MAKROEKONOMIA

dr Helena Przybyła

ĆWICZENIA I WPROWADZENIE DO MAKROEKONOMII

1. Pojęcie, przedmiot i metoda makroekonomii

2. Agregaty, zasady agregacji, przykłady agregatów

3. Nominalne i realne ujęcie agregatów (delator PKB)

4. Współczesne kierunki makroekonomiczne

1. Nurty neoklasyczne

2. Nurty keynesowskie

1. Podstawowe podmioty gospodarcze w makroekonomii

2. Model ruchu okrężnego w gospodarce narodowej

1. Analiza modelu prostego

2. Analiza modelu rozwiniętego

Różnice między mikro- a makroekonomią.

Mikroekonomia	Makroekonomia
Twórca Alfred Marshal –„Zasady ekonomiki”	Twórca John Maynard Keynes- „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza” 1936r.
Bada pojedynczych uczestników rynku (konsument, producent)	Bada wielkie całości dotyczące gospodarki krajowej (agregaty)
Posługuje się metodą funkcjonalną	Stosuje metodę przyczynowo- skutkową, badając zależności między agregatami
Bada długie okresy w ekonomii	Bada krótkie okresy w ekonomii
Stosujemy modele: oligopol, monopol, konkurencja doskonała itp.	Stosujemy modele: model ruchu okrężnego, model krzywej Laffera
Ekonomia neoklasyczna (liberalna); zmniejszona rola państwa w gospodarce	„błędy rynku są większe od błędów państwa”, zakładamy integrację państwa w mikro i makroekonomię
Elastyczność cen i płac	Względna sztywność cen i płac
teoretyczna	Ścisły związek z polityką społeczną i gospodarczą państwa

Liberalizm; pogląd w dziedzinach społecznych, politycznych, kulturowych itd., który za najwyższą

wartość uznaje wolność

Ad. 1.

Makroekonomia; jest działem ekonomii zajmującym się badaniem sposobu działania gospodarki jako

całości, bada zjawiska i procesy zachodzące w skali całej gospodarki. Bada współzależności

między takimi agregatami jak dochód narodowy, wydatki na konsumpcję, wydatki na

inwestycję, oszczędności, dochody i wydatki budżetu państwa, bilans handlowy i płatniczy

kraju, popyt na pieniądz i podaż pieniądza, przeciętny poziom cen, rozmiary zatrudnienia i

bezrobocia w kraju itp.

Ad.2.

Agregaty; całość powstała przez złączenie niejednorodnych części

Agregacja; proces łączenia elementów w całość

Zasady agregacji:

• Agregować jedynie można wielkości jednorodne

• Agregowane zasoby mogą dotyczyć tego samego momentu czasu

• Agregowane strumienie muszą dotyczyć tego samego przedziału czasu

Zasoby; określają nagromadzony stan danej wielkości w określonym momencie, np. zatrudnienie,

bezrobocie, majątek produkcyjny

Strumienie; ukazują wartość pewnych wielkości ekonomicznych w jakimś przedziale czasu, stąd też

trzeba odnosić je do określonego okresu, aby zawarta w nich informacja miała sens, np.

produkcja, dochód, wydatki, sprzedaż

Przykłady agregatów:

• PKB

• Agregatowa podaż

• Agregatowy popyt

• Zatrudnienie i bezrobocie

• Stabilność cen (inflacja)

• Bilanse zagraniczne

Ad.3.

Nominalne ujęcie agregatów; wyraża wartość wykorzystując ceny bieżące (rynkowe)

Ceny nominale; ceny, które występowały, gdy poszczególne elementy PKP były produkowane

Realne ujęcie agregatów; uwzględnia różne zmiany dotyczące cen

Cena realna; cena roku bazowego, stosuje się by zlikwidować wpływ inflacji

Deflacja; polega na podzieleniu nominalnej produkcji w cenach bieżących, wytworzony w końcowym

roku badanego okresu, przez indeks ogólnego poziomu cen, wyrażający wzrost cen w okresie

badanym

Ad. 4.

1. Monetaryzm: Milton Friedman

Ekonomia podaży: Arthur Laffer

Szkoła neoaustriacka: Friedrich A. von Hayek

Nowa ekonomia klasyczna: Robert Lucas

Ekonomiczna teoria polityki: James Buchanan

1. Teoria niedoskonałej konkurencji: Jean Robinson

System Michała Kaleckiego

Teoria wzrostu gospodarczego: Roy Harrad, Ersey Bomar, Nicholas Kaldor

Neokeynesowska analiza portfela: James Tobin

Teoria pro efektywnych płac: George J. Stigler

Nowa ekonomia keynesowska: Joseph Stiglitz

Ad. 5.

• Sektor bankowy

• Gospodarstwa domowe

• Przedsiębiorstwa

• Państwo

• Zagranica

Ad. 6.

1. Rozpatrujemy gospodarkę zamkniętą (bez eksportu i importu), w której nie funkcjonuje państwo, a jedynie gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Po drugie gospodarstwa domowe występują zarówno w roli właścicieli czynników produkcji, jak i nabywców dóbr i usług przeznaczających całe swoje dochody na bieżące wydatki. Po trzecie przedsiębiorstwa pełniące funkcję pracodawców i producentów i przeznaczają całe swoje dochody na zakup czynników produkcji

Gospodarstwa domowe są właścicielami czynników produkcji (pracy, kapitału, ziemi), które są potrzebne przedsiębiorstwom do uruchomienia procesu produkcji. Przedsiębiorstwa zgłaszają zapotrzebowanie na czynniki produkcji, a gospodarstwa domowe udostępniają je świadcząc usługi- dolna wewnętrzna pętla. Za usługi przedsiębiorstwa wypłacają gospodarstwom domowym wynagrodzenia (płace, renty, czynsze itp.)- dolna zewnętrzna pętla. Dzięki tym dochodom gospodarstwa domowe mogą kupować dobra i usługi wytworzone przez przedsiębiorstwa- górna wewnętrzna pętla, strumień wydatków na dobra i usługi- górna zewnętrzna pętla.

1. Do wcześniejszego modelu wprowadzamy dwie zmiany dotyczące ruchu okrężnego strumieni pieniężnych- odpływów i dopływów. Na rysunku odpływy obejmują: oszczędności (S), wszelkiego rodzaju podatki (T), wydatki na import (I_m), natomiast dopływy obejmują: wydatki inwestycyjne (I), wydatki rządowe (G), dochody z eksportu (E_x). na rysunku zaznaczono sektor bankowy, państwo i zagranicę, za pośrednictwem których przepływają strumienie odpływów i dopływów.

ĆWICZENIA II PODSTAWOWE KATEGORIE PRODUKTU I DOCHODU

W GOSPODARCE NARODOWEJ

1. Metody liczenia PKB

1. Metoda sumowania produkcji

2. Metoda sumowania dochodów

3. Metoda sumowania wydatków

1. Co to jest produkcja globalna, produkcja finalna, wartość dodana oraz jak się je oblicza

2. Charakterystyka podstawowych kategorii makroekonomicznych

1. PKB

2. PNB

3. PNN w cenach rynkowych

4. DN = PNN w cenach czynników produkcji

5. DN per capita

6. Rozporządzalne dochody osobiste

7. Dobrobyt ekonomiczny netto

1. Zalety i wady dochodu narodowego

2. Pierwotny, wtórny, ostateczny podział DN

Ad.1.

1. Polega na sumowaniu wartości dóbr i usług wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku. Dane zebrane przez instytucje powołane do tego (w Polsce GUS) grupuje się według działów gospodarki. Przy tej metodzie należy uważać by nie dodawać wielokrotnie tych samych elementów. Są dwa sposoby by uniknąć wielokrotnego liczenia tych samych elementów. Pierwszy polega na sumowaniu wartości tzw. produktów finalnych, drugi zaś na sumowaniu tzw. wartości dodatkowej.

2. Polega na sumowaniu dochodów, powstających w procesie wytwarzania produktów w danym roku (płace, renty gruntowe, procenty, zyski, dywidendy, dochody z pracy na własny rachunek, czynsze). Suma tych dochodów musi być równa ogólnej sumie wartości dodanej, bowiem wartość dodana składa się z dochodów otrzymywanych przez uczestników procesu produkcji. Przy stosowaniu tej metody należy pamiętać, aby uwzględniać jedynie te dochody, które powstają w związku z wytwarzaniem dóbr i usług. Nie uwzględnia się płatności transferowych(bo nie powstały w procesie produkcji, bo są tylko w jedną stronę, pieniądze z budżetu państwa więc drugi raz nie wolno tego opodatkować).

3. Polega na sumowaniu wydatków na produkty finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe. Wydatki te obejmują:

• Wydatki na produkty konsumpcyjne (dobra i usługi) wytworzone w kraju (C_k)

• Wydatki na krajowe produkty inwestycyjne (I_k)

• Wydatki rządowe na wytworzone w kraju finalne dobra i usługi, z wyłączeniem płatności transferowych (G_k)

• Wydatki zagranicy na krajowe produkty eksportowe (E_xk)

PKB = C_k + I_k + G_k + E_xk

Lub gdy bierzemy pod uwagę również dobra i usługi z importu, a następnie odejmiemy wielkość łącznego importu (I_m)

PKB = C + I + G + E_x - I_m

Ad.2.

Produkcja globalna; wartość wytworzonej produkcji dóbr i usług w ciągu roku w przedsiębiorstwie.

Składa się z wartości przeniesionej oraz wartości dodanej. W każdym dziale, jest większa od

wartości dodanej o sumę nabytych dóbr i usług z innych działów i zużytych w produkcji

danego działu.

Wartość przeniesiona; obejmuje nabyte z zewnątrz i zużyte w produkcji surowce, materiały, półprodukty oraz paliwo, energie itp.

Produkcja finalna; występuje gdy został zakończony proces produkcji i dane dobro nie podlega już

dalszemu przetworzeniu w kraju. W skład dóbr finalnych wchodzą dobra i usługi

konsumpcyjne nabywane przez gospodarstwa domowe oraz dobra i usługi inwestycyjne

nabywane przez przedsiębiorstwa. Do produkcji finalnej zaliczamy wszystkie dobra

wytworzone w kraju i eksportowane do innych krajów. Produkcję finalną działu lub całej

gospodarki narodowej oblicza się w ten sposób iż od produkcji globalnej odejmuje się sumę

przepływów międzygałęziowych

PF = PG – przepływy międzygałęziowe

Dobra inwestycyjne; nie zużywają się w całości w jednym cyklu wytwórczym

Produkty pośrednie; są w całości zużywane przez przedsiębiorstwo przy wytwarzaniu innych

produktów

Wartość dodana; jest to przyrost wartości produktów będący rezultatem danego procesu produkcji.

Oblicza się ją rzez odjęcie od wartości dóbr (czy też usług) wytwarzanych w danym

przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników produkcji zużytych przy wytwarzaniu

tych dóbr (usług)

WD = PG – koszty (płace, surowce, materiały itp.)

Ad.3.

1. Jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

2. Jest miarą łącznych dochodów osiągniętych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB jest równy PKB powiększonemu o dochody netto z tytułu własności za granicą. Dochody netto (zyski, dochody, procenty)należy rozumieć jako nadwyżkę napływu dochodów z tytułu świadczenia usług czynników produkcji za granicą nad wpływem dochodów powstałych w wyniku świadczenia [rzez cudzoziemców usług czynników produkcji w kraju.

PNB = PKB + D_n u nas PNB = PKB - D_n

1. Jest mniejszy od PNB o wielkość amortyzacji.

PNB – A_m

Amortyzacja jest miarą szybkości zmniejszania się wartość istniejącego w kraju zasobu kapitału trwałego w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia.

1. Jest największym agregatem obejmującym wszystkie dobra finalne i usługi wytwarzane w każdej gospodarce narodowej w ciągu roku.

PNN w cenach rynkowych – podatki pośrednie (VAT, akcyza)

1. Dochód narodowy podzielony przez liczbę ludności w kraju

2. Dochody osobiste pomniejszone o podatki bezpośrednie (CIT, PIT) płacone przez gospodarstwa domowe i powiększone o otrzymane płatności transferowe (np. emerytury, zasiłki); ich wielkość informuje o tym, ile gospodarstwa domowe mogą przeznaczyć na wydatki i oszczędności.

3. Do obliczonego tradycyjnie produktu narodowego netto dodajemy wielkości wyrażające równowartość czasu wolnego, produkcji nierejestrowanej, infrastruktury publicznej (dróg, parków) i prywatnych dóbr trwałego użytku (mebli, biżuterii), oraz odejmujemy wartości związane z zanieczyszczeniem środowiska oraz wydatkami na obronę narodową i na dojazdy do pracy.

Ad.4

Zalety	Wady
Zwiększenie nakładu na rozwój potencjału produkcyjnego	Nie wartościuje swoich poszczególnych składników np. produkcja broni czy alkoholu wchodzi do wskaźnika DN na tych samych prawach co produkcja żywności, dóbr konsumpcyjnych trwałego użytkowania itp.
Sumowanie wszystkich wydatków o dochodów obywateli, co jest podstawą polityki gospodarczej i społecznej rządu	Zwiększenie DN często wiąże się z powstaniem wielu szkód ekologicznych np. zanieczyszczenie wód, powietrza, niszczenie lasów itp.
	Obniżenie wydajności pracy, zmniejszenie liczby ludności zdolnej do pracy, zmniejszenie środków na lecznictwo

Ad.5

Pierwotny; odbywa się w miejscu wytworzenia dochodu np. w przedsiębiorstwie, nie dzieli się między

pracowników i pracodawców. W wyniku podziału pierwotnego tworzą się płace pracowników

najemnych i zyski przedsiębiorstwa.

Wtórny; tworzy poprzez rynek (mechanizm rynkowy- system cen) i budżet państwa (system

podatków). W wyniku podziału wtórnego tworzy się dochody właścicieli przedsiębiorstw i

jednostek usługowych, pracowników sfery nieprodukcyjnej i państwa. W wyniku podziału

wtórnego dochody otrzymują trzy grupy podmiotów. Jeżeli państwo dysponuje własnymi

dochodami, realizuje zadania polityki gospodarczej i społecznej:

• Finansuje administracje państwową, wymiar sprawiedliwości, ochronę porządku publicznego

• Obronę narodową, powszechną oświatę publiczną, naukę i kulturę

• Obciążenia z tytułów kredytów zagranicznych, publiczna ochronę zdrowia i opiekę społeczną

Ostateczny; tworzy się fundusz konsumpcji (zaspokojenie potrzeb) i akumulacji (powiększanie

możliwości produkcyjnych), który tworzy się za pomocą redystrybucji dochodów, podatków i

kredytów.

Cele makroekonomii:

• Wzrost PKB i PKB per capita

• Wzrost zatrudnienia i spadek bezrobocia

• Stabilność cen (niski poziom inflacji)

• Bilanse zagraniczne (równowaga, nadwyżka)

Narzędzia (instrumenty)makroekonomii:

• Polityka fiskalna (podatkowa)

• Polityka monetarna (Bank Centralny)

• Polityka dochodowa (rząd)

• Polityka handlu zagranicznego

W powszechnym użyciu jest PKB i PKB per capita dlatego, ze:

• Ponieważ nie wlicza się amortyzacji, a ta jest w każdym kraju liczona inaczej

• Ponieważ nie wliczamy żadnych podatków pośrednich

Zad. Realny i nominalny PKB

Lata	Liczba hot- dogów	Cena hot- dogów	Liczba hamburgerów	Cena hamburgerów
2003	100	1	50	2
2004	150	2	100	3
2005	200	3	150	4

Nominalny PKB

2003 1 * 100 + 2 * 50 = 200

2004 2 * 150 + 3 * 100 = 600

2005 3 * 200 + 4 * 150 = 1200

Realny PKB (rok bazowy 2003)

2003 1 * 100 + 2 * 50 = 200

2004 1 * 150 + 2 * 100 = 350

2005 1 * 200 + 2 * 150 = 500

Deflator PKB

2003 200 / 200 * 100% = 100%

2004 600 / 350 * 100% = 171%

2005 1200 / 500 * 100% = 240%

ĆWICZENIA III DETERMINANTY DOCHODU NARODOWEGO

1. Agregatowy popyt, agregatowa podaż, pojęcie produkcji potencjalnej i realnej

2. Neoklasyczna koncepcja równowagi- założenia, wykres, wnioski

3. Keynesowska koncepcja równowagi- założenia, wykres, wnioski

4. Funkcja konsumpcji i oszczędności

5. Działanie mnożnika inwestycyjnego

Ad.1.

Agregatowy popyt; to łączna ilość towarów, jaką nabywcy decydują się zakupić w danych warunkach i

czasie. Agregatowy popyt zależy przede wszystkim od dwóch czynników: od ogólnego poziomu

cen towarów i od wysokości dochodów ludności (jako wskaźnik tych dochodów można przyjąć

dochód narodowy per capita). Kierunki wpływu obu czynników na agregatowy popyt są

analogiczne do zależności dotyczących wpływu ceny i dochodów na popyt na pojedynczy towar.

Agregatowy popyt jest malejącą funkcją ogólnego poziomu cen i rosnącą funkcją dochodów

ludności. Takie zależności wynikają z roli ogólnego poziomu cen i dochodów ludności w

kształtowaniu możliwości zakupu towarów.

Agregatowa podaż; oznacza łączną ilość towarów, jaką producenci decydują się wytworzyć w danych

warunkach i czasie oraz dostarczyć na rynek. Agregatowa podaż zależy przede wszystkim od

trzech czynników: od zasobów czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania, od ogólnego

poziomu cen towarów oraz od kosztów produkcji ponoszonych przy wytworzeniu towarów.

Wielkość zasobów czynników produkcji i efektywność ich wykorzystania wyznaczają rozmiary

agregatowej podaży, odpowiadające poziomowi produkcji potencjalnej. Im większe są te zasoby

oraz im wyższa jest efektywność ich wykorzystania, tym wyższe są rozmiary agregatowej podaży.

Przy danych zasobach czynników produkcji wielkość agregatowej podaży zależy przede wszystkim

od ogólnego poziomu cen oraz kosztów produkcji. Agregatowa podaż jest rosnącą funkcją

ogólnego poziomu cen i malejącą funkcją kosztów produkcji.

Produkcja potencjalna (naturalna); jest to produkcja, którą może by wytworzyć w gospodarce, gdyby

racjonalnie były wykorzystane wszystkie czynniki produkcji tj. zasoby pracy, kapitału, ziemi.

Rozmiary produkcji potencjalnej zależą od wielkości zasobów czynników produkcji występujących

w gospodarce oraz efektywności ich wykorzystania; warunkiem wzrostu tej produkcji jest wzrost

wspomnianych zasobów orz poprawa efektywności ich wykorzystania. Występuje naturalna stopa

bezrobocia.

Produkcja realna (faktyczna); oznacza produkcję rzeczywistą wytworzoną w gospodarce. W

gospodarce rynkowej, w której produkty wytwarzają przedsiębiorstwa nastawione na zysk, jej

poziom jest wyznaczony przez możliwości opłacalnej sprzedaży. Przy odpowiednio wysokim

popycie na towary produkcja realna może osiągnąć poziom produkcji potencjalnej. Jeśli popyt na

towary jest niższy, co często zdarza się w gospodarce, to produkcja realna odchyla się w dół od

produkcji potencjalnej. Zasoby czynników produkcji są wówczas częściowo nie wykorzystane.

Ad.2

Krzywa agregatowej podaży jest pionowa (prosta AP_d) i odpowiada poziomowi produkcji potencjalnej (Y_p). taki kształt krzywej wynika z neoklasycznego przekonania o doskonałej giętkości cen i dużej skuteczność działania mechanizmów rynkowych. Dzięki takim założeniom stany nierównowagi na rynkach czynników produkcji i na rynku towarowym są- zdaniem neoklasyków- szybko likwidowane i w rezultacie faktyczna produkcja ustala się na poziomie odpowiadającym pełnemu wykorzystaniu czynników produkcji (Y_p). w tej sytuacji zmiany agregatowego popytu na towary nie pociągają za sobą zmiany faktycznej produkcji. Zmiany agregatowego popytu, znajdujące wyraz w przesunięciu krzywej AP_p, powodowałby jedynie zmiany ogólnego poziom cen (w dół lub w górę od poziomu P_e). zmiana rozmiarów produkcji wymaga w tych warunkach zmiany wielkości zasobów czynników produkcji lub zmiany efektywności ich wykorzystania.

Wnioski:

• Rynek dąży do osiągnięcia produkcji potencjalnej

• Nie ma wpływu na ceny

• Wzrost zasobów i efektywności może zwiększyć produkcję potencjalną

Ad.3.

Keynesiści odrzucają przekonanie neoklasyków o doskonałej giętkości cen i dużej skuteczności działania mechanizmów rynkowych. Ich zdaniem mechanizmy rynkowe i leżące u ich podstaw zmiany cen nie są w stanie zagwarantować produkcji w pełni wykorzystującej czynniki wytwórcze. Ponadto założenie giętkości cen a, w szczególności- giętkość płac w dół, jest mało realistyczne we współczesnym świecie, w którym duża rolę odgrywają związki zawodowe, przeciwstawiające się obniżkom płac. Z tych powodów keynesiści zakadzą w swoich analizach mało elastyczne ceny, a w krańcowym przypadku- ceny sztywne. Dla takiego ekstremalnego stanowiska charakterystyczna jest krzywa agregatowej podaży podobna do krzywej AP_d. krzywa ta jest całkowicie płaska aż do osiągnięcia poziomu produkcji potencjalnej Y_p (w punkcie B). Oznacza to, że przy tym samym poziomie cen (P_e) zagwarantowany jest ich zbyt. Gdy produkcja faktyczna osiąga poziom produkcji potencjalnej (krzywa agregatowego popytu znajduję się w położeniu AP’_p) wówczas krzywa agregatowej podaży ma kształt pionowej linii prostej. Oznacza to, że dalsze zwiększenie popytu (na rysunku oznaczało by to przesunięcie krzywej AP’_p do góry) powoduje nie wzrost produkcji, lecz wzrost cen. Keynesiści nie wierzą jednakże, że samoczynnie mechanizmy rynkowe są w stanie zagwarantować stabilizację popytu na poziomie odpowiadającym potencjalnej produkcji. Uważają, że agregatowy popyt ustala się na poziomie niższym, odpowiadającym produkcji przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji. Na rysunku sytuację taką ilustruje krzywa AP_p, która leży na lewo od krzywej AP’_p, odpowiadającej pełnemu wykorzystaniu czynników produkcji.

Wnioski:

• Jeśli wzrasta popyt to producenci więcej produkują

• Produkcja poniżej produkcji potencjalnej

• Nie pełne wykorzystanie zasobów

• Bezrobocie

Ad.4.

Y = C + S

Y – dochód narodowy

C- konsumpcja

S- oszczędności

Im wydatki konsumpcyjne wyższe tym mniejsze oszczędności, i odwrotnie. Decyzje gospodarstw domowych dotyczące podziału dochodów zależą od szeregu czynników. Wśród czynników o charakterze ekonomicznym podstawową rolę odgrywają: wysokość dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe oraz wielkość nagromadzonego majątku (bogactwa). W kwestii pływu dochodów na wielkość wydatków konsumpcyjnych wysunięto kilka hipotez:

• Hipoteza dochodu absolutnego; wysunięta przez J.M. Keynesa, wielkość wydatków konsumpcyjnych zależy od poziomu bieżących dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe, przy czym gdy dochody te wzrastają, wydatki konsumpcyjne również wzrastają ale ich udział w dochodzie jest w miarę wzrostu dochodów coraz mniejszy.

• Hipoteza dochodu relatywnego; wysunięta przez J.S. Duesenberr’ego, wysokość wydatków konsumpcyjnych poszczególnych osób w istotnej mierze zależy od standardu życia ich znajomych i sąsiadów. Gdy dochody jakiegoś gospodarstwa domowego zmniejszają się w porównaniu z dochodami znajomych czy sąsiadów, gospodarstwo to będzie starać się utrzymać standard konsumpcji na poziomie standardu swojego otoczenia, gdy zaś jego dochody absolutne i relatywne wzrastają, znajdzie to niewielkie odzwierciedlenie we wzroście wydatków konsumpcyjnych.

• Hipoteza dochodu permanentnego; wysunięta przez M. Friedmana, wydatki konsumpcyjne zależą nie od dochodu bieżącego, lecz od tzw. dochodu permanentnego, tj. przeciętnego dochodu, jak jednostka spodziewa się uzyskać w ciągu całego życia

W kwestii wpływu nagromadzonego majątku na wielkość wydatków konsumpcyjnych wysunięto hipotezę:

• Hipoteza Pigou (efekt majątkowy), zgodnie z którą wzrost realnej wartości majątku posiadanego przez gospodarstwa domowe powoduje- przy innych czynnikach nie zmienionych- wzrost wydatków konsumpcyjnych, zaś jego spadek- zmniejszenie tych wydatków. Zmiana wydatków konsumpcyjnych spowodowana zmianą realnej wartości majątku nazywana jest efektem majątkowym bądź efektem bogactwa.

Cechy zależności między wydatkami konsumpcyjnymi i oszczędnościami a dochodem narodowym.

• Przy niskim poziomie dochodu narodowego, wydatki konsumpcyjne są wyższe od dochodu (ludzie biedni muszą wydawać więcej niż zarabiają finansując wydatki z zaciągniętych pożyczek). Oszczędność są ujemne.

• Po przekroczeni pewnego poziomu dochodu wydatki konsumpcyjne są niższe od dochodu, co oznacza, że część dochodu jest przeznaczona na oszczędności.

Dochód narodowy (Y)	Wydatki konsumpcyjne (C)	Oszczędności (S)
0	10	-10
10	18	-8
20	26	-6
30	34	-4
40	42	-2
50	50	0
60	58	2
70	66	4
80	74	6
90	82	8
100	90	10
110	98	12

Funkcja konsumpcji; pokazuje poziomy zamierzonych łącznych wydatków konsumpcyjnych przy

różnych poziomach dochodu narodowego

Stosunek wydatków konsumpcyjnych do dochodu narodowego nazywamy przeciętną skłonnością do konsumpcji

P_SK = $\frac{C}{Y}$

Stosunek przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu dochodu narodowego nazywamy krańcową skłonnością do konsumpcji

K_SK = $\frac{\text{ΔC}}{\text{ΔY}}$

Funkcja oszczędności; określa poziomy zamierzonych oszczędności przy różnych poziomach dochodu

narodowego.

Stosunek oszczędności do dochodu narodowego nazywamy przeciętną skłonnością do oszczędzania

P_SO = $\frac{S}{Y}$

Stosunek przyrostu oszczędności do przyrostu dochodu narodowego nazywamy krańcową skłonnością do oszczędzania

K_SO = $\frac{\text{ΔS}}{\text{ΔY}}$

Zad. Oblicz wydatki konsumpcyjne i oszczędności

C = K_SK * Y S = Ca + K_SO * Y

K_SK = 0,8 => K_SO = 1 - 0,8 = 0,2

Ca = 10

Y = 100, 200, 300, 400

C₁ = 10 + 0,8 * 100 = 90 S₁ = -10 + 0,2 * 100 = 10

C₂ = 10 + 0,8 * 200 = 170 S₂ = -10 + 0,2 * 200 = 30

C₃ + 10 + 0,8 * 300 = 250 S₃ = -10 + 0,2 8 300 = 50

C₄ = 10 + 0,8 * 400 = 330 S₄ = -10 + 0,2 * 400 = 70

Ad.5.

Inwestycje pełnią dwie różne funkcje:

• Są częścią agregatowego popytu, toteż wpływają na zmiany popytu globalnego i DN

• Przyczyniają się w długim okresie do rozbudowy zdolności wytwórczych gospodarki i wzrostu produkcji potencjalnej

• Inwestycje powiązane są z DN za pośrednictwem mnożnika inwestycyjnego

mi = $\frac{\text{ΔY}}{\text{ΔI}}$ ogólna postać mnożnika inwestycyjnego

ΔY = mi * ΔI mi = $\frac{\text{ΔY}}{\Delta Y - \ \Delta C}$ / ΔY

Y = C + I mi = $\frac{1}{1 - \ \frac{\text{ΔC}}{\text{ΔY}}}$ = $\frac{1}{1 - Ksk}$ udział wydatków w dochodzie

ΔY = ΔC + ΔI mi = $\frac{1}{\frac{\text{ΔS}}{\text{ΔY}}}\ $= $\frac{1}{\text{Kso}}$ udział oszczędności w dochodzie

ΔI = ΔY – ΔC

$\frac{\text{ΔC}}{\text{ΔY}}$ + $\frac{\text{ΔS}}{\text{ΔY}}$ = 1 czyli K_SK + K_SO = 1

Mnożnik inwestycyjny zależy od:

• K_SK i jest to zależność dodatnia, jeśli rośnie K_SK to rośnie mnożnik i kilkakrotnie DN

• K_SO i jest to zależność ujemna, jeśli rośnie K_SO to maleje wielkość mnożnika i kilkakrotnie DN

Zad.

K_SK = 0,8 Y = ?

ΔI = 1000

mi = $\frac{1}{1 - Ksk}$ = $\frac{1}{0,2}$ = 5

ΔY = mi * ΔI = 5 * 1000 = 5000

• Wzrost zatrudnienia

• Wzrost dochodów

• Wzrost konsumpcji

• Wzrost dochodu do budżetu państwa

• Wzrost produkcji

• Spadek bezrobocia

Zad.

K_SK = 0,5

ΔI = 1000

mi = $\frac{1}{\text{Kso}}$ = $\frac{1}{0,5\ }$ = 2

ΔY = mi * ΔI = 2 * 1000 = 2000

• Rosną zapasy

• Maleje konsumpcja

• Maleje produkcja

• Wzrost bezrobocia

• Wzrost zasiłków

ĆWICZENIA IV MIEJSCE PAŃSTWA W PROCESACH MAKROEKONOMICZNYCH

1. Teoretyczne koncepcje roli państwa w gospodarce

1. Ujęcie neoklasyczne

2. Ujęcie interwencjonistyczne

3. Zadania państwa według ekonomii dobrobytu

4. Zadania państwa według ordo liberalizmu

1. Ekonomiczne funkcje państwa w gospodarce rynkowej

1. Instytucjonalno- prawna

2. Stabilizacyjna

3. Alokacyjna

4. Redystrybucyjna

1. Argumenty za i przeciw ekonomicznej roli państwa w gospodarce

Ad.1.

• Najważniejsza wolność, własność prywatna, konkurencja

• Ograniczona rola państwa w gospodarce

• Przeciwdziałać inflacji

• Państwo instytucją dającą obronę narodową, stojącą na straży porządku i ładu publicznego, zapewniającą prace publiczne

• Dostarczanie dóbr publicznych- mogą być konsumowane przez wiele osób jednocześnie np. wykształcenie, służba zdrowia, kultura, budowa infrastruktury, obrona narodowa

• Równość = równy w granicach prawa

• Państwo silne- zdolne do realizacji celów społecznych i gospodarczych

• Praca sprawiedliwa- płacą mi tyle na ile uważam, że zapracowałem

• Dobra społecznie pożądane- państwo nieodpłatnie daje je obywatelom np. szczepionki, badania, becikowe

• Antydobra- narkotyki, gry hazardowe

• Wolność, własność prywatna

• Aktywne uczestnictwo państwa w rozwiązywaniu problemów wywołanych słabościami rynku

• Dążenie do zwiększenia popytu globalnego

• Najważniejsza walka z bezrobociem

• Oszczędności nie zamieniają się w inwestycje

• Państwo powinno wspierać rynek poprzez wydatki na zbrojenia, niskie stopy procentowe

• Liberalizm z nowoczesnym systemem zabezpieczeń

• Zasada ekwiwalentności

Ad.2.

1. Funkcja długookresowa polegająca nie na bieżących inwestycjach państwa lecz przede wszystkim na ustanowieniu stosunkowo trwałych, stabilnych instytucji i „reguł gry” np.: tworzenie norm prawnych, instytucji chroniących własność prywatną i prawna poszczególnych jednostek, ale także prawa większych zbiorowości i społeczeństwa jako całości, organizowanie sprawnego sytemu obiegu informacji ekonomicznej, ustanowienie zasad funkcjonowania instytucji obsługujących runek, zasad prowadzenia działalności gospodarczej, w tym tworzeniu i likwidacji przedsiębiorstw; ważnym zadaniem państwa jest też wspieranie konkurencji przez działania zbliżające rzeczywiste warunki, w jakich funkcjonują podmioty gospodarcze, do warunków odpowiadających założeniom konkurencji doskonałej.

2. Polega na integracji państwa w alokacje zasobów w celu uzyskania struktury produkcji lub innych wielkości ekonomicznych odbiegających od tych, które zapewniłyby mechanizm rynkowy, ale równocześnie uważanych społecznie za pożądane. Realizując funkcję alokacji państwo bierze na siebie obowiązek dostarczenia określonej wielkości podaży dóbr publicznych, przyznaje dotacje, nakłada podatki, określa reguły polityki przemysłowej, stymuluje rozwój postępu technicznego itp.

3. Polega na podejmowaniu przez państwo działań stabilizujących gospodarkę m. in. Przez realizację takich celów jak: osiągnięcie i utrzymanie w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, wyeliminowanie lub przynajmniej ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia, zmniejszenie amplitudy wahań poziomu aktywności gospodarczej (wahań koniunkturalnych) oraz możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników produkcji.

4. Polega przede wszystkim na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych, nie akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie pomóc sobie sami; głównymi instrumentami realizacji tej funkcji państwa są: system podatkowy, wydatki budżetowe, składki na ubezpieczenia społeczne oraz sytemu różnego typu opłat i cen, głównymi środkami pomocy ze strony państwa są różnego typu świadczenia pieniężne, w tym świadczenia dofinansowane przez państwo (np. emerytury i renty, zasiłki dla bezrobotnych) oraz świadczenia finansowane w całości przez państwo (zasiłki dla osób o niskich dochodach, dodatki rodzinne), a także świadczenia w naturze (np. świadczenia tego typu w ramach powszechnej służby zdrowia i oświaty).

Ad.3.

Argumenty za wiążą się z takimi czynnikami jak	Argumenty przeciw wiążą się z takimi czynnikami jak
Konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno- prawnej	Pojawienie się stanów nierównowagi
Niedoskonałości rynku i konkurencji w praktyce	Zniekształcone informacje
Występowanie negatywnych efektów zewnętrznych	Zmniejszona elastyczność sytemu gospodarczego
Istnienie dóbr publicznych	Wysokie koszty interwencjonizmu państwowego przy równocześnie niewielkiej skuteczności wielu działań
Istnienie dóbr szczególnie niekorzystnych lub korzystnych społecznie	Osłabienie bodźców
Występowanie takich zjawisk jak duże wahania aktywności gospodarczej, bezrobocie, niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych oraz inflacja	Niereprezentatywność państwa
Istnienie pozbawionych opieki ludzi starych, niedołężnych, upośledzonych i chorych	Ograniczenie wolności jednostki i hamowanie oddolnej inicjatywny
Powstawanie zbyt dużych nie akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych

Instytucje wspierające państwo/ gospodarkę rynkową:

• Inkubator przedsiębiorczości

• Giełd

• Instytucje powiernicze/ podatkowe

• Biura maklerskie

• Stowarzyszenia: Biznes Center Club, Centrum Smitha

• Kultura: muzea, galerie

• Działalność charytatywna

ĆWICZENIA V WZROST I ROZWÓJ SPOŁECZNO- GOSPODARCZY

1. Pojęcie wzrostu i rozwoju społeczno- gospodarczego

1. Popytowe determinanty wzrostu i rozwoju społeczno- gospodarczego

2. Podażowe determinanty wzrostu i rozwoju społeczno- gospodarczego

1. Mierniki wzrostu i rozwoju społeczno- gospodarczego

2. Nowoczesne teorie wzrostu i rozwoju społeczno- gospodarczego

1. Funkcja inwestycji i trend wzrostu wg M. Kaleckiego

2. Klasyczna funkcja produkcji Coba Douglasa

3. Funkcja produkcji wg R. Solowa

1. Bariery wzrostu i rozwoju społeczno- gospodarczego

Ad.1.

Wzrost gospodarczy; proces powiększania podstawowych wielkości makroekonomicznych w

gospodarce a w szczególności powiększenia produkcji w skali całej gospodarki, proces

ilościowych zmian wielkości makroekonomicznych.

Rozwój gospodarczy; jest to szerzej ujmowany wzrost gospodarczy, proces ilościowych zmian

makroekonomicznych oraz jakościowych zmian w gospodarce.

• Konsumpcja

• Inwestycje

• Eksport

• Państwo

• Technologia

• Kapitał rzeczowy

• Kapitał ludzki, społeczny, intelektualny

• Ład instytucjonalny

• Dane, informacja, wiedza

• Wydajność pracy (wielkość produkcji na Jeną osobę)

• Postęp techniczny

• Kapitałochłonność

• Badania + rozwój

• Czynniki demograficzne

• Środowisko przyrodnicze

Ad.2.

Mierniki wzrostu gospodarczego

• Stopa wzrostu produkcji (tempo wzrostu); stosunek przyrostu produkcji między okresami do poziomu produkcji w okresie wyjściowym

g = $\frac{\text{ΔY}}{Y0}$ = $\frac{Y1 - Y0}{Y0}$

g- tempo wzrostu

Y₀- wartość produkcji w okresie wyjściowym

Y₁- wartość produkcji w okresie końcowym

ΔY- przyrost produkcji

• Indeks wzrostu produkcji; stosunek poziomu produkcji w okresie końcowym do poziomu produkcji w okresie wyjściowym

$$\gamma = \ \frac{Y1}{Y0}$$

γ- indeks wzrostu produkcji

Y₁- wartość produkcji w okresie końcowym

Y₀- wartość produkcji w okresie wyjściowym

Między stopą wzrostu produkcji a indeksem wzrostu produkcji istnieją powiązania

g = $\frac{\text{ΔY}}{Y0}$ = $\frac{Y1 - Y0}{Y0}$ = $\frac{Y1}{Y0}$ - 1 = γ - 1 zatem:

g = γ - 1 γ = g + 1

Mierniki rozwoju gospodarczego

• Czynniki o charakterze ekonomicznym

• Wielkość i efektywność zasobów ludzkich

• Rozmiary kapitału

• Zasoby bogactw naturalnych

• Poziom infrastruktury

• Czynniki o charakterze techniczno- organizacyjnym

• Postęp w dziedzinie organizacji pracy i produkcji

• Postęp naukowo- techniczny

• Postęp w dziedzinie rozwoju technologii

• Czynniki o charakterze społecznym

• Poziom oświaty i kultury

• Ochrona zdrowia i opieki społecznej

• Ubezpieczenia społeczne

• Zasady podziału dochodu narodowego

Ad.3.

1. R = i * $\frac{1}{K}$ - a + u

R - stopa wzrostu

i - Stopa inwestycji

K – współczynnik kapitałochłonności

a – parametr amortyzacji

u – współczynnik usprawnień

Model Keleckiego zakłada, że tempo wzrostu dochodu zależy od inwestycji i ich efektywności .

I_{t = 1} = as_t + ΔI_t - mΔF_t

s_t – środki przedsiębiorstwa

ΔI_t –

ΔF_t – zdolności gospodarki

1. Y = AKL^a * L^b

y – wielkoć produkcji

K – wielkośc kapitału

L – zatrudnienie

A, a, b – parametry oszacowane na podstawie statystyki

1. $\frac{\text{ΔY}}{Y}$ = $\frac{\text{ΔA}}{A}$ + a * $\frac{\text{ΔK}}{K}$ + (1 – a) * $\frac{\text{ΔZ}}{Z}$

$\frac{\text{ΔY}}{Y}$ - tempo wzrostu dochodu narodowego

$\frac{\text{ΔZ}}{Z}$ - tempo wzrostu zatrudnienia

Ad.4.

• Bariera siły roboczej- brak siły roboczej lub słabo wykształcona

• Bariera surowcowa

• Bariera technologiczna- ma źródło w osiągalnym poziomie postępu naukowo- technicznego

• Bariera żywnościowa, ograniczenia produkcji rolniczej

• Bariera instytucjonalna- wywołana niedostosowaniem organizacyjnym do wymagań postępu technicznego

• Efektywność inwestycji

• Bariery kulturowe

• Efekt cieplarniany ze względu na katastrofy

• Choroby cywilizacyjne

ĆWICZENAI VI BEZROBOCIE

1. Definicja bezrobocia

1. Wg GUS-u

2. Wg metody BAEL

3. Wg mierników bezrobocia: stopy bezrobocia oraz współczynnika aktywności zawodowej

1. Rodzaje bezrobocia

1. Dobrowolne

2. Naturalne

3. Strukturalne

4. Frykcyjne

5. Sezonowe

6. Przymusowe

1. Teorie makro

1. Neoklasyczne ujęcie rynku pracy, wykres i wnioski

2. Keynesowskie ujęcie rynku pracy, wykres i wnioski

3. Monetarystyczne ujęcie rynku pracy

1. Ruch państwa na rynku pracy

1. Aktywna polityka państwa i jej instrumenty

2. Pasywna polityka państwa i jej instrumenty

1. Ekonomiczne i społeczne skutki bezrobocia

Ad.1.

Bezrobocie to część ludzi zdolna do pracy i deklarująca chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów

1. Bezrobotni to:

• Osoby zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w ramach stosunku pracy

• Osoby pozostające bez pracy i nie uczące się z wyjątkiem szkół wieczorowych i zaocznych

• Osoby zarejestrowane w urzędzie pracy jeśli:

• Ukończyły 18 lat

• Kobiety nie ukończyły 60 lat a mężczyźni 65 lat

• Nie nabyły praw do emerytury

• Nie są właścicielami gospodarstwa rolnego

• Nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej

1. Bezrobotni to osoby które:

• W okresie badanego tygodnia nie pracują

• Aktywnei poszukiwały pracy w ciągu 4 ostatnich tygodni

• Są gotowi podjąć pracę

• Od 15 do 74 lat

1. Wskaźnik stopy bezrobocia; wyraża stosunek liczby bezrobotnych do zasobów siły roboczej,

pokazuje on jaką cześć zasobów siły roboczej stanowią bezrobotni

b = $\frac{B}{\text{Sr}}$ * 100 %

b- wskaźnik stopy bezrobocia

B- liczba bezrobotnych

Sr- aktywni zawodowo (zatrudnieni + bezrobotni)

Współczynnik aktywności zawodowej; wyraża stosunek liczby aktywnych zawodowo, a więc

zasobów siły roboczej (Sr) do liczby ludności w wieku produkcyjnym (Lp)

a_z = $\frac{\text{Sr}}{\text{Lp}}$

Im wyższy tym większa część ludności w wieku produkcyjnym chce pracować zawodowo.

Ad.2.

1. Pewna część pracowników poszukujących zatrudnienia nie akceptuje poziomu płacy realnej. Są gotowi podjąć pracę, ale za wyższą płace. Dlatego SA bezrobotni , z własnego wyboru czekając na korzystniejsze oferty pracy (krótkookresowe).

Sposoby ograniczania:

• Osłabienie siły monopoli i oligopoli

• Relacje między średnią płacą a zasiłkiem

• Elastyczność rynku pracy

1. Rynek pracy znajduje się w stanie równowagi długookresowej to gospodarka znajduje się w sytuacji pełnego zatrudnienia. Stan pełnego zatrudnienia nie może oznaczać zatrudnienia 100% siły roboczej zasobów zatrudnienia wszystkich aktywnych zawodowo. Ludzie zmieniają pracę, szukają korzystniejszych ofert pracy, dlatego w stanie pełnego zatrudnienia występuje bezrobocie.

Sposoby ograniczania:

• Działania państwa zgodne z mechanizmem rynkowym

• Symetria informacji

• Dofinansowanie nowych miejsc pracy

• Wzrost efektywności racy

1. Pojawia się wówczas gdy w określonych regionach kraju lub gałęziach występuje zastój gospodarczy i napływające nowe roczniki w wieku zdolności do pracy nie mogą znaleźć zatrudnienia. Bezrobocie to może mieć charakter dość trwały gdyż jego likwidacja wymaga dłuższego okresu w związku z koniecznością zmiany zawodu lub kwalifikacji.

2. Wynika z niedostosowania posiadanych kwalifikacji pracy i miejsca zamieszkania do wymaganych miejsc pracy. Obejmuje ono także tę liczbę pracowników, którzy z różnych powodów zmieniają pracę i przejściowo w okrasie poszukiwania nowych miejsc pracy, są bezrobotni. Dotyczy to zwłaszcza młodszej generacji pracowników, którzy w poszukiwaniu dla siebie odpowiedniej pracy zmieniają kilkakrotnie miejsce swojego zatrudnienia.

3. Ma charakter cykliczny i wynika z sezonowości produkcji, na ogół bezpośrednio lub pośrednio związane jest z warunkami klimatycznymi.

4. Pojawia się wtedy gdy popyt na pracę jest większy niż podaż pracy (długookresowe).

Sposoby ograniczania:

• Wydatki państwa na zbrojenia

• Polityka fiskalna: obniżenie podatku PIT, CIT

• Polityka monetarna: obniżenie stopy procentowej

Ad.3.

Ppp- krzywa agregatowego popytu na pracę

Pdp- krzywa agregatowej podaży pracy

AB- bezrobocie dobrowolne

• Spadek płac realnych zwiększa zatrudnienie

• Wzrost zapotrzebowania na pracę zwiększa stawki płac realnych

Przyczyny bezrobocia:

• Ograniczenie mechanizmu rynkowego

• Względna sztywność płac

• Nadwyżka podaży pracy

• Brak dokładnej informacji po stronie popytu n pracę

BA- bezrobocie przymusowe

Przyczyny bezrobocia:

• Niewystarczający popyt globalny

N₂- krzywa pokazująca liczbę osób poszukujących pracę

CD- bezrobocie przymusowe

DE- bezrobocie dobrowolne

AB- bezrobocie naturalne

Przyczyny bezrobocia:

• Nadwyżka podaży pracy nad popytem na pracę

Ad.4.

1. Opiera się na wykorzystaniu szeregu instrumentów ekonomicznych:

• Aktywna polityka makroekonomiczna polega na wykorzystaniu instrumentów fiskalnych (podatków, wydatków budżetowych) i pieniężnych (stopy procentowej, podaży pieniądza) w celu redukcji bezrobocia

• Aktywna polityka mikroekonomiczna, obejmuje zespół instrumentów mających na celu poprawę funkcjonowania rynku pracy oraz redukcji bezrobocia w określonych grupach siły roboczej.

• Publiczne programy zatrudnienia (roboty publiczne)

• Subsydiowanie zatrudnienia (prace interwencyjne)

• Pożyczki dla przedsiębiorstw w celu tworzenia nowych miejsc pracy oraz pożyczki dla bezrobotnych w celu podjęcia działalności gospodarczej na własny rachunek

• Szkoleni zawodowe

• Usługi pośrednictwa pracy świadczone przez biura pracy

1. Obejmuje różnorodne formy pomocy finansowej dal bezrobotnych

• Zasiłki dla bezrobotnych

• Jednorazowe odszkodowania dla osób zwalnianych z pracy

• Dodatki związane z wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę

Ad.5.

• Powstają tzw. wspólnoty rozpaczy; wiele mieszkających w takich wspólnotach nie ma ani nadziei na przyszłość, ani dość środków do życia. Im dłużej ktoś pozostaje bez pracy, tym mniej staje się interesujący dla potencjalnych pracodawców, ponieważ jego umiejętności i doświadczenie stopniowo się dezaktualizują. Wynika to także z uprzedzenia pracodawców do ludzi żyjących przez dłuższy czas z zasiłku lub zapomogi społecznej.

• Przy dłuższym okresie pozostawania bez pracy rozpoczyna się proces destrukcji. Wyraża się on brakiem kontaktu z kolegami, izolacją społeczną, brakiem zaufania do samego siebie, niskimi dochodami, stresem w rodzinie, spadkiem kondycji intelektualnej i duchowej, pogorszeniem zdrowia psychicznego i fizycznego, bardziej ograniczonym dostępem do rynku mieszkaniowego, mniejszymi możliwościami transportu, niewystarczającym stopniem mobilności zawodowej i zwiększonymi trudnościami znalezienia nowej pracy.

Strumienie na rynku pracy:

• Napływ z sektora zatrudnienia

• Osoby zwolnione z pracy w ramach zwolnień grupowych

• Osoby zwolnione z pracy w trybie indywidualnym

• Osoby odchodzące z pracy dobrowolnie

• Napływ do bezrobocia spoza zasobu siły roboczej

• Osoby wchodzące na rynek pracy po raz pierwszy

• Osoby, które po pewnym okresie pozostawania poza zasobem siły roboczej, ponownie podjęli starania znalezienia miejsca pracy

• Odpływ z zasobu bezrobocia do zasobu siły roboczej

• Bezrobotni otrzymujący pracę

• Odpływ z zasobu bezrobocia do zasobu osób nie należących do siły roboczej

• Bezrobotni odchodzący z zasobu siły roboczej

Zasoby na rynku pracy:

• Aktywni zawodowo

• Bierni zawodowo

• Zatrudnieni

• Bezrobotni

Prawo Artura Okuna

Wzrost bezrobocia o 1% ponad bezrobocie naturalne to PKB realne do potencjalnego maleje w granicach od 3 do 3,5%.

ĆWICZENAI VII PIENIĄDZ I POLITYKA MONETARNA

1. Pieniądz i jego rola w gospodarce rynkowej

1. Definicja pieniądza

2. Rodzaje pieniądza

3. Rodzaje pieniądza światowego

4. Wzór na ilość pieniądza w gospodarce

5. Funkcje pieniądza

6. Pomioty gospodarcze

1. Analiza strony popytowej na rynku pieniężnym

1. Popyt na pieniądz wg Keynesa

2. Popyt na pieniądz wg monetarystów

1. Analiza strony procentowej na rynku pieniężnym

1. Stopa procentowa i czynniki ją określające

2. Agregaty pieniężne

3. Mnożnik kreacji pieniądza

4. Równowaga na rynku pieniężnym

1. Ekspansywna i restrykcyjna polityka monetarna oraz jej instrumenty

Ad.1.

1. Jest to powszechnie akceptowany środek płatniczy

• Pieniądz towarowy

• Pieniądz kruszcowy

• Pieniądz papierowy

• Pieniądz elektroniczny

• Dolar

• Euro

• Frank

• Jen japoński

1. M = $\frac{P*Y}{V}$

M- ilość pieniądza w obiegu

P- przeciętny poziom cen dóbr i usług wchodzących w skład PNB

Y- realna wielkość PNB w cenach stałych

V- szybkość obiegu pieniądza

• Środek wymiany (cyrkulacji)

• Jednostka obrachunkowa (miernik wartości dóbr i usług)

• Środek płatniczy (realizacja odroczonych płatności)

• Środek przechowywania bogactwa (tezauryzacji)

• Światowy

• Bank centralny

• Banki komercyjne

• Fundusze emerytalne

• Fundusze oszczędnościowe

Funkcje banku centralnego:

• Bank emisyjny; emituje pieniądz

• Bank państwa; prowadzi politykę pieniężną, utrzymuje rezerwy walutowe państwa

• Bank banków; jest pożyczkodawcą ostatniej instancji tj. może udzielać kredytów bankom komercyjnym

• Bank gospodarki narodowej

Funkcje banków komercyjnych:

• Przyjmowanie depozytów

• Udzielanie kredytów

• Udzielanie pożyczek

• Prowadzenie rachunku bankowego

• Prowadzenie operacji na rachunku bankowym

Ad.2.

1. Keynes wyróżnił trzy rodzaje motywów zgłaszania popytu na pieniądz:

• Motyw transakcyjny

• Motyw przezornościowy

• Motyw spekulacyjny

Oraz trzy rodzaje/ kategorie popytu na pieniądz

• Popyt transakcyjny; wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu realizacji przewidywanych zakupów dóbr i usług

• Popyt przezornościowy; wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu realizacji nieoczekiwanych zakupów dóbr i usług

• Popyt spekulacyjny; wiąże się z posiadaniem pieniądza w nadziei na przyszłe dochody wynikające ze spadku cen alternatywnych w stosunku do pieniądza aktywów oraz innych ewentualnych okazji do korzystnych lokat pieniędzy

1. M = f (P; Y, r)

$\frac{M}{P}$ = f (Y^P, P^e, r, u)

P- poziom cen

M- podaż pieniądza

Y^P- dochód permanentny

P^e- przewidywana inflacja

r- przychód do aktywów finansowych (stopa procentowa)

u- gusty i upodobania płatnicze konsumentów

Popyt na pieniądz w ujęciu realnym:

• Rośnie wraz ze wzrostem realnego DN

• Maleje wraz ze wzrostem nominalnej stopy procentowej

• Rośnie wraz ze wzrostem przeciętnych kosztów zamiany różnych aktywów na pieniądz

Najważniejsze czynniki determinujące popyt na pieniądz:

• Popyt na pieniądz zależy od instytucjonalnych rozwiązań

• Nominalny popyt na pieniądz rośnie proporcjonalnie do wzrostu cen i realnego DN, natomiast maleje gdy rośnie stopa procentowa

• Realny popyt na pieniądz nie zależy od poziomu cen, zależy natomiast od realnego DN, nominalnej stopy procentowej oraz kosztu zamiany różnych aktywów na pieniądz

Ad.3

1. Stopa procentowa

• Dla pożyczkodawcy jest zyskiem

• Dla pożyczkobiorcy jest kosztem

Od czego zależy (w ujęciu klasycznym):

• Podaży funduszy pożyczkowych

• Popytu na fundusze pożyczkowe

A ponadto:

• Popytu na pieniądz i podaży pieniądza

• Inflacji antycypowanej (oczekiwanej)

• Polityki władz pieniężnych

• Stanu koniunktury gospodarki

• Premii za ryzyko inflacyjne

J.M. Keynes wprowadził:

• Preferencja płynności

• Ilość pieniądza w obiegu

1. M1- obejmuje pieniądz gotówkowy w obiegu, depozyty złotowe gospodarstw domowych

oraz depozyty złotowe przedsiębiorstw na żądanie

M2- obejmuje to co M1 a ponadto depozyty terminowe gospodarstw domowych i

przedsiębiorstw

1. Mi = Mk * Bm

Mk = $\frac{\text{Mi}}{\text{Bm}}$ Mk = $\frac{GL + Db}{GL + Rq}$ /Db

Mi = GL + Db

Bm = GL + Rq Mk = $\frac{\frac{\text{GL}}{\text{Db}} + \ 1}{\frac{\text{GL}}{\text{Db}} + \ \frac{\text{Rq}}{\text{Db}}}$

Mk- mnożnik kreacji pieniądza

Mi- podaż pieniądza

Bm- baza monetarna

GL- suma gotówki w obiegu

Db- depozyty a Vista

Rq- rezerwy gotówkowe

Gdy bank centralny podnosi rezerwy gotówkowe (Rq):

• Podnosi się stopa bezrobocia

• Ograniczenie podaży

• Maleją inwestycje

1. Równowaga na rynku pieniężnym istnieje wówczas, gdy zapotrzebowanie na pieniądz jest równe wielkości podaży pieniądza.

Polityk ekspansywna (miękka); jej celem jest zwiększenie podaży pieniądza poprzez obniżenie

stopy dyskontowej, obniżenie poziomu rezerw obowiązkowych, zakupy na otwartym

rynku.

Polityka restrykcyjna (twarda); jest celem jest zmniejszenie podaży pieniądza poprzez

podwyższenie stopy dyskontowej, podwyższenie poziomu rezerw obowiązkowych oraz

sprzedaży na otwartym rynku.

ĆWICZENIA VIII INFLACJA W GOSPODARCE

1. Pojęcie inflacji i miary inflacji

2. Teorie inflacji

1. Popytowa teoria

2. Podażowa teoria (kosztowa)

3. Płacowa teoria

4. Pojęcia związane z inflacją: deflacja, stagflacja, slumpflacja, taksflacja

1. Klasyczna krzywa Philipsa i jej interpretacja

2. Koszty inflacji

Ad.1. Inflacja; jest to stały wzrost przeciętnego poziomu cen rynkowych na towary i usługi nabywane

przez ludność.

Trzy warunki, które muszą być spełnione by mówić o inflacji:

• Wzrost przeciętnego poziomu cen

• Proces ciągły

• Negatywne stosunki (maleje siła nabywcza pieniądza

Miary inflacji:

• Wskaźnik dóbr i usług konsumpcyjnych (CPI) $\frac{rok\ biezacy}{\text{rok\ poprzedni}}$ * 100%

• Wskaźnik czynników produkcji (PPI)

• Wskaźnik cen hurtowych i detalicznych

• Wskaźnik cen wszystkich dóbr i usług wchodzących w skład PKB (delator PKB)

$\frac{\text{ceny\ nominalne}}{\text{ceny\ realne}}$ * 100%

• Wskaźnik stopy inflacji; określający procentowy wzrost ogólnego poziomu cen w ciągu roku

Ad.2.

1. Przyczyny:

• Popyt na poziomie przewyższającym możliwości jego zaspokojenia- luka inflacyjna

• Wzmożona konkurencja między nabywcami

• Nieelastyczna podaż

|AE| - luka inflacyjna, jej rozmiar zależy od różnicy między wielkością łącznego popytu a

wielkością DN

Sposoby ograniczania:

• Ograniczenie wydatków VAT , akcyza

• Podniesienie stopy rezerw obowiązkowych

• Podniesienie stóp redyskontowych

1. Przyczyny:

• Wzrost kosztów produkcji niezależny od agregatowego popytu

• Inflacja płacowa: następuje wzrost płac niezależnie od popytu n pracę

• Inflacja wywołana przez zyski; gdy przedsiębiorstwa wykorzystują swoją pozycję monopolistyczną, aby podnieść ceny niezależnie od popytu na ich wyroby

• Inflacja wywołana przez ceny dóbr importowanych; gdy ceny te rosną niezależnie od poziomu agregatowego popytu

• Inflacja wywołana przez podatki; gdy wzrost podatków „przerzucany” jest na ceny

Sposoby ograniczenia:

• Osłabienie monopolistycznego wpływu na ceny i płace

• Stymulowanie wydajności pracy obniżając jednostkowe koszty produkcji

• Obniżenie stopy procentowej

• Obniżenie marży zysku

Po stronie producenta:

• Wzrost cen czynników produkcji

• Wzrost podatków

• Wysokie ceny monopolu i oligopolu

• Wzrost marży zysku

• Kataklizmy (czynniki naturalne)

• Wzrost stopy procentowej

1. Przyczyny:

• Błędna polityka pieniężna banku centralnego

• Nadmierna podaż pieniądza w stosunku do realnego produktu narodowego brutto

Sposoby ograniczania:

• Zmniejszeni e dynamiki wzrostu podaży pieniądza

1. Przyczyny:

• Wzrost płac

• Naciski związków zawodowych na wzrost płac lub świadczeń socjalnych

1. Deflacja; zmniejszenie przeciętnego poziomu cen

Stagnacja; określenie oznaczające jednoczesne występowanie stagnacji i rosnącej inflacji

Stagnacja; brak wzrostu gospodarczego

Slumpflacja; termin oznaczający jednoczesne występowanie recesji i rosnącej inflacji

Recesja; faza zmniejszania aktywności gospodarczej

Taksflacja; zjawisko przesuwania dochodów w wyższe przedziały progresywnego podatku

dochodowego

Ad.3.

Wyższym poziomom stopy procentowej bezrobocia odpowiada niższe tempo wzrostu płac nominalnych, gdy zaś koniunktura się poprawia i bezrobocie spada, tempo wzrostu płac nominalnych wzrasta. Punkt A oznacza poziom stopy bezrobocia poniżej, którego płace nominalne wzrastają, a powyżej jego maleją. Zatem istnieje poziom stopy bezrobocia (A) który stabilizuje płace nominalne (1958).

Ad.4.

Skutki makroekonomiczne inflacji:

• Zagrożenie stabilności gospodarki i nie pewność, spadek eksportu, zamieszanie na giełdzie papierów wartościowych

• Zniekształcenia relatywnych cen oraz wielkości produkcji różnych dóbr, a niekiedy produkcji i zatrudnienia w gospodarce jako całości

Skutki mikroekonomiczne inflacji:

• Redystrybucja dochodu i bogactwa między różne klasy

• Koszt zdartych zelówek; przy rosnącej inflacji ludzie poświęcają zasoby realne na zredukowanie swoich rezerw pieniężnych- znacznie częściej chodzą do banku

• Zniekształcenie informacji odnośnie cen

• Pełzanie podatkowe; wraz ze wzrostem dochodów podatnik wkracza w wyższy próg podatkowy, mimo że koszty utrzymania podnoszą się w równym tempie co dochody (czyli jego sytuacja się nie polepsza)