Fundacje a stowarzyszenia
Fundacje działają na podstawie ustawy o fundacjach z dnia 6 kwietnia 1984r. (Dz.U. 1984 nr 21 poz. 97) ze zmianami, natomiast działalność stowarzyszeń reguluje prawo o stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989r. (Dz.U. 1989 nr 20 poz. 104 ) ze zmianami.
Fundacja zawsze musi stawiać sobie za zadanie realizację celów społecznie lub gospodarczo użytecznych. Stowarzyszenie natomiast samo ma określać cele swojej działalności, jej zakres nie jest odgórnie uregulowany.
Fundacja może być ustanawiana przez osoby fizyczne lub prawne, niezależnie od obywatelstwa, bądź lokalizacji ich siedziby. Tworzącymi stowarzyszenia mogą być jedynie obywatele polscy lub cudzoziemcy - o ile mają miejsce stałego zamieszkania na terenie Polski. Cudzoziemcy nie mający stałego miejsca zamieszkania
na terytorium Rzeczypospolitej mogą wstępować jedynie do takich stowarzyszeń, których statut zakłada taką ewentualność.
Do ustanowienia fundacji wystarczy oświadczenie woli w formie aktu notarialnego bądź zapisu w testamencie. Zakładając stowarzyszenie należy zebrać grupę co najmniej piętnastu zainteresowanych jego powstaniem osób, spośród których wybierany jest komitet założycielski, przy czym osoba prawna może być co najwyżej członkiem wspierającym stowarzyszenia. Natomiast do powołania stowarzyszenia zwykłego wystarczą trzy osoby.
Różnice pomiędzy fundacjami a stowarzyszeniami dotyczą również statutu. Statut fundacji określa fundator, ewentualnie wyznaczona przez niego osoba.
W przypadku stowarzyszenia statut jest uchwalany przez założycieli. Fundator
w statucie winien określić: nazwę, siedzibę, majątek, cele, zasady, formy i zakres działalności oraz uprawnienia organu i członków fundacji. Zawarte mogą zostać również inne postanowienia. Nie muszą być umieszczone wytyczne dotyczące likwidacji fundacji. Statut stowarzyszenia oprócz uprawnień winien zawierać również obowiązki członków, ponadto zasady zmian statutu, sposób uzyskiwania środków finansowych i składek członkowskich, sposób reprezentowania stowarzyszenia
i zaciągania zobowiązań majątkowych, tryb wyboru władz i ich kompetencje, zasady nabycia lub utraty członkostwa, sposób rozwiązywania oraz ewentualną strukturę. Stowarzyszenie zwykłe działa w oparciu o regulamin działalności a nie statut. Regulamin musi określać jedynie nazwę, cel, teren i środki działania oraz siedzibę
i przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie.
Fundacja podlega pod właściwe, to jest zgodne z profilem jej działalności ministerstwo, które może być określone przez fundatora. Stowarzyszenia
są nadzorowane przez właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia wojewodę bądź starostę.
Fundacja jest wpisywana do Krajowego Rejestru Sądowego i z chwilą wpisu uzyskuje ona osobowość prawną. Sąd dokonuje wpisu po stwierdzeniu ważności czynności prawnych i stwierdzeniu, iż zostały one podjęte przez stosowny organ lub osobę. Kolejnym zastrzeżeniem jest zgodność celu i statutu z obowiązującymi przepisami prawa. Stowarzyszenie składając wniosek o rejestrację dostarcza oprócz statutu również listę imion, nazwisk, adresów, dat i miejsc urodzenia założycieli wraz z ich własnoręcznymi podpisami, protokół z wyboru komitetu założycielskiego oraz adres siedziby. Stowarzyszenie zwykłe od rejestrowego wyróżnia brak osobowości prawnej.
O wpisaniu do Krajowego Rejestru Sądowego fundacji zawiadamiany jest właściwy minister i starosta. Założyciele, wojewoda lub starosta są natomiast informowani o powstaniu stowarzyszenia.
Najwyższą władzą fundacji jest zarząd fundacji, stowarzyszenia- walne zebranie członków lub -jeżeli statut tak stanowi- zebranie delegatów.
Fundacja obligatoryjnie corocznie składa organowi nadzorującemu sprawozdanie z działalności, stowarzyszenie dostarcza odpisy uchwał bądź składa wyjaśnienia tylko na żądanie organu nadzorującego.
Uchylenie niezgodnych ze statutem czy przepisami prawa uchwał zarządu fundacji następuje jeśli sąd podejmie taką decyzję po interwencji ministra lub starosty. W przypadku stowarzyszeń wniosek do sądu składa wojewoda, starosta lub prokurator. Rażące niezgodności uchwał z obowiązującymi przepisami mogą skutkować przedstawieniem żądania zmian zarządu fundacji lub nawet rozwiązaniem stowarzyszenia.
Likwidacja fundacji następuje jeśli cel, dla którego ją ustanowiono został osiągnięty, jeśli wyczerpią się środki finansowe i majątek fundacji. Jeśli w statucie fundacji nie było mowy o przeznaczeniu majątku po likwidacji sąd określa cel zgodny z profilem działalności fundacji. Przyczyną likwidacji stowarzyszenia może być zarządzenie sądu lub uchwała o samorozwiązaniu. Majątek stowarzyszenia przekazywany jest na cel określony w statucie lub też w ostatniej uchwale kończącego działalność stowarzyszenia. W przypadku braku konkretnych wytycznych majątek jest przeznaczany na określony cel społeczny.