Metoda Integracji Sensorycznej (SI)
Metoda Integracji Sensorycznej (Sensory Integration) powstała w latach 60-tych
XX w., ale w Polsce znana jest od 1993 roku. Pojęcie integracji sensorycznej zostało po raz pierwszy użyte w 1902 roku, ale dopiero twórczyni tej metody dr A. Jean Ayres nadała
mu znacznie szersze znaczenie. Uznała ona integrację sensoryczną za „proces, w którym następuje organizacja dostarczania do naszego organizmu wrażeń, tak by mogły być
one wykorzystanie w celowym, zakończonym sukcesem działaniu”. Warto w tym miejscu przytoczyć także definicję integracji sensorycznej sformułowanej na gruncie polskim.
Jej twórcą jest prezes Polskiego Towarzystwa Integracji Sensorycznej Zbigniew Przyrowski. W jego przeświadczeniu jest on „organizacja wejściowych danych zmysłowych dokonywanych przez mózg w celu produkowania odpowiedzi adaptacyjnych na wymagania otoczenia”.
Podstawą do stworzenia tej metody było stwierdzenie, że prawidłowy rozwój psychofizyczny jednostki ludzkiej jest nierozerwalnie związany z jakością procesów odbierania, przetwarzania i integrowania przez mózg informacji pochodzących od zmysłu smaku, słuchu, węchu, wzroku, dotyku oraz propriocepcji (czucie głębokie) i układu przedsionkowego (grawitacja, ruchy ciała). Dr Ayres zauważyła, że niektóre nieprawidłowości (np. trudności z czytaniem lub pisaniem) w funkcjonowaniu organizmu ludzkiego, spowodowane są zakłóceniami występującymi podczas współpracy wyżej wymienionych kanałów zmysłowych. Są to: „zakłócenia praksji, zakłócenia zmysłu równowagi, reakcje na bodźce taktylne, zakłócenia w spostrzeganiu wizualnym”.
Zaburzenia integracji sensorycznej są wynikiem deficytów układu nerwowego, szczególnie mikrouszkodzeń obecnych w mózgu, a ich pierwsze symptomy uwidaczniają się już we wczesnym dzieciństwie. Występują u osób o zaburzonym rozwoju, ale dotyczą także 15-45% prawidłowo rozwijającej się populacji, dlatego też ważne jest rozpowszechnianie wiedzy na temat integracji sensorycznej nie tylko wśród specjalistów, ale również rodziców. Tworząc podstawy ciągle rozbudowywanej metody, dr Ayres opracowała Południowokalifornijski Test Integracji Sensorycznej służący diagnozowaniu deficytów,
jak również wyodrębnianiu preferowanego przez dziecko kanału sensorycznego.
Prawidłowa diagnoza jest podstawą do opracowania programu terapii SI polegającej na nauce prawidłowego reagowania na odbierane przez mózg bodźce i celowego
ich wykorzystania. Nauka ta przebiega w formie zabawy, podczas której wykonujemy takie ćwiczenia jak: bujanie na hamaku, piłce terapeutycznej, huśtawce, deskorolce, podskoki
na trampolinie i miękkim materacu, różnicowanie dźwięków z otoczenia, przewroty, przeciągania się, siłowanie, kręcenie na talerzy obrotowym. Funkcja terapeuty sprowadza
się tu do aranżowania ćwiczeń, tak aby reakcje adaptacyjne dziecka przybierały bardziej złożoną formę, przy ciągłym uwzględnianiu jego potrzeb i zainteresowań. Głównym celem terapii nie jest wyposażenie dziecka w poszczególne umiejętności, ale usprawnianie kanałów sensorycznych i procesów neurologicznych odpowiedzialnych za kształtowanie tych umiejętności w prawidłowym rozwoju. Konsekwencją tak prowadzonej terapii
jest podwyższenie poziomu funkcjonowania mózgu, a co za tym idzie - wzrost jakości procesów integracji.
Podsumowując rozważania na temat metody SI warto przytoczyć słowa dr Ayres kierowane do terapeutów SI przedstawiające jej własne stanowisko wobec tej metody: „integracja sensoryczna nie jest lekarstwem na wszystko i nie może dokonać cudu. Nie można stosować jej we wszystkich przypadkach. Jest efektywna jedynie w przypadku pewnych typów zaburzeń, (…) integracja sensoryczna nie jest substytutem rzeczywistej edukacji, może natomiast poprawić uczenie się i sprawić, że będzie ono łatwiejsze. (…) zawsze musisz wiedzieć, co robisz, dlaczego wybrałeś tę specyficzną terapię, jakich oczekujesz efektów,
w jaki sposób najlepiej stosować tę metodę”.
Cyt. za: V. F. Maas, „Uczenie się przez zmysły”, Warszawa 1998, s. 20.
Z. Przyrowski, „Dysfunkcje integracji sensorycznej i deficyty fragmentaryczne w zespole mózgowego porażenia dziecięcego”, [w:] „Dziecko niepełnosprawne ruchowo”, (red. E. Mazanek), Warszawa 1998, s. 41.
Por. V. F. Maas, dz. cyt., s. 18; P. Stobnicka-Stolarska, „Wspomaganie rozwoju mowy dzieci z niepełnosprawnością złożoną z wykorzystaniem elementów metody Integracji Sensorycznej. Część I”, „Rewalidacja” 2001 nr 1, s. 24.
M. Sekułowicz, „Metoda Integracji Sensorycznej w diagnozie i terapii dzieci z autyzmem”, [w:] „Terapie wspomagające rozwój osób z autyzmem”, (red. J. Błeszyński), Kraków 2005, s. 50.
E. Grzybowska, „Metoda integracji sensorycznej (SI) - nowy kierunek w usprawnianiu dzieci z dysfunkcjami mózgu”, [w:] „Współczesne tendencje w rehabilitacji”, (red. E. Tomasik, E. Mazanek), Warszawa 1998, s. 63.
Tamże, s. 64-65.
cyt. za: V. F. Maas, dz. cyt., s. 13.