Świątynia Jerozolimska (hebr. בית המקדש Bejt HaMikdasz) – główna świątynia judaizmu stojąca niegdyś w Jerozolimie. Powstała w latach 966-959 p.n.e. za czasów króla Salomona, który podobno wzniósł ją w ciągu 7 lat na miejscu wskazanym uprzednio przez króla Dawida, na wzgórzu Moria ("święta skała") w północno-wschodniej części Jerozolimy, gdzie Abraham miał złożyć w ofierze na żądanie Boga Jahwe swego syna Izaaka. Do Świątyni, otoczonej kilkoma dziedzińcami, przylegał od południa zespół pałacowy. Pierwsza Świątynia została zniszczona przez wojska babilońskiego króla Nabuchodonozora II w 586 roku p.n.e.

Rekonstrukcja Świątyni Jerozolimskiej z czasów Heroda Wielkiego

Model Świątyni Jerozolimskiej

Fragment makiety-rekonstrukcji Świątyni Jerozolimskiej za Heroda Wielkiego

Fragment makiety - wejście do Świątyni Jerozolimskiej

Świątynia była miejscem wysławiania Boga JHWH i składania Mu ofiar. Wewnątrz świątyni znajdowała się Arka Przymierza (hebr. aron berit), czyli obficie pozłacana skrzynia drewniana, na której wierzchu znajdowały się złote Cheruby (aniołowie), zakrywający arkę skrzydłami. Była zbudowana na pustyni przez Mojżesza (ok. 1500 p.n.e.) na polecenie Boga, który podał dokładny sposób jej zbudowania. W "Arce Przymierza" przechowywano kamienne tablice z tekstem Dekalogu, które Mojżesz otrzymał od Boga na górze Synaj (Horeb). Przed umieszczeniem Arki w Świątyni Jerozolimskiej znajdowały się w niej jeszcze inne przedmioty (laska Aarona i naczynie z manną). Arka stała w specjalnym pomieszczeniu, zwanym Miejscem Najświętszym ("Święte Świętych"), które było odseparowane od reszty świątyni specjalną zasłoną, za którą nie wolno było nikomu wchodzić oprócz arcykapłana o ściśle określonych porach roku. Aktualnie Arka Przymierza uznawana jest za zaginioną - nie ma żadnych realnych dowodów na to, aby była ona przechowywana gdziekolwiek na Ziemi. Raz w roku każdy żydowski mężczyzna miał obowiązek wyruszyć do Świątyni Jerozolimskiej w celu złożenia ofiary (niejednokrotnie zabierał ze sobą całą rodzinę).

Początkowo miejscem kultu i przechowywania Arki Przymierza był podczas wędrówki Żydów z niewoli egipskiej Przybytek Mojżeszowy (starannie wykonany namiot). Dopiero po wybudowaniu Świątyni przez króla Salomona rzeczy znajdujące się w Przybytku przeniesiono do Miejsca Świętego i Najświętszego.

Budynek Świątyni składał się z kilku pomieszczeń: najpierw był przedsionek (hebr. ulam), dalej główne pomieszczenie ze stołem na chleby pokładne, dziesięcioma świecznikami i ołtarzem ofiarnym (hebr. hekal), a za nim Miejsce Najświętsze ("Święte Świętych"; hebr. debir) z Arką Przymierza.

Przełożonym Świątyni był arcykapłan.

Po zburzeniu Pierwszej Świątyni (586 p.n.e.) i powrocie z niewoli babilońskiej (536 p.n.e.) wzniesiono Drugą Świątynię (520-515 p.n.e.), o wiele skromniejszą, później kilkakrotnie przebudowywaną.

W świątyni tej nie było już Arki Przymierza, jednak było tam pomieszczenie za zasłoną, w którym, jak wierzono, "mieszkał" Bóg i do którego - podobnie jak niegdyś do pomieszczenia z Arką - nie wolno było nikomu wchodzić. Za panowania Heroda Wielkiego Druga Świątynia została rozebrana i wybudowana na nowo wraz z rozległymi, monumentalnymi dziedzińcami.

Relief z Łuku Tytusa: pochód z trofeami zdobytymi w Jerozolimie, m.in. menorą ze zniszczonej świątyni Salomona

4 sierpnia 70 po nieudanym powstaniu Żydów Rzymianie zburzyli Świątynię. Jedyną pozostałością Świątyni są resztki okalającego ją muru - tzw. mur zachodni, Polakom lepiej znany jako Ściana Płaczu. Od XVI wieku jest ona świętym miejscem judaizmu. Żydom udało się jeszcze na krótko zbudować na wzgórzu prowizoryczną świątynię podczas powstania Bar-Kochby (lata 132-135).

Synagogi, stanowiące miejsce modlitw, nigdy nie pełniły takich funkcji, jak Świątynia Jerozolimska, która była dla Żydów jedyną świątynią i jedynym miejscem, w którym można było składać ofiary ze zwierząt i płodów rolnych. Poza tym funkcjonariuszami Świątyni byli kapłani na czele z arcykapłanem, a w synagogach główną rolę odgrywają rabini, którzy wcale nie muszą pochodzić z rodu kapłańskiego.

Obecnie w Izraelu istnieją grupy osób poważnie myślące o budowie III Świątyni. Istnieje Instytut Świątynny, który kształci kapłanów, odtwarza stroje i przybory liturgiczne oraz instrumenty dla orkiestry lewitów. Na przeszkodzie tym planom stoi muzułmańska Kopuła na Skale (znana też jako Meczet Omara), która prawdopodobnie przykrywa teren, na którym znajdowało się "Święte Świętych" starożytnej Świątyni. Jednak wielu nie widzi tej przeszkody, ponieważ na podstawie badań Wzgórza Świątynnego promieniami rentgenowskimi i podczerwonymi uważają, że Świątynia mieściła się na południe od Kopuły Skały, pomiędzy Kopułą a Meczetem Al-Aksa.

W świecie arabskim dość powszechne jest zaprzeczanie samemu faktowi istnienia świątyni żydowskiej na wzgórzu świątynnym. Wielokrotnie opinie takie wygłaszał publicznie Jaser Arafat. Choć stanowisko to zwykle łączone jest z argumentem o świętości wzgórza dla muzułmanów w rzeczywistości jest umotywowane politycznym sporem o jerozolimskie stare miasto i nie ma poważnego oparcia w religii muzułmańskiej. Odbudowanie Świątyni jest tym mniej prawdopodobne z powodów politycznych w świetle opisanego sporu nawet gdyby technicznie istniała możliwość pomieszczenia świątyń obydwu religii na wzgórzu.

Według niektórych biblistów proroctwa biblijne wskazują, że Świątynia zostanie odbudowana po powtórnym przyjściu Chrystusa i założeniu przez niego Tysiącletniego Królestwa.

Współcześnie Świątynia Jerozolimska jest jednym z ważnych symboli wolnomularskich, pojawiającym się w Legendzie o Mistrzu Hiramie