Helena Marzec - wykłady z dnia 8 maja 2011 roku. Nr 4

Temat - Bezdomność jako problem społeczny

Pojecie bezdomności; rodzaje bezdomności; przyczyny bezdomno; przyczyny zjawiska przeciwdziałania bezdomności

Bezdomność należy rozpatrywać jako zjawisko społeczne, jako przejaw patologii, jako nasilający się problem społeczny. Treść pojęcia zależy os osiągnięć cywilizacyjnych
i zwyczajów rzutujących na poziom kultury mieszkaniowej danego społeczeństwa.

Pojęcie bezdomności powinno być odnoszone do wzorów obyczajowych, określających sposoby zaspakajania potrzeb mieszkaniowych, które decydują o uznaniu za mieszkanie, miejsca, celu użytkowanego, także przyjętych standardów, ocen i przeżyć indywidualnych, które dają poczucie posiadania mieszkania - domu.

„Bezdomność można określić jako względnie trwałą sytuację człowieka pozbawionego dachu nad głową albo nie posiadającego własnego mieszkania”

Stan ten może być efektem dobrowolnie wybranego stylu życia np. włóczęgostwo, decyzji desperackich np. uchodźctwo, bądź też własnych, bądź też cudzych zachowań dewiacyjnych np. wykwaterowanie osób naruszających przepisy prawa lokalowego czy odtrącenie od rodziny czy też zdarzeń losowych.

Bezdomność w Polsce i świecie istniała od zawsze. Bezdomność nie jest skutkiem jedynie niekorzystnych uwarunkowań socjalnych np. bezrobocie czy braku mieszkania- to także efekt zmniejszonej zdolności do samodzielnego życia. Bezdomnych należy pojmować jako ludzi
w kryzysie, którzy zostali wykluczeni społecznie, nie są przystosowania do życia
w społeczeństwie zorganizowanym.

Rodzaje bezdomności

1. Bezdomność z wyboru, które jest następstwem powziętych decyzji przez danego człowieka.

2. Bezdomność z konieczności, która dotyka człowieka wbrew jego woli i jest odczuwane jako stań frustrującej deprawacji ze wszystkimi konsekwencjami psychicznymi, traktowane jest jako wyraz upośledzenia społecznego czy dyskryminacji.

3. na podstawie sytuacji faktycznej i stosunku do niej wyróżniono bezdomność sensu stricte - nazywaną rzeczywistą bądź jawną i oznacza brak swojego mieszkania
   i jednocześnie jakkolwiek innego możliwie stałego , choćby zastępczo traktowanego schronienia, jako przystosowanego do zamieszkania. Jest to ekstremalna postać bezdomności, bowiem przejawia się z jednej strony brakiem jakiegokolwiek dachu nad głową z drugiej zaś strony znamionuje ludzi zwanych w gwarze podkultur zwanych gigantami - czyli osób, które na skutek zdarzeń losowych lub własnego wyboru prowadzą tułaczy tryb życia, czemu zwykle towarzyszy pozorna bądź autentyczna akceptacja tego stanu rzeczy także skumulowania różnego rodzaju zaburzeń psychosomatycznych czyli dewiacji.

4. Bezdomność sensu largo - nazywana utajoną bądź społeczną - opiera się na ocenie posiadanego lokum jako nie spełniającego kryterium, ze względu na jaskrawe odstępstwa od minimalnych standardów mieszkaniowych, czy też ze względu na kulturowo usprawiedliwione aspiracje. Wywołuje to poczucie dyskomfortu i sprzeciw wobec warunków pociągających za sobą deprywację utrzymanych w granicach społecznej akceptacji potrzeb tego rzędu. Ten typ bezdomności jest znamienny dla mieszkańców slumsów, ruder,, pensjonariuszy opieki społecznej i mieszkań zastępczych oraz osób pozbawionych wbrew własne woli i staraniom możliwości prowadzenia samodzielnego gospodarstwa domowego.

Przyczyny bezdomności

Przyczyny bezdomności związane są zmianami demograficznymi trudno kierowanymi, wiążą się z ruchliwością społeczną, recesją gospodarczą i sprzężonym nią bezrobociem oraz ubożeniem społeczeństwa, z niedowładem polityki mieszkaniowej ( brak tanich mieszkań, kurczeniem się zasobów mieszkań komunalnych, wzrostem mieszkań czynszowych) wiążą się z ograniczeniem nakładów na pomoc społeczną, niedostatkiem zakładów czasowego pobytu, oraz instytucji ciągłej opieki nad osobami niezdolnymi do rozwiązywania samodzielnego - związanych z problemami mieszkaniowymi. Bezrobocie kumuluje się zazwyczaj z różnymi rodzajami patologii indywidualnej, alkoholizmu, przestępczości, prostytucji, narkomanii, rozpadem więzi rodzinnych, włóczęgostwem, łączy się z zaburzeniami psychicznymi, z konfliktami na tle obyczajowym z odtrącenie niesamodzielnych członków rodziny ( samotne matki, chorzy na AIDS, dzieci porzucone, zniedołężniali ).

Zachowania patologiczne ludzi bezdomnych są też ściśle powiązane z ich sytuacją życiową, że niejednokrotnie jest trudno określić co jest przyczyną a co skutkiem bezdomności..

Przyczyny bezdomności z wyboru sprowadzają głównie z odrzucenia przez jednostkę norm i wzorów obyczajowych funkcjonujących w społeczeństwie.

Bezdomność przez te jednostki przyjmowana jest z obojętnością a nawet czasami doszukuje się w nich cech pozytywnych. Osoby te maja bardzo niskie aspiracje życiowe, niski poziom potrzeb, doceniają wolność a także nie krępują się wyborów stylu życia
a także unikają trwałych związków, trwałego zatrudnienia.

Deklarowana niska wartość domu jest spowodowana brakiem nadziei na jego uzyskanie, jakichkolwiek szans na stabilizację. Ta grupa ludzi wytwarza swoista podkulturę, oparta na swoistym stylu wartości.

Bezdomność z konieczności - jest zjawiskiem patologii społecznej, na których wpływ ma system polityczny, społeczny, założenia ustrojowe prawne, polityka socjalna państwa. Ten rodzaj bezdomności młodzieży rozpoczynającej własne życie , ludzi dotkniętych ubóstwem , nieuleczalnie chorych wymaga decyzji politycznych i rozwiązań środowiska lokalnego, środowiska centralnego dużych aglomeracji administracyjnych. Rozmiary tego zjawiska nie są rejestrowane, w chwili obecnej około pół miliona osób - bezdomni, z czego połowa zamieszkuje duże aglomeracje 25% pochodzi ze wsi.

Największa grupę bezdomnych stanowią osoby z wykształceniem zawodowym, około 45%, z wykształceniem podstawowym 36%, średnim 18% i niewielkim % z wykształceniem wyższym. Zjawisko bezdomności przybrało formę masową i obejmuje, kobiety jak i mężczyzn. W placówkach dla bezdomnych przebywają często kobiety oczekujące dziecka, które są niezamężne i legitymują się pełnym i niepełnym wykształcenie średnim, co 5 kobieta ma wyuczony zawód, a 50% badanych kobiet wychowywały się w domu dziecka, pozostałe kobiety były odrzucone przez własne rodziny. Wśród kobiet - to chorzy psychicznie, upośledzone umysłowo czy też uzależnione od alkoholu czy narkotyków, SA tez osoby karane, uprawiające prostytucje. Około 60% kobiet pozostanie urodzone dziecko w przytułkach. W męskiej populacji bezdomnych dominują ludzie starsi, średnia wieku 44 lata, w tym ¾ kawalerowiei rozwiedzeni, którzy nie utrzymują kontaktu z rodziną w 50% bezdzietni, około 50% pochodzi z miast, 75% wywodzi się z rodzin wielodzietnych, 43% ma ukończoną szkołę podstawową, zasadniczą zawodową 17%, 17 % ma pełne wykształcenie średnie, 58% to wykwalifikowani robotnicy, 26% nie ma zawodu.

Bezdomnymi stali się w wyniku uzależnienia alkoholowego, powikłania na tle alkoholowym, zaburzenia psychiczne, psychozy alkoholowe.

Jak przeciwdziałać?

Współczesne formy bezpośredniej pomocy dla bezdomnych oparte są na systemie różnych pod względem przeznaczenia organizacji społecznych, statusu prawnego instytucji prowadzących przez państwo, samorządu lokalnego, kościoły i związki wyznaniowe, stowarzyszenia, które na zasadzie zbieżności zadań da się sprowadzić do
3 typów:

1. zakłady dysponujące kwaterami zastępczymi

2. zakłady długoterminowego pobytu dla wyselekcjonowanej kategorii bezdomnych z programu pomocy dostosowanej do ich sytuacji

3. zakłady poprzestające na zapewnieniu noclegu

Zapobieganie skutkom bezdomności jest obowiązkiem nie tylko wyspecjalizowanych instytucji ale także obywateli. Należy ujednolicić system pomocy świadczonym dla bezdomnych, profilaktyki tego zjawiska, czy też wyeliminować nietolerancję spoleczna wobec bezdomnych.

---