POLEMOLOGIA – wyjaśnia przyczyny wojen; 9 frontów agresywności

F1 - front północnoafrykański: między Czarną Afryką Centralną i „białą” wyznającą islam;

F2 - front południowoafrykański: między Czarną Afryką Centralną i „białą” Afryką Południową;

F3 - front północnoamerykański: oddzielający „białą” Ameryką Północną od Ameryki Środkowej;

F4 - front południowoamerykański: przebiegający w złożony sposób przez Amerykę Południową;

F5 - front chiński: otaczający Chiny;

F6 - front wschodnioazjatycki: od Australii do Japonii, biegnący przez archipelagi i półwyspy Azji pd.-wschodniej;

F7 - front afroazjatycki: między arabskim światem islamskim a innymi narodami białymi, od Gibraltaru do Indii;

F8 - front wschodnioeuropejski: między światem socjalistycznym a kapitalistycznym;

F9 - front północnoirlandzki: obejmujący Irlandię Północną.

Karta Narodów Zjednoczonych (KNZ) [określa ustrój ONZ ,stąd nazywa się ją czasem Konstytucją ONZ]– określa zasadę solidarności w systemie międzynarodowym

Rada Bezpieczeństwa ONZ może rządzić na podstawie KNZ:

- bez użycia siły militarnej – art. 41 KNZ – przerwanie stosunków gosp. oraz komunikacji i dyplomacji

- z użyciem siły militarnej – art. 42 KNZ

Stosunek do operacji i interwencji pokojowych na przestrzeni lat od:

- okresu zimnej wojny – głównie operacje pokojowe

- lata 90-te XX w. – przewaga operacji humanitarnych

- fiasko interwencji humanitarnych w Somalii i Rwandzie – zmiana mandatu sił pokojowych

- ograniczenia międzynarodowej aprobaty dla działań interwencyjnych i oddanie pierwszeństwa operacjom pokojowym (jako nadużycia prawa w stosunku do Afganistanu 2001)

KBWE/ OBWE – Deklaracja Szczytu Helsińskiego z 1992 r.

ICISS – Międzynarodowa Komisja ds. Interwencji i Suwerenności Państw

Okres zimnej wojny –operacje pokojowe były jedynymi instrumentami bezpośredniego oddziaływania na obszarach konfliktu zbrojnego. Pomysłodawca – Sekretarz Generalny ONZ - Dag Hammarskjolde.

Kompetencja dana Radzie Bezpieczeństwa na mocy art. 40 KNZ w postaci możliwości stosowania zarządzeń tymczasowych, została przekształcona w rozbudowany system akcji militarnych.

Rozdział 6 KNZ– pokojowe rozstrzygnięcia sporów

Rozdział 7 KNZ – akcje w razie zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju i aktów agresji

Mechanizm operacji pokojowych nazwano „6 i 1/2” KNZ

O.P. są najbardziej skutecznym mechanizmem (tworzenia, utrzymania, budowania) pokoju w konfliktogennym świecie i tym samym realizacji idei solidarności oraz wykonywania obowiązku ochrony praw człowieka.

3 zasady i model zimnowojennej operacji pokojowej:

- rozpoczęcie operacji (rozmieszczenie sił pokojowych) – wymaga zgody wszystkich stron konfliktu

- działanie misji nie narusza zasady bezstronności wobec stron konfliktu

- mandat operacji ogranicza prawo użycia siły zbrojnej tylko do samoobrony.

Model zimnowojennej operacji pokojowej to 3 etapowe postępowanie ONZ:

Etap 1 – działania rozpoczynała dyplomacja prewencyjna

Etap 2 – w razie jej niepowodzenia uruchamiano AKCJĘ TWORZENIA POKOJU aż do momentu podpisania porozumienia końcowego działania zbrojne

Etap 3 – inicjowanie AKCJI TWORZENIA POKOJU – w celu monitorowania

Model zimnowojenny był wysoce nieefektywny gdyż :

- nie przyczyniał się do rozwiązania konfliktu ani ochrony ludności przebywającej na jego obszarze

- zamrażał jedynie konflikt

Twierdzenie: leczyła raczej objawy a nie źródła konfliktu.

Różnice pomiędzy OBECNIE uruchomianymi OPERACJAMI, a MISJAMI ZIMNOWOJENNYMI:

- lepsza koordynacja i wsparcie operacji

- zatarcie podziałów pomiędzy różnymi rodzajami operacji

- zwiększenie zakresu zadań , które wpisane są do mandatów misji

- podważenie konieczności zachowania zasady różnego traktowania stron konfliktu

- podważenia zakazu użycia siły inaczej niż w samoobronie.

BŁĘKITNE HEŁMY

Operacje pokojowe – przedsięwzięcia podejmowane przez NZ dla utrzymania lub przywrócenia pokoju i bezpieczeństwa na obszarze konfliktów międzynarodowych.

Art. 41 KNZ – całkowite lub częściowe zerwanie stosunków gospodarczych, komunikacji, zerwanie stosunków dyplomatycznych

Art. 42 KNZ – może przeprowadzić siłami powietrznymi, morskimi lub lądowymi taką akcję jaką uzna za konieczną dla utrzymania albo przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Operacje pokojowe nie mają wyraźnej podstawy prawnej w KNZ

- są i były podejmowane jako praktyczne rozwiązania od hoc

- wychodzą poza postanowienia rozdziału VI KNZ

Wykorzystuje się jednak tzw. casus moralny ; postrzeganie O.P. jako użytecznego narzędzia przywracania pokoju

Definicje O.P. - w literaturze pojawia się definicja o cechach negatywnych:

- nie są instytucją w rozumieniu rozdziału VI KNZ

- nie są akcjami zbrojnymi w rozumieniu 41 i 42

- nie są sankcją ani wymuszeniem

- nie są opisane w karcie Narodów Zjednoczonych (KNZ)

- nie polegają na użyciu siły i mają wysoki wachlarz zadań

- podczas prowadzenia akcji nie wyróżnia się agresora i ofiary, a siły interwencyjne są neutralne.

Misje pokojowe dzielą się na 2 kategorie:

1.wojskowe misje obserwacyjne [nieuzbrojeni oficerowie]

- monitorowanie zawieszenia broni i odwrotu wojsk,

- patrolowanie granic i stref zdemilitaryzowanych

2. siły pokojowe /operacje pokojowe - utworzone z narodowych kontyngentów wojskowych ,obejmujących lekko uzbrojone oddziały piechoty

Zdarza się, że różne misje nachodzą na siebie

Trzy podstawowe rodzaje operacji:

Peacekeeping – utrzymywanie pokoju; art. 1 rozdz. 1 KNZ (zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa)

Peacemaking – tworzenie pokoju (razem z conflict prevention – zapobieganie konfliktom)

Peacebuilding – budowanie pokoju (podejmowanie akcji uniemożliwiających ponowne powstanie sytuacji konfliktowej, dążenie do umocnienia pokoju;

– repatriacja ludności, uchodźców;

– opieka nad dziećmi poszkodowanymi przez konflikt;

– organizowanie instytucji prawno-rządowych;

– przeprowadzenie reform oraz wyborów;

– kontrola nad przestrzeganiem praw człowieka;

– usprawnienie aparatu wewnętrznego, sądownictwa, policji;

– odbudowa gospodarki kraju uwikłanego w konflikt;

– rozbrojenie

–demobilizacja;

– niszczenie broni

OPERACJE III GENERACJI

Peace enforcement – wymuszania pokoju siłą

Peace operations other then war/ (military opeeration) operacje inne niż wojna, wojskowe z użyciem siły.

Podstawowe mechanizmy O.P. to

- zapobieganie,

- tłumienie

Tylko RADA BEZPIECZEŃSTWA ONZ upoważniona jest do podejmowania akcji.

Kraje zasiadające w R. Bezp. ONZ decydują o zasadniczych celach operacji, określając: liczbę uczestników, czas

ONZ może zareagować TYLKO i wyłącznie za zgodą stron konfliktu.

O.P. rozpoczyna się w chwili powstania sytuacji kryzysowej.

Rada Bezpieczeństwa ONZ może:

- zaproponować drogę rozwiązania konfliktu

- zwrócić się do Sekretarza Generalnego NZ o podjęcie mediacji ze stronami

Sekretarz Generalny ONZ :

- odgrywa kluczową rolę w arbitrażu;

- na mocy Karty ONZ, może zwrócić uwagę Rady Bezp. na każdą sytuację zagrażającą światowemu pokojowi oraz bezpieczeństwu

Czynniki charakteryzujące Operacje pokojowe:

1. Charakter działania (operacje czasowe)

2. Cele operacji – powstrzymanie i ograniczenie, nadzorowanie ostatecznego rozwiązania konfliktu

3. Stosunek członków operacji do stron konfliktu – o.p. nie mogą ingerować ani faworyzować żadnej ze stron

4. Podmiot decyzyjny – Rada Bezpieczeństwa określa mandat operacji (zakres działania)

5. Kierowanie operacją pokojową – spoczywa w rękach Sekretarza Generalnego NZ;

6. Prawo użycia siły – siły pokojowe nie maja praw do stosowania przymusu zbrojnego, z wyjątkiem samoobrony;

7. Uczestnicy operacji pokojowych i ich podległość- pod dowództwem Sekretarza Generalnego Narodów Zjedn.

8. Kształt i zadania misji – wybór najlepszych w danej sytuacji sposobów jej organizacji i działania

9. Sprawozdawczość – Sekretarz Generalny ONZ składa Radzie Bezpieczeństwa raport z przebiegu operacji pok.