Wykład 2 Profil absolwenta. Jaki „produkt” chce wytworzyć edukacja?
Jak już ustaliliśmy wcześniej współczesna dydaktyka traktuje kształcenie jako rozwój osobowości jako całości. Cele wychowania wpisywane są w treści, metody i formy kształcenia. Profil absolwenta kreślony przez współczesną teorię kształcenia obejmuje zarówno wiedzę, umiejętności czy sprawności, jak i postawy, motywację czy umiejętność wartościowania. W procesie formułowania celów kształcenia postulowane kompetencje ucznia, uwarunkowane są jednak określonym podejściem czy sposobem myślenia o edukacji. Różnice dotyczą nie tylko treści celów kształcenia, ale także samej ich formy, co z kolei wiąże się z zagadnieniem oceniania osiągnięć uczniów.
Ideały i zadania. Cele ogólne i szczegółowe
Przyjmowane cele kształcenia mogą funkcjonować na różnych poziomach ogólności. Mogą one stanowić ideały, będące ogólnymi twierdzeniami o charakterze wartościującym, wyznaczającymi kierunek przedsięwzięć pedagogicznych.
Takim ideałem może być osobowość wszechstronnie rozwinięta, zaangażowana i twórcza, aktywna pod względem poznawczym, społecznym, zawodowym i kulturalnym (Kupisiewicz, 2005), czy też wszechstronny rozwój osobowości ucznia, inaczej harmonijnie ukształtowany człowiek (Okoń, 1998). |
Bardziej szczegółowe od ideałów są zadania, określające pewne zamiary i wyniki. Zadania wskazują punkty docelowe kształcenia, stanowiąc szeroko zakreślony komunikat, co należy osiągnąć w rezultacie określonego programu lub określonych działań pedagogicznych (Ornstein i Hunkins, 1999). Charakter zadań mają wyróżnione przez Czesława Kupisiewicza (2005) oraz Wincentego Okonia (1998) cele kształcenia ogólnego czy zadania ogólne szkoły zawarte w Podstawie Programowej Kształcenia Ogólnego dla Szkół Podstawowych i Gimnazjów.
KWALIFIKACJE ABSOLWENTA
Standardy kształcenia dla kierunku studiów: Pedagogika
STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA
Absolwent dysponuje podstawową wiedzą ogólno-pedagogiczną, historyczno-filozoficzną, socjologiczną i psychologiczną niezbędną do zrozumienia społeczno-kulturowego kontekstu kształcenia, wychowania i pracy opiekuńczej oraz do kształtowania własnego rozwoju zawodowego.
Ma umiejętność komunikacji społecznej, posługiwania się warsztatem diagnostycznym, wzbogacania oraz doskonalenia swojej wiedzy i kompetencji w zakresie praktycznego działania oraz tworzenia własnego warsztatu metodycznego.
Ma umiejętność refleksyjnego spojrzenia na własną rolę zawodową oraz pogłębionego rozumienia rzeczywistości edukacyjnej.
Absolwent uzyskuje podstawowe kwalifikacje zawodowe zależnie od wybranej specjalności, z możliwością orientacji na konkretną specjalność pedagogiczną.
Jest przygotowany do pracy w: szkolnictwie (po ukończeniu specjalności nauczycielskiej - zgodnie ze standardami kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela) w placówkach oświatowo-wychowawczych, poradniach specjalistycznych, zakładach pracy, służbie zdrowia, a także w instytucjach profilaktyki społecznej i w wymiarze sprawiedliwości.
Absolwent powinien zna język obcy na poziomie biegłości B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy oraz umie posługiwać się językiem specjalistycznym z zakresu pedagogiki.
Absolwent jest przygotowany do podjęcia studiów drugiego stopnia.
KOMPETENCJE KLUCZOWE - PONADPRZEDMIOTOWE
porozumiewanie się w języku ojczystym,
porozumiewanie się w językach obcych,
kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne,
kompetencje informatyczne,
umiejętność uczenia się,
kompetencje społeczne i obywatelskie,
inicjatywność i przedsiębiorczość
świadomość i ekspresja kulturalna.
Przykłady zadań zawartych w Podstawie Programowej Kształcenia Ogólnego dla Szkół Podstawowych:
|
Cele kształcenia mogą różnić się stopniem szczegółowości i zakresem. Z jednej strony są to cele ogólne, które mówią w kategoriach ogólnych o spodziewanych efektach kształcenia, z drugiej - cele szczegółowe, opisujące spodziewane wyniki nauczania określonej grupy uczniów, czy określonego ucznia w danym czasie.
Cele ogólne stanowią podstawę planowania edukacyjnego. Funkcjonują one na różnych poziomach ogólności. Mogą dotyczyć edukacji generalnie i są określane jako zadania (Hunkins i Ornstein, 1999) lub cele ostateczne (Cohen, Manion, Morrison; 1999). Mogą także mieć sens mniej ogólny, stanowiąc podstawę programów nauczania. Cohen, Manion i Morrison nazywają je wówczas celami pośrednimi. Mogą to być cele dotyczące określonego etapu kształcenia, przedmiotu nauczania a nawet pojedynczej jednostki metodycznej.
Cele szczegółowe stanowią stwierdzenia bardziej konkretne od celów ogólnych i opisują zamierzone wyniki nauczania określonej grupy uczniów czy określonego ucznia w danym czasie.
Cele ogólne i szczegółowe mogą dotyczyć jednostki lekcyjnej, np. dla lekcji w szkole podstawowej, której tematem jest baśń Brzydkie kaczątko mogą zostać sformułowane następujące cele: Ogólne:
Szczegółowe:
|
Operacyjne i nieoperacyjne cele kształcenia
Szczegółowe cele kształcenia mogą być operacyjne lub nieoperacyjne. Cele operacyjne wskazują konkretne (mierzalne) zachowania uczniów.
Operacyjny cel kształcenia musi opisywać:
zachowanie ucznia, za pomocą którego demonstruje osiągnięcie celu,
warunki tego zachowania (czynniki czasowe, materiały dydaktyczne, źródła informacji, itp.)
dopuszczalny najniższy poziom biegłości, standard wykonania zadania (procent, minimalna liczba prawidłowych odpowiedzi, margines tolerancji, itp.).
Przy formułowaniu celów kształcenia stosowane są czasowniki opisujące zachowanie obserwowalne: rozpoznaje, rozwiązuje, pisze, wymienia, demonstruje.
zachowanie ucznia |
warunki zachowania |
standard wykonania zadania |
Uczeń zaznacza |
w tekście |
co najmniej 5 czasowników. |
Uczeń wskazuje |
na mapie |
kontynenty. |
Uczeń wykonuje działanie mnożenia |
bez posługiwania się kalkulatorem |
w zakresie stu. |
Rys.1 Elementy celu operacyjnego (opracowanie własne)
Zwolennicy celów nieoperacyjnych twierdzą, że zbytnia szczegółowość sformułowania celu ogranicza kształcenie jedynie do tego co da się zmierzyć.
„Uczenie się w sferze emocjonalnej jest mniej uchwytną formą nauki, trudno więc nauczycielowi dociec na podstawie 80% zadań testu rozwiązanych poprawnie, że emocje ucznia osiągnęły pożądany stan” (Ornstein i Hunkins,1999, s.199). |
Nieoperacyjne cele kształcenia określają pożądane efekty uczenia się w kategoriach pojęciowych, a ich przedmiotem są rezultaty uczenia się nie zawsze przejawiające się w określonym zachowaniu. Do sformułowania celu nieoperacyjnego używane są takie czasowniki jak: rozumie, wie, umie, wykonuje chętnie.
Uczeń potrafi przewidywać wydarzenia na podstawie istniejących przesłanek. |
Uczeń rozumie pojęcie tolerancja. |
Uczeń szanuje środowisko życia zwierząt leśnych. |
Uczeń zna rodzaje gniazd ptasich. |
Uczeń zna pojęcie metafory. |
Uczeń umie odczytywać metafory. |
Uczeń umie wyrażać własne zdanie. |
Uczeń potrafi napisać list. |
Rys.2 Przykłady szczegółowych celów nieoperacyjnych (opracowanie własne).