Tertulian - przeciwieństwo wiedzy i wiary
Takie są nauki ludzi i demonów, zrodzone z ducha światowej mądrości dla świerzbiących uszu. Uważając tę mądrość za głupstwo, wybrał Pan to, co w oczach świata uchodzi za głupie, aby zawstydzić nawet filozofię tego świata. Filozofia bowiem, lekkomyślna tłumaczka natury boskiej i boskich rządów, stanowi treść mądrości światowej. Również herezje czerpią żywotne treści z filozofii. Stąd u Walentyniana, który był platonikiem, eony i nie wiem jakie formy w nieskończonych ilościach oraz troista natura człowieka. Stąd lepszy z powodu cichości i spokoju bóg Marcjona wywodzi się z filozofii stoickiej. To, że dusza jest śmiertelna, twierdził Epikur, a co do tego, że nie ma zmartwychwstania ciał, są zgodne wszystkie szkoły filozofów. Tam, gdzie materia zrównana jest z bogiem, rozpoznajemy naukę Zenona, a tam, gdzie mowa o bogu ognistym, widać wpływ Heraklita.
Te same tematy są poruszane przez heretyków, co i przez filozofów, te same badania: Skąd zło i z jakiej przyczyny? Skąd człowiek i w jaki sposób powstał? [...] Biedny Arystoteles, który stworzył dla nich dialektykę, zdolną zarówno budować jak burzyć, giętką w zdaniach, przesadną w domysłach, nieustępliwą w argumentacji, mistrzynię kontrowersji, która chcąc wszystko podać w wątpliwość, aby niczego w ogóle nie można było być pewnym, staje się sama dla siebie ciężarem. Stąd owe baśnie i nie kończące się genealogie, stąd problemy bez żadnego pożytku i mowy, które się szerzą jak rak, a od których chcąc nas odwieść Apostoł, gdy pisze do Kolosan, w szczególności wskazuje, że należy jej się wystrzegać: „Patrzcie, aby was kto nie zwiódł przez filozofię i próżne omamienie, oparte na podaniach ludzkich" wbrew Opatrzności Ducha świętego. Był Paweł w Atenach i poznał z obcowania z filozofami tę mądrość ludzką, która rości sobie pretensje do prawdy, a w gruncie rzeczy fałszuje ją i sama rozpada się na wiele swoich herezji, których jest źródłem z powodu rozmaitości wzajemnie zwalczających się sekt.
Cóż więc wspólnego mogą mieć ze sobą Ateny i Jerozolima? Co wspólnego może mieć ze sobą Akademia i Kościół? Co wspólnego mogą mieć ze sobą heretycy i chrześcijanie? Nasza nauka wzięła swój początek z portyku Salomona, który sam nauczał, że Pana należy szukać w prostocie serca (Mądr. 1, 1). Niech wiedzą o tym ci, którzy wymyślili chrystianizm stoicki, platoński czy dialektyczny. Nam nie jest potrzebna ciekawość po Chrystusie Jezusie ani badanie po Ewangelii. Kiedy wierzymy, nie pragniemy wierzyć w nic ponadto. Najpierw bowiem wierzymy w to, że nie ma nic więcej, w co byśmy musieli wierzyć.
PYTANIA
1. Jak Tertulian ocenia wartość filozofii i rozumu ludzkiego?
2. Co - według Tertuliana jest jedynym źródłem wewnętrznej pewności? Czy jest nią kierowanie się racjami rozumowymi?
Źródło: Świat, Człowiek i wartości. Wybór tekstów filozoficznych dla szkół średnich, oprac. Z. Czarnecki, Warszawa 1988.