HITLER Adolf
przywódca Trzeciej Rzeszy, ideolog narodowego socjalizmu
miał swój światopogląd, który stanowił konglomerat różnych zapożyczonych koncepcji: volkizmu, antyliberalizmu i antydemokratyzmu
IDEA NIEMIECKIEJ WSPÓLNOTY NARODOWEJ (Volksgemeinschaft)
jej potrzeby i interesy wyznaczać miały zadania autorytarnego i totalitarnego państwa rozumianego jako „środek do celu”, czyli do zapewnienia rozwoju narodu
naród, Rzesza Niemiecka i jej przywódca mieli tworzyć nierozdzielną całość
funkcjonowanie opiera się na zasadzie wodzostwa, bezwzględne podporządkowanie wszystkich aspektów życia narodu i państwa woli Führera urzeczywistnianej przez rozbudowany, zhierarchizowany i scentralizowany aparat partyjno-państwowy
idea państwo wodzowskiego wykluczała wszelkie formy parlamentaryzmu, demokratyzmu i feudalizmu, jednak po przejęciu władzy Hitler stworzył namiastkę parlamentaryzmu w postaci fasadowego Reichstagu oraz posługiwał się instytucją plebiscytu
ułożenie stosunków społecznych i polityczno-ekonomicznych na zasadach socjalizmu o cechach narodowych
zakładał współpracę i współodpowiedzialność wszystkich obywateli za losy narodu - w miejsce typowej dla kapitalizmu rywalizacji między nimi
przeciwieństwem niemieckiej wspólnoty narodowej i największym zagrożeniem dla niej byli Żydzi, nie zasługiwali na miano ludzi, Hitler utożsamiał Żydów z kapitalistami, komunistami, masonami, pacyfistami, przez II wojną światową zalecał stosowanie wobec nich radykalnych środków represji, nie wykluczając eksterminacji
MUSSOLINI Benito
polityk, twórca i wódz włoskiego faszyzmu
doktryna faszyzmu była produktem głębokiego kryzysu społeczno-ekonomicznego występującego po I wojnie światowej
faszyzm absolutyzował państwo czerpiąc inspirację od rewolucyjnego syndykalizmu, elitaryzmu, historiografii imperialistycznej, nacjonalizmu i idei wodzostwa charyzmatycznego
DOKTRYNA FASZYZMU
negacja oświeceniowego dziedzictwa ideowo-politycznego XVIII i XIX wieku
odrzucanie indywidualizmu liberalnego i klasowego kolektywizmu
gwałtowny sprzeciw wobec demokracji opartej na zasadzie suwerenności narodu, zakładającej parlamentaryzm i wolności obywatelskie
radykalny antykomunizm i kult państwa określanego mianem totalnego
PAŃSTWO
absolut, byt doskonały, który istnieje sam w sobie i przez siebie
podkreślenie prymatu państwa w odniesieniu do grup społecznych oraz jednostek: „państwo jest absolutem, wobec którego jednostki i ugrupowania są tylko relatywne”
struktura totalna powinna ogarniać i podporządkować sobie całe społeczeństwo
„wszystko w ramach państwa, nie poza państwem, nic przeciw państwu”, zasada ta oznaczała legitymację władzy państwowej do ingerowania w każdy przejaw życia społecznego - indywidualnego, jak i społecznego, miała charakter skrajnie indywidualistyczny
Mussolini nie był zwolennikiem rasizmu i antysemityzmu, jednak pod wpływem zbliżenia militarnego i politycznego z Trzecią Rzeszą wprowadził we Włoszech ustawodawstwo rasistowskiego
GOSPODARKA
korporacjonizm, polegający na solidnej współpracy pracowników i pracodawców tej samej branży
Mussolini obiecywał likwidację bezrobocia, godziwe płace, ulgi dla kobiet i młodocianych