Kwestie społeczne w pedagogice

13.03.2011

wykład nr . 1

Temat : problemy społeczne w dobie zmian ustrojowych.

K. Gorlach Labirynty współczesnego społeczeństwa

Milewski podstawy ekonomi

Mińkiewicz Społeczne determinanty patologii rodziny w Polsce

Gorilowska Polska bieda

Cechy istotne dla społeczeństwa:

• Zmienność -

skala i intensywność zmian, które się dokonuje w obrębie społeczeństwa zależą od wielu czynników od ich charakteru gwałtowności tempa tych zmian i obszarów na których te zmiany występują jednakże najważniejszą są dwa aspekty zmian społecznych a mianowicie określenie ich przyczyn i przebiegu a także rezultaty owego procesu określone jako konsekwencje zmiany społecznej .

Szczególnym przypadkiem zmiany społecznej, którą obecnie przezywa społeczeństwo polskie jest to transformacja ustrojowa (systemowa).

Milewski wyjaśnia, że transformacja jest to proces przekształceń politycznych, gospodarczych i społecznych prowadzący do przejścia od jednego ustroju politycznego oraz systemu ekonomicznego do drugiego, który charakteryzuje się odmiennymi cechami jakościowymi...

Zmiany społeczne dokonuje się w społeczeństwie w ramach transformacji, polegają na przeobrażeniu się modernizacji instytucji politycznych i ekonomicznych w kierunku ładu instytucjonalnego właściwego społeczeństwu opartego na gospodarce rynkowej i demokratycznym systemie politycznym.

Procesy przeobrażeń ekonomicznych stwarzają nowe obszary nierówności społecznej.

Problemy społeczne powstały wyniku dokonywania się zmian ustrojowych (systemowych) mają aspekt instytucjonalny polegający na nie dopasowaniu skutków społeczeństwa a szczególnie jego instytucji do nowej sytuacji.

Innym ważnym aspektem są powstałe i pojawiające się nierówności między ludźmi oparte na splocie niekorzystnych deprywacji ekonomicznej i moralnej.

Najważniejszy aspekt niedostosowania się poszczególnych ludzi do nowej sytuacji społecznej, gospodarczej.

Proces zmian (transformacyjny) powoduje to, że większość przypadków degradacji materialnej dokonało się nagle i nieoczekiwanie co w znaczącym stopniu utrudniło opracowanie odpowiedniego programu pomocy dla większości polskich rodzin.

Polityka poprzedniego ustroju dążyła do niwelowania różnic społecznych we wszystkich dziedzinach.

Obecnie występuje zauważalny i pogłębiający się proces zajmowania uprzywilejowanych pozycji materialnych przez większość grupę społeczną ludzi.

Dzisiaj kluczowego znaczenia nabierają różnice dotyczące pozycji ekonomicznej poziomu i stylu życia wykształcenia różnicę szans i awansu, kręgów przyjaciół, znajomych ich wpływów, różnice między bogatymi a ubogimi.

Rodziny żyjące w niedostatku więzi z innymi ludźmi, niedostatecznie rozumienie świata i wartości nadających sens życia możemy tu powiedzieć, że istotną kwestią społeczną występującą w obecnych czasach jest kwestia ubóstwa

1988r. w ubóstwie żyło 6% rodzin

1990r. w ubóstwie żyło 21% rodzin

1995r. w ubóstwie żyło ok. 40% rodzin

Ze społeczną kwestią ubóstwa mamy do czynienia wtedy gdy charakterystyczne dla niej sytuacje sprzężenia deprywacji ekonomicznych i poza ekonomicznych przybiera taką skalę i natężenie iż stają się atrybutem życia całej zbiorowości społecznych i wywierają nie właściwy destruktywny wpływ na klimat stosunków między ludzkich i ogólne funkcjonowanie społeczeństwa. Przeobrażenia dokonujące się w społeczeństwie mają różny charakter, obszar oddziaływania, natężenie i skutki.

Konsekwencją zmian społecznych jest między innymi pojawienie się trudność w komunikowaniu się, pojawienie się nowych zwyczajów i zachowań ludzi w określonych sytuacjach konfliktowych. Gwałtowność występujących potrzeb postawy roszczeniowe konsumpcyjne. To wszystko stwarza stan napięcia niepewności jest to określone jako dynamika zmian społecznych; utożsamienie z dysfunkcjonalnością rozmaitych instytucji społecznych w szerokim zakresie , coraz bardziej widoczna staje się marginalizacja.

Procesy marginalizacji wykluczenia społecznego są efektem daleko posuniętej polaryzacji społeczeństwa (podział) w zakresie dochodów i pozycji społecznej czy też wzrastającej grupy ludności żyjącej poniżej minimum socjalnego.

Nierówności społeczne mają charakter wielopłaszczyznowy zarówno w sferze dochodowej, dostępu do dóbr i usług jak też dostępu do korzystania z już dokonanych reform transformacyjnych.

Transformacja wywołała nowe zjawiska jak np. konieczność wypłacania zasiłków dla bezrobotnych , zwolnienie grupowe, prace interwencyjne, które najsilniej odczuwają rodziny bowiem znaczącą kwestią społeczną i chyba najtrudniejszą kwestią społeczną jest bezrobocie (dziś 13%)

Kolejnym aspektem nierówności społecznej jest:

• dostęp do wykształcenia,

• degradacje polskiej wsi dochody producentów żywności są prawie 2 razy niższe niż dochody ludności nierolniczej (wg Gruss)

do nowych kwestii społecznych będących skutkiem reform okresu transformacji należy poza ubóstwem i bezrobocie zaliczyć bezdomność, apatia i zniechęcenie, załamanie się solidarności społecznej, zróżnicowanie poziomu życia, brak jasno sformułowanej polityki socjalnej państwa niwelującej koszty społeczne transformacji. Obok tych kwestii społecznych możemy wyliczyć jeszcze narastającą przemoc, przestępczość, wzrastające sieroctwo społeczne alkoholizm, uzależnienie, zbytnia liberalizacja poglądu w dziedzinie etyki, funkcjonujące grupy subkulturowe młodzieżowe, sekty.

Wszystkie te kwestie społeczne mają znaczący wpływ na funkcjonowanie rodziny jako najważniejszego i najbliższego człowiekowi środowiska życia.

Wspólna cechą wszystkich zjawisk negatywnych w rodzinach jest masowy i trwały ich charakter np. długotrwałe bezrobocie co implikuje ogromne trudności w ich ograniczaniu. Środki stosowane w walce z tymi problemami są w większości nie skuteczne, ponieważ koncentrują się na łagodzeniu skutków a nie przyczyn zachodzących zjawisk. Transformacja ustrojowa w oczekiwaniu rodzin miała wyrównać dysproporcje w zaspakajaniu potrzeb i zlikwidować źródła zagrożeń dla rodziny kazało się że nie wszystkie zmiany jakie są wprowadzone wpływają korzystnie na rodziny i jej codzienne funkcjonowanie.

Zatem jednym z ważniejszych działań jest wspieranie rodziny w aspekcie materialnym, społecznym, moralnym, psychicznym w takim zakresie by mogła ona właściwie funkcjonować i być dla dziecka odpowiednim środowiskiem wychowawczym i rozwojem, by była ogniskiem miłości, akceptacji i dobrego samopoczucia ich członków.

Kwestie społeczne w pedagogice

27.03.2011r

- 2 -

Sieroctwo jako problem społeczny:

Pojęcie SIEROCTWA

B. Czeredrecka wyraża pogląd, że sieroctwo to stan chronicznego schorzenia psychospołecznego człowieka. Jest to zjawisko biopsychospołeczne, wyrażające się w określonym układzie stosunków między rodzicami a dziećmi, towarzyszy mu zawsze określony stan pozbawienia naturalnego środowiska rodzinnego.

RODZAJE SIERODZTWA :

• sieroctwo naturalne, występuje gdy rodzice dziecka nie żyją, półsieroctwo, gdy nie żyje jedno z rodziców.

• sieroctwo społeczne, występuje wtedy gdy rodzice niecącą, nie mogą albo nie potrafią zająć się dzieckiem.

Ogólnie sieroctwo dzielimy na :

• s. trwałe, występuje gdy dziecko jest przez dłuższy czas wychowankiem placówki,

• s. przejściowe, dziecko jest wychowankiem placówki przez określony czas, gdy rodzice czasowo nie zajmują się dzieckiem,

• s. wtórne, gdy dziecko do placówki powraca ponownie.

Inny podział:

• sieroctwo jawne- gdy dziecko jest wpisane w rejestr wychowanków placówki,

• sieroctwo utajone( ukryte, emocjonalne, psychologiczne), występuje gdy dziecko jest w domu rodzinnym ale czuje się osamotnione.

Inny podział sieroctwa społecznego,

A. Tynelski przyjął za kryterium podziału źródło sieroctwa, czyli jego przyczyny i tak :

1) sieroctwo społeczne prawne, powstaje na mocy orzeczenia sądu, który ogranicza lub pozbawia władzy rodzicielskiej 2) sieroctwo społeczne losowe, występuje na czas niemożności opieki ze strony rodziców

3) sieroctwo społeczne wynikające z dezorganizacji rodziny, w której występują sytuacje konfliktowe, alkoholizm, prostytucja, dewiacje

4) sieroctwo społeczne wynikające z odrzucenia dziecka ale nie musi się wiązać z porzuceniem.

Odrzucenie to brak akceptacji, takim jakie jest ( np. chore, nie spełnia oczekiwań rodziców), porzucenie to pozbycie się dziecka.

5) sieroctwo ekonomiczne - gdy rodziców nie stac na utrzymanie dziecka.

6) sieroctwo emigracyjne ( eurosieroty)- rodzice emigrują sami a dziecko zostaje pod opieką dziadków.

PRZYCZYNY sieroctwa : brak lub śmierć rodziców, dezorganizacja życia rodzinnego, spowodowana czynnikami ekonomicznymi, pojawia się bieda, ubóstwo, nędza, sytuacje konfliktowe, wynikające z osobowości rodziców z pełnionych ról, choroba przewlekła, zachowania agresywne wobec dziecka, niezaspokojenie potrzeb dziecka, materialnych, psychicznych, przyczyny społeczne tkwiące w społeczeństwie - miejsce rodziny w społeczeństwie; wartościowanie co ważniejsze kariera czy dziecko., stosowanie kar nieadekwatnych do przewinień, przemiany społeczno-cywilizacyjne.

SKUTKI sieroctwa: problemy z założeniem własnej rodziny, cierpienie dziecka, bierność, nie radzą sobie w życiu, wzrost przestępczości, zaburzenia w rozwoju(emocjonalnym, uczuciowym, społecznym), regres w rozwoju.

STOPNIE sieroctwa: wg A. Szymborskiej. Wymienia 3 stopnie pierwszy najwyższy gdy nastąpiło całkowite zerwanie więzów między rodzicami a dzieckiem, drugi gdy rodzice czasami przypomną sobie o dziecku, odwiedzą je, nie są to kontakty systematyczne i nie wiadomi czy będą dalej trwać, trzeci stopień najniższy, gdy rodzice interesują się dzieckiem, odwiedzają, kupują coś.

CHOROBA SIEROCA - choroba braku miłości rodzicielskiej. Jest to zespół zaburzeń w rozwoju psychofizycznym dziecka, spowodowany brakiem miłości macierzyńskiej. Symptomy - objawy choroby: zaburzenia łaknienia, zaburzenia jelitowo-żołądkowe, wegetatywne, moczenie, kiwanie się, kamienna twarz, sumitowanie, pusty wzrok, uderzanie tyłem głowy o ścianę, ssanie palca, poduszki, ogryzanie paznokci, oglądanie dłoni.

3 FAZY CHOROBY SIEROCEJ : faza protestu, agresji( dziecko jest agresywne by zwrócić na siebie uwagę), faza rozpaczy- dziecko płacze z byle powodu by zwrócić na siebie uwagę, faza wyobcowania, zobojętnienia, dziecko pozornie godzi się z losem( skutki tej fazy są nieodwracalne)

SKUTKI - podobne jak w sieroctwie.

Działania kierowane wobec dzieci sierocych:

1) diagnostyczne

2) profilaktyczne

3) kompensacyjne

Ad 1.

Polegają na rozpoznaniu sytuacji w jakiej znajduje się dziecko, czy to w przedszkolu czy w szkole to zadanie wychowawcy, nauczyciela, oni podejmują działania interwencyjne.

W szerokim aspekcie działania podejmuje pogotowie opiekuńcze - jest placówką diagnozująco - kwalifikująco - rozdzielczą.

CDN

Kwestie społeczne w pedagogice

- 10.04.2011 -

dr Helena Marzec;

nr 3

Temat:Pojęcie przemocy; Rodzaje i formy przemocy; Przyczyny przemocy; Sposoby przeciwdziałania zjawiskowi przemocy;

Przemoc - problem jest ciągle aktualny; jest zjawiskiem powszednim; najczęściej występuje w rodzinie; pojawia się coś co pozbawia drugiego człowieka godności; w ofiarze zbiera się bunt w wyniku przemocy; przemoc jest tez zjawiskiem ulicy, zjawiskiem społecznym; jest zjawiskiem występującym także w zakładzie pracy , w różnych miejscach i sytuacjach;

Przemoc (O. Lipiński) stała się normą stosunków społecznych - a jej konsekwencje są niezmiernie głębokie dla dzieci; najbardziej niepokojące jest to że przemoc rodzi przemoc tworząc swoistego pętle przemocy spinającą coraz to nową pętlę przemocy. Czyli bici biją.

Def. Przemoc - autorzy biorą pod uwagę 3 kryteria:

1. Rodzaj zachowania;

2. Intencje jakie się ktoś kierował;

3. Skutki przemocy;

Amerykańskie centrum pomocy dzieciom krzywdzonym i zaniedbanym uznaje za przemoc - fizyczne lub umysłowe działanie na szkodę, wykorzystywanie sexualne, zaniedbywanie, lub maltretowanie dziecka poniżej 18 roku życia przez osobę odpowiedzialną za pomyślny jego rozwój oraz działania które stanowią zagrożenie dla jego życia.

Obecnie przez przemoc wobec dziecka rozumie się każde zamierzone i niezamierzone działanie osoby dorosłej, instytucji, społeczeństwa lub państwa, które ujemnie wpływa na zdrowie, rozwój fizyczny lub psychospołeczny.

Analizując def przemocy zawartą w literaturze można stwierdzić, że najodpowiedniejszą wydaje się być def Ireny Poszpiszyl, która określa przemoc - cyt. „wszelkie nieprzypadkowe akta godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniającą się do fizycznej, a także psychicznej szkody danej osoby wykraczający poza społeczne zasady wzajemnej relacji”.

Jerzy Mellibruda twierdzi, że przemoc posiada kilka właściwości:

1. Przemoc jest zawsze intencjonalna (zamierzona);

2. Przemoc jest naruszeniem jakiś praw i dóbr osobistych jednostki;

3. Przemoc zawsze powoduje jakieś szkody i lubi się powtarzać.

Rodzaje przemocy:

1. Przemoc fizyczna - określa się wszelkiego rodzaju zachowania agresywne, odnoszące się do ciała dziecka, począwszy od klapsów czy szarpnięć, a skończywszy na faktycznym maltretowaniu dziecka obejmującym jego katowanie z użyciem wymyślnych narzedzi i sposobów a istota tej przemocy jest zadawanie i powodowanie cierpień, które doprowadzają dziecko do bólu, stanów stresu oraz frustracji; formą tej przemocy jest: bicie (uderzanie ręką, różnymi przedmiotami, szarpanie za włosy, popychanie, przypalanie żelazkiem, papierosem itp.); przymuszanie do czegoś (klęczenie w kącie, trzymanie rąk w górze, zjedzenia zawartości pieluchy młodszego brata) ograniczanie swobody poruszania się (np. w mieszkaniu; areszt domowy) pozbawianie przyjemności (np. noszenia odzieży, komórki, oglądania TV)

Stosowanie przemocy fizycznej ma za zadanie zmianę zachowań dziecka poprzez karanie oraz okazywanie mu swojej dominacji i wymuszanie oczekiwanych form postępowania.

2. Przemoc psychiczna - jest to umyślne niszczenie lub znaczące obniżanie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka, poczynając od wyzwisk po emocjonalne odrzucenie, po nadmierne wymagania i nieliczenie się z możliwościami rozwojowymi dziecka.

Formami tej przemocy są:

• Obniżanie godności dziecka (kim ty jesteś?)

• Wzbudzanie poczucia winy (to wszystko przez ciebie);

• Szantażowanie(jak tego nie zrobisz to)

• Łamanie prywatności (czytanie wiadomości);

• Ubliżanie i przezywanie, straszenie, grożenie;

• Lekceważenie i ignorowanie dziecka

3. Przemoc sexualna - to wciąganie dziecka w sferę aktywności do sexualnej, nieadekwatnej do jego etapu rozwojowego, w sferę działań której dziecko nie rozumie i nie jest w stanie zaakceptować i które naruszają jednocześnie normy prawne i społeczne. Wykorzystywanie sexualne budzi powszednią krytykę i jest zjawiskiem z którym niezwykle trudno pogodzić się; wykorzystywanie sexualne (L Starowicz) charakteryzuje się 2 typami zachowań (pedofilii i kazirodztwa.

Formy przemocy (L Starowicz) :

• Bez kontaktu (rozmowy sexualne, ekspozycja anatomii i czynności sexualnej, podglądactwo)

• Kontakty sexualne polegające na pobudzaniu intymnej części ciała;

• Kontakty oralno genitalne;

• Stosunki udowe;

• Penetracja sexualna;

• Sexualne wykorzystywania dzieci z różnymi formami przemocy.

Co 10 mężczyzna i co 1/3 kobieta przyznaje się do doświadczenia wykorzystywania sexualnego w dzieciństwie.

4. Zaniedbywanie - może obejmować sferę fizyczną i psychiczną dziecka (def) „niezaspokajanie potrzeb dziecka niezbędnych dla jego prawidłowego rozwoju, potrzeb związanych z odżywianiem, higieną, rozwojem, opieką medyczną, kształceniem czy też z psychiką dziecka.

5. J. Mellibruda - przemoc gorąca - u podstawy której leży furia, która rodzi się z frustracji i niemocy; jest naładowana złością, gniewem i agresją; towarzyszą jej krzyki, głośne wyzwiska, rękoczyny, impulsywne zachowania i gwałtowne zadawanie bólu” Zwykle pojawia się nagle i stosunkowo szybko znika. - występuję częściej w rodzinach o niższym statusie wykształcenia;

6. Przemoc chłodna - to przemoc wyrafinowana, przemyślana, zaplanowana i przebiega wg przyjętego scenariusza (ja ci udowodnię kim ja jestem albo co ci zrobię) występuje w rodzinach o wyższym statusie.

Ponadto wymienia się inne rodzaje przemocy:

• Interpersonalna - w relacjach pomiędzy rodzicami, dorosłymi a dziećmi oraz w grupach rówieśniczych;

• Strukturalna - znajduje się w strukturach społecznych, w społecznej świadomości i procesach socjalizacji obowiązujących w danej kół turze; u podnóża tej przemocy leży nierówność i nie musi ona zawierać fizycznego ataku czy zamiaru psychicznego zranienia;

• Symboliczna (kulturowa) oparta na legalnym prawie do narzucania i wpajania tego co służy interesom klas panujących; prowadzi to do uznania kultury legalnej jako jedynej - służy to klasom panującym; odrzuca się wzory zachowania wyniesione z domu lub wzory odbiegające od uniwersalnej kultury;

• Aksamitna(w białych rękawiczkach) - wiąże się z nadopiekuńczością (wyręczaniem dziecka)

84-90 % rodziców stosuje kary fizyczne (dane amerykańskie) W Polsce (A Piekarska )- klapsy stosuje 82 % rodziców, 40 % rodziców przyznaje się do solidnego lania. Ewa Czyż - 60 % rodziców stosuje dotkliwe kary fizyczne.

Przyczyny przemocy - Józefa Brągiel - 4 grupy czynników:

1. Czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w osobie dopuszczającej się przemocy, a przyczyną takiego postępowania są specyficzne cechy rodziców: zaburzenia osobowości, słaba kontrola emocji, uszkodzenia organiczne;

2. Tkwiące w mikrosystemie (rodzinie) - natężenie konfliktów w rodzinie wzrasta w kryzysach rodzinnych, towarzyszących różnym problemom; (napięcia między małżonkami, trudne warunki materialne, mieszkaniowe; alkoholizm, dziecko nie spełnia oczekiwań rodziców, duża liczba dzieci w rodzinie)

3. Tkwiące w ekosystemie - w tej grupie czynników istotne znaczenie ma poczucie izolacji i osamotnienia, które jest szczególnie silnie odczuwane w sytuacjach kryzysowych w rodzinie; jest bardzo groźne w skutkach i często jest świadomą decyzją rodziny;

4. Tkwiące w makrosystemie (społeczeństwie) - w naszej kulturze panuje przekonanie, że dziecko stanowi własność rodziców a rodzice mogą robić z dzieckiem co chcą; istnieje społeczna akceptacja bicia.

Zjawisku przemocy należy przeciwdziałać i podejmować różnego typu działania (profilaktyczne, interwencyjne, terapeutyczno - lecznicze)

08.05 2011

Nr 4

Temat : Bezdomność jako problem społeczny

Pojecie bezdomności; rodzaje bezdomności; przyczyny bezdomno; przyczyny zjawiska przeciwdziałania bezdomności

Bezdomność należy rozpatrywać jako zjawisko społeczne, jako przejaw patologii, jako nasilający się problem społeczny. Treść pojęcia zależy os osiągnięć cywilizacyjnych
i zwyczajów rzutujących na poziom kultury mieszkaniowej danego społeczeństwa.

Pojęcie bezdomności powinno być odnoszone do wzorów obyczajowych, określających sposoby zaspakajania potrzeb mieszkaniowych, które decydują o uznaniu za mieszkanie, miejsca, celu użytkowanego, także przyjętych standardów, ocen i przeżyć indywidualnych, które dają poczucie posiadania mieszkania - domu.

„Bezdomność można określić jako względnie trwałą sytuację człowieka pozbawionego dachu nad głową albo nie posiadającego własnego mieszkania”

Stan ten może być efektem dobrowolnie wybranego stylu życia np. włóczęgostwo, decyzji desperackich np. uchodźctwo, bądź też własnych, bądź też cudzych zachowań dewiacyjnych np. wykwaterowanie osób naruszających przepisy prawa lokalowego czy odtrącenie od rodziny czy też zdarzeń losowych.

Bezdomność w Polsce i świecie istniała od zawsze. Bezdomność nie jest skutkiem jedynie niekorzystnych uwarunkowań socjalnych np. bezrobocie czy braku mieszkania- to także efekt zmniejszonej zdolności do samodzielnego życia. Bezdomnych należy pojmować jako ludzi
w kryzysie, którzy zostali wykluczeni społecznie, nie są przystosowania do życia
w społeczeństwie zorganizowanym.

Rodzaje bezdomności

1. Bezdomność z wyboru, które jest następstwem powziętych decyzji przez danego człowieka.

2. Bezdomność z konieczności, która dotyka człowieka wbrew jego woli i jest odczuwane jako stań frustrującej deprawacji ze wszystkimi konsekwencjami psychicznymi, traktowane jest jako wyraz upośledzenia społecznego czy dyskryminacji.

3. na podstawie sytuacji faktycznej i stosunku do niej wyróżniono bezdomność sensu stricte - nazywaną rzeczywistą bądź jawną i oznacza brak swojego mieszkania
   i jednocześnie jakkolwiek innego możliwie stałego , choćby zastępczo traktowanego schronienia, jako przystosowanego do zamieszkania. Jest to ekstremalna postać bezdomności, bowiem przejawia się z jednej strony brakiem jakiegokolwiek dachu nad głową z drugiej zaś strony znamionuje ludzi zwanych w gwarze podkultur zwanych gigantami - czyli osób, które na skutek zdarzeń losowych lub własnego wyboru prowadzą tułaczy tryb życia, czemu zwykle towarzyszy pozorna bądź autentyczna akceptacja tego stanu rzeczy także skumulowania różnego rodzaju zaburzeń psychosomatycznych czyli dewiacji.

4. Bezdomność sensu largo - nazywana utajoną bądź społeczną - opiera się na ocenie posiadanego lokum jako nie spełniającego kryterium, ze względu na jaskrawe odstępstwa od minimalnych standardów mieszkaniowych, czy też ze względu na kulturowo usprawiedliwione aspiracje. Wywołuje to poczucie dyskomfortu i sprzeciw wobec warunków pociągających za sobą deprywację utrzymanych w granicach społecznej akceptacji potrzeb tego rzędu. Ten typ bezdomności jest znamienny dla mieszkańców slumsów, ruder,, pensjonariuszy opieki społecznej i mieszkań zastępczych oraz osób pozbawionych wbrew własne woli i staraniom możliwości prowadzenia samodzielnego gospodarstwa domowego.

Przyczyny bezdomności

Przyczyny bezdomności związane są zmianami demograficznymi trudno kierowanymi, wiążą się z ruchliwością społeczną, recesją gospodarczą i sprzężonym nią bezrobociem oraz ubożeniem społeczeństwa, z niedowładem polityki mieszkaniowej ( brak tanich mieszkań, kurczeniem się zasobów mieszkań komunalnych, wzrostem mieszkań czynszowych) wiążą się z ograniczeniem nakładów na pomoc społeczną, niedostatkiem zakładów czasowego pobytu, oraz instytucji ciągłej opieki nad osobami niezdolnymi do rozwiązywania samodzielnego - związanych z problemami mieszkaniowymi. Bezrobocie kumuluje się zazwyczaj z różnymi rodzajami patologii indywidualnej, alkoholizmu, przestępczości, prostytucji, narkomanii, rozpadem więzi rodzinnych, włóczęgostwem, łączy się z zaburzeniami psychicznymi, z konfliktami na tle obyczajowym z odtrącenie niesamodzielnych członków rodziny ( samotne matki, chorzy na AIDS, dzieci porzucone, zniedołężniali ).

Zachowania patologiczne ludzi bezdomnych są też ściśle powiązane z ich sytuacją życiową, że niejednokrotnie jest trudno określić co jest przyczyną a co skutkiem bezdomności..

Przyczyny bezdomności z wyboru sprowadzają głównie z odrzucenia przez jednostkę norm i wzorów obyczajowych funkcjonujących w społeczeństwie.

Bezdomność przez te jednostki przyjmowana jest z obojętnością a nawet czasami doszukuje się w nich cech pozytywnych. Osoby te maja bardzo niskie aspiracje życiowe, niski poziom potrzeb, doceniają wolność a także nie krępują się wyborów stylu życia
a także unikają trwałych związków, trwałego zatrudnienia.

Deklarowana niska wartość domu jest spowodowana brakiem nadziei na jego uzyskanie, jakichkolwiek szans na stabilizację. Ta grupa ludzi wytwarza swoista podkulturę, oparta na swoistym stylu wartości.

Bezdomność z konieczności - jest zjawiskiem patologii społecznej, na których wpływ ma system polityczny, społeczny, założenia ustrojowe prawne, polityka socjalna państwa. Ten rodzaj bezdomności młodzieży rozpoczynającej własne życie , ludzi dotkniętych ubóstwem , nieuleczalnie chorych wymaga decyzji politycznych i rozwiązań środowiska lokalnego, środowiska centralnego dużych aglomeracji administracyjnych. Rozmiary tego zjawiska nie są rejestrowane, w chwili obecnej około pół miliona osób - bezdomni, z czego połowa zamieszkuje duże aglomeracje 25% pochodzi ze wsi.

Największa grupę bezdomnych stanowią osoby z wykształceniem zawodowym, około 45%, z wykształceniem podstawowym 36%, średnim 18% i niewielkim % z wykształceniem wyższym. Zjawisko bezdomności przybrało formę masową i obejmuje, kobiety jak i mężczyzn. W placówkach dla bezdomnych przebywają często kobiety oczekujące dziecka, które są niezamężne i legitymują się pełnym i niepełnym wykształcenie średnim, co 5 kobieta ma wyuczony zawód, a 50% badanych kobiet wychowywały się w domu dziecka, pozostałe kobiety były odrzucone przez własne rodziny. Wśród kobiet - to chorzy psychicznie, upośledzone umysłowo czy też uzależnione od alkoholu czy narkotyków, SA tez osoby karane, uprawiające prostytucje. Około 60% kobiet pozostanie urodzone dziecko w przytułkach. W męskiej populacji bezdomnych dominują ludzie starsi, średnia wieku 44 lata, w tym ¾ kawalerowiei rozwiedzeni, którzy nie utrzymują kontaktu z rodziną w 50% bezdzietni, około 50% pochodzi z miast, 75% wywodzi się z rodzin wielodzietnych, 43% ma ukończoną szkołę podstawową, zasadniczą zawodową 17%, 17 % ma pełne wykształcenie średnie, 58% to wykwalifikowani robotnicy, 26% nie ma zawodu.

Bezdomnymi stali się w wyniku uzależnienia alkoholowego, powikłania na tle alkoholowym, zaburzenia psychiczne, psychozy alkoholowe.

Jak przeciwdziałać?

Współczesne formy bezpośredniej pomocy dla bezdomnych oparte są na systemie różnych pod względem przeznaczenia organizacji społecznych, statusu prawnego instytucji prowadzących przez państwo, samorządu lokalnego, kościoły i związki wyznaniowe, stowarzyszenia, które na zasadzie zbieżności zadań da się sprowadzić do

3 typów:

1. zakłady dysponujące kwaterami zastępczymi

2. zakłady długoterminowego pobytu dla wyselekcjonowanej kategorii bezdomnych z programu pomocy dostosowanej do ich sytuacji

3. zakłady poprzestające na zapewnieniu noclegu

Zapobieganie skutkom bezdomności jest obowiązkiem nie tylko wyspecjalizowanych instytucji ale także obywateli. Należy ujednolicić system pomocy świadczonym dla bezdomnych, profilaktyki tego zjawiska, czy też wyeliminować nietolerancję spoleczna wobec bezdomnych.

22.05.2011 r.

Wykład 5

T: Hospicjum. Rola opieki hospicyjnej w życiu społecznym.

Literatura:

Kielanowski T. „Rozmyślania o przemijaniu”

Ostrowska A. „Śmierć w doświadczeniu jednostki i społeczeństwa”

red. L. Pearson „Śmierć umieranie. Postępowanie z człowiekiem umierającym”

J. Drążkiewicz „W stronę człowieka umierającego. O ruchu hospicjów w Polsce”

Zagadnienia:

1. Geneza opieki hospicyjnej

2. Zasady opieki hospicyjnej

3. Główne typy i formy pośrednie opieki hospicyjnej

4. Rola opieki hospicyjnej w życiu jednostki społeczeństwa

1. Geneza opieki hospicyjnej

Opieka hospicyjna sięga dawnych dziejów - od kiedy żyje człowiek.

Uchwały Soboru Nicejskiego 325 r.n.e. zawierają takie postanowienie, że każde miasto powinno posiadać tzw. przytułek dla ludzi potrzebujących pomocy i wsparcia [ubodzy, pielgrzymi, chorzy, umierający]. Przytułek ten miał być położony za miastem i być pod nadzorem diakona. W wyniku tego postanowienia od IV wieku zaczęło powstawać wiele instytucji, które zajęły się opieką nad potrzebującymi. Przytułki te zakładały osoby duchowne, osoby świeckie czy zgromadzenia zakonne.

Ponadto pomoc na rzecz chorych świadczyły również bractwa kościelne np. Szpitalne Bractwo św. Ducha, Bractwo Miłosierdzia i in.

Największy rozwój instytucji charytatywnych typu hospicjum następuje w średniowieczu (wiek X i XII). Ówczesne przemiany społ-gospodarcze powodowały migracje ludności ze wsi do miast, częste pielgrzymki do ziemi świętej - miejsc kultowych. Te działania spowodowały, że zaistniała potrzeba zorganizowania przy kościołach i klasztorach tzw. Izb Gościnnych. Stąd pochodzi nazwa hospicjum (łac. hospes - gość).

W czasach nowożytnych działalność hospicyjna została zapoczątkowana przez Irlandzkie Siostry Miłosierdzia, które w 1879 r. założyły i prowadziły tzw. Hospicjum Naszej Pani w Dublinie, a w roku 1905 zał. i prowadziły Hospicjum Św. Józefa w Londynie.

Kolejną osobą, która zajęła się hospicjum była Cicely Saunders, która opracowała pełną rozwiniętą koncepcję opieki hospicyjnej dostosowaną do współczesnych warunków, potrzeb i możliwości. To właśnie C. Saunders w 1967 r. założyła w Londynie specjalistyczny ośrodek opieki nad chorymi umierającymi na nowotwory (Hospicjum Św. Krzysztofa w Londynie).Hospicjum to w toku wieloletniej pracy wypracowało modelową formę opieki hospicyjnej i placówka ta uznawana jest za wzorcową do chwili obecnej i jednocześnie stanowi światowe centrum szkoleniowe.

2. Zasady opieki hospicyjnej:

1. Leczenie ukierunkowane jest na objawy choroby. Poza uśmierzaniem bólu - opieka psychiczna i duchowa - dlatego też hospicjum powinno dysponować personelem, który zawsze ma czas na cierpliwe wysłuchanie chorego, który umie taktownie usługiwać, z pełnym spokojem i zaangażowaniem. Uczestnictwo w problemach drugiego człowieka nie polega przecież na rozwiązywaniu jego spraw za niego i dla niego, ale na pomaganiu mu w dążeniu do zrozumienia i samodzielnego zaradzania swoim trudnościom. Rozmowa z umierającym to b. ważny aspekt zachowania się powinna ona przebiegać wg. określonych reguł [REGUŁY ROZMOWY]:

- inicjatywa musi wyjść od chorego, od niego zależy treść rozmowy i on kieruje jej przebiegiem. Nie mówmy o tym o co nie zapyta. Nie należy udzielać kłamliwych odpowiedzi;

- zapewnienie umierającego, że ze strony opiekujących będzie zrobione wszystko co może mu pomóc;

- nakaz podtrzymywania kontaktu nawet wówczas, gdy nie ma szans na porozumienie się słowne. Tu potrzebny np. dotyk, przytulenie itp.

2. Nienaruszalność godności ludzkiej umierającego. Właściwe warunki socjalno-bytowe, traktowanie chorego, uszanować prawo do poszanowania oraz ochrony własnej tożsamości, poglądów i przekonań. Prawo do śmierci [nie podawać leków, kt. wydłużają ból], prawo do życia.

3. Integralną częścią opieki nad umierającymi jest opieka nad jego rodziną zarówno w czasie choroby jak i po śmierci. Pracownik hospicyjny powinien pomóc na ile jest to możliwe - usunąć poczucie winy [kt. niekiedy jest irracjonalne].

4. Polega na włączeniu rodziny do opieki nad chorym. Jest to podstawowa powinność moralna. W opiekę tę powinny włączone być dzieci - by mogły się oswoić ze śmiercią.

5. Dot. tego, że istnieje potrzeba działania zespołowego: lekarza, pielęgniarki, księdza czy wolontariuszy bez przygotowania medycznego.

6. Opieka hospicyjna ma charakter ciągły, zapewniony przez stały skład personelu opiekującego się pacjentem. Niezależnie od tego czy przebywa on w domu, hospicjum czy szpitalu. Hospicjum nie jest bowiem dochodzeniem do chorego, ale towarzyszeniem mu.

7. Personel opiekujący się chorym powinien być dostępny w każdej chwili bez względu na porę dnia i nocy, zarówno dla pacjenta jak i jego rodziny.

3. Główne typy i formy pośrednie opieki hospicyjnej

Główne typy opieki hospicyjnej - 2 główne typy:

1. Hospicja stacjonarne - przeznaczone dla tych chorych, kt. są zupełnie samotni, bezdomni, bądź wymagają całodobowej specjalistycznej opieki.

2. Zespoły domowej opieki hospicyjnej - złożone z lekarzy, pielęgniarek, wolontariuszy bez przygotowania medycznego i księdza - prowadzące opiekę nad chorymi w ich domach.

Formy pośrednie - biorąc za podstawę treść świadczonych usług opieki nad chorymi wyróżnia się takie formy opieki nad chorymi jak:

1. Ośrodki opieki paliatywnej (przez znaczenie paliatywne rozumie się w medycynie takie typ zabiegów, kt. mają na celu eliminowanie lub łagodzenie objawów choroby bez dążenia do jej wyleczenia przez usunięcie przyczyn). W opiece tej punkt ciężkości spoczywa na zabiegach medycznych i ta forma opieki jest organizowana w specjalnie wydzielonych oddziałach szpitalnych bądź na różnych oddziałach przez zespoły opieki paliatywnej. Tu się łączy zabiegi medyczne z pomocą duchową i ………

2. Ośrodki konsultacyjne - bywają organizowane jako wyspecjalizowane poradnie, kt. udzielają inf. chorym i ich rodzinom nt. różnorakich form pomocy, pomagają w nawiązywaniu kontaktów z hospicjum czy ośrodkami opieki paliatywnej.

W praktyce oprócz wymienionych typów opieki hospicyjnej występują najczęściej formy mieszane, kt. łączą cechy opieki hospicyjnej z poradnictwem i opieką paliatywną.

W Polsce pierwszy ośrodek hospicyjny powstał w Krakowie w 1981 r., drugi w Gdański 1984 r. W Polsce najpopularniejszą formą podejmowaną w praktyce jest opieka hospicyjna prowadzona w domu chorego.

4. Rola opieki hospicyjnej w życiu jednostki społeczeństwa

„Życie nasze nie jest wieczne”.

---