Ekman 50-89
Pytanie 2:
Co odróżnia emocje od nastroju, temperamentu i innych pojęć afektywnych?
Richard Davidson: O emocjach, nastroju i innych pojęciach afektywnych.
Dla niektórych badaczy afektu podstawowa różnica pomiędzy emocją, a nastrojem wynika z długości ich trwania: nastrój- długotrwały, emocja- krótkotrwała; niektórzy uważają, że emocji w przeciwieństwie do nastroju towarzyszy specyficzny wyraz mimiczny; emocja poprzedzona jest specyficznym zdarzeniem je wywołującym- obecnie poddawane jest to wątpliwości.
Emocje i nastroje: wyjaśnienie funkcjonalne
Podstawową funkcją emocji jest modulacja i selekcja działań- emocje wzbudzana są najczęściej w sytuacjach wymagających działań przystosowawczych, a ich wzbudzeniu towarzyszy zwykle aktywność autonomicznego układu nerwowego wspierająca działanie wywołane emocją.
Główną funkcją nastroju jest modulacja i selekcjonowanie czynności poznawczych- nastrój działa jako podstawowy mechanizm zmiany przetwarzanych treści i sposobu ich przetwarzania. Nasila on pamięciową dostępność pewnych treści i osłabia dostępność innych.
Prawdopodobnie nastrój, jest obecny zawsze i nadaje afektywny koloryt wszystkiemu, co robimy. Emocje można natomiast traktować jako chwilowe perturbacje pojawiające się na tle nastroju.
Nastrój często znajduje odzwierciedlenie w subiektywnym doświadczeniu; emocje pojawiają się na tle nastrojów.
W wypadku emocji- oczekujemy zmian w autonomicznym układzie nerwowym, w wypadku nastrojów w centralnym układzie nerwowym.
Emocje wydają się konsekwencją zdarzeń spostrzeganych jako pojawiające się szybko i bez ostrzeżenia, nastroje natomiast zdarzeń rozgrywających się w wolniejszym tempie; nastroje mogą się kumulować pod wpływem czasu.
O temperamencie i stylu afektywnym
„styl afektywny”- oznacza całą dziedzinę różnic indywidualnych modulujących sposób reagowania jednostki na rodzące emocje zdarzenia. Różnice takie rozumiane są- na podstawie osobowości- jako względnie stałe w czasie. Kategoria stylu afektywnego nie obejmuje nastroju. Temperament uważany jest za część stylu afektywnego.
Temperament odnosi się do wcześnie pojawiających się różnic indywidualnych w reagowaniu na wyzwania środowiska, różnic przynajmniej częściowo wyznaczonych genetycznie. Różnice temperamentalne między dziećmi mogą prowadzić do systematycznych odmienności w reaktywności emocjonalnej.
Temperament i style afektywne są związane z trwałymi zróżnicowaniami układu nerwowego, takimi jak różnice pod względem gęstości receptorów specyficznych, neurotransmiterów czy neuromodulatorów.
Podejrzewa się , że indywidualne zróżnicowanie stylu afektywnego, pojawiające się we wczesnych fazach rozwoju, pozostaje tez pod wpływem uczenia się.
Podsumowanie i wnioski
Emocje modulują zachowania, nastroje natomiast przetwarzanie informacji
Styl afektywny jako całość różnic indywidualnych pod względem wzorców reaktywności emocjonalnej.
Paul Ekman: Nastoje, emocje i cechy
Nastroje można odróżnić od emocji pod względem przebiegu czasowego, nastroje trwają znacznie dłużej. Emocje mogą być bardzo krótkotrwałe, trwać kilka minut, te które trwają ok. godziny są raczej zsumowaniem powtarzających się krótszych epizodów emocjonalnych. Czas trwania nastrojów sięga rzędu godzin lub dni. Jeżeli stan ten jednak trwa miesiącami, tygodniami należy mówić raczej o zaburzeniu afektywnym
Nastroje obniżają próg pobudzenia tych emocji, które najczęściej im towarzyszą.
Nastrojom nie towarzyszy specyficzny wyraz mimiczny, typowy dla większości emocji.
Ludzie częściej potrafią wskazać przyczynę własnej emocji, niż nastrojów. Emocje mogą być wywołane zdarzeniami zewnętrznymi, wspomnieniami lub wyobraźnią.
Nastroje- myśli rodzą się na dwa sposoby: wskutek zmian neurohormonalnych czy biochemicznych i częstego przezywania powtarzających się emocji o dużej sile.
Nico. Frijda: Różnorodność afektu: emocje i zdarzenia, nastroje i sentymenty
Stany intencjonalne i nieintencjonalne
Stany intencjonalne wynikają z pewnych relacji między podmiotem, a obiektem.
Emocje mogą wynikać z relacji łączących człowieka z jakimś obiektem.
Intencjonalność dotyczy nie tylko doświadczenia, ale i zachowania emocjonalnego.
Emocje są ukierunkowane na obiekt, choć można być nieświadomym ich przyczyny w jakiś poszczególnych przypadkach.
W umyśle istnieją sany afektywne i stany gotowości związane z obiektami oraz, że stany pokrywają się zwykle z tym co nazywamy emocjami.
Nieintencjonalne stany emocjonalne po części pokrywają się z zjawiskiem nastrojów( nastroje mają bardziej rozmyty i globalny charakter)
Analiza emocji i nastrojów
Stany afektywne są różnicowane pod względem afektu, oceny sytuacji, gotowości do działania i rekcji fizjologicznych. „afekt” oznacza tutaj przyjemne lub nieprzyjemne doznania; „ocena”- interpretację i ocenę zdarzenia, które wywołuje owe odczucia, w kategoriach jego wartościowości i wpływu podmiotu na własną sytuację. ”gotowość do działania”- tendencja do działania lub impulsy do ustalenia bądź przerywania jakiejś relacji z otoczeniem i związane z nim stany pobudzenia. Dodatkowo- ewentualne zaangażowania motoryczne, szczególne wzorce pobudzenia fizjologicznego.
Epizody emocjonalne
Odróżnienie epizodów emocjonalnych od emocji- w trakcie trwanie epizodu emocjonalnego, natężenie emocji nie jest stałe, lecz ulega fluktuacjom.
Czy emocje, epizody emocjonalne i nastroje są odrębnymi procesami?
Odpowiedź twierdząca o ile nacisk kładziony jest na „proces afektywny”, a nie „kategorię zjawisk afektywnych”.
Każda emocja ma tendencję do kończenia się czy kontynuacji w postaci pewnej rozlanej czy uogólnionej zmiany nastroju.
Konsekwencje emocji i nastrojów
Dla nastrojów- to uogólnione zmiany progów pobudzenia i treści sądów
Dla emocji- zmiany konkretnych przekonań.
Sentymenty
Drugą obok intencjonalności właściwością przydatną do rozróżniania stanów afektywnych jest to, że mają one charakter ostrego stanu, czyli trwałej cechy dyspozycyjnej.
Ludzie cechują się pewnymi predyspozycjami do emocjonalnego reagowania na poszczególne obiekty lub ich rodzaje.
Dyspozycje takie nazywane są sentymentami lub postawami emocjonalnymi i odnosi się je do trwałych sympatii lub antypatii , zakłada się, że większość takich sentymentów nabywana jest w wyniku wcześniejszych doświadczeń lub społecznego uczenia się, zakłada się, że niektóre z nich mogą być wrodzona i powszechne wśród wszystkich ludzi.
Sentyment jest podstawą do przeżycia emocji o tej samej nazwie w momencie, gdy coś się wydarzy w związku z obiektem, na który są kierowane, a także, jeśli zauważyć, że struktura sentymentów i odpowiadających im emocji jest podobna.
Np. miłość i nienawiść- mogą stosować się do przemijających emocji, jak i do trwałych dyspozycji. Emocje i sentymenty wzajemnie na siebie oddziałują; np. miłość w sensie sentymentu ma zwykle swoje źródło w przeżywaniu miłości jako emocji i na odwrót.
Strukturę sentymentów można opisać dwojako. Po pierwsze, jako poznawczą skłonność do oceniania obiektu w określony sposób. W tym sensie sentyment można rozumieć jako schematy poznawcze, których zawartość informacyjna stanowi podstawę określonej oceny obiektu podczas kolejnego z nim spotkania. Po drugie sentymenty są dyspozycjami do traktowania obiektu w sposób zbieżny z gotowością do działań wzbudzoną w momencie przeżywania odpowiadającej sentymentowi emocji. Innymi słowy są one potencjalnymi motywacjami, które aktywizuje samo pojawienia się obiektu uczuć lub myślenie o nim.
Sentymenty o charakterze strachu przyczyniają się do unikania obiektu.
Zarówno emocje, jak i nastroje mogą funkcjonować w charakterze dyspozycji. Emocje pociągają za sobą stany gotowości behawioralnej, które same mają naturę dyspozycji- gotowość do określonego działania- i faktycznie nazywane są dyspozycjami epizodycznymi. Istota emocji i nastroju polega jednak na tym, że stanowią one aktualne, na bieżąco przeżywane stany, co nie odnosi się do sentymentów. Emocje i nastroje odnoszą się do pewnych szczególnych pojawiających się zjawisk, natomiast sentymenty , do takiej zawartości umysłu jednostki, która sprawia, że zjawiska te powstają w reakcji na pojawienie się obiektu uczuć.
Dyspozycje osobowościowe:
Ludzie różnią się uogólnionymi skłonnościami do określonego reagowania emocjonalnego.
Osobowościowe dyspozycje emocjonalne są często nazywane za pomocą emocji, te osobowościowe dyspozycje możemy rozumieć jako skłonność do nasilonego oceniania zdarzeń w sposób charakterystyczny dla różnych emocji.
Osobowościowe dyspozycyjne można rozumieć w kategoriach niskich progów pobudzenia poszczególnych emocji: np. gniewność jako niski próg pobudzenia dla emocji gniewu.
Osobowościowe dyspozycje emocjonalne często nazywane są cechami temperamentalnymi.
Pojęcie osobowości niesie w sobie założenie o stałości w czasie różnych sposobów reagowania emocjonalnego.
Wnioski
Rozróżnienie pomiędzy emocjami i nastrojami polega na skierowaniu stanu afektywnego na konkretny obiekt.
Rozróżnienie pomiędzy sentymentami, a nastojami, polega na trwałej lub nietrwałej ich naturze.
Emocje mają się do sentymentów tak, jak nastroje do emocjonalnych czy temeramentalnych cech osobowościowych.
Cechy temperamentalne i osobowościowe wywołują zarówno emocje, jak i nastroje, co jest również ich własnością definicyjną.
H. Goldsmith: dziedzina emocji z perspektywy rozwojowej
Temperament jako cechy emocjonalne
Cechy tempera mentalne pojmować można jako charakterystyczne różnice indywidualne pod względem doświadczenia i wyrażania podstawowych emocji.
Emocje mają naturę interpersonalną, a takie zjawiska jak senność, pragnienie czy czujność, nie są emocjami.
Teoretycy oczekują zazwyczaj od cech osobowości dwóch własności: zgodności międzysytuacyjnej i stałości w czasie.
Cechy tempera mentalne oznaczają skłonność do wejścia w pewien stan emocjonalny lub do pozostania w jakimś emocjonalnym nastroju.
Wczesne wykształcenie się cech temperamentalnych.
Procesy regulacji emocjonalnej traktować można albo jako wewnętrzny( i specyficzny) element procesów emocjonalnych, albo jako system w stosunku do nich zewnętrzny ( i o bardziej ogólnej naturze), który współdziała z emocjami w trakcie rozwoju.
Temperament- jako zmienność rozwijających się systemów emocjonalnych.
W miarę rozwoju pojawiają się pewne niezmienniki w sposobach, w jakich jednostka rodzi sobie z przemianami- niezmienniki ten nazywamy temperamentalnymi .
Rozróżnienie temperamentu, nastroju i reakcji emocjonalnych
Ważne jest to, że reakcje emocjonalne pojawiają się wcześniej w rozwoju jednostki, niż stany nastroju, behawioralne oznaki temperamentu zaś zmieniają się w miarę rozwoju dziecka.
Właściwości odróżniające temperament, nastój i reakcje emocjonalne
| właściwość | Reakcja emocjonalna | nastrój | temperament |
|---|---|---|---|
| Typ zjawiska | Wyodrębnione zdarzenie związane z krótkotrwałym stanem. | Stan o charakterze bardziej długotrwałym. | Dyspozycja lub cecha. |
| Charakterystyka czasowa | Okres trwania rzędu sekund lub dłużej , jeżeli dłużej obecny jest bodziec. | Okres trwania rzędu od minuty do dni, intensywność zmian; epizodyczny charakter. | Stałość w okresach mierzonych miesiącami-latami; aktywizacja w odpowiednich kontekstach |
| Składniki poznawcze | Konieczna jest ocena poznawcza, może być o charakterze elementarnym lub automatycznym. | Proces regulacji nastroju, atrybucje i inne złożone składniki poznawcze. | Ograniczone we wczesnych fazach rozwoju, centralne w fazach późniejszych, kiedy temperament przekształca się w cechy osobowości |
| Zdarzenia poprzedzające | Typowe dla gatunku rodzaje relacji z otoczeniem lub spostrzeganie istotnych zmian w otoczeniu. | Może być następstwem reakcji emocjonalnych lub wynikać ze słabo poznanych procesów. | Zróżnicowanie genotypu i/lub doświadczenia indywidualnego. |
| Rola sytuacji | Ograniczona do emotogennych własności bodźców. | Pomaga podtrzymać lub zakończyć dany stan. | Komplementarna do temperamentu we wpływie na zachowanie |
| Uniwersalność, a zindywidualizowanie | Uniwersalność występowania, ale nie formy. | Przejawy zarówno uniwersalności, jak i zindywidualizowania ( tego drugiego szczególnie w regulacji emocji). | Pojmowany jako zmienna dotycząca różnic indywidualnych; poszczególne cechy mogą mieć różny stopień wyrazistości u różnych osób. |
| Aspekt rozwojowy | W 1. roku życia obserwowalne są reakcje typowe dla szeregu emocji, w 2. i 3. roku pojawiają się pozostałe reakcje emocjonalne. | Rzadko badany, można oczekiwać wydłużania się trwania nastroju w miarę rozwoju możliwości poznawczych. | Począwszy od 1. roku życia różne cechy z różną szybkością organizują się w stabilne właściwości, względnie położenie cechy może się zmieniać w trakcie rozwoju jednostki. |
Jerome Kagan: Różnice między emocjami, nastrojami i cechami tempera mentalnymi
Po przez ostre emocje rozumie się czasową zmianę w przebiegu procesów psychicznych i biologicznych , spowodowaną przez szczególną klasę zdarzeń poprzedzających, dodatkowo zakłada się, że niektóre z ostrych emocji mają charakter uniwersalny.
Chroniczny nastrój jest ogólnie rozumiany jako łatwo zauważalna, trwała jakość emocjonalna ujawniana w szerokim zakresie sytuacji i odróżniająca jedną klasę ludzi od innych.
Cechy temperamentalne odnoszone są zwykle do pewnego dziedzicznego sprofilowania zachowania i procesów biologicznych, które predysponują jednostkę do doświadczania określonej reakcji emocjonalnej pod warunkiem pojawiania się stosownych zdarzeń poprzedzających. Cechy temperamentalne decydują o różnicach indywidualnych między ludźmi, implikują pewien wpływ czynników genetycznych
Trzy sposoby używania pojęć afektywnych
Jakie rzetelne zjawiska chcą psychologowie wyjaśnić za pomocą pojęć afektywnych:
Pierwszą klasę takich zjawisk stanowią wyraziste zmiany w zakresie fizjologii procesów poznawczych i działanie, jakie pojawiają się w odpowiedzi na nowości, wyzwanie, utratę, atak i frustrację. Zmiany te mają charakter nagły, zwykle krótkotrwały i odpowiadają emocjom skokowym.
Druga klasa zjawisk odnosi się do stanów trwających dłużej, doświadczanych przez miesiące lub lata. Takie chroniczne nastroje mogą być np. następstwem przynależności do pewnych grup społecznych, długotrwałych niepowodzeń szkolnych czy powtarzającego się odrzucenie społecznego. Mogą one w szczególny sposób utendencyjniać reakcje jednostki na różne wydarzenia.
Istnieją też wreszcie biologiczne uwarunkowane różnice w indywidualnych reakcjach na pewne zdarzenia(temperamenty).
Richard Lazarus: Stałość i niestałość emocji
Cecha a stan
Emocja jako stan odnosi się zwykle do przemijającej reakcji na specyficzne rodzaje warunków. Natomiast emocja jako cecha zwykle odnosi się do pewnej skłonności (dyspozycji) do reagowania w pewien szczególny sposób na pewien rodzaj warunków. Kategoria cechy implikuje powtarzalność stanu w różnych, choć dających się w określony sposób sprecyzowanych warunkach.
Najprostsza definicja cechy emocjonalnej zakłada, że jest to tendencja do powtarzania się danej emocji u tej samej osoby.
Pojęcie cechy pokrywa się w znacznym stopniu z pojęciami sentymentu czy postawy, które same w sobie nie stanowią emocji, lecz skłonność do pozytywnego lub negatywnego reagowania na daną osobę czy zdarzenie.
Odczuwać daną emocję jako stan to nie to samo co mieć określoną cechę.
Sytuacja- wywołuje; osoba- dana cecha
Temperament
Temperament jest wcześnie pojawiającą się dyspozycją
Znaczenie relacyjne
Niezależnie od tego, czy jakaś emocja ma charakter ulotny(stan), czy powtarzalny (cecha), jej pełna analiza wymaga rozważenia relacji między osobowością, a otoczeniem, emocje bowiem zawsze zależą od relacji między tymi dwoma rodzajami właściwości.
To cechy osobowości decydują o tym, które z właściwości otoczenia okażą się ważne i jakie będzie ich znaczenie w procesie wzbudzania emocji, natomiast same cechy osobowości nie ujawniają swego wpływu na emocje pod nieobecność odpowiednich czynników sytuacyjnych.
Z punktu widzenia poznawczo-motywacyjno-relacyjnej teorii emocji dodać należy, że wyjaśnieniem jakiejś cechy emocjonalnej jest znaczenie relacyjne opierające się na ocenie powtarzających się, funkcjonalnych koniunkcji zmiennych osobowościowych i sytuacyjnych.
Ostre emocje a nastroje
Termin „ostre emocje” odnosi się do krótkotrwałych zjawisk emocjonalnych powstających w kontekście konkretnej adaptacyjnej interakcji z otoczeniem, lecz funkcjonują raczej jako tło stanów, których podstawą są bardziej uogólnione kwestie egzystencjalne
Zakłada się, że nastroje mają charakter cech czy dyspozycji, emocje zaś charakter stanów. Ponieważ nastrój ma konsekwencje dla występujących po nim myśli i działań, można o nim myśleć tak, jakby był cechą dyspozycyjną.
Nastroje i emocje można opisywać jako stany latentne
Nastroje uświadamiamy sobie, kiedy nie jesteśmy zaangażowani w jakąś absorbującą interakcję z otoczeniem.
Dwa rodzaje dyspozycji: Osobowościowe i czasowe(kontekstualne)
Podstawowa różnica między ostrymi emocjami, a nastrojami zależy od motywacyjnych i poznawczych warunków, które kształtują oceny owocujące każdym z tych stanów.
W wypadku emocji ocena odnosi się do losów konkretnego, realizowanego przez jednostkę celu, określenie tego co jest ważne dla jednostki, korzystne-niekorzystne itp.
Ostre emocje funkcjonują więc w procesie adaptacyjnej interakcji z otoczeniem charakterze figur przyciągających naszą uwagę.
W wypadku nastrojów ocena odnosi się do egzystencjalnego tła naszego życia. Tło dotyczy tego, kim jesteśmy, obecnie i na dłuższą metę, a także tego, jak w ogólności przebiega nasze życie.
Nastrój staje się negatywny nie dlatego, że nie powiodła się jakaś konkretna interakcja z otoczeniem, lecz dlatego, że gorzkie wydaje się całe życie, że odbieramy wartość sobie i innym, światu i temu wszystkiemu, co nadaje znaczenie życiu.
VII. Jakk Pansksepp: Emocje podstawowe i wielość pojęć, których nie można jednoznacznie rozróżnić
Emocje wyrażają intensywne pobudzenie systemów mózgowych zachęcające organizm do impulsywnego działania, podczas gdy nastroje wyrażają pobudzenie łagodniejsze, choć trwalsze i nastawiające organizm w bardziej „refleksyjny” sposób.
Emocje powstają w wyniku pobudzenia specyficznych systemów mózgowych.
Silne pobudzenie systemów emocjonalnych ma tendencje do hamowania działania innych systemów emocjonalnych.
Słaby poziom pobudzenia umożliwia równoczesne funkcjonowanie różnych systemów, co może być odpowiedzialne za ogromną wielkość odmian nastroju, a jedynie ograniczoną liczbę emocji podstawowych.
Cechy temperamentalne można też pojmować jako typy nawykowo przejawianych przez jednostkę interakcji między systemami poznawczymi i emocjonalnymi. Wiadomo, że systemy emocjonalne współdziałają z mechanizmami mózgowymi odpowiedzialnymi za formułowanie myśli, myśli zaś mogą wzbudzać i podtrzymywać różne nastroje i stany emocjonalne. Temperament może być więc pojęciem otaczającym wrodzone reagowanie na pewne treści poznawcze, jak i reagowanie wyuczone w trakcie życia jednostki.
David Watson i Lee Anna Clark: Emocje, nastroje, cechy i temperament: rozważania pojęciowe i wyniki badań
Emocje a nastrój
Emocja jest w istocie pewną zorganizowaną, silnie ustrukturowaną reakcją na zdarzenie o istotnych konsekwencjach dla potrzeb, celów lub przetwarzania organizmu
Na emocję składają się trzy odrębne składniki:
- prototypowa postać jej ekspresji( zwykle mimiczna)
- wzorzec typowych zmian w funkcjonowaniu autonomicznego układu nerwowego
- szczególny stan subiektywnych odczuć
Każda emocja wyraża reakcję na pewien szczególny typ zdarzeń i każda prowadzi do adaptacyjnych zachowań o charakterystycznej postaci.
Pełna postać emocji trwa niezwykle krótko.
Nastrój można zdefiniować jako przemijające uczucie lub afekt, co upodabnia nastroje do subiektywnego składnika emocji. Nastrój trwa dłużej niż emocja
Specyficzne emocje są odpowiedzialne za niewielką cześć nastrojów doświadczanych przez człowieka.
Świadomie czuwanie jest doświadczane jako ciągły strumień doznań afektywnych- człowiek w każdym momencie doświadcza jakiegoś nastroju.
Ludzie często doświadczają stanów o niskiej aktywacji, które ogólnie sygnalizują nieobecność jakiejkolwiek emocji.
Afekt negatywny jest to stopień, w jakim człowiek jest w danej chwili podenerwowany czy zestresowany.
Afekt pozytywny odnosi się do stopnia, w jakim człowiek odczuwa w danym momencie radość czy entuzjazm.
Charakterystyka nastroju wymaga uwzględnienia obu czynników- afektu negatywnego i pozytywnego.
Emocje jak cecha i temperament:
„emocje jak cecha”- cechy emocjonalne- cechy definiowane jako indywidualne różnice w zakresie tendencji do doświadczania odpowiadających im stanów nastroju.
Dwie najważniejsze cechy emocjonalne są odpowiednikami pozytywnego i negatywnego afektu. Każdy z tych dwóch czynników ma silny komponent dyspozycyjny- ludzie wykazują konsekwentne zróżnicowanie w skłonności do ich doświadczania.
Czym się różnią cechy emocjonalne od temperamentu? Po pierwsze, postulowanie istnienia jakiejś cechy emocjonalnej stanowi jedynie konstatację różnic indywidualnych w zakresie doświadczenia emocjonalnego. Pojęcie temperamentu opiera się na założeniu, że różnice są w jakimś stopniu dziedziczne. Po drugie Cechy tempera mentalne stanowią bardzo ogólne dyspozycje, obejmują zarówno cechy emocjonalne, jak i własności poznawcze i behawioralne.
Afektywność negatywna- osobowość neurotyczna; afekt pozytywny- ekstrawersja.