Jost Hochuli, Detal w typografii, Kraków 2009.

Zagadnienia opisane w książce Detal w typografii dotyczą mikrotypografii (typografii detalu). Podczas gdy makrotypografia zajmuje się formatem publikacji, wielkością i rozmieszczeniem łamów tekstu oraz ilustracjami, pod pojęciem mikrotypografii rozumie się takie składniki, jak: litera, odstęp międzyliterowy, wyraz, odstęp międzywyrazowy, wiersz i odstęp międzywierszowy.

Proces czytania

• sakkady są to krótkie ruchy, które zachodzą podczas czytania i które czytelnik wykonuje przenosząc wzrok skokowo wzdłuż wierszy tekstu,

• im wprawniejszy czytelnik, tym krótszy czas spoczynku oka i dłuższe sakkady,

• szybciej odczytywane są obrazy słów, które zapisane są w pamięci wzrokowej czytelnika, niż obrazy nieznane.

Litera

• druki mają sprostać różnorakim wymaganiom i spełniać różnorodne funkcje, dlatego nie można konkretnego kroju pisma nazwać zasadniczo dobrym lub złym,

• innym kryteriom podlegają pisma służące do składania tekstu ciągłego, a innym kroje przeznaczone do nagłówków plakatów i ogłoszeń, na okładki książek, czy po prostu ozdobne,

• trudno czytelne kroje pisma – używane oszczędnie i umiejętnie – mogą przykuć uwagę czytelnika, zaszokować go, sprowokować i skłonić do dokładniejszego przyswojenia pozostałej części przekazu,

• autor postuluje odrzucenie eksperymentów wobec krojów pism do długich tekstów – czytelników nie interesują litery i nie chcą widzieć „pięknej” lub „interesującej” czcionki, lecz zrozumieć zobrazowany przez nią sens, tylko dlatego, że kroje w nich użyte były zbyt ekstrawaganckie (odnosi się to pod krojów artystycznych, które przed I wojną światową i po niej tworzyli niemieccy projektanci pism drukarskich),

• dobre, ponadczasowe pismo jest trudne do zdefiniowania. Można jednak wskazać kilka jego właściwości:

  • rozpoznawalna „swojskość” kształtu liter, wynikająca z przyzwyczajeń czytelniczych,

  • właściwe proporcja minuskuły i majuskuły,

  • kroje bezszeryfowe wypadają gorzej, niż kroje dziełowe.

• kursywa jest dobrym wyróżnieniem tekstu. Po raz pierwszy użył jej Aldus Manutius w XVI wieku. W XIX wieku zaczęły powstawać tzw. „fałszywe” kursywy, które od prawdziwych kursyw przejęły tylko to, że są pochylone (nie mają jednak innych cech pisma kursywnego).

Wyraz

• litery powinny harmonijnie komponować się, tworząc wyraz,

• do składania większych partii tekstu używa się małych liter, do których na początku zdania i do niektórych wyrazów dochodzą wersaliki,

• skład wyłącznie wersalikowy jest trudny do odczytania, zajmuje też więcej miejsca,

• nierównomierna szarość w obrębie słowa jest wynikiem źle dobranych odstępów między literami – zbyt dużych, zbyt małych lub nieregularnych. Odległości między literami nie mogą być jednakowej szerokości, muszą natomiast tworzyć optycznie równą przestrzeń,

• konieczne jest stosowanie kerningu, czyli regulowania odległości pomiędzy konkretnymi parami znaków,

• ligatury są to litery połączone (w języku polskim są to np. fi i fl).

Wiersz

• układ wierszy musi uwzględniać charakter publikacji,

• dzieło naukowe, które musi pomieścić obszerne wzory naukowe, diagramy lub tabele wymaga szerszego łamu, niż np. powieść,

• ważne są także odpowiednie odstępy międzywyrazowe. W razie wątpliwości należy preferować raczej wiersze z za małymi odstępami, niż z za dużymi,

• pisma złożone mniejszym krojem wymagają proporcjonalnie większych odstępów, a pisma złożone stopniem większym – mniejszych,

• skład wyjustowany to skład, w których wszystkie wiersze są równej długości. Występuje także skład chorągiewkowy (perfekcyjny skład chorągiewkowy jest trudny do uzyskania, bardzo pracochłonny i dlatego rzadko spotykany),

• przeciętna długość wiersza powinna zawierać od 60 do 70 znaków,

• znaki takie, jak: ! ? ; : powinny być oddzielone od poprzedzającej je litery wyraźnym odstępem,

• błędnym, choć rozpowszechnionym zwyczajem jest zbyt ciasne ustawianie inicjałów imion oraz pozostawianie zbyt dużego odstępu między inicjałem ostatniego imienia a początkiem nazwiska,

• wielokropek jest samodzielnym znakiem, jednak można zastąpić go trzeba odrębnymi kropkami, które będą rozświetlone,

• cyfry często są mylone z liczbami. Liczba jest pojęciem ilościowym, natomiast cyfra jest znakiem graficznym. Aby ułatwić odczytywanie liczb wielocyfrowych, należy je rozdzielić na klasy trzycyfrowe,

• klasyczną formą wyróżnień jest kursywa, a także kapitaliki (wersaliki o optycznym rozmiarze minuskuły). Inne sposoby wyróżniania tekstu (niepolecane jednak przez autora) to: gruba lub półgruba odmiana pisma podstawowego, podkreślenie, większy stopień pisma, odmienny krój, dodatkowy kolor.

Interlinia, łam

• na czytelność tekstu wpływa także odległość między wierszami zwana interlinią,

• im szerszy łam, tym większa odległość między wierszami,

• przeniesienia wyrazów powinny występować najwyżej w trzech kolejnych wierszach. Jeśli jednak dochowanie wierności tej zasadzie odbywa się kosztem nadmiernych odstępów międzywyrazowych, to można użyć przeniesienia w kolejnych wierszach,

• gdy odstępy międzywyrazowe są zbyt duże powstają tzw. korytarze. Zakłócają one jednak płynność lektury, więc należy korygować skład kolumny, by się ich pozbyć,

• nowe ustępy najlepiej oznaczać wcięciami akapitowymi. „Ślepe wiersze” rozrywają łam.