METODY PISANIA PRACY NAUKOWEJ
Co to jest praca naukowa?
Praca naukowa - opracowanie naukowe - to przedstawienie tematu, jego problematyki, metod badawczych, uzyskanych wyników badań w formie odpowiedniej do danego tematu i dyscypliny nauki.
Cel prac promocyjnych (licencjackie, magisterskie, dyplomowe, doktorskie, habilitacyjne)
uzyskiwanie wartościowych naukowo wyników badań,
zawarcie w tych pracach dokładnej dokumentacji, która umożliwia prześledzenie poprawności: - toku wywodów,
- sposobów gromadzenia materiałów,
- stosowanych metod badawczych,
- interpretacji uzyskanych wyników badań,
- doboru literatury wraz z jej krytycznym przeglądem.
Prace naukowe muszą być wykonane zgodnie z obowiązującymi w danej dyscyplinie naukowej zasadami - metodami badawczymi.
METODA - (działanie) świadomy sposób postępowania wg ustalonych zasad w określonym celu. Pewien sposób poznawania. Sposób celowo dobrany i zaplanowany, a nie dowolny, przypadkowy.
Jaką metodę badawczą należy zastosować by uzyskać w miarę pełną odpowiedź na pytania dotyczące ustalonego problemu - przedmiotu pracy.
BADANIA NAUKOWE - świadomie określony sposób postępowania.
praktyczne - rozwiązanie problemu ważnego z punktu widzenia bieżących potrzeb praktycznych, nie są systematyczne, mają charakter wyrywkowy, zasięg jest ograniczony.
naukowe- określony cel, do realizacji są potrzebne pewne środki i sposoby działania.
CEL BADAŃ
wykrycie prawidłowości stale występujących w badanych zjawiskach - doprowadzenie do wniosków ogólnych
wypracowanie właściwych metod badawczych służących poznaniu rzeczywistości,
określenie i ocena rzeczywistości.
METODY BADAWCZE
ogólne - mające powszechne zastosowanie
szczegółowe - możliwe do zastosowania w określonej dziedzinie badań.
OGÓLNE METODY BADAWCZE- to zasadnicze sposoby postępowania stosowane w każdym badaniu naukowym, niezależnie od przedmiotu badań.
Zastosowanie uniwersalne - są użyteczne na każdym etapie badań, w dowolnym zakresie i w połączeniu z met. szczegółowymi.
Indukcyjna -wyprowadzenie ogólnych wniosków (ustalenie prawidłowości) na podstawie analizy empirycznie stwierdzonych zjawisk. Wnioskowanie od szczegółów do ogółu. Nauki doświadczalne.
Dedukcyjna - wnioskowanie od ogółu do szczegółu. Stawianie hipotez, modeli roboczych.
Redukcyjna - sprawdzanie przez porównanie z rzeczywistością i wykluczanie wzorców, modeli sprzecznych z rzeczywistością.
Indukcja, dedukcja, redukcja tworzą jednolity proces badawczy, którego podstawą jest znajomość rzeczywistości.
Analiza - rozłożenie przedmiotu badań na części i badanie każdej z niej osobno, wykrycie składników przedmiotu badań. Składniki wyodrębnione w wyniku analizy są tylko surowym materiałem do dalszych badań.
Analiza elementarna (opis) - rozkładanie na części bez dopatrywania się między nimi jakichkolwiek stosunków lub powiązań.
Analiza przyczynowa (funkcjonalna) - badanie związków zachodzących między poszczególnymi częściami przedmiotu badań.
Synteza - składanie, zestawianie, ujmowanie czegoś w całość, odtwarzanie na podstawie wyników analizy.
Synteza elementarna - zsumowanie wyników analizy.
Synteza przyczynowa - stosowana w badaniach eksperymentalnych.
Synteza jest odwrotnością analizy. W praktyce obie te metody uzupełniają się, tworzą łącznie jednolity proces badawczy:
(1). rozłożenie przedmiotu badań na elementy i szczegółowe badanie każdego z nich - analiza,
(2) połączenie ich w jedną całość - synteza
Każde badanie naukowe musi posługiwać się metodami analitycznymi, ponieważ celem każdego badania jest poznanie rzeczywistości i jej ocena.
ANALIZA - metoda badawcza zajmująca się opisem cech, zdarzeń oraz interpretacją zbadanej w ten sposób rzeczywistości. Posługują się nią wszystkie dyscypliny naukowe.
ANALIZA
stwierdzenie tego co jest,
krytyka i ocena zjawiska na tle jego przyczyn i skutków oraz różnego rodzaju zależności między nimi a innymi zjawiskami,
wnioski oraz propozycja najbardziej właściwych zmian.
Analiza porównawcza - porównywanie uzyskanych wyników badań do przyjętej bazy odniesienia (wzór).
Metody badawcze najczęściej stosowane w pracach dyplomowych:
opisowa;
statystyczna;
analizy porównawczej;
monograficzna.
SZCZEGÓŁOWE METODY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH
Monografia - opis zjawisk, instytucji, procesów społecznych odznaczających się swoistą jednorodnością tematyczną, terytorialną lub instytucjonalną. To metoda postępowania, która prowadzi do opisu instytucji wychowawczych. Cechy badań monograficznych: ścisła lokalizacja instytucjonalna lub organizacyjna.
Eksperyment pedagogiczny - wprowadzenie do wybranego układu specjalnie wybranego czynnika w celu uzyskania pożądanych zmian układu lub w celu sprawdzenia jakie zmiany w tym układzie zajdą pod wpływem nowego czynnika. Dostarczenie wiedzy o skuteczności poszczególnych działań, efektach inicjatyw wychowawczych, dydaktycznych; o wartości nowych metod nauczania lub pracy wychowawczej. Rezultat - określone zmiany lub ich brak.
Metoda indywidualnych przypadków - studium przypadków - biografie ludzkie, ograniczenie do analizy konkretnych jednostkowych przypadków wychowawczych. Analiza konkretnych zjawisk wychowawczych w celu postawienia diagnozy i podjęcia działań terapeutycznych. (trudności dydaktyczne i wychowawcze a sytuacja rodzinna dziecka; adaptacja społeczna wychowanków domów dziecka; funkcjonowanie rodzin zastępczych i opiekuńczych.
Techniki badawcze: wywiad, obserwacja, analiza dokumentów osobistych.
Techniki socjometryczne; Obserwacja
CHARAKTER PRAC NAUKOWYCH
TEORETYCZNY - poznawcze, zawierają najczęściej zagadnienia dotyczące określonej teorii naukowej, koncepcji. Zawierają element historyczny (przedstawienie zmian poglądów, myśli o danym problemie), można ujmować zjawisko: rozwojowo (następstwo czasowe); genetycznie (proces poznawania); historycznie (rozwój i geneza relacji podmiotowo-przedmiotowych).
Schemat badań typu poznawczego:
Problem sformułowany na podstawie dotychczasowej wiedzy,
Wyjaśnienie teoretyczne problemu i postawienie nowych hipotez;
Logiczna i empiryczna weryfikacja hipotez;
Nowe uogólnienia, twierdzenia, nowe teorie.
EMPIRYCZNY -badawcze, sformułowanie wniosków, które mogą być wdrożone do praktyki w celu poprawy efektywności działania. Mogą dotyczyć: zmian organizacyjnych, udoskonalenia metod nauczania i wychowania, nowych programów nauczania.
Schemat badań stosowanych:
Postawienie problemu wynikającego z potrzeb praktyki;
Przyjęcie określonych hipotez na podstawie dotychczasowych teorii i wyników badań empirycznych;
Krytyka logiczna i weryfikacja danych teorii;
Twierdzenie typu diagnostycznego, terapeutycznego, prognostycznego.
TEMAT PRACY
Problem - kwestia, pytanie do rozwiązania
Zagadnienie - prezentacja, omówienie
Problematyka - zespół pytań wiążących się z głównym problemem pracy.
którego rozwiązania podejmuje się autor.
TYTUŁ - sformułowanie tematu: zwięzłe, jasne, logiczne oraz zgodne z regułami j. polskiego i zasadami danej nauki.
CHARAKTERYSTYKA TEMATU
Odpowiedni - stanowi problem do rozstrzygnięcia w danej dziedzinie wiedzy.
Własny - oryginalny dotyczący nowej problematyki, nie może być plagiatem.
Właściwie postawiony - jednoznacznie postawiony problem, główna teza i cel pracy.
Konkretny nie abstrakcyjny.
Ograniczony - dostępny pod względem literatury, nie przekraczać możliwości piszącego
Nie może być negatywny czy polemiczny
SFORMUŁOWANIE TEMATU
Konstrukcja roboczego planu pracy
Nie w formie pytania, krótki, jasny i jednoznaczny
Poprawny pod względem logicznym, gramatycznym i stylistycznym. (nie używać słowa problem, problematyka)
Nie może być tytułem rozdziału lub paragrafu;
Czasem może wymagać podtytułu, który będzie go dopełniał.
Zapisany w kilku wierszach - linijkach nie może kończyć się spójnikiem.
Imiona obcojęzyczne w tytule - nie należy odmieniać (po polsku).
PLAN PRACY - CECHY
Adekwatny - kompletny i zupełny
Logiczny - jasny złożony z części wewnętrznie ze sobą powiązanych. Kompozycja a nie zlepek cytatów.
Ułożony wg jednej zasady podziału.
Rozłączny - rozdziały i podrozdziały.
Postępujący - struktura rozdziałów prowadzi do jasno sprecyzowanego celu, stopniowe ukazanie zagadnienia.
Elegancki - prosty, symetryczny i proporcjonalny.
Bibliografia:
Seweryniak Henryk, Metodyka uczenia się i pisania prac dyplomowych, Płock 2000.
Pilch Tadeusz, Bauman Teresa, Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001.
Łobocki Mieczysław, Metody i techniki badań pedagogicznych, Kraków 2000.
Tenże, Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Kraków 2001.
2
4