Filozofia (phileosophia)- umiłowanie mądrośc
Etyka – nauka o moralności,Ontologia- nauka o bycie,Metafizyka- refleksja nad mądrością , to co poza zmysłowe,Estetyka- rozważania na temat piękna,Arche- jaka jest podstawa istnienia wszystkiego.Parenkliza- niczym nie spowodowana zmiana kierunku,Teleologizm- celowość, wszystko co istnieje ma swój cel,Logos-słowo,
Tales – pierwszyfilozof przyrody, wszystko powstaje z wody. Cztery żywioły ogień, powietrze, woda, ziemia. Przewidział zaćmienie słońca na 28 V 585r p.n.e, oraz umial zmierzyć wysokość piramid za pomocą rzucanego cienia.,
Heraklit- pochodził z Efezu(miasta kupieckiego), zastanawiał się nad tym dlaczego jednego dnia ktoś jest biedny a drugiego bogaty. Rzeczywistość jest niestała. Kluczem do poznawania świata jest rozum. Zmiany powstają w sposób który poznajemy przez rozum. Nauczył Greków, że żyjemy z nadzieją dnia nastepnego.
Ksenofanes- ur. 580r pne, żył ok. 100 lat. Refleksje na temat mitologii greckiej, uważał, że bogowie są ANTROPOMORFICZNI (powstali na obraz i podobieństwo człowieka) Bóg jest to byt doskonały
Parmenides- pochodził z Elei, Byt jest a Niebyt jest niedo pomyślenia, nie potrafimy wyobrazić sobie nicości. Niebytu nie ma. Twierdził, że jak nie ma niebyty to nie ma ruchu. Zmysły nie dają nam informacji o świecie, zmysły kłamią., Zenon- uczeń Parmenidesa, ruch jest złudzeniem zmysłowym bo zawsze mamy jakąś drogę do przejścia. Rozum jest kluczem do poznawiania rzeczywistości
Atomiści:
Demokryt- 460-360 pne, żył tak długo aż oślepł i ogłuchł-> popełnił samobójstwo, atomiści mówią że jest ruch i niebyt – wszystko co nas otacza zbudowane jest z atomów które poruszają się w nicości. Twierdzi, że jest nieskończona ilość atomów i ich rodzajów,
Epikur- 341-270 pne. Elementami bytu jest nicość i atom, twierdzi, że jest nieskończona ilość atomów ale są określone rodzaje, atomy różnia się kształtem i kolejnością wiązań, człowiek umiera bo pękają wiązania atomów, świat powstaje bo atomy poruszają się w próżni. Dusza jest śmiertelna. Dusza w całości wycieka z naszego ciała w momencie śmierci, ludzie boją się kary, cierpienia i bogów. Uważa, że jeżeli pozbędziemy się strachu, będziemy szczęsliwi.
Sokrates- 469-399 pne, ur. w Atenach. Był Sofistą (wędrownym filozofem), nigdy nic nie napisał, jego matka była akuszerka i on tak jak matka chciał pomagać w narodzinach. Chodził po Atenach i zadawał podstępne pytania, posiadał uczniów którzy roznosili plotki o niedoinformowanej władzy, Sokrates udowadniał władzy, że ona się nie nadaje do pełnienia funkcji, podczas procesu Sokrates zostaje skazany na śmierć.
Platon- 427-347 pne, ma wyrzuty sumienia za to, że nie było go przy śmierci Sokratesa, tworzy Hagiografię w swych dialogach, wykorzystuje Sokratesa jako autora prawd których nigdy nie wypowiedział, Tiamaios- jest to dialog ontologiczny, przedstawia porządek świata Idea+ Demiurg + materia bez kształtu, materia bez formy to wymieszane 4 żywioły. Demiurg to budowniczy, twórca. Jest on bytem doskonałym. Z materii bez ksztaltu buduje kosmos->swiatuporzadkowany.
Platon uważał że istnieją dwa światy: świat idei (zmysłowy) i świat uporządkowany. Pewnosć istnienia świata idei poznajemy przez rozum. Istnieją niezmienne, niezniszczalne, niepodzielne byty czyli Idee. Świat myśli jest światem, który nas zbliża to świata realnego. Ideologia wg. Platona to nauka o ideach. JASKINIA- świat poza jaskinią to świat Transtendentny., Fedom- dialog który jest próbą pochylenia się nad mechnizmem śmierci, śmierci duszy. Dusza jest nieśmiertelna.Mowi że filozof niepowinien bać się śmierci ponieważ gdy uwolnimy się od ciała staniemy oko w oko z prawda. Ciało jest przeszkodą która dzieli nas od prawdy. Idea sprzeczności: jeżeli człowiek żyje to uczestniczy w idei życia tzn że jednocześnie nie może uczestniczyć w idei śmierci. Dusza jednocześnie nie uczestniczy w idei śmierci i życia dlatego jest nieśmiertelna. Faidros- upadek duszy w ciało jest przypadkiem. Faidros jest próbą zbudowania mitu o duszy, która miala do czynienia ze światem idealnym. Idea->piekno prawda dobro. Wg Platona wejście duszy w ciało to kara. Dusza nie zawsze sprawdza się w swojej roli.
Arystoteles- 384-322 pne- jego filozofia miała być bliższa zmysłowemu. Nauka weryfikuje otrzymane rozwiązanie. Dlaczego kamień spada na ziemie? Bo tam jest jego miejsce. Wszystko ma swój cel i swoje miejsca. 1) Metafizyka- dotyczy najogólniejszych refleksji Arystotelesa. Wyróżniał on 4 kategorie : Materia – budulec wszystkiego co istnieje. Sama z siebie nie ma kształtu. Forma- osadza się w materii, nadawanie kształtu, są to wszystkie cechy jakie tworzą daną substancję. Wszystko co istnieje składa się z materii i formy. Substancja= materia+forma Aktualny- to czym jest np. w danym momencie bryła marmuru, jaki ma kształt. Potencjalny- w tej bryle marmuru potencjalnie istnieje rzeźba. ,
Mechanizm przyjmowania form- formy są nieodwracalne np. nigdy już nie wrocimy do formy dziecka.
Wg. Arystotelesa idea człowieka istnieje tylko wtedy gdy istnieją inni ludzie., 2) O duszy. Wyróżniał trzy rodzaje dusz. Dusza wegetatywna- odpowiada za wzrost i fizjologie organizmów, Dusza zmysłowa- odpowiada za poznanie i ruch, Dusza rozumna- posiadają ją tylko ludzie, jest nieśmiertelna, stanowi formę człowieczeństwa-dzięki niej człowiek jest człowiekem, wszystkie cechy człowieczeństwa przynależą duszy rozumnej.3) etyka. Przyjaźń jest ważniejsza niż miłość, przyjaźń jest bezinteresowna, jest poświęceniem dla drugiego człowieka a w miłości jest interesowność.
Życie godne- unikanie sytuacji ekstremalnych, należy zachować spokuj, umiar, kontrolować rozum.
Stoicyzm- szkola stoików została założona ok. 300r pne, przetrwała ok. 500 lat. Najsłynniejszym jej uczniem jest cezar Marek Aureliusz. Uczyli oni o etyce, jak żyć. Wg nich sensem życia jest szczęście, możemy je osiągnąć tylko przez spokujwewnetrzny. Apatia-ideał ludzkiego zachowania, nie ulegamy szczęściu ani nieszczęsciu. Wg. Marka Aureliusza nie ważne jest czy ktoś umrze w wieku 18 czy 80 lat bo obie te osoby są w tym samym momencie czasowym- to czego doświadczyli już nie istnieje a to czego by doswiadczyli już nie zaistnieje.
Średniowiecze- zapowiedz średniowiecza: tzw. Antyk chrześcijański (epoka patrystyczna- ojców kościoła).Wówczas odbywała się dyskusja o istocie nowego świata, nowej religii oraz nad sensem filozofii greckiej. Odbywała się ona w dwócch miejscach.
Rzym(chrześcijaństwo zachodnie)-filozofia grecka nie jest potrzebna
->Tertulian- filozofia nie jest w stanie ogarnąć fenomenu chrześcijaństwa. Rozumowanie jest istotą filozofii a rozumowo nie jest się w stanie pojąć chrześcijaństwa a więc filozofię grecką należy odrzucić
Aleksandria(chrześcijaństwo wschodnie, które było bardziej nastawione na duchową refleksje, czytanie tekstów i ich interpretacje)
->Klemens z Aleksandrii- zachęca do filozofowania, filozofia nie niszczy chrześcijaństwa, można ją potraktować jako przygotowanie do bycia chrześcijaninem.
->Orygenes- chrześcijaństwo składa się z 3 elementów: grecka filozofia, judaistyczny Stary Testament, chrześcijański Nowy Testament
Wg. Orygenesa człowiek jest troisty: ciało(soma)-zawsze związane z rzeczywistością materialną(ziemia), dusza(psyche)- wolna wola, duch(pneuma)- zawsze związany z rzeczywistością duchową. Na podstawie tego istnieją 2 rodzaje ludzi: czlowiek wewnętrzny- za sprawą wolnej woli kieruje się w strone ducha; ten czlowiek został stworzony na podobieństwo Boga. Człowiek zewnętrzny-kieruje się w stronę ciała; ten człowiek został stworzony z gliny, ziemi., Te dwa opisy stworzenia i 2 rodzaje ludzi to dwa sposoby na zycie-> jest to interpretacja Orygenesa, ale nie została ona przyjęta przez chrześcijaństwo. I od niego pochodzi LOGOS=JEZUS CHRYSTUS.
ŚW.Augustyn- 354-430, ur. na terenie Afryki Północnej, ojciec-poganin, matka-chrześcijanka, ojciec namawiał go do filozofowania a mama nie, został ochrzczony w Mediolanie. Poszukiwał odpowiedzi na pytanie: SKAD ZŁO? W wieku 18 lat zetknął się z religią MANICHIZMEM, wg. Tej religii istnieje dwóch Bogów Dobro(Ormuzd:ciepło,światło, suchość, Zło(Aryman):zimno, ciemno, wilgoć . Prowadza wojne, wygrywa Bóg zła i tworzy wiezienie dla dusz. Zło to brak dobra. Czlowiek może wybrac czy iść do Boga czy zgrzeszy, może otrzymać łaskę od Boga.
PREDESTYNACJA- wybór dokonany przez Boga.,
ŚW. Tomasz z Akwinu-1225-1274, uważał, że człowiek to jedność duszy i ciała. Jego autorytetem jest Arystoteles,rozważał na temat wiary,wiedzy, filozofii. Istnienie Boga nie jest sprawą oczywistą(5 dowodów na istnienie Boga, drogi): - z ruchu(jeżeli świat jest w ruchu, musi istnieć Bóg), - z niesamoistności świata(nie nie istnieje samo z siebie, musi więc istnieć jakiś byt osamotniony), - z przypadkowości rzeczy(jeżeli wszystko jest przypadowe, musi być istota konieczna),- z różnic w doskonałości(w hierarchii doskonałości jest istota najdoskonalsza),- z celowości przyrody,
Roger Bacon- wyspu brytyjskie, początek grupy myślicieli kóry kształtuje myślenie inne niż na kontynencie, uważa, że metafizyka nie jest potrzebna, wystarczy skoncentrować się na naukach szczegółowych aby rozwijać technikę, eksperymentowanie, świat doczesny staje się przedmiotem filozofowania.
NOWOŻYTNOŚĆ, Franciszek Bacon- uważał, że nauka powinna rozwijać technikę oraz, że poznanie naukowe ulega złudzeniom. Wyrózniał 4 rodzaje złudzeń: - plemienne( dostrzegamy świat w sposób antropomorficzny, bo jesteśmy ludżmi) – jaskini (poznanie naukowe jest uwarunkowane wychowaniem, lektura i otoczeniem), -rynkowe(jak język oddziałowuje na poznanie świata),
-teatru(sama nauka powoduje złudzenia) INDUKCJA pozwala nam poznawać.
Kartezjusz-twierdził, zę poznanie musi być jasne i wyraźne, takie daje jedynie rozum.Kryteria jasności i wyrazistości spełnia jedynie matematyka, uważał, ze nie można wątpić w swoje myślenie, twierdził, że ma w swoim umyśle cechy boskie i ma świadomość bożych doskonałości. Jest idealistą, uważa, że dusza i ciało to dwa odrębne byty, zastanawiał się gdzie jest takie miejsce w człowieku gdzie spotyka się dusza i ciało. Uważa ze ludzkie ciało i przyroda to mechanizmy a zwierzęta to maszyny. Zaczął porównywać świat do zegara. Był DEISTĄ, Bóg stworzył świat i pozostawił go, Bog jest świetnym zegarmistrzem.Pascal-prawdopodobieństwo, wszytsko poznajemy rozumiem, nie daje to jasności i szczęscia, uświadamia nam to kruchość i przemijalność, człowiek jest ja trzcina, nie da się rozumem udowodnić istnienia Boga bo to inny byt. Zakład Pascala- można się zastanowić czy żyć jakby Bóg był czy jakby go nie było.
Leibniz-napisał „teocydea”, zło nie jest efektem działania Boga, żyjemy na najdoskonalszym świecie, Bóg to doskonały matematyk i przeanalizował wszystkie światy i wybrał najdoskonalszy,zło było wkalkulowane w tworzeniu świata, uwzględnił działania człowieka, gdyby go zabrakło świat nie byłby doskonały.
George Berkeley- kładzie nacisk na poznanie empiryczne, sprawdzał to na swoich zmysłach, nie jesteśmy pewni jak wygląda przedmiot poznania, nasze zmysły konstytuują przedmiot naszego poznania. „esse es percipi” (istnieje o ile jest postrzegane). Zmysły uczestniczą w procesie poznania.
Kant- dwa nurty filozofowania: filozofia przedkrytyczna, filozofia krytyczna- krytyka czystego rozumu i krytyka praktycznego rozumu, prolegomena, uzasadnienie metafizyki moralności. Kant zajął się próbą zbudowania etyki bez Boga. Miała ona nakazywać bez groźby przykazań.Zbudował etykę jako IMPERATYW KATEGORYCZNY- weryfikowanie przez człowieka czy jego działanie jest moralne czy nie. Formuła „postępuj tak jakbyś chciał aby takie postępowanie stało się prawem powszechnym”
Hegel- zastanawia się nad mechanizmem dziejów, czy ma jakiś porządek, sens, czy kształt historii zależy tylko od wybitnych jednostek, czy wola ich była wolą Boga, kategoria wolności - Faraon ma wolność absoutną, rozmyślał na podstawie: starożytny Egipt-Faraon, starożytna grecja- ilość wolnych obywateli wzrosła ale wolność ograniczona. Kategoria prawa- wolność ograniczona przez prawo ale poszerzenia grupy ludzi wolnych. Najdoskonalsze państwo Pruskie. Jeszcze jest kategoria ducha czasu.
Metafizyka i jej uwarunkowanie: sądy analityczne (a priori)- przyjmowane bez doświadczeń, doprecyzowane są pojęcia, 1poprzednik- trójkąt równoboczny, 2następnik-figura geometryczna, wszystkie boki równe(doprecyzowane); sądy syntetyczne(a posteriori)w nastepnikunastapi poszerzenie wiedzy o poprzedniku.
Czy metafizyka może być nauką? – żeby była to muszą to być sądy syntetyczne ale priori, obecnie nie ma charakteru naukowego bo są analityczne.
Rzeczywistość trandysteniczna- wyrabianie zdania o czym co poznajemy, dociera do nas ksiązka wrażeń, informacje przez zmysły w sposób chaotyczny, porządkuje to wszytsko rozum.