Proces dowodzenia jest to powtarzający się cykl decyzyjny jednakowy na wszystkich szczeblach dowodzenia, składający się z cyklicznie powtarzających się faz, etapów i czynności. Cykl utrzymywany jest w ruchu poprzez ciągłe zbieranie, przetwarzanie i wykorzystywanie informacji. Na bazie tych informacji dowódca podejmuje decyzję, określa zamiar walki (działania) i opracowuje graficzny plan walki (działania), który jednocześnie jest podstawą realizacji czynności stanowiących o gotowości pododdziału do walki (działania) i dowodzenia nim w toku wykonania zadania.
SLAJD
Cykl decyzyjny procesu dowodzenia przebiega w czterech podstawowych łączących i przenikających się nawzajem fazach:
Ustalenia położenia
Planowania
Stawiania zadań
Kontroli.
SLAJD
Ustalenie położenia
Jest to pierwsza faza cyklu decyzyjnego procesu dowodzenia, stanowi ciągły proces realizowany we wszystkich komórkach dowództwa. Faza ta charakteryzuje się pozyskiwaniem, gromadzeniem, porządkowaniem, przechowywaniem, wartościowaniem, porównywaniem i przedstawianiem wszelkiego rodzaju informacji dotyczących wojsk własnych, przeciwnika oraz warunków prowadzenia działań.
Ustalenie położenia jest niezbędne, aby wyciągnąć wnioski co do przyszłych działań wojsk własnych. Ponieważ położenie wojsk ulega cały czas zmianom, dowódcy zobowiązani są do systematycznego uzupełniania i uaktualniania informacji.
W trakcie ustalenia położenia analizowane i przedstawiane są następujące grupy informacji:
Posiadane – dokumenty dowodzenia, instrukcje, zarządzenia, rozkazy długoterminowe
Wpływające – meldunki, wnioski, rozkazy, zarządzenia, inne
Zdobywane – informacje pozyskiwane z rozpoznania, meldunków, rekonesansu, kontroli, wymiany informacji,
Z chwilą otrzymania zadania w pierwszej kolejności brane są pod uwagę informacje posiadane. Rozkazy oraz zarządzenia przełożonego są jednymi z zasadniczych dokumentów wykorzystywanych przy ustaleniu położenia.
Zarządzenia przygotowawcze umożliwiają podległym dowódcom przygotowanie we właściwym czasie odpowiednich informacji.
SLAJD
Zasadniczym źródłem ustalenia położenia są również meldunki sytuacyjne, wyodrębnia się:
Terminowe – składane w terminie wyznaczonym przez przełożonego; zawierają informacje na temat sytuacji taktycznej (operacyjnej) w rejonie, za który jest odpowiedzialny meldujący dowódca.
Doraźne – składane przez podwładnego w sytuacji, gdy stało się coś o czym należy powiadomić przełożonego, lub na jego żądanie.
SLAJD
Podczas działań wielonarodowych obraz sytuacji może był uzupełniany wynikami rozpoznawania pochodzącymi ze źródeł sił zbrojnych państw członkowskich NATO lub innych sojuszników.
Aby uzyskać rzeczywisty obraz położenia, poza informacjami dotyczącymi wojsk własnych i przeciwnika istotne są także dane dotyczące środowiska w jakim prowadzone będą działania.
SLAJD
Posiadane, wpływające i zdobywane informacje, tworzące obraz sytuacji przedstawia się w postaci: map sytuacyjnych, tabel, diagramów, schematów organizacyjnych, innych dokumentów pomocniczych. Środki te muszą dostarczać dowódcy jasnego i przejrzystego obrazu położenia, na podstawie którego będzie mógł on dokonać niezbędnych ocen, podjąć decyzję, postawić zadania i kierować działaniami,.
SLAJD
Planowanie
W trakcie tej fazy dokładnym analizom i ocenom podlega zadanie otrzymane od przełożonego oraz wszelkie czynniki wpływające na jego wykonanie. Powstają warianty działania wojsk własnych. W ramach planowania podejmowana jest też decyzja, formułowany i ogłaszany przez dowódcę zamiar działania. W tym czasie powstaje też plan działania, a także zasadniczy dokument dowodzenia o charakterze dyrektywnym – rozkaz bojowy. Faza planowania podzielona jest na cztery etapy:
Ocena sytuacji
Powzięcie decyzji
Sporządzenie planu działań
Sporządzenie rozkazu bojowego
Ad.1.
Celem tego etapu jest zrozumienie zadania otrzymanego od przełożonego, jego zamiaru (w tym myśli przewodniej), szczegółowa ocena czynników wpływających na wykonanie zadania, opracowanie, rozważenie i porównanie wariantów działania wojsk własnych, a w konsekwencji stworzenie dowódcy warunków do podjęcia decyzji.
Ad.2.
Dowódca wybiera jeden z przedstawionych mu przez sztab wariantów działania i ogłasza go jako swoją decyzję. Dowódca określa swój zamiar działania, który musi zawierać jego myśl przewodnią,
Ad.3.
Plan działania stanowi podstawę do przygotowania rozkazu bojowego. Plan działania jest przedstawionym w formie graficznej zamiarem dowódcy.
Ad.4.
Rozkaz bojowy opracowuje się w oparciu o wypracowane w trakcie procesu planowania plany. Rozkaz składa się z części głównej oraz załączników. Odpowiedzialną za opracowanie rozkazu jest szef komórki planowania działań. Rozkaz powinien być krótki i zrozumiały. Przełożony określa w nim podwładnemu „co” ma wykonać, nie precyzując „jak” ma to zrobić.
SLAJD
Stawianie zadań
Celem tej fazy jest doprowadzenie do wykonawców zadań wynikających z decyzji podjętej przez dowódcę. Rozpoczyna się po zakończeniu opracowywania pełnego rozkazu operacyjnego (bojowego) lub na podstawie decyzji szefa sztabu albo dowódcy wcześniej – po sporządzeniu planu działań. Sposób postawienia zadań może być różny i zależał będzie od następujących czynników:
Szczebla dowodzenia
Stopnia doświadczenia i wyszkolenia dowództw
Posiadanego czasu
Stanu wyposażenia i poziomu technicznych środków dowodzenia
Najlepszym sposobem postawienia zadań jest osobiste ich przekazanie podwładnym przez dowódcę. Miejsce, czas i sposób doprowadzenia zadań do podwładnych powinno być jednoznacznie sprecyzowane podczas odprawy informacyjnej i przekazane podwładnym w zarządzeniach przygotowawczych.
Kontrola
Faza ta zapewnia ciągłość cyklu decyzyjnego procesu dowodzenia, gdyż jej rezultaty stanowią podstawę do uaktualniania posiadanych danych o sytuacji – ustalenia położenia.
Celem kontroli jest sprawdzenie efektów (skutków) dotychczasowego planowania postawienia zadań oraz sposobu ich wprowadzania w życie. Za realizację kontroli odpowiedzialny jest dowódca każdego szczebla dowodzenia. Realizacja kontroli zawsze musi być starannie przygotowana. Użycie konkretnych i właściwych sposobów kontroli stanowi obszar odpowiedzialności całego dowództwa oraz jedno z zasadniczych zadań sztabu w zakresie wspomagania sprawowania dowodzenia przez dowódcę.
SLAJD
Kontrola realizowana jest poprzez:
Ustalenie elementów dowodzenia i koordynacji działań (EDiKD) – elementy te mogą obejmować: graficzne EDiKD, wytyczne koordynujące, stopnie gotowości, rejony zastrzeżone.
Organizacje synchronizacji działań – realizowana jest w celu sprawdzenia czy podwładni właściwie zrozumieli swoje zadania, upewniania dowódcy czy synchronizacja działań nie budzi zastrzeżeń. Dokumentem dowodzenia wykorzystywanym w tym zakresie jest graficzno-tabelaryczny plan synchronizacji.
Monitorowanie sytuacji – obejmuje całokształt przedsięwzięć zapewniających możliwość porównania stanu zaplanowanego ze stanem rzeczywistym. Sposoby pozyskiwania informacji niezbędnych do dobrego monitorowania to m.in.: zbieranie meldunków od podwładnych, wizyty dowódcy w podległych mu wojskach. Wysyłanie grup kontrolnych.
Podejmowanie działań mających zmniejszyć różnice pomiędzy stanem zaplanowanym a rzeczywistym.
Ułatwieniem dla skutecznego sprawowania kontroli jest jednoznaczny, wyraźny podział odpowiedzialności pomiędzy określonym szczeblem dowodzenia i podległymi mu dowódcami.
Monitorowane informacje stanowią podstawę do oceny czy różnice pomiędzy stanem zaplanowanym a rzeczywistym wymagają podjęcia dodatkowych działań. Jeśli nie dowódca i sztab kontynuują swoje standardowe działania. Gdy jednak zmiany są konieczne, dowódca, wspomagany przez swój sztab ustala jakie czynności należy podjąć. Po ich identyfikacji przekazywane są podwładnym za pomocą zarządzeń bojowych (operacyjnych).