnii, Euterpe, Terpsychory, Erato, Melpomene, Talii i Uranii.

Temida Druga żona Zeusa. Była jedną z tytanid. Miał z nią córki, zwane Horami Pory Roku: Ejrene Pokój, Eunomia Praworządność, Dike Sprawiedliwość, a także Mojry: Kloto, Lachesis, Atropos. Zeus był bardzo "kochliwy", więc trudno jest wymienić wszystkie jego związki ze śmiertelnymi kobietami. Praktycznie nie było krainy w Starożytnej Grecji, która by się nie chwaliła, że ma eponima pochodzącego od Zeusa. Jego przygody z różnymi "ziemiankami" (np. Semele, Alkmena) powodowały gniew Hery, co doprowadzało do różnych tragicznych wydarzeń. Zeus, chcąc ukryć swoje miłosne przygody, bardzo często przybierał postacie zwierzęce, np. byka czy łabędzia.

Oto tylko kilka bardziej znanych przykładów:

Dzieci Zeusa to m.in.: Achajos,Aglae, Ajakos(Eak), Amfion, Ananke, Ankajos, Apollo, Ares, Argos, Arkas, Artemida, Astrea, Ate, Atena, Atropos, Britomartis, Charyty, Dardanos, Dike, Dionizos, Ejlejtyja, Ejrene, Endymion, Erato, Eufrosyne, Eunomia, Euterpe, Harmonia, Hebe, Hefajstos, Hekate, Helena, Herakles, Hermes, Hory, Kalliope, Karnejos, Kastor i Polluks (Dioskurowie), Klio, Klitajmestra, Kloto, Kora-Persefona, Korytos, Lachesis, Litaj, Lokros, Melpomene, Minos, Mojry, Muzy, Nimfy, Palikowie, Pan, Pelasgos, Perseusz, Polihymnia, Radamantys, Sarpedon, Talia (charyta), Talia (muza), Tantalos, Terpsychora, Tityos, Urania, Zagreus, Zetos (Amfion i Zetos),


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
18 Mit mityzacja mitologie wsp Nieznany (2)
MitologiaSlowian TheGuru
Leksykon mitologii celtyckiej Bogowie
Hera, j.obce, łacina, mitologia
Latynowie w 753r, j.obce, łacina, mitologia
Zmiana wiary, MITOLOGIE ŚWIATA
Bogowie Wikingów, MITOLOGIE ŚWIATA
Mity i legendy Polski - Ryczówek, MITOLOGIE ŚWIATA
Mity i legendy Polski - Ryczówek, MITOLOGIE ŚWIATA
Mitologia, krótkie streszczenia lektur
Hajmdal, Matura - Język Polski, Mitologia Nordycka (Ragnarok), Bogowie
Demaskowanie katolickiej mitologii
Mity i mitologia
Bohater mitologiczny
Malarstwo motyw mitologiczny id Nieznany
mitologia japonska
Mitologia Germańska (Edda starsza Edda Młodsza i powstanie świata)

więcej podobnych podstron