OPERACJE POKOJOWE ONZ
Operacje pokojowe ONZ mają na celu przywracanie pokoju i bezpieczeństwa, rozbrojenie, kontrolę nad wyborami, ewakuację ludności z obszarów zagrożonych konfliktami, pomoc humanitarną, nadzór nad przestrzeganiem praw człowieka. ONZ zorganizowało do tej pory ponad trzydzieści operacji pokojowych. W latach dziewięćdziesiątych ONZ zorganizowało: misję obserwacyjną monitorującą strefę buforową na granicy Iraku i Kuwejtu w 1991 roku – UNIKOM; misję przeprowadzającą referendum w Saharze Zachodniej za niepodległością lub połączeniem z Marokiem – MINURSO w 1991 roku; misję obserwacyjną w Salwadorze dotyczącą monitorowania przestrzegania praw człowieka i porozumień pokojowych w 1991 roku - ONUSAL; misję w Angoli kontrolującą przestrzeganie zawieszenia broni i przebiegu wyborów w 1991 roku – UNAVEM II; misję w Kambodży kontrolującą wybory, rozbrojenie, powrót uchodźców oraz przestrzeganie praw człowieka – UNTAC w 1992 roku; od 1992 roku na terenie Chorwacji siły UNPROFOR miały monitorować zawieszenie broni i wycofywanie się wojsk jugosłowiańskich, w Bośni i Hercegowinie zapewnić bezpieczeństwo lotnisku w Sarajewie i sześciu strefom bezpieczeństwa, w Macedonii siły te rozmieszczone zostały w celach prewencyjnych w razie konfliktu z armią jugosłowiańską; w latach 1992-1993 misję w Somalii, która monitorowała zawieszenie broni i rozdział pomocy humanitarnej – UNOSOM; misję w Mozambiku w 1992 roku mającą kontrolować rozbrojenie i demobilizację armii, kontrolę wyborów i rozdziału pomocy humanitarnej – ONUMOZ; misję monitorującą granicę Ugandy i Rwandy w 1993 roku – UNOMUR. Ponadto wysyłano misje na Haiti, do Rwandy, Gruzji, Liberii, Tadżykistanu, Chorwacji i Angoli. Siły UNPROFOR na terenie byłej Jugosławii 1 kwietnia 1995 roku podzielono na UNCRO w Chorwacji, UNPREDEP w Macedonii oraz UNPROFOR w Bośni i Hercegowinie.
Misje pokojowe ONZ podejmuje w przypadkach, gdy zgadzają się na nią strony konfliktu lub gdy istnieje poparcie wspólnoty międzynarodowej wyrażone w zgodzie Rady Bezpieczeństwa. Siły ONZ to tzw. Błękitne Hełmy, są to siły wielonarodowe pozostające pod dowództwem ONZ i kontrolą Sekretarza Generalnego, siły użyć mogą jedynie w przypadkach samoobrony stąd wyposażeni są jedynie w broń lekką, mają być całkowicie bezstronni. W uznaniu dla działań Błękitnych Hełmów zostali oni nagrodzeni pokojową Nagrodą Nobla w 1988 roku.
Rada Bezpieczeństwa ONZ często uczestniczy też w akcjach pokojowego rozstrzygania sporów. Miało to miejsce w przypadku sporu Holandii i Indonezji, Palestyny, Jemenu, Libanu, Indii czy Pakistanu. Wielokrotnie prowadził mediacje w konfliktach Sekretarz Generalny ONZ, np. Kurt Waldheim w konflikcie Chin i Wietnamu w 1980 czy w trakcie wojny Iraku z Iranem.
ONZ w razie zagrożenia pokoju lub bezpieczeństwa może podjąć akcje tylko i wyłącznie za zgodą wszystkich pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa. Kwestia ta była istotna zwłaszcza w trakcie zimnej wojny, gdy nie można było podjąć żadnych działań, ponieważ ZSRR zgłaszał veto wobec wszelkich propozycji państw zachodnich. Problem ten ujawnił się w 1950 roku, gdy Korea Północna zaatakowała Koreę Południową, USA wystąpiły o zwołanie posiedzenia Rady Bezpieczeństwa, w którym nie uczestniczył ZSRR ze względu na bojkot spowodowany udziałem w pracach RB przedstawiciela Republiki Chińskiej na Tajwanie. W tej sytuacji RB przyjęła rezolucję, w której uznano Koreę Północną za agresora a następnie zalecono pomoc Korei Południowej. Nastąpiło to już po rozkazie Trumana wsparcia sił Korei Południowej. W akcji ONZ uczestniczyły przede wszystkim wojska amerykańskie. ZSRR uznał działanie Rady Bezpieczeństwa za bezprawne a USA oskarżył o podjecie działań przed decyzjami RB. Już w trakcie konfliktu koreańskiego ZSRR korzystał ze swego prawa veta. Ostatecznie wojna koreańska zakończyła się rozejmem w Phanmundożonie w 1953 roku.
Takich wątpliwości jak w przypadku działań RB w sprawie wojny koreańskiej nie budzą decyzje ONZ w kwestii agresji Iraku na Kuwejt w 1990 roku. Zaraz po inwazji i aneksji Kuwejtu Rada Bezpieczeństwa ogłosiła je jako naruszenie pokoju międzynarodowego i zażądała od Iraku wycofania sił z Kuwejtu. Po zlekceważeniu przez Irak żądań RB, nałożyła ona na Irak embargo na broń i inne towary. RB przyjęła rezolucję, która potępiła atak i agresję Iraku na Kuwejt i żądała wycofania wojsk irackich. Na mocy uchwały RB wyznaczyła Irakowi ultimatum. Jeśli Irak nie zastosowałby się do żądań RB do 15 stycznia 1991 roku członkowie ONZ mieli podjąć środki przywracające pokój i bezpieczeństwo czyli akcję zbrojną. Po raz pierwszy ZSRR głosował za przeprowadzeniem akcji zbrojnej razem i w zgodzie z państwami zachodnimi. Po niezastosowaniu się Iraku do ultimatum siły ONZ podjęły akcję „Pustynna Burza”, na mocy, której Irak został zmuszony do wycofania się z Kuwejtu. Nie była to jednak akcja prowadzona przez ONZ, nie powołano wspólnego dowództwa, była to legalna akcja, zgodna z prawem międzynarodowym, ale prowadzona poza ONZ pod dowództwem amerykańskiego gen. Normana Schwarzkopfa.
Ponadto ONZ dysponuje możliwością zastosowania środków niemilitarnych takich jak zerwania stosunków gospodarczych, dyplomatycznych, komunikacji. ONZ nałożyło embargo na dostawy broni do Iraku w 1990 roku, na Jugosławię w 1991 roku, sankcje na stronę w konflikcie w Angoli- UNITĘ.
W rozwiązywaniu konfliktów prowadzą mediacje często organizacje regionalne jak Liga Państw Arabskich, Organizacja Państw Amerykańskich, Organizacja Jedności Afrykańskiej.
Rolę uzupełniającą względem działań ONZ na rzecz utrzymania pokoju i bezpieczeństwa pełni Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) przekształcone z KBWE w 1995 roku. OBWE przede wszystkim ma za zadanie zapobiegać konfliktom i pokojowo regulować konflikty a czyni to poprzez wysyłane przez siebie misje sondażowe i pokojowe w postaci misji kontrolnych i misji obserwatorów.
W operacjach pokojowych uczestniczy też istniejące od 1949 roku NATO czyli Sojusz Północnoatlantycki. Po raz pierwszy tego typu akcje NATO podjęło w trakcie konfliktu jugosłowiańskiego, najpierw działając na Adriatyku w 1992 roku, gdzie nadzorowano przestrzeganie sankcji nałożonych wcześniej na Serbię i Czarnogórę. Ponadto NATO sprawowało nadzór w Bośni i Hercegowinie nad strefą zakazu lotów a później w 1994 i 1995 roku brało udział w bombardowaniach pozycji bośniackich Serbów. Po podpisaniu pokoju w Dayton w 1995 roku Siły Implementacyjne – IFOR działające na podstawie decyzji ONZ w Bośni złożone były z żołnierzy NATO. Siły IFOR zasilili też żołnierze państw z programu „Partnerstwo dla Pokoju” w tym żołnierze polscy. IFOR miał kontrolować i nadzorować realizację układu pokojowego z Dayton. Po wygaśnięciu mandatu IFOR zostały one w grudniu 1996 roku zastąpione przez Siły Stabilizacyjne – SFOR, w skład których również weszli Polacy.
Obecnie podstawową instytucją strzegącą pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego formalnie jest Organizacja Narodów Zjednoczonych. Znaczenie OBWE ogranicza się właściwie do misji nadzorujących przeprowadzenie wyborów w miejscach, gdzie demokracja jest zagrożona, zaś NATO zupełnie utraciło swą pozycję i właściwie nie odgrywa żadnej oprócz prestiżowej roli na arenie międzynarodowej. Faktycznym decydentem w zakresie podejmowania akcji zbrojnych są Stany Zjednoczone mniej lub bardziej wspierane przez swych sojuszników, czego dobitnym przykładem są akcje w Jugosławii, Afganistanie czy Iraku. USA nie dbają już o sankcję ONZ dla swych przedsięwzięć, bez zgody Rady Bezpieczeństwa podjęte zostały naloty w 1999 roku na ówczesną Jugosławię, działania w Iraku motywowano posiadaniem broni atomowej przez ten kraj, o której informacje jak się okazuje zostały sfabrykowane. Militarnych akcji oprócz Czeczenii nie podejmuje już Rosja, która chce obecnie walczyć bronią ekonomiczną w postaci dostaw gazu.