Zasadność operacji pokojowych

SHARON WIHARTA

Sześćdziesiąt lat od rozpoczęcia pierwszej operacji pokojowej ONZ istnieją obawy, że utrzymanie pokoju znajduje się na granicy kryzysu. Pytania o zasadność operacji pokojowych są ważnymi czynnikami tej problematyki.

Zauważalne braki w uzasadnieniu (legitymacji) operacji mogą poważnie osłabić jej skuteczność. Uzasadnienie to obejmuje trzy powiązane i wzajemnie wzmacniające się elementy: polityczny konsens, legalność i autorytet moralny.

• Polityczny konsens oznacza porozumienie albo uzgodnienie przez zewnętrznych aktorów i rząd państwa-gospodarza, że operacja pokojowa jest potrzebna i odpowiednia.

• Legitymacja misji jest powszechnie postrzegana jako określona przez polityczny konsens i międzynarodową legalność.

• Zachowanie personelu misji w znacznym stopniu określa moralny autorytet operacji pokojowej.

Legalność Misji Unii Europejskiej (UE) w zakresie Praworządności w Kosowie (EULEX Kosowo) była postrzegana jako bezpośrednio związana ze sporną niepodległością Kosowa. EULEX Kosowo świadczy o wadze politycznego konsensu wokół legalności operacji i jej zasadności. Z kolei doświadczenie operacji wojskowej Unii Europejskiej w Czadzie i Republice Środkowoafrykańskiej (EUFOR Tchad/RCA) podkreśla, jak stosowność i wykonanie mandatu określają jego legitymację, a jak może być ona osłabiona przez polityczny kompromis – międzynarodowy lub lokalny.

Przykłady Misji ONZ w Demokratycznej Republice Konga (MONUC), Misji Unii Afrykańskiej (UA) w Somalii i Wspólnej Operacji UA/ONZ w Darfurze (UNAMID) pokazują, że autorytet moralny operacji jest decydującym zabezpieczeniem jej miejscowej legitymacji. Jeśli postrzega się operację jako pozbawioną moralnego autorytetu, to może wpłynąć to na decyzję krajów o rozmieszczeniu personelu. Na niechęć do zapewnienia posiłków, o które prosił MONUC pod koniec 2008 r., prawdopodobnie wpłynęły skandale dotyczące niedopuszczalnego postępowania, które nagromadziły się wokół misji.

Zapotrzebowanie na skuteczne utrzymanie pokoju przewyższa dostępność zasobów ludzkich i innych środków. W 2008 r. w 23 misjach ONZ liczba personelu była mniejsza o około 22 800 osób niż ich zatwierdzona liczebność. Zapewnienie, że misje cieszą się solidną polityczną, prawną i moralną opinią, powinno być priorytetem. Legitymacja jest w zasadzie pożądana i fundamentalna dla zdolności wielostronnych operacji pokojowych do promowania i zapewniania trwałego pokoju.

Stockholm International Peace Research Institute (Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem) - instytut założony w 1966 roku przez szwedzki parlament dla uczczenia 150. rocznicy nieprzerwanego pokoju w Szwecji. Jego celem są badania naukowe nad kwestiami konfliktu i współpracy, by pomóc w zrozumieniu warunków potrzebnych dla pokojowego rozwiązania światowych konfliktów. SIPRI udostępnia informacje o rozwoju broni, wydatkach na zbrojenia w poszczególnych krajach, produkcji i sprzedaży broni przez różne kraje, o jej kontroli i rozbrojeniach, a także o konfliktach, zapobieganiu im i bezpieczeństwie regionalnym. Wyniki badań SIPRI publikowane są głównie w książkach, w raportach oraz innych publikacjach Instytutu, a także na jego stronie internetowej. Długoletnim szefem SIPRI (w latach 1991-2002) był polski dyplomata prof. Adam Daniel Rotfeld.