Podział zabaw wg Rudika, wychowanie przedszkolne(1)

W trakcie zabawy tematycznej dziecko przekazuje różne treści fabularne
np. zabawa w lekarza, sklep, szkołę. Dziecko inscenizuje wtedy małe
przedstawienie, dobierając do niego odpowiednie rekwizyty. Dlatego też
zabawy tego typu nazywane bywają: inscenizacyjnymi, dramatycznymi lub w
role. Przedmioty, które dziecko używa mają charakter umowny, zastępczy.
Również ruchy i czynności mogą być umowne i skrótowe. Nie są realnie
użyteczne, lecz zyskują wartość i znaczenie symboli. Z wiekiem bierze w nich
udział coraz więcej osób. Zaś przebieg i struktura zabawy zależy nie tylko
od tematu, ale także od wieku i poziomu umysłowego dziecka, np. w młodszym
wieku szkolnym tematem zabaw stają się zajęcia szkolne. Często też odgrywa
rolę służebną wobec nauki i obowiązków szkolnych. Odgrywa także dużą rolę w
rozwoju percepcji przedstawień teatralnych i filmów a także czytelnictwa.

Zabawy konstrukcyjne.

Do zabaw konstrukcyjnych zalicza się te wszystkie czynności zabawowe, w
wyniku, których powstaje określony wytwór, niezależnie od tego czy został
sporządzony z określonego materiału, rękami dziecka, czy też

powstał w wyobraźni dziecka. W tego rodzaju zabawach dziecko świadomie dąży
do sporządzenia jakiegoś wytworu i dostrzega rezultat swych działań. S.
Szuman zwraca uwagę, iż u dziecka podobnie jak u dorosłych, rozwija się
stopniowo proces uświadamiania sobie własnych i cudzych sposobów działania,
odróżniania sposobów skutecznych od nieskutecznych.

Zabawa konstrukcyjna zależy od rodzaju doświadczeń dziecka. Na jej
rozwój wpływają warunki, w jakich dziecko się wychowuje, a w szczególności
dostęp do materiałów i narzędzi, które odgrywają główną rolę w zabawach
konstrukcyjnych. Zabawy konstrukcyjne kształcą precyzją ruchów, myślenie i
wyobraźnie dziecka, rozwijają jego uwagę, wytrwałość, systematyczność i
umiejętność pokonywania przeszkód. Dziecko powinno umieć cieszyć się własnym
dziełami uczyć się krytycznie je oceniać. Obserwacje zachowania dziecka w
czasie zabaw konstrukcyjnych może dostarczyć materiału na temat
indywidualnych cech jego charakteru i osobowości. W młodym wieku szkolnym
pod wpływem zajęć technicznych przeradzają się w różnego rodzaju
majsterkowanie.

Zabawy dydaktyczne.

Rodzaje i formy zabaw dydaktycznych są bardzo różnorodne. Ich wspólną
cechą jest to, że nie są bne wynikiem swobodnej twórczości dziecka, lecz
wymagają podporządkowania się określonym warunkom, regułom podanym przez
instrukcję i są ukierunkowane na fikcyjny cel. Zabawy dydaktyczne są dla
dziecka bardzo atrakcyjne, sprawiają im wiele przyjemności. Zalicza, się do
nich: loteryjki, układanki, rebusy, krzyżówki, gry stolikowe np. chińczyk,
karty logiczne itp. Mogą w zabawowy sposób utrwalać zasady pisowni,
doskonalić technikę czytania, uczą matematycznego myślenia, mogą również
nadać nauce charakter zabawy: są wykonywane w różnych kontekstach, co
sprzyja wyrabianiu giętkości myślenia i rozwijaniu fantazji dzieci. Zabawy
dydaktyczne dają szansę dzieciom o różnych możliwościach.

Zabawy ruchowe.

Treść zabaw i gier ruchowych może być różna. Ich znaczenie wychowawcze
jest bardzo duże. Mogą być prowadzone w domu, na podwórku lub w
pomieszczeniu np. świetlica. W zabawach ruchowych dzieci uczą się
przestrzegać najprostszych zasad postępowania, współdziałania ze sobą, stają
się bardziej spostrzegawcze, zdyscyplinowane, uważne i przedsiębiorcze.
Przede wszystkim zaś wywierają dodatni wpływ na rozwój motoryczny dziecka.
Zabawa ruchowa dziecka to prosta forma oparta na naturalnych ruchach
motorycznych człowieka - jego podstawowych ruchach lokomocyjnych. W trakcie
zabawy zmienia się liczba uczestników co nie wpływa na przebieg zabawy.
Występuje w niej rywalizacja indywidualna, a nie zespołowa. Dziecko może
porównywać własne umiejętności z umiejętnościami innych dzieci. Zabawa
ruchowa jest zawsze dostosowana do możliwości psychofizycznych dziecka,
umiejętności koncentracji, uwagi itp. Można w niej stosować podział na
mniejsze zespoły w celu zwiększania intensywności ruchu.

Gra ruchowa.

Jest wyższą forma zabawy ruchowej. Obowiązują w niej ostrzejsze
przepisy i występują bardzo skomplikowane formy ruchu. Drużyny rywalizują i
współdziałają między sobą. Gry ruchowe wymagają osoby prowadzącej. Występują
w niej określone prawidła a każdy uczestnik ma określone miejsce.
Uczestnictwo w grach ruchowych jest dużym obciążeniem psychicznym ( ze
względu na efekt końcowy gry) dla osób mniej zaawansowanych technicznie. W
młodym wieku szkolnym zabawa przestaje być dominującą formą działalności
dziecka. Jej miejsce zajmuje szkoła i nauka. Zabawa zaś schodzi na dalszy
plan. Jest to czas, gdy dominować zaczynają zabawy zespołowe (wcześniej
występowały zabawy indywidualne i równoległe). Charakterystyczne w tym wieku
są zabawy oparte na pewnych zasadach, regułach i przepisach - gry.

Gry należą do czynności podejmowanych dla przyjemnego spędzania czasu,
dla rozrywki. Nie należy przez to rozumieć, że są one mało ważne. Dobre
samopoczucie człowieka zależy między innymi, od należytego dozowania takich
elementów, jak praca, wypoczynek i rozrywka.

Obok walorów relaksowych (rekreacyjnych) pedagogowie dostrzegają
jeszcze inne zalety uprawiania gier. Uważają, że przez właściwe ich
stosowanie można wpływać na rozwój różnych cech osobowości i intelektu
młodego człowieka, a także oddziaływać terapeutycznie w przypadku różnych
opóźnień i zaburzeń rozwojowych. Gry uczą działania w zespole, wyrabiają
refleks i szybką orientację, sprawność ruchową i zręczność rąk. Rozwijają
wiedzę i niektóre funkcje intelektualne, takie jak myślenie, pamięć, mowa.
Udział w dobrze organizowanych grach sprzyja również kształtowaniu cech:
charakteru: panowania nad sobą, wytrwałego dążenia do celu, umiejętności
pokonywania trudności itp. W trakcie uprawiania gier, w których nowe pomysły
uczestników w zakresie punktacji, regulaminu, tworzenia nowych odmian są
bardzo wskazane, wychowankowie mogą rozwijać samodzielność i inicjatywę.

Terapeutyczny, czyli leczniczy walor gier jest coraz częściej doceniany
przez psychologów i pedagogów zajmujących się usuwaniem różnego rodzaju
zaburzeń i zahamowań w rozwoju dzieci. Stosowanie gier może wyrównać także
niedobory, jak zwolniony refleks, trudności w postrzeganiu, myśleniu i
orientacji przestrzennej. Odpowiednio dobrane gry mogą pomóc w zmniejszeniu
nadmiernej ruchliwości wychowanków, braku opanowania, a także stopniowo
usunąć zbytnią nieśmiałość lub zahamowania w kontaktach i współdziałaniu z
rówieśnikami. Każda gra musi być dostosowana do poziomu wiedzy, stopnia
rozwoju fizycznego uczestników oraz ich zainteresowań. Czas trwania gry
zależy od sytuacji zewnętrznej, czyli wolnego czasu, którym dysponuje grupa
i od sytuacji wewnętrznej, czyli stopnia zainteresowania grami, zmęczenia,
znużenia. Uczestnicy muszą dokładnie zrozumieć reguły gry, powinni mieć
możliwość zadawania pytań i wyjaśnienia wątpliwości. Sędziowanie polega na
kontroli przestrzegania reguł gry i zachowania się uczestników. Przepisy te
regulują układ sił bawiących się grup dzieci. Grupy te walczą ze sobą,
współzawodniczą lub wzajemnie się wspierają. W takiej zabawie każde dziecko
ma swoją pozycję uzgodnioną z innymi uczestnikami zabawy. Zabawę scala i
kieruje nią silna emocja społeczna oraz wyraźne niewzruszone reguły
zachowania w toku gry. Zespołowe zabawy ruchowe przeradzają się później w
sport uprawiany grupowo i indywidualnie.