Siarka
Siarka(S) reaguje z metalami i niemetalami, zwłaszcza po ogrzaniu. Z tlenem, w pobliżu swej temperatury wrzenia, tworzy produkt gazowy- dwutlenek siarki. Siarka jest szeroko stosowana w różnych gałęziach przemysłu, a także do dezynfekcji i jako fungicyd ( środek grzybobójczy). Siarka nie jest rozpuszczalna w wodzie i dlatego nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Wydalana jest z kałem. Przyjęta do organizmu w większych ilościach w pewnym stopniu redukuje się do siarkowodoru, który może wywołac objawy lekkiego zatrucia. Siarka może się wchłaniac przez skórę, gdy jest stosowana w lecznictwie w postaci płynów lub maści. Pył siarki może wywołac miejscowe podrażnienie dróg oddechowych.
Dwutlenek siarki(SO2) jest bezbarwnym gazem o ostrym zapachu. W roztworze wodnym ma odczyn kwaśny. Wykazuje zarówno właściwości redukujące jak i utleniające-utlenia siarkowodór do wolnej siarki. Największe ilości dwutlenku siarki powstają w wyniku spalania węgla, ropy, benzyny, a także w wyniku działalności przemysłu chemicznego i hutniczego. Używany jest w wielu gałęziach przemysłu. Bywa również używany jako środek konserwujący w przetwórstwie żywności pochodzenia roślinnego.
Dwutlenek siarki wchłania się przez drogi oddechowe.
DO OSTRYCH ZATRUC dochodzi najczęściej nawet przy nie dużym stężeniu dwutlenku siarki w powietrzu. Pierwsze objawy to podrażnienie błon śluzowych, dróg oddechowych i spojówek. Powoduje ostry nieżyt górnych dróg oddechowych. W następstwie dłuższego kontaktu występuje podrażnienie dolnych odcinków dróg oddechowych, przekrwienie, obrzęk i wysięk co prowadzi do śmierci z objawami obrzęku płuc i uduszenia. Zatrucia śmiertelne mogą wystąpic w razie nagromadzenia się dużych ilości dwutlenku siarki w powietrzu i równoczesnego wystąpienia niekorzystnych warunków meteorologicznych, np. dużego zamglenia utrzymującego się przy ziemi. ZATRUCIOM PRZEWLEKŁYM towarzyszą też zmiany w morfologicznym obrazie krwi, a także zaburzenia smaku i powonienia. Stałe narażenie na działanie małych stężeń dwutlenku siarki powoduje wystąpienie pewnego rodzaju tolerancji na jego działanie, co jest związanie z pojawieniem się obfitej wydzieliny podrażnionej błony śluzowej. Stwierdzono, że nawet małe stężenie dwutlenku siarki w powietrzu jest stosunkowo dobrze wyczuwalne powonieniem i smakiem. Oceny narażenia na działanie dwutlenku siarki dokonuje się oznaczając NDS związku w powietrzu.
Trójtlenek siarki(SO3) jest cieczą. Na powietrzu dymi i jest łatwo lotny, w wilgotnym powietrzu tworzy mgłę, składającą się z kwasu siarkowego i wody. Bardzo łatwo łączy się z wodą tworząc kwas siarkowy i pirosiarkowy. Reaguje z wieloma tlenkami metali, tworząc sole. Trójtlenek siarki występuje również w postaci 20-25% roztworu w kwasie siarkowym. Ciecz taka nosi nazwę oleum lub dymiący kwas siarkowy.
Kwas siarkowy i jego sole
Jest bezbarwną, przezroczystą cieczą o konsystencji oleistej. Z wodą miesza się w każdym stosunku z wydzieleniem dużej ilości ciepła. Należy do mocnych kwasów, powyżej 50oC wydziela trójtlenek siarki, który z parą wodną tworzy białą mgłę. Dzięki temu, że bardzo dobrze miesza się z wodą służy do odwadniania; działając na związki organiczne może spowodowac ich zwęglanie. Na szkodliwe działanie kwasu siarkowego są narażeni ci pracownicy zakładów chemicznych, w których kwas siarkowy jest szeroko stosowany, a także pracownicy zatrudnieni przy ładowaniu akumulatorów, ponieważ w tym procesie wydziela się wodór i znaczne ilości par kwasu siarkowego. Kwas siarkowy i trójtlenek siarki działają silnie drażniąco i żrąco na wszystkie tkanki. Bardzo niebezpieczne jest jego działanie na błony śluzowe. Na skórze kwas siarkowy wywołuje ciężkie oparzenia. Duże stężenie powoduje ostre stany zapalne błon śluzowych i obrzęk płuc lub odoskrzelowe zapalenie płuc. Małe stężenia par kwasu siarkowego w powietrzu powodują podrażnienia, wywołując odruchy kaszlu, kichanie oraz obfite wydzielanie śluzu. Mogą powstac również nadżerki na błonie śluzowej nosa. Wyczuwalne stężenie par wynosi 40 ug/dm3, natomiast oddychanie nie jest możliwe przy stężeniu 4 mg/dm3.
Siarczany są solami kwasu siarkowego, a także są to estry tego kwasu i sole nieorganiczne szeroko stosowane w przemyśle chemicznym, papierniczym i farbiarskim oraz do produkcji nawozów sztucznych( stanowią związki metali takich jak np. bar, ołów, wapń, magnez). Siarczany powstają w wyniku rozpuszczenia metalu lub wodorotlenku metalu w kwasie siarkowym. Większośc siarczanów rozpuszcza się wodzie. Wyjątek stanowi siarczan baru jako papka barytowa połykany jest przez ludzi przed wykonaniem zdjęcia RTG żołądka. Kilka siarczanów występuje w złożach naturalnych i mogą być wydobywane z głębi ziemi, np. minerał alabaster i gips, który jest formą siarczku wapnia. Najważniejszymi przedstawicielami grupy siarczanów są: gips, baryt, anhydryt i kainit.
Siarkowodór(H2S)
Jest bezbarwnym gazem o zapachu zgniłych jaj, zapach jest bardzo silny i wyraźnie wyczuwalny. Dobrze rozpuszcza się w wodzie, przez gotowanie daje się całkowicie usunąc. W powietrzu pali się niebieskawym płomieniem tworząc w zależności od dostępu tlenu, wodę, siarkę koloidalną lub dwutlenek siarki. Siarkowodór jest reduktorem. Naturalnym źródłem siarkowodoru są gazy wulkaniczne, niektóre gatunki gazu ziemnego i ropy naftowej, a także wody mineralne. Powstaje również w procesach rozkładu gnilnego związków organicznych, dlatego w dużych stężeniach może występowac w kanałach, dołach kloacznych, ściekach, zbiornikach odpadowych. Jako surowiec rzadko jest stosowany w procesach przemysłowych, może natomiast byc produktem ubocznym procesów technologicznych. Siarkowodór wchłania się łatwo przez płuca, jedynie w małym stężeniu przez skórę. Wydala się częściowo w postaci niezmienionej przez płuca, a także, po utlenieniu w organizmie do kwasu siarkowego, wydala się z moczem w postaci wolnych lub sprzężonych siarczanów. Pewna ilośc wchłoniętego siarkowodoru rozkałada się we krwi i tkankach z wydzieleniem siarki, która z nierozłożonym siarkowodorem tworzy wielosiarczki(H2Sn). Siarkowodór powoduje zaburzenia, a czasami nawet porażenie oddychania wewnątrzkomórkowego, blokując aktywne żelazo w oksydazie cytochromowej. Związek ten działając nawet w małych stężeniach, łączy się łatwo z innymi metalami, blokując działanie enzymów zawierających metale w grupie prostetycznej. Siarkowodór prawdopodobnie jest również przyczyną uczynnienia grup sulfhydrylowych glutationu. Stwierdzono, że siarkowodór nie łączy się z hemoglobiną, daje natomiast połączenia z methemoglobiną(sulfohemoglobina). Siarkowodór powoduje anoksję i bezpośrednie uszkodzenie komórek OUN. Pod jego wpływem uszkodzeniu ulegają nerwy obwodowe oraz układ krwiotwórczy. Ekspozycja inhalacyjna powoduje podrażnienie dróg oddechowych i oczu, obrzęk i przekrwienie płuc, a także ślinienie, obfite poty, przyspieszenie tętna, wzrost ciśnienia krwi, mdłości, wymioty, utrata łaknienia.
W dużych stężeniach działa bardzo gwałtownie, następuje nagłe zatrzymanie oddechu, utrata przytomności. Śmierc w skutek uduszenia występuje w ciągu kilku minut. Późne następstwa ciężkich zatruc to: zapalenie płuc, trwałe zaburzenia obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego. Skutkiem przewlekłego narażenia na działanie małych stężeń są bóle głowy, łatwe męczenie się, nudności, zawroty głowy, niepokój i zwiększona pobudliwośc, stany zapalne dróg oddechowych i zapalenie spojówek. Oceny narażenia na działanie siarkowodoru dokonuje się drogą pomiarów jego stężeń w powietrzu.
Disiarczek węgla(CS2)
Jest bezbarwną lub jasnożółtawą cieczą o przykrym zapachu zgniłej kapusty. Z powietrzem tworzy mieszaniny wybuchowe. Jest szeroko stosowany w przemyśle chemicznym , gumowym a także w górnictwie, wchodzi w skład różnych pestycydów, stosowany jest jako środek do utrzymania świeżości owoców. Jest on wydalany przez te zakłady do atmosfery stanowiąc zagrożenie dla zdrowia zamieszkałej w ich pobliżu populacji.Disiarczek węgla ma zdolnośc do reakcji in vivo z aminokwasami.
Disiarczek węgla wchłania się w postaci par z dróg oddechowych. Ciekły disiarczek węgla i jego roztwory wodne dobrze wchłaniają się przez nieuszkodzoną skórę. Około 10% wchłoniętego disiarczku węgla wydala się u ludzi przez płuca w stanie niezmienionym, główna częśc wydala się z moczem w postaci metabolitów, takich jak: tiomocznik, ditiokarbaminian i związki tiazolidynowe (czynniki chelatujące jony miedzi i cynku) sprzężone z kwasem glukuronowym lub siarkowym. Działanie toksyczne disiarczku węgla związane jest z jego właściwościami litofilnymi i łatwym przenikaniem do ośrodkowego i obwodowego UN oraz z rolą chelatującą jony metali przez metabolity powstałe w czasie biotransformacji.
ZATRUCIA OSTRE gł. przy dużych stężeniach: niepokój, podrażnienie błon śluzowych, niewyraźne widzenie, nudności, wymioty, utrata przytomności, porażenie oddechu, zgon. Na skórze: zaczerwienienie i pieczenie, pękanie i złuszczanie, oparzenia drugiego stopnia. Doustne zatrucie: ból głowy, wymioty, sinica, zaburzenia oddychania, spadek ciśnienia krwi, utrata przytomności, drżenie mięśni, drgawki, zgon.
ZATRUCIA PRZEWLEKŁE utrata czucia w kończynach i osłabienie mięśniowe, później pobudliwośc, depresja psychiczna, utrata pamięci, niewyraźne widzenie, utrata łaknienia, bezsennośc, zawroty głowy, osłabienie i zespół parkinsoidalny. W badaniu dna oka stwierdza się wrastanie naczyń krwionośnych do siatkówki, rozszerzenie tętniczek siatkówki oraz zblednięcie tarczy nerwu wzrokowego, zniesienie odruchów rogówkowych i źrenicowych.
Oznaczenie stężenia par disiarczku węgla dokonuje się metodą spektrofotometryczną lub za pomocą chromatografii gazowo-cieczowej. Bardzo pomocne w ocenie narażenia jest oznaczenie obecności w moczu metabolitów disiarczku węgla.