Nacjonalizm romantyczny

1) Geneza.

Omawiając Nacjonalizm romantyczny warto najpierw zwrócić uwagę na pojawienie się romantyzmu politycznego. Jedynym z powodów zaistnienia romantyzmu politycznego jest niezwykle szeroki zasięg romantyzmu kulturowego. Romantyzm nie może być utożsamiany ani z żadną jedną ideą polityczną ani jako idea polityczna, był on ruchem ogólnym który odgrywał w formowaniu się wielkich idei rolę pośrednią, dając tym ideom nowy kontekst. Izajasz Berlin upatruje źródeł nacjonalizmu w romantycznym niemieckim idealizmie gdzie dostrzega już kreowanie romantycznej idei narodu niemieckiego.

2) Nacjonalizm kulturowy-obronny

Romantyzm polityczny wpisuje się w zjawisko nacjonalizmu kulturowego który zawiera w sobie cechy nacjonalizmu obronnego. Powstaje on jako pragnienie obrony własnej kultury przed jakąś etnicznie czy cywilizacyjnie obcą siłą która kontroluję ziemie, instytucję czy siłę militarną ale nie może zawładnąć duszą pobitego narodu. Nacjonalizm kulturowy czy romantyczny pozwala przetrwać narodowi w kulturze i przekazywać przyszłym pokoleniom konieczność oporu. Jest to sposób trwania narodu w warunkach podległości kiedy to kultura jest czynnikiem spajającym. Nacjonalizm kulturowy jest zjawiskiem psychologicznym, a polityka, może (np. Polskie powstania), ale nie musi być ich dalekosiężnym skutkiem. Idąc tym tropem Paweł Kuciński w swojej pracy „Nacjonalizm wobec romantyzmu. Interpretacje pokoleniowe i polityczne” stwierdza iż pojęcia romantyczny nacjonalizm czy nacjonalizm kulturowy mogą istnieć wymiennie.

3) Koncepcja narodu

W oczach nacjonalizmu romantycznego naród nie był po prostu efektem umowy społecznej, z bytu subiektywnego, stawał się bytem realnym który istniał z woli Stwórcy. W polskiej myśli politycznej mamy do czynienia z sakralizacją narodu. Na tym gruncie wyrósł za równo Mickiewiczowski mesjanizm jak i filozofia narodowa której twórcy uważali za konieczne wytworzenie własnej Polskiej filozofii, zwłaszcza odrębnej od niemieckiej. Znamienną cechą filozofii narodowej było wyróżnienie narodu Polskiego ze wszystkich narodów słowiańskich i nadanie mu misji mesjanizmu narodowego. Zarówno romantyzm jak i filozofia narodowa przyczyniły się do upowszechnienia poglądu o pierwszoplanowości kwestii narodowej we wszystkich sferach refleksji w tym w filozofii która z założenia powinna być uniwersalna.

Nacjonalizm romantyczny uznający świętość sprawy narodowej nie przyznawał tego waloru wszystkim narodom np. Mickiewicz nie dostrzegał problemu Rusińskiego czy litewskiego, a G. Manzzini odmawiał prawa do wolności Irlandczykom

Źródła:

1) Słownik społeczny

2) Paweł Kuciński „„Nacjonalizm wobec romantyzmu. Interpretacje pokoleniowe i polityczne”(www)