1. GENEZA I EWOLUCJA NAZEWNICTWA (+ TERMINY W JAKICH FUNKCJONOWAŁY):
   

• przełom XIX i XX wieku- "oświata ludowa"

• początek XX wieku (1921 r.)- "oświata pozaszkolna"

• po II wojnie światowej (ok. 1945 r).- "oświata dorosłych"; "praca oświatowa"; "oświata i kultura dorosłych"

• lata 90. XX wieku- "edukacja dorosłych"

• obecnie- "andragogika"

1. Z jakiej nauki wyodrębniła się andragogika?

Antropologia to subdyscyplina pedagogiki. Dziedzina ta powstała w XX wieku. Początkowo stanowiła część składową pedagogiki ogólnej i filozofii wychowania. Andragogika jako nauka, oraz jako teoria oświaty dorosłych wyodrębniła się z pedagogiki.

Andragogika opiera się na głównych źródłach wiedzy:

- na dorobku nauk humanistycznych i społecznych ( filozofia, historia, socjologia, psychologia i przede wszystkim pedagogika)

- na własnych badaniach zachowania ludzi dorosłych w sytuacjach edukacyjnych.

Inne nauki na podstawie których andragogika buduje swoje teorie kształcenia i z którymi współpracuje:

- nauki biomedyczne- głównie filozofia, która pomaga andragogice w rozumieniu  znaczenia skuteczności zasad edukacji dla prawidłowego rozwoju człowieka,

- nauki biologiczne-anatomia, która umożliwia stwarzanie odpowiednich warunków dla zapewnienia ludziom starszym  optymalnej kondycji fizycznej,

- higiena, która pomaga andragogice eliminować ze środowiska człowieka szkodliwych wpływów dla jego zdrowia.

- demografia, która wpływa na prawidłowe kształtowanie polityki oświatowej oraz pomaga lepiej zrozumieć sytuacje poszczególnych generacji,

- ekonomika kształcenia, dostarcza wiedzy o związkach i zależnościach między rozwojem społecznym kraju a rozwojem oświaty z naukami politycznymi, ekonomią oraz  ekologią.

1. Czy andragogika jest nauka? Dlaczego?

Andragogika jest nauką ponieważ zajmuje się kształceniem, samokształceniem, wychowaniem i samowychowaniem dorosłych. Wskazuje na odrębność i specyfikę człowieka dorosłego jako ucznia, która polega na posiadaniu znacznego doświadczenia życiowego, społecznego i zawodowego, większej samodzielności w kierowaniu swoim postępowaniem, wykonywaniu pracy zawodowej, świadomej i celowej aktywności społecznej oraz skierowanej na tworzenie własnej osobowości, skłonnej do krytycyzmu w stosunku do siebie swoich doświadczeń, a także realnej odpowiedzialności za efekty swoich działań i zachowań.

Początkowo andragogikę traktowano jako dział pedagogiki. Jednakże w latach międzywojennych zrodziła się refleksja o dwóch odrębnych naukach zajmujących się wychowaniem: pedagogice, zajmującej się kształceniem i wychowaniem dzieci i młodzieży i andragogice, zajmującej się kształceniem i wychowaniem dorosłych. Dynamiczny rozwój andragogiki jako samodzielnej nauki nastąpił po II wojnie światowej.

Dziś andragogika posiada  status nauki akademickiej i ugruntowana pozycję instytucjonalną. Dowodem tego są liczne katedry uniwersyteckie, odrębne instytuty badawcze, duża ilość wydawnictw książkowych, fachowych bibliotek, czasopism naukowych i towarzystw andragogicznych, różne teorie kształcenia dorosłych (np. teoria nauczania i uczenia przez pracę, kształcenia ustawicznego, samokształcenia, zasada atrakcyjności w nauczaniu i wychowaniu i inne).

+ tak bo:

- posiada nowe słownictwo oraz terminologię

- ma jasno określony przedmiot oraz treść

- posiada swą odrębność i samodzielność naukową

- o jej poziomie naukowego zaawansowania świadczy też działalność czołowych jej przedstawicieli m.in. Wujka, Turosa

- posiada własny system poglądów, pojęć, twierdzeń i sądów o oświacie dorosłych

- ma określony przedmiot, cele, metody

Za i przeciw temu, że andragogika jest nauką:

ZA:

- traktuje o rozległych zjawiskach edukacyjnych, mających dużą dynamikę rozwoju, stale doskonalących się i pełniących rozległe funkcje społeczne

PRZECIW:

- nieścisłość terminologiczna,

-nieostrość określenia przedmiotu badań,

-niewyraźnie wyodrębniona specyfika metodologiczna ( na tle innych nauk społecznych)

-słabe jeszcze w wielu ośrodkach zaplecze kadrowe, i in.

(T. Aleksander)

Dlatego brakuje zgodności jak traktować andragogikę. Jedni uważają wyższość poznania nad praktyką, ich zdaniem powinna być nauką teoretyczną, zajmującą się tworzeniem teorii. Inni są zdania, że powinna być nauką praktyczną, formułującą reguły, które służyłyby zwiększaniu skuteczności działań edukacyjnych.

1. Edukacja permanentna:

- Definicja: Oznacza ona proces ciągły i ustawiczny, pochodzący od słowa permanent. Istotą tej edukacji jest więc nieprzerwane, ciągle trwające, planowe i racjonalne oddziaływanie na rozwój człowieka we wszystkich okresach jego życia. To proces, który nigdy się nie kończy, ponieważ po upływie jednej fazy kształcenia przechodzi w następną o wyższym merytorycznie poziomie. Edukacja permanentna ma charakter głęboko humanistyczny. Powinna stworzyć jednostce optymalne warunki do uczenia się i rozwijania osobowości przez całe życie. (w T. Aleksander)

Wg. Z. Wiatrowski – „ przez edukację permanentną rozumie się najczęściej ogół procesów oświatowo – wychowawczych, występujących w całym okresie życia człowieka, a zatem procesów całożyciowych, prowadzonych we wszelkich możliwych formach organizacyjno – programowych i we wszystkich sytuacjach kontaktów międzyludzkich”.

- Terminologia zamienna:

• Edukacja permanentna

• Edukacja ustawiczna

• Edukacja przez całe życia

• Permanencja w oświacie

- Cele:

Głównym i podstawowym celem edukacji ustawicznej jak nam się wydaje jest przekazywanie wiedzy przez całe życie, na różnych jej etapach. Jednak ważniejsze jest wdrożenie ludzi w racjonalną technologię pracy umysłowej, w technikę samodzielnego uzupełniania i uaktualniania wykształcenia. Kolejnym celem tej że edukacji jest realizacja samokształcenia. (T. Aleksander)

Marta: cele:

- budzenie motywacji uczenia się

- wyzwalanie chęci i gotowości do dalszej nauki

- kształtowanie umiejętności realizowania zamiłowań i zainteresowań

- kształtowanie umiejętności samodzielnego uczenia się z właściwą autokontrolą i oceną swej pracy

- Właściwości:

*Pierwszą właściwością edukacji ustawicznej jest wielość organizatorów. Są to między innymi:

• instytucje wychowania przedszkolnego;

• szkoły wszystkich poziomów i typów;

• placówki zajęć pozalekcyjnych;

• różnego rodzaju biblioteki;

• świetlice i kluby;

• domy i ośrodki kultury;

• jak również instytucje artystyczne.

Ważnymi miejscami w organizowaniu nauki przez całe życie są: kościół, rodzina, związki zawodowe, zakłady pracy i wiele innych. Wielość organizatorów to duża zaleta tego kształcenia, ponieważ dowodzi o zaangażowaniu dużych sił społecznych.

*Kolejna właściwość edukacji permanentnej to wielość form (dydaktycznych i wychowawczych). Jest ich bardzo dużo, stąd wiele ich klasyfikacji. Jeżeli chodzi zaś o kryterium celu lub typu czynności można wyróżnić: przyswajanie, utrwalanie, poszerzanie i pogłębianie różnych elementów składających się na kwalifikacje człowieka zarówno ogólne jak i zawodowe. Następnie kryterium jakości dzieli się na intensywne i ekstensywne. Kolejnym kryterium może być stosunek do szkoły, dzielący go na formy szkolne i pozaszkolne. Wyróżnia się również w tej grupie właściwości formy dydaktyczne, wychowawcze i artystyczne. Ilość uczestników zajęć to też kryterium, które dzieli się na indywidualne, zespołowe jak również masowe. Mówi się również o bezpośrednich i pośrednich formach tejże edukacji. Mianowicie bezpośrednie to kontakt „na żywo” nauczającego z uczniami. Zaś pośredni kontakt utrzymywany jest za pomocą urządzeń technicznych. Taka wielość form jest zaletą edukacji permanentnej, ponieważ każdy uczący się, może znaleźć odpowiednią formę kształcenia i wychowania w zależności od własnych potrzeb.

*Trzecią właściwością permanencji w oświacie jest ciągłość i trwałość procesu wychowania i kształcenia, brak jakichkolwiek przerwy podczas kształcenia jak również podczas przechodzenia pomiędzy poziomami tego kształcenia. Ta ciągłość procesu kształcenia jest konieczna do osiągnięcia znacznych efektów edukacyjnych.

*Istotną właściwością jest drożność pomiędzy różnymi formami i ogniwami. Dzięki niej człowiek może swobodnie przechodzić z jednego poziomu kształcenia na kolejny, wyższy od poprzedniego. To przechodzenie tyczy się również przejścia z jednej formy edukacji do innej – organizacyjne i metodycznie odmiennej.

- Współczesne podejście:

Edukacja permanentna we współczesności jest bardzo ważna z powodu ogromnych zmian cywilizacji i wynikającej z tego konieczności aktualizacji przygotowania jednostki ludzkiej do tego co nowe i nieznane, czego do tej pory nie było. Wdrożenie i realizacja tej edukacji jest więc koniecznością, ponieważ nauczanie i wychowanie dzieci i młodzieży nie wprowadza ich w złożone życie. Dzieje się tak, ponieważ niektóre treści programowe są zbyt trudne merytorycznie do przyswojenia przez młodych ludzi, są również szkodliwie emocjonalnie dla nich. Aby te treści w pełni opanować wymagane jest minimum doświadczenia życiowego. A więc permanencja w oświacie zmniejsza dystans pomiędzy poziomem przygotowania dzieci i młodzieży do życia a jego wymogami

- funkcje: (wg Nowackiego)

• adaptacyjna – przystosowanie do nowych warunków pracy zawodowej

• wyrównawcza – wyrównywanie braków w stosunku do założonego poziomu kwalifikacji

• renowacyjna – przyswojenie wiadomości i umiejętności zawartych w treści pracy zawodowej na skutek postępu nauki i techniki

• rekonstrukcyjną – wnoszenie do pracy jakiegoś ulepszenia, wykazywanie umiejętności twórczych

1. Prekursorzy:

- definicja: prekursor to człowiek, który w danej dziedzinie wyprzedza innych, zapowiada jakiś nowy kierunek. Jego działalność charakteryzują cechy, takie jak nowatorstwo i odkrywczość. (T. Aleksander -> Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego)

POLSKA:

• Kazimierz Osiński (1738-1802). Pedagog, pijar, autor i tłumacz dzieł z zakresu fizyki, metalurgii i chemii. Po zakończeniu studiów wykładał filozofię i matematykę w Collegium Nobilium. Zorganizował pierwszą w Warszawie szkolną pracownię chemiczną, na której wykłady odbywały się dwa razy w tygodniu. Objaśniano na nich zasady działania urządzeń technicznych. W książce pt. „Robota machiny powietrznej pana Mongolfier” wyjaśnił zasady lotu i budowy balonu. Drugie jego dzieło pt. „Sposób ubezpieczający życie i majątek od piorunów” mówiło o wskazówkach jak zakładać piorunochrony

• Feliks Radwański (1756-1826), architekt, profesor matematyki, mechaniki i hydrauliki w Szkole Głównej Koronnej w Krakowie. Na wykładach jakie prowadził w szkole głównej mówił o działaniu maszyny parowej oraz innych nowoczesnych jak na te czasy maszynach ułatwiających pracę. Nawoływał do poprawy życia chłopów pańszczyźnianych. Wydał „Kalendarz polski i ruski na rok p. 1777” w celu podniesienia poziomu przygotowania zawodowego chłopów pańszczyźnianych. W piśmie pt. „Dziennik Gospodarski Krakowski” nakłaniał społeczeństwo do unowocześniania rolnictwa, przybliżał wynalazki z zagranicy oraz tłumaczył zagraniczne teksty np. o uprawie ziemniaków

• Izabela Czartoryska (1746-1835). Nie była zbyt dobrze wykształcona, ponieważ została osierocona dość wcześnie. Autorka dzieł „O sposobie zakładania ogrodów” podaje w nim porady dotyczące pielęgnacji drzew, kwiatów i ogrodzeń. „Pielgrzym w Dobromilu, czyli nauki wiejskie” - Treścią utworu było 20 opowiadań zawierających cenne wskazówki życia wiejskiego. Nakłaniała do popularyzowania literatury ludowo-wychowawczej. Zakładała również szkółki wiejskie dla dzieci chłopskich

• Jadwiga Dziubińska (1874-1937) , działaczka społeczno-oświatowa, pedagog, autorka nowatorskich programów wychowawczych dla młodzieży wiejskiej. W roku 1919 została posłem do Sejmu Ustawodawczego gdzie przeforsowała ustawę o szkolnictwie rolniczym wg której w każdym powiecie maiła powstać szkoła rolnicza męska i żeńska

• Stanisław Michalski (1865-1949). Działacz Czytelni Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. Działacz oświatowy na rzecz polskich pracowników inżynieryjno-technicznych. „Poradnik dla samouków” był przeznaczony dla młodzieży i dorosłych, która chciała szerzyć swoją wiedze. Znajdowały się tam opracowania z różnych dziedzin nauki(matematyka, nauki przyrodnicze, społeczno-prawne)

ZAGRANICZNI:

• Robert Owen – Brytyjczyk, przemysłowiec. Posiadał kompleks włókienniczy i w Szkocji w 1816 roku zorganizował dla pracowników dopiero rozpoczynających pracę, dobrowolne dokształcanie zawodowe. Zainicjował on powołanie klubów dyskusyjnych, założył czytelnie i świetlice, a także organizował powszechne wykłady o różnorodnej tematyce od gospodarstwa domowego, przez tolerancję religijną, normy i zasady życia moralnego, aż po wolność osobistą i wiele innych

• Franciszek Guizot – (Francja) który to będąc ministrem i reformatorem oświaty ludowej w 1833 roku, nawiązując do kilku inicjatyw „bezimiennych” nauczycieli, wydał rozporządzenie o zorganizowaniu kursów w formie wieczorowej dla wszystkich dorosłych, którzy nie ukończyli szkoły elementarnej. Już w 1841 roku takich kursów powstało 3400, gdzie uczących się dorosłych było około 68000. Guizot przyczynił się wobec tego do kształcenia elementarnego dorosłych

• Walter Hofmann (na przełomie XIX i XX wieku)niemiec, którego uważa się za twórcę nowoczesnego bibliotekarstwa i teorii czytelnictwa. W młodości znany był jako kierownik niewielkiej biblioteki publicznej w Dreźnie, w kolejnych latach opracował pedagogiczną koncepcję pracy bibliotekarza z czytelnikiem, zapoczątkowując tym samym, jakże bogatą praktykę i teorię dzisiejszej pedagogiki bibliotecznej, a także koncepcji książki jako środka przekazu dla dorobku duchowego narodu

• Georg Birkbeck – profesor fizyki i chemii Uniwersytetu w Glasgow, także zdołał zapisać się na brytyjskiej liście prekursorów oświaty dorosłych. Pod koniec XVIII wieku zainicjował on wykłady dla robotników, które cieszyły się ogromną aprobatą ze strony słuchaczy – 550 osób na wykładzie. W 1823 roku po przeniesieniu się do Londynu postanowił założyć pierwszy instytut mechaniki, który wnet stał się bardzo istotną instytucją oświaty dorosłych

• Mikołaj F.S. Grundtvig, na miano prekursora oświaty dorosłych zasłużył w Danii. Był on pisarzem, teologiem i pedagogiem. Uznawany za wybitnego działacza oświatowego i reformatora tamtejszego szkolnictwa. Inicjator duńskiego ruchu uniwersytetów ludowych, przyczynił się w ten sposób do rychłego rozwoju uniwersytetów ludowych poza granicami Danii. Idee Grundtviga realizował kolejny Duńczyk – Krystian Kold

1. Walka z analfabetyzmem: w Polsce rozpoczęła się w latach powojennych. Zjawisko to wzrosło z powodu międzywojennych zaniedbań oraz przez przemianę w nauce jaką spowodowała wojna;

-wprowadzono doraźne kursy – akcję walki z analfabetyzmem zdynamizowała Ustawa Sejmu z 07.04.1949 r.

-rozpoczęto akcję nauczania początkowego

- utworzono centralne i terenowe komisje – do likwidacji plagi społecznej analfabetyzmu – powołanie T. Pasierbińskiego

- wydano podręczniki w postaci elementarza „Start” – czytanki dla dorosłych

Akcja walki z analfabetyzmem trwała trzy lata. Organizowano kursy nauki początkowej. Dla osób, które nie mogły uczestniczyć w kursach było nauczanie indywidualne.

W akcji walki z analfabetyzmem były błędy co spowodowało wtórny analfabetyzm. Kursy organizowane były w pośpiechu, nie zapewniano możliwości kontynuowania nauki.

1. ANDRAGOGIKA:

-definicja (Wujek) – andragogika to teoria edukacji dorosłych, która obejmuje wiedzę w zakresie szeroko pojmowanej oświaty dorosłych, ułożonej w system zagadnień, wyrażanych w sądach prawdziwych lub przypuszczeniach

- przedmiot: (Wujek) – przedmiotem badań andragogiki jest edukacja młodzieży pracującej i ludzi dorosłych, rozumiana jako ogół procesów oświatowo-wychowawczych, obejmujących kształcenie i samokształcenie, wychowanie i samowychowanie oraz wielostronnie pojmowaną działalność oświatową.
Przedmiotem badań andragogiki są nie tylko planowane i celowe procesy wychowania człowieka, ale również niezamierzone i przypadkowe.

- zadania: (Wujek)
- wykrywanie błędów i pomyłek w hipotezach oraz zbliżanie się w ten sposób
do prawdy
- dążenie do pełnej precyzji swego języka, dokładności pojęć i twierdzeń
- wykrywanie różnego rodzaju tendencji, których nie absolutyzuje i nie utożsamia z ich prawami rozwoju edukacji dorosłych
- precyzowanie celów wychowawczych, określanie optymalnych rozwiązań w zakresie doboru treści kształcenia i wychowania dorosłych, form organizacyjnych, metod i środków ogólnych i szczegółowych w odniesieniu do różnego typu instytucji kulturalno – oświatowych

Powyższe przykłady pokazują, iż zadania andragogiki są wielorakie.
Można przedstawić je w następujący sposób(4 grupy):

• Szukanie odpowiedzi na pytanie, jak przebiegają procesy wychowawcze w tej fazie życia człowieka.

• Wykrywanie związków i zależności między zjawiskami wychowawczymi
  i formułowanie wniosków w postaci zdań ogólnych, przedstawiających prawidłowości przebiegu procesów wychowawczych, wyjaśnianie tych związków i zależności w celu ukazania, które zjawiska wywołują procesy wychowawcze,
  a które zjawiska są niepożądane z punktu widzenia prawidłowego rozwoju osobowości człowieka dorosłego.

• Dostarczanie wiedzy potrzebnej do racjonalnego przekształcania rzeczywistości wychowawczej przedstawionej w formie zdań wartościujących i normatywnych.

• Ustalanie celów i zasad edukacji dorosłych w funkcjonalnym związku z rozwojem społeczno-ekonomicznym społeczeństwa, wytyczanie metod realizacji celów wychowania, sprawdzania skuteczności tych metod w praktyce wychowawczej, wskazywanie możliwości i sposobów rozwiązywania problemów wychowawczych w konkretnych środowiskach wychowawczych i w odniesieniu do konkretnej sytuacji życiowej człowieka dorosłego, opracowywanie głównych założeń organizacji edukacji dorosłych, które zapewniałyby optymalną efektywność wysiłków zmierzających do osiągnięcia określonych zmian
  w osobowości jednostki.

-działy:

Działy andragogiki wg T. Wujka:

• Andragogika ogólna

• Teoria wychowania dorosłych.

• Dydaktyka dorosłych.

• Andragogika edukacji kulturalnej.

• Andragogika porównawcza.

• Historia oświaty dorosłych i myśli andragogicznej

Andragogika ogólna zajmuje się problematyką przedmiotu edukacji dorosłych, ogólną charakterystyką andragogiki, jej strukturą, celami edukacji dorosłych, metodologią badań i filozoficzną problematyką wychowania dorosłych oraz innymi dziedzinami, które się jeszcze nie usamodzielniły. Ponadto spełnia trzy podstawowe funkcje usługowe na rzecz pozostałych działów:

• Kodyfikacyjną (dostarcza ogólnych hipotez, które mogą być stosowane
  w innych działach).

• Inspiracyjną (ukazuje związki między elementami istniejącej wiedzy o człowieku dorosłym i fragmentarycznej formie w różnych dyscyplinach naukowych).

• Kontrolną (kontroluje i ocenia osiągnięcia wyników badawczych)

Teoria wychowania dorosłych zajmuje się ona analizą ogólnych doktryn wychowania dorosłych, charakterystyką działalności wychowawczej, celami, treścią, metodami, procesami wychowania i samowychowania, wychowaniem do pracy i czasu wolnego oraz środowiskowymi uwarunkowaniami wychowania dorosłych. Spełnia ona również trzy podstawowe funkcje:

• Diagnostyczną (dostarczenie diagnoz dotyczących potrzeb i możliwości wychowania dorosłych).

• Organizacyjną (określanie warunków, w jakich należy organizować
  i realizować działania wychowawcze, aby były optymalnie skuteczne).

• Wyjaśniającą (wyjaśnianie procesów rozwoju i kształtowaniu osobowości człowieka dorosłego, zachowań ludzkich i mechanizmów ról społecznych)

Dydaktyka dorosłych zajmuje się teorią nauczania, kształcenia i samokształcenia dorosłych. Zajmuje się celami, treściami, motywami, formami i metodami oddziaływania edukacyjnego.

Andragogika edukacji kulturalnej – zajmuje się: charakterystyką i klasyfikacją placówek kulturalno-oświatowych, ruchami społeczno-kulturalnymi, upowszechnianiem czytelnictwa, rozwojem amatorskiego ruchu artystycznego, zawodem pracownika kulturalno-oświatowego, metodyką pracy kulturalno-oświatowej, diagnostyką potrzeb i zainteresowań oświatowo-kulturalnych

Teoria porównawcza systemów edukacji dorosłych bada i analizuje politykę oświatową i organizację oświaty dorosłych na świecie oraz społeczne i gospodarcze warunki ich rozwoju. Spełnia następujące funkcje:

• Informacyjną (rozwiązania problemów z innych krajów).

• Interpretacyjną (analiza i wyjaśnianie faktów).

• Syntetyczną (formowanie obrazu oświaty dorosłych w skali światowej).

Historia oświaty dorosłych i myśli andragogicznej opracowuje dzieje myśli i doktryn, analizuje historyczny rozwój placówek i instytucji oświaty dorosłych

Działy andragogiki wg L. Turosa

• Historia oświaty i myśli andragogicznej,

• Dydaktyka dorosłych,

• Teoria wychowania dorosłych,

• Andragogiki szczegółowe:

  • Andragogika przemysłu i rzemiosła,

  • Andragogika rolnicza,

  • Andragogika szkolna,

  • Andragogika działalności kulturalnej,

  • Andragogika wojskowa,

  • Andragogika szkolnictwa wyższego,

  • Andragogika porównawcza,

  • Inne andragogiki (np. turystyki) ??

-terminologia:

• uczeń dorosły (Maria Tyszkowa) – to człowiek zdolny do funkcjonowania we wszystkich rolach społecznych nieustannie doskonalący ten proces, ciągle uczący się tych informacji i umiejętności, które są konieczne do rozwiązywania problemów życiowych

• wychowanie dorosłych ( L.Turos) – to proces kształcenia się tych cech intelektu i charakteru oraz zdolności, które umożliwiają lepsze społeczne i bardziej wartościowe wykonywanie zawodowych, społecznych i rodzinnych obowiązków i zadań.
  Wychowanie dorosłych obejmuje również procesy reedukacji, czyli odrzucenie dawnych a nabywanie nowych doświadczeń, wzorów postępowań, informacji, motywów i metod działania

• samokształcenie (W. Okoń) – to osiąganie wykształcenia poprzez działalność, której cele, treść, warunki i środki ustala sam podmiot

• samowychowanie (W. Okoń) – samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości - stosownie do założonych kryteriów, wzorów oraz ideałów

• indywidualność (W. Okoń) – to ogół cech psychicznych różniących jednego człowieka od drugiego. To oryginalne cechy wyróżniające człowieka i jego twórczość

• tożsamość + rodzaje ( ?. Szymański) – „ten sam” – pochodzi od słowa ?idem??” co wskazuje na jakieś podobieństwo i identyczność. Odnosi się do jednostki lub grupy.
  Rodzaje:
  -t. jednostkowa
  -t. społeczna – inność, swojskość danej kultury w stosunku do innej (tożsamość grupowa, lub zbiorowa)

• kształcenie ustawiczne (W. Okoń) – in. kształcenie ciągłe – to proces ciągłego doskonalenia kwalifikacji ogólnych i zawodowych. Zgodnie z zasadą współczesnego systemu oświaty, kształcenie trwa przez całe życie człowieka obejmując odnawianie, poszerzanie i pogłębianie jego kwalifikacji ogólnych i zawodowych

• kultura (L. Turos) – oznacza ogół wytworów działalności ludzkiej i wzorów zachowań przekazywanych z pokolenia na pokolenie w drodze wychowania i socjalizacji. Obejmuje wszystkie dziedziny działalności ludzkiej. Składa się z norm, wartości i wzorów zachowań.
  
  wyróżniamy:
  -kulturę intelektualną
  - kulturę artystyczną i estetyczną
  - kulturę moralną
  - kulturę pracy
  - kulturę ????????

• poradnictwo w oświacie ( wg ???) to działanie polegające na niesieniu pomocy za pośrednictwem porady, przy czym poprzez działanie rozumie się tutaj układ relacji między dwiema lub większą liczbą osób. Poradnictwo oświatowe odnosi się do sytuacji, w której uczeń dorosły zwraca się o poradę do nauczyciela. Obejmuje 3 rodzaje działań:
  - informacje – dostarczanie informacji w sposób pośredni (np. listy) lub bezpośredni
  -orientacja – wskazówki metodologiczne, pomoc w wyborze programu
  - doradztwo

• edukacja dorosłych ( J??. Skrzypczak) – to całokształt nieformalnych i formalnych procesów kształcenia, będących przedłużeniem lub uzupełnieniem wykształcenia zdobytego w szkole, ale też szeroko pojęte kształcenie praktyczne, dzięki którym osoby dorosłe rozwijają swoje umiejętnościom zdobywają wiedzę, doskonalą zawodowe kwalifikacje oraz nabywają nowych umiejętności i wzbogacają swoje osobiste życie oraz mają możliwość brania czynnego udziału w rozwoju społeczeństwa

• edukacja formalna (???) – to edukacja funkcjonująca w sposób ściśle skonwencjonalizowany, zdefiniowany edukacyjnymi kanonami

• edukacja pozaformalna (???) – to każda zorganizowana działalność oświatowa odbywająca się poza ustanowionym systemem kształcenia formalnego

• edukacja nieformalna (???) – intencjonalna – to proces odbywający się praktycznie w ciągu całego życia ludzkiego, dzięki któremu jednostka kształtuje swoje postawy, ustala wartości, nabywa wiedzę i umiejętności

- współdziałanie andragogiki z innymi naukami:

Andragogika jest powiązana z wieloma dyscyplinami naukowymi, społecznymi i przyrodniczymi, które w coraz to większym stopniu współdziałają ze sobą i uzupełniają się.

Pedagogika ogólna dla andragogiki – stara się rozwiązywać nowe istotne zagadnienia, jest „konstrukcją myślową” dla swoich subdyscyplin.

Andragogika dla pedagogiki - dostarcza swoje osiągnięcia naukowe do budowy wcześniej wspomnianej „konstrukcji myślowej”. Dzięki wspólnym powiązaniom, tworzą spójną całość.

Andragogika a nauki filozoficzne

• antropologia filozoficzna – ogólna teoria człowieka,

• ontologia – teoria bytu, charakteru i struktury rzeczywistości,

• etyka – wyjaśnia rzeczywistość moralną i ustala dyrektywy moralnego postępowania,

• estetyka – teoria o społecznej funkcji sztuki i prawidłowościach jej rozwoju

• epistemologia – teoria poznania

• logika (szczególnie duże znaczenie ma w dydaktyce dorosłych).

Andragogika a psychologia- andragogika wykorzystuje wiedzę o prawidłowościach rozwoju psychiki człowieka w różnych okresach jego życia.

Bardzo ważna dla teorii wychowania dorosłych jest psychologia społeczna, która wyjaśnia zjawiska odnoszące się do świadomości społecznej i stosunków międzyludzkich oraz między grupowych.

Andragogika a nauki socjologiczne -

Socjologia oświaty wzbogaca andragogikę wiedzą o aspiracjach oświatowych ludzi dorosłych, o potrzebach oświatowych i kulturalnych uświadamianych prze społeczeństwo.

Socjologia wychowania pozwala pełniej zrozumieć społeczny charakter wychowania.

Socjologia kultury dostarcza wiedzy o możliwościach uczestniczenia kulturalnego społeczności lokalnych.

Socjologia dostarcza także wiedzy dotyczącej zależności pomiędzy osobowością, a miejscem zajmowanym przez jednostkę w strukturze społecznej i zawodowej.

Andragogika a historia wychowania, historia społeczno – gospodarcza i historia kultury: daje wgląd w procesy historyczne związane z procesem kształtowania i przekształcania systemów oświatowych.

Andragogika a nauki przyrodnicze:

• fizjologia, która pomaga zrozumieć znaczenie i skuteczność niektórych zasad edukacji dla prawidłowego rozwoju człowieka.

• Bionika – bada współpracę człowieka z maszyną, a także modeluje procesy uczenia się

• Gerontologia – ma na celu przygotowanie jednostki do życia trwającego dłużej, wypełnionego aktywnością kulturalno – oświatową.

Andragogika a nauki biologiczne – (anatomia i higiena) – stworzenie ludziom starszym warunków właściwych dla starszego wieku, w celu zapewnienia im optymalnej kondycji fizycznej.

Andragogika poszerza wiedzę związaną z:

• demografią: pozwala na zdobycie wiedzy o ilościowych perspektywach ludzi i zmianach w strukturze wieku, a także wpływać na prawidłowe kształtowanie polityki oświaty oraz zrozumieć sytuacje poszczególnych generacji i ich perspektyw społeczno – zawodowych;

• metodologią nauk: wykorzystuje metody przydatne dla innych nauk;

• ekonomiką kształcenia: wiedzę o związkach i zależnościach między rozwojem społeczno – gospodarczym a rozwojem oświaty;

• i naukami politycznymi oraz ekologią.

Andragogika a cybernetyka - stwarza możliwość unowocześniania procesów kierowania działalnością poznawczą uczących się osób, wnosi nowe zasady i pojęcia do nauki.

Andragogika a informatyka- umożliwia obliczenia w badaniach, pomaga gromadzić znaczne ilości informacji dotyczących populacji badanych, ułatwia selekcję danych, rozwija samokształcenie.

1. NAUCZYCIEL ANDRAGOG (WG MIECZYSŁAWA MARCZUKA)

nauczyciel andragog to „osoba, która w sposób celowy i świadomy naucza dorosłych słowem żywym lub pisanym bądź też za pośrednictwem technicznych środków przekazu, systematycznie lub dorywczo, organizuje proces samodzielnego uczenia się, zmierzając przez to do przyswojenia przez nich określonych wiadomości, umiejętności i nawyków do ukształtowania odpowiednich postaw i zachowań niezbędnych w pracy zawodowej, życiu osobistym, rodzinnym, społeczno – kulturalnym i politycznym lub dla własnej satysfakcji i rozwoju osobowości osób uczących się

1. POZIOMY STRUKTUR ZAWODOWYCH

1. POZIOM WYKONAWSTWA – wykonawcy poszczególnych działań edukacyjnych i wychowawczych
2. POZIOM WŁADZ PUBLICZNYCH WYŻSZYCH URZĘDNIKÓW I KIEROWNIKÓW

1. PRACOWNICY SPOŁECZNI (WG GRABSKGO)

Podział na trzy grupy:

1. Działacz polityczny ( zmierza do zdobycia wiedzy)

2. Działacz społeczny (oddziałujący na stosunki społeczne dąży do dobra ogólnego)

3. Działacz oświatowy (dążący przez organizowanie kształcenia do poznania prawdy)

1. MENTOR, MENTIS, MENTORING

MENTORING Relacja edukacyjna jaka powstaje między mentorem a osobą radzącą się.

MENTIS osoba radząca się, czerpiąca wiedzę od mentora

MENTOR jest umiejętnie prowadzącym dorosłego wychowawcą, refleksyjnym i autorefleksyjnym, życzliwym i oddanym, skromnym i służącym sobą Innemu, by ten mógł się rozwijać, odnajdować swoją wartość, budować pełniejszą tożsamość oraz czynić swe życie bardziej satysfakcjonującym (wg Elżbieta Dubas)

1. FUNKCJE METORA

Współczesny andragog musi pełnić dwie podstawowe funkcje:

1.Funkcja zastępcza – przekazywanie ludziom dorosłym tych wiadomości i ukształtowaniu umiejętności, dyspozycji, dysproporcji sił umysłowych czy też cech charakteru, których nie zdobyli w czasie normalnego obowiązkowego nauczania szkolnego.

2.Funkcja właściwa – stałe aktualizowanie i uzupełnianie wiedzy i umiejętności ludzi dorosłych w kwestii gospodarki, polityki, ideologii, różnych dziedzin nauki i sztuki nieobjętych programem szkoły, a koniecznych do właściwego spełniania obowiązków zawodowych i społecznych, jak również kształtowania świadomych postaw społecznych ludzi dorosłych stosownie do istniejących i stale zmieniających potrzeb edukacji i aktywności zawodowej, rodzinnej czy społecznej

1. CECHY WYCHOWANIA WG HELENY RADLIŃSKIEJ

- dopomaganie wychowankom

- rozbudzanie twórczości wychowanków

- głębokie kwalifikacje etyczne,

- uczą dokonywania wyborów,

- przygotowują do samodzielności,

- samokształcenie,

- szeroka wiedza socjologiczna, psychologiczna

- natchnieni etosem pedagogicznym (czyli szacunkiem, życzliwością, umiłowaniem drugiego człowieka) STRONA 70 –> W MENTOR SPRAWDŹ CZY TAK MOŻE BYC

1. TYPY NAUCZYCIELA WG HELENY RADLIŃSKIEJ

Helena Radlińska biorąc pod uwagę dominującą funkcję wyróżniła typy nauczycieli.

1. przodownicy,

2. przywódcy,

3. pośrednicy,

4. nauczyciele pozaszkolne,

5. oświatowcy,

6. pracownicy społeczni

1. KOMPETENCJE ANDRAGOGA

Do kompetencji nauczyciela ludzi dorosłych zalicza się:

- kompetencje medialne,

- kompetencje twórcze,

- wielowymiarowość i wielopłaszczyznowość odgrywanych ról oraz wykorzystywania zintegrowanej wiedzy i umiejętności w edukacji zdalnej itp.,

- nieustanne uczestnictwo w dokształcaniu się (edukacja permanentna, ustawiczna) zwłaszcza w edukacji zdalnej,

- uczestnictwo w działalności naukowo – badawczej i wykorzystywanie zdobytej wiedzy w praktyce edukacyjnej,

- tolerancja wobec powszechnie występującej różnorodności tradycji i prawa, odmienności kulturowych,

- respektowanie prawa równości wszystkich ludzi

1. CELE NADRZĘDNE ANDRAGOGA

- poszanowanie odmienności kulturowej każdego z nauczanych

- traktowanie wszystkich w sposób równy, demokratyczny, i zgodnie z poszanowaniem praw i wolności, w tym do wyrażania swoich myśli – zgodnie z zasadami asertywności

- przekazania najcenniejszych wartości wychowankom zwłaszcza w zakresie poszanowania odmienności i tolerancji innych kultur, tradycji oraz prawa do współistnienia wszystkich ludzi na świecie – globalnej wiosce

1. Rozporządzenia: ???????????

2. Szkolnictwo dorosłych: ?????????