Przełom dźwiękowy - nowy alians z literaturą
Powstanie sztuki filmowej uzależnia się zarówno od postępu technicznego jak i przemian cywilizacyjnych. W roku 1927 wypuszczono na ekrany kin pierwszy film dźwiękowy Śpiewak jazzbandu, w reżyserii Alana Croslanda za sprawą wytwórni „Warner Brothers”.
Twórcy filmowi bardzo szybko doszli do wniosku, że zmieniają się zapotrzebowania i oczekiwania odbiorców. Z czasem sam ruchowy obraz nie wystarczał w procesie filmowej narracji. Wprowadzono więc do filmów wewnątrzujęciowe napisy, które pełniły funkcje pomocnicze i informacyjne. Jednak dla filmów o zawiłej fabule ten zabieg okazał się niewystarczający. W tzw. erze pogriffithowskiej słowo pisane zaczęło scalać różne elementy narracji. Dzięki temu uzyskano usprawniony tok wypowiedzi. Rozbudowane napisy międzyujęciowe spełniały różne funkcje, np. motywowały działanie postaci, czy wyjaśniały obrazy kolejnych zdarzeń. Przykładem filmu o rozbudowanych napisach między ujściowych jest Męczeństwo Joanny d'Arc z 1927 roku. Twórcy takiego kina szukali pomysłu jak rozwinąć tę formę przekazu. Skupiali się na urozmaicaniu napisów filmowych. Zatrudniano specjalnych artystów - grafików, którzy tworzyli z napisów kompozycje plastyczne. Kolejna metoda na urozmaicenie tej formy to nadawanie napisom „szkicu literackiego”. Wzorowano się na pompatycznym stylu poezji. Z czasem te środki wyczerpywały się, nie przyniosły już takiego sukcesu.
Przełom dźwiękowy zmienił myślenie o sztuce filmowej. Różnego rodzaju zabiegi, eksperymenty, które mały przybliżyć kino nieme poszły w zapomnienie. Pierwsze lata przełomu dźwiękowego to poetyka music-hallu i komedii muzycznej, wykorzystywanej już wcześniej, tyle że poza kinem. Dźwięk oraz wprowadzenie do filmu mowy ojczystej zacieśniły stosunki z literatami i przybliżyło do poziomu amerykańskiego. Jednak produkcja takich filmów była ograniczona przez panujący ogólnie kryzys ekonomiczny. Film takiego typu wiązały się z wysokimi kosztami dystrybucji. Początki to odwzorowywanie amerykańskich „talkiesów” oraz widowiska estradowo-kinowe. Nie cieszyły się one zbyt długo popularnością wśród widzów ze względu na niski poziom artystyczny i techniczny. Zdecydowano się podjąć próby udźwiękowienia samych filmów najpierw muzyką, a następnie słowem. W tym okresie równocześnie realizowane były filmy nieme, nieme i dźwiękowe, dźwiękowe oraz filmy w pełni udźwiękowione. Te ostatnie wymagały jeszcze dużo pracy. Aktorzy nie potrafili wypowiadać słów w sposób estetyczny i przyjemny dla odbiorcy. Twórcy tych filmów mieli również problem z synchronizowaniem dźwięku i obrazu. Pomimo tych wad przełom dźwiękowy otworzył przed twórcami filmowymi wiele możliwości rozwoju. Ciągnęło to za sobą kolejne konsekwencje, a mianowicie twórcy musieli pogłębiać swoją wiedzę zarówno aktorską jak i operatorską czy montażową. Koszty jakie wiązały się z wprowadzeniem do kin dźwięku spowodowały rozbudowę zaplecza, ale także kryzys kinematograficzny. Producenci filmowi i reżyserowie musieli stworzyć nowy język ruchomych obrazów oraz przeprowadzić reformę kina jako instytucji kulturalnej. Kolejnym etapem rozwoju miały być lata trzydzieste. Rozwijała się współpraca ze środowiskiem literackim i tak zaczęły powstawać filmowe adaptacje literatury, m.in. Józefa Lejtesa, które stanowiły o przyszłości filmu polskiego.
Film artystyczny i kultura filmowa
Połączenie filmu i literatury wpisało się w ogólny model kulturowy okresu dwudziestolecia międzywojennego. Według Stefana Żółkiewskiego zadecydowały o tym różne czynniki m.in. rozwój nowych form komunikacji oraz nowy typ odbiorcy. Lata dwudzieste na stałe utrwaliły miejsce w kulturze polskiemu filmowi.
Duży rozwój kultury filmowej da się zauważyć w latach trzydziestych. Młodzi miłośnicy kina wywodzący się z różnych grup społecznych powoływali do życia różnego rodzaju kluby filmowe, które miały za zadanie popularyzować ten dział kultury. Odchodzono od treściowych melodramatów i zaczęto tworzyć filmy o tematyce społeczno-obyczajowej.
W ramach poszczególnych grup filmowych organizowano różne pokazy filmowe czy dyskusje. Poruszana przez młodych ludzi problematyka społeczno-obyczajowa zaowocowała złączeniem się programowo z grupą „Przedmieście”. Owoc ich pracy został wydany w 1938 roku w postaci adaptacji powieści Heleny Boguszewskiej i Jerzego Kornackiego Wisła. Film został wyreżyserowany przez członków „START-u”(warszawskiej grupy artystycznej zajmującej się adaptacjami literackimi).
Ośrodek krakowski czerpał z warszawskiej grupy START i kierował się filmową praktyką twórczą.
Dzięki wszystkim tym zabiegom zmienił się stosunek świata literackiego do sztuki filmowej, która zaczęła być pojmowana przez nich jak sztuka artystyczna, a nie jak forma zarobku.
W latach trzydziestych produkowano wysokonakładowe czasopisma z dziedziny sztuki filmowej takie jak: warszawskie „Kino”, „Kino dla Wszystkich”, „Nowości Fotograficzne”, „Przegląd Filmowy, Teatralny, Radiowy”.
W trzeciej dekadzie duży wpływ na przełom dźwiękowy mieli pisarze w procesie produkcji filmowej. Pełnili oni role scenarzysty, kierownika produkcji, autora piosenek czy dialogów. Bardzo popularne i cenione w tym okresie kina były piosenki szlagierowe.
Literatura towarzysząca X muzie stała się coraz bardziej powszechna, popularna. Obie te dziedziny sztuki skupiły się na korzyściach płynących z ich współpracy.
W czwartej dekadzie złote lata osiągnęła komedia filmowa po świetlanym okresie kabaretu literackiego. Na kształt artystyczny tradycji literackiej miał wpływ melodramat filmowy. Miał określoną tematykę i sposoby narracji, które wywodziły się np. z poetyki. Twórcy wykorzystywali spisaną historię miłosną z typowym dla tego gatunku kanonem modelu fabularnego. Sposób i styl narracji był uproszczony do minimum. Melodramat był w tym okresie najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem.