Makroekonomia, wykład 9 10.12.2013 r.

T: Polityka makroekonomiczna – jej rodzaje i skutki.

1. Rodzaje polityki makroekonomicznej.

2. Model IS-LM.

3. Współczesne podejście do celów polityki makroekonomicznej oraz występującej między nimi sprzeczności.

Ad.1.

Rozróżnia się dwa podstawowe rodzaje polityki makroekonomicznej , a mianowicie :

1. Politykę fiskalną

2. Pieniężną

Każdy z tych rodzajów polityki ma swoje dwie odmiany.

Polityka fiskalna, którą prowadzi rząd i która jest zbiorem różnego typu decyzji dotyczących podatków i szerzej dochodów budżetu państwa, a także wydatków, może być:

1. Polityką pasywną (restrykcyjną) – tj. nastawioną głównie na zrównoważenie wydatków z dochodami budżetu państwa, co często wiąże się z tzw. cięciami wydatków.

2. Polityka aktywna (ekspansywna) – która jest nastawiona na pobudzanie wzrostu gospodarczego i między innymi tworzenie nowych miejsc pracy, która to z kolei często wymaga wzrostu wydatków różnego typu, a jednocześnie zmniejszaniem tzw. efektywnej stopy podatkowej (czyli tej rzeczywiście płaconej), m.in. poprzez ulgi podatkowe. Prowadzi ona często do nierównowagi i deficytu budżetowego.

Polityka pieniężna , tj. zespół decyzji dotyczących głównie podaży pieniądza na rynku i podejmowanych przez bank centralny i radę polityki pieniężnej może być także:

1. Polityką restrykcyjną – czyli nakierowaną głównie na zachowanie równowagi na rynku pieniężnym, tj. nie dopuszczenie do inflacji , a tym samym stabilnych warunków gospodarowania

2. Polityka ekspansywna – nakierowaną na pobudzanie wzrostu, a która polega na wzroście podaży pieniądza – jego dostępności, np. w formie kredytu, czyli np. utrzymywania niskiej stopy oprocentowania , która powoduje wzrost popytu konsumpcyjnego oraz inwestycyjnego (pobudza wzrost)

Ad.2.

Skutki oddziaływania polityki pieniężnej i fiskalnej i tzw. zarządzania popytem, czyli oddziaływania na popyt i pośrednio wzrost można analizować na modeli IS- LM, który to został przedstawiony w pierwszej połowie XX w. angielskiego ekonomistę Hicks’a, i który to model z założenia miał pogodzić dwa podejścia: Kejnesowskie z neoklasycznym. W modelu tym analizuje się wzajemne oddziaływanie na siebie zjawisk zachodzących na :

1. Rynku towarowym

2. Pieniężnym

Tzn., że uwzględnia się, że:

1. Stopa procentowa jaka się ustala na rynku pieniężnym, oddziaływuje na rynek towarowy poprzez kształtowanie popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego.

2. Odwrotnie, wielkość produkcji PKB wpływa na rynek pieniężny i stopę procentową

Jeżeli ma miejsce szybki wzrost gospodarczy to rośnie zapotrzebowanie na pieniądz i tym samym rośnie stopa procentowa.

Zależność produkcji (PKB) od stopy % przedstawia krzywa IS, która ma nachylenie ujemne . w całym tym modelu zakładamy, że na obu rynkach i pieniężnym i towarowym ma miejsce równowaga.

Produkcja (PKB)= f (stopy %) ale zależy także od polityki fiskalnej

Rys.1. Krzywa IS - LM

Trzeba dodatkowo pamiętać, że na wielkość produkcji oddziałuje nie tylko stopa % ale także polityka fiskalna, która wpływa na położenie krzywej IS. Jeżeli jest to polityka fiskalna pasywna to przesuwa tą krzywą w lewo, a jeżeli jest to polityka fiskalna aktywna, to przesuwa tą krzywą w prawo.

Rys.2. i Ry.s.3. – przesunięcia

Z kolei krzywa LM pokazuje zależność stopy procentowej od wielkości produkcji i PKB ( przy zachowaniu równowagi na rynku pieniądza).

Stopa % = f (produkcji PKB ) ale zależy także od polityki pieniężnej

Rys. 4. Krzywa LM

Jest to zależność dodatnia, pytanie: co się dzieje ze stopą, gdy rośnie PKB. Należy pamiętać, że stopa %, zależy nie tylko od skali produkcji i PKB, ale także od polityki pieniężnej, np. emisji pieniądza, stopy rezerw bankowych. I tak polityka pieniężna wpływa na położenie krzywej LM, PODOBNIE JAK BYŁO POPRZEDNIO, że restrykcyjna polityka przesuwa w lewo, powoduje, że zmniejsza, a ekspansywna w prawo.

Rys.5.i Rys.6. Przesunięcia krzywej LM

Skutki ekspansywnej (aktywnej) polityki fiskalnej i tzw. efekt wypierany

Ta aktywna polityka fiskalna powoduje przesunięcie IS w prawo.

Rys. 7.

Powoduje wzrosty produkcji PKB, a to powoduje wzrost stopy %.

Taka polityka może być mniej lub bardziej skuteczna w pobudzaniu wzrostu gospodarczego (PKB) i zależy od nachylenia krzywej.

Aktywna polityka fiskalna jest bardziej skuteczna wtedy, gdy krzywa LM jest bardziej płaska, a IS jest bardziej stroma.

W takiej sytuacji mniejszy jest tzw. efekt wypierania, tj. zastępowania inwestycji prywatnych inwestycjami publicznymi.

Skutki ekspansywnej polityki pieniężnej

Taka polityka pieniężna przesuwa krzywą LM w prawo, tzn., że wzrost podaży pieniądza powoduje obniżenie stopy %, a to z kolei wzrost popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego, a w konsekwencji produkcji i PKB. Skuteczność tej polityki zależy równie od nachylenia krzywych, ale odwrotnie niż poprzednio. Skuteczność tej polityki jest większa i bardziej płaska jest krzywa IS, a bardziej stroma LM.

Rys. 8. i 9

Skuteczność tej polityki jest mniejsza , gdy występuje tzw.efekt tłumienia, który polega na tym, że ekspansywna polityka pieniężna uruchamia wzrost produkcji, z czasem jednak ten wzrost zwiększa zapotrzebowanie na pieniądz, a tym samym zwrotnie zaczyna oddziaływać na stopę%, i w konsekwencji zmniejszają się efekty wzrostowe tej polityki.

Reasumując zgodnie z tym modelem skuteczność polityki makroekonomicznej w pobudzaniu wzrostu jest największa, gdy równocześnie stosujemy politykę aktywną fiskalną i ekspansywną pieniężną.

Rys.10.

Natomiast, kiedy stosowana jest restrykcyjna polityka pieniężna i fiskalna te efekty wyglądają tak jak na rysunku – następuje hamowanie produkcji (PKB) i wzrost stopy %,

Rys.11

Natomiast restrykcyjna polityka fiskalna, czyli pasywna, czyli też spadek PKB , ale dodatkowo zmniejszenie (spadek) stopy %.

Rys.12.

Stanowisko keynesistów i monetarystów co do skuteczności obu polityk i położenia krzywych

Keynesiści uważają, że bardziej skuteczna na wzrost w oddziaływaniu jest polityka fiskalna, niż polityka pieniężna, dlatego że:

1. LM jest dość płaska

2. Natomiast IS jest stosunkowo stroma

Rys. 13 i Rys. 14. Aktywna polityka fiskalna i ekspansywna polityka pieniężna

Natomiast wg monetarystów odwrotnie, bardziej skuteczna jest polityka pieniężna od fiskalnej, bo uważają oni, że bardziej stroma jest krzywa LM, natomiast bardziej płaska jest krzywa IS.

Rys.15.

Ad.3.

Obecnie przyjmuje się, że polityka makroekonomiczna może być nakierowana na dwa cele:

1. Na zapewnienie stabilnych warunków gospodarowania i działania mechanizmu rynkowego poprzez zachowanie równowagi w zakresie finansów publicznych – czyli nie dopuszczanie do dziury budżetowej, bilansu płatniczego z zagranicą, a także w zakresie cen na rynku wewnętrznym

2. Zapewnienia szybszego tempa wzrostu i większej ilości miejsc pracy

Jednoczesne realizowanie obu celów jest niemożliwe, bo jeden i drugi cel wymaga innej polityki. Cel 1 wymaga stosowania restrykcyjnej polityki fiskalnej i pieniężnej, a drugi cel odwrotnie ekspansywnej polityki jednej i drugiej. W konsekwencji wybór rodzajów polityki makroekonomicznej zależy od przyjętych priorytetów, co jest ważniejsze w danym momencie czy pobudzanie wzrostu czy zachowanie równowagi. Zwolennicy nurtu neoliberalnego wskazują raczej na potrzebę koncentrowania się na równowadze budżetowej itd. Natomiast zwolennicy nurtu keynesowskiego współcześni wskazują na potrzebę realizacji celów wzrostowych pobudzania wzrostu i liczby miejsc pracy. Z uwagi jednak na to, że :

1. Polityka ekspansywna polityka pieniężna oddziałuje ze znacznym opóźnieniem co najmniej półrocznym , a ponadto przyjmuje się , że efekty tej polityki pieniężnej są asymetryczne, tzn. polityka pieniężna jest bardziej skuteczna jako polityka restrykcyjna, czyli hamowania wzrostu cen niż jako polityka ekspansywna pobudzania wzrostu , wskazuje się na to, aby pobudzać wzrost poprzez politykę fiskalną i tak się dzisiaj przyjmuje. I współcześnie w większości krajów za pobudzanie wzrostu i tworzenie miejsc pracy odpowiedzialna jest polityka fiskalna i rząd. Natomiast polityka pieniężna prowadzona niezależnie od rządu jest głównie odpowiedzialna za nie dopuszczenie do wysokiej inflacji.

Z uwagi na to, że te 2 podmioty działają niezależnie może dochodzić do konfliktu. Z tych względów wskazuje się na potrzebę harmonizowania obu polityk i uzgadniania stanowisk co jest priorytetem w danym momencie czy wzrost czy utrzymanie cen w danym momencie. Wzrost zwykle oddziałuje w kierunku wzrostu stopy % i wzrostu kierunku cen.