REWOLUCJA ROSYJSKA 1917 r
I REWOLUCJA LUTOWA
Była to druga, po rewolucji 1905 roku, rewolucja rosyjska. Wybuch rewolucji lutowej związany był z potęgującym się chaosem i rozpadem państwa carskiego, jaki nastąpił w latach pierwszej wojny światowej. W początkach 1917 w Piotrogrodzie i innych miastach Rosji zaczął nasilać się ruch strajkowy spowodowany brakami w zaopatrzeniu w żywność i wywołaną tym drozyżną. Dochodziło do ataków zdesperowanego tłumu na piekarnie i sklepy. 24 lutego ( 9 marca) w stolicy demonstrowało około 200 tys. ludzi , którzy skandowali m.in. Precz z caratem . Nieliczne oddziały wojska, którego morale w poprzednich miesiącach systematycznie spadało, nie były w stanie opanować akcji.Przez kolejne dwa dni na ulicach Piotrogrodu trwały rozruchy, w których używno broni palnej.27 lutego (12 marca) zbuntował się i przeszedł na stronę demonstrantów Wołyński Pułk Zapasowy. W slad za nim kolejne oddziały wojskowe odmawiały posłuszeństwa dowódcy Piotrogrodzkiego Okręgu Wojskowego generałowi S. Chabałowowi. Łącznie na stronę manifestantów przeszło w ciągu kilkudziesiecu godzin 66 tys. żołnierzy. Tego samego dnia naposedzeniu Dumy odczytano treść podpisanego dwa dni wcześniej dekretu cara Mikołaja II, zawieszającego obrady parlamentu. W odpowiedzi deputowani powołali Tymczasowy Komitet Dumy Państwowej ( TKDP), złożony z przedstawicieli różnych ugrupowań politycznych, na czele którego stanął Michał Rodzianko. Również 27 lutego ( 12 marca ) zebrała się po raz pierwszy Rada Delegatów Robotniczych ( RDR- później dokoptowano do niej przedstawicieli żołnierzy), której przewodniczącym został Mikolaj Czcheidze, a jego zastępcami A. Kiereński i M. Skobielew. W składzie Rady Delegatów Robotniczych dominowali przedstawiciele partii eserowców i mienszewików. W stolicy rozpoczęto aresztowania wysokich funkcjonariuszy carskiego aparatu państwowego; sam Mikołaj II przebywał wówczas poza Piotrogrodem . 1 (14) marca rozpoczęły się negocjacje między TKDP a przywódcami RDR w sprawie powołania nowego rządu . 3 (16) marca powstał Rząd Tymczasowy, na czele którego stanął książę Jerzy Lwow . Dzień wcześniej Mikołaj II znajdujacy się w Pskowie został zmuszony do abdykacji. Zrzekł się włądzy na rzecz swego brata Michała, który jednak odmówił objęcia tronu . Rosja stała się republiką . W marcu proces likwidacji samodzierżawia rozszerzył się na teren całego kraju; zlikwidowano ochranę- policję polityczną i cenzurę publikacji, więzienia opuścili więźniowie polityczni wszelkich orientacji. Mimo powstania Rządu Tymczasowego,znaczny wpływ na sprawowanie władzy miala Rada Piotrogrodzka, co spowodował sytuację faktycznej dwuwładzy. Oba organy wydawały zarządzenia i dekrety oraz ogłaszały deklaracje. Rząd Tymczasowy nie będąc w stanie opanować sytuacji w kraju, ani zmobilizować wojska do większej aktywności na froncie ulegał ciągłym rekonstrukcjom wewnętrznym. W maju do tworzących dotąd rząd przedstawicieli partii centrowych dokooptowano mienszewików i eserowców. Jednocześnie umacniał się w kraju system rad robotniczych. 3( 16) czerwca rozpoczął się I Wszechrosyjski Zjazd Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. W lipcu po kolejnych niepowodzeniach na froncie zasiadający w rządzie członkowie partii konstytucyjnych demokratów ( kadetów) podjęli próbę nakłonienia pozostałych ministrów do przejęcia przez gabinet pełni wladzy i rozbrojenia robotników.Doprowadziło to do masowych demonstracji i starć ulicznych w Piotrogrodzie oraz kilku innych miastach, które usiłowali wykorzystać dla swoich celów bolszewicy. W konsekwencji ustąpił rząd księcia Lwowa, a 8 (21) lipca premierem został A. Kiereński, którego gabinetowi Centralny Komitet Wykonawczy RDRiŻ przyznał, a wniosek mienszewików i eserowców, nieograniczone pełnomocnictwa i nieograniczoną władzę. Oznaczało to koniec okresu dwuwladzy w Rosji.
II. REWOLUCJA PAŹDZIERNIKOWA
Była to trzecia rewolucja rosyjska, w wyniku której do władzy doszli bolszewicy. Sukces rewolucji październikowej umożliwila nieudolna polityka Rządu Tymczasowego, który mimo iż od lipca 1917 posiadał specjalne pełnomocnictwa nie, był w stanie opanować sytuacji, rozwijającej się żywiołowo od zwyciestwa rewolucji lutowej. 25 sierpnia ( 7 wrzesnia ) 1917 głównodowodzący armii rosyjskiej generał Ławr Korniłow, w porozumieniu z członkami Rządu Tymczasowego wywodzącymi się z partii kadetów, dokonał próby zamachu stanu i ustanowienia w kraju dyktatury wojskowej. Dowodzony przez generała Aleksandra Krymowa 3 Korpus Kawalerii ruszył w kierunku Piotrogrodu, ale w trakcie marszu - wskutek agitacji bolszewików i przedstawicieli innych partii lewicowych- żołnierze odmówili posłuszeństwa i 30 sierpnia ( 12 września ) marsz na stolicę został wstrzymany. Napiętą sytuację w dniach zamachu wykorzystywali bolszewicy, którzy za zgodą Rady Piotrogrodzkiej rozbudowali i uzbroili tworzone od marca 1917 oddziały Gwardii Czerwonej.W samym Piotrogrodzie w ciągu kilku dni sierpnia ( września ) przyjęto do Gwardii Czerwonej 25 tys. Ludzi. Nieudany zamach Korniłowa rozpoczął również tzw. Proces bolszewizacji rad tj. Przejmowania przez SDPRR/b/ kierownictwa rad robotniczych i żołnierskich w poszczególnych miastach. Na fali rosnącej radykalizacji nastrojów 31 sierpnia ( 13 września ) bolszewicy zdobyli większość w Radzie Piotrogrodzkiej, a następnie w moskiewskiej, tyfilijskiej, mińskiej, kijowskiej i wielu innych. Wszędzie uznawano sformułowane przez W. Lenina hasło: „Cala wladza w ręce rad „. Po kilkugodzinnych sporach, pod silnym naciskiem Lenina, Komitet Centralny partii bolszewickiej podjął
10 (23 ) października decyzję o powstaniu zbrojnym. W dwa dni później zdominowany przez bolszewików Komitet Wykonawczy Rady Piotrogrodzkiej utworzył Komitet Wojskowo- Rewolucyjny, który stał się sztabem przewrotu. 18 ( 31 października) Komitetowi Wojskowo- Rewolucyjnemu podporządkował się garnizon piotrogrodzki, co w praktyce zapewniło bolszewikom zdobycie władzy w stolicy. Kiedy 25 października ( 6 listopada ) oddziały Gwardii Czerwonej i zrewoltowanych żołnierzy rozpoczęły zajmowanie kluczowych punktów w mieście ( mosty, dworce, elektrownie, banki ) napotkały na znikomy opór. W nocy z 25 na 26 października odbył się szturm Pałacu Zimowego - siedziby Rządu Tymczasowego; większość liczącej ok. 2 tys.żołnierzy ochrony pałacu skapitulowała bez walki. Tej samej nocy rozpoczął obrady II Wszechrosyjski Zjazd Rad Delegatów Robotniczych i Zołnierskich, który po opuszczeniu sali obrad przez znajdujących się w mniejszości - eserowców i mienszewików- podjął decyzję o utworzeniu nowego rządu, tzw. Rady Komisarzy Ludowych, na czele której stanął W. I. Lenin. W skład Rady Komisarzy Ludowych, obok bolszewików, wchodzili w okresie listopad/ grudzień 1917- marzec 1918 członkowie partii lewicowych eserowców. Po tygodniowych walkach ulicznych bolszewicy uzyskali kontrolę nad Moskwą. W innych ośrodkach opór był słabszy i do 18 lutego 1918 Rada ustanowiła swoją władzę w 84 miastach. Do poważniejszych walk doszło jedynie w Kazaniu, Smoleńsku, Woroneżu, Saratowie i Kałudze. Równocześnie jednak w różnych częściach kraju narastał opór przeciwko dyktaturze bolszewickiej, który doprowadził do trwającej blisko trzy latarosyjskiej wojny domowej ( 1917-1920).