Program pozytywistyczny i pokolenie młodych
Program pozytywistyczny:
1. Praca organiczna czyli działanie na rzecz rozwoju gospodarczego społeczeństwa.
2. Praca u podstaw czyli pomoc ludziom z nizin społecznych w procesie adaptacji do kapitalistycznych form aktywności. Hasło to obejmowało kwestię edukacji, nauki zawodu oraz pobudzanie zawodowej aktywności ludu.
3. Emancypacja kobiet – dążenie do równouprawnienia społecznego kobiet (w dostępie do wyższego wykształcenia i rynku pracy).
4. Asymilacja Żydów czyli próba integracji warstwy żydowskiej z polskim organizem społecznym.
5. Scjentyzm – zaufanie do nauki opartej na rozumie i doświadczeniu, przede wszystkim do nauk przyrodniczych jako jedynego źródła pewnej wiedzy.
Pokolenie młodych:
Polski pozytywizm jest dziełem jednej generacji, nazywanej czasem pokoleniem Szkoły Głównej, czyli pokoleniem młodych. Była to szkoła wyższy o charakterze uniwersyteckim. Działała w Warszawie w latach 1862-1869. Wychowankami tej szkoły byli m.in.: B. Prus, H. Sienkieiwcz, A. Świętochowski, P. Chmielowski. Eliza Orzeszkowa i Maria Konopnicka jako kobiety nie mogły uczęszczać do owej szkoły.
Nowa generacja uważała, iż niepodległościowy zryw może doprowadzić do upadku świadomości narodowej osłabionego już walkami społeczeństwa. Pokolenie to prezentowało ideały postępowe i demokratyczne. „Młodzi” uważali, że drogą do wyzwolenia jest praca u podstaw i praca organiczna, wskazywali też na konieczność rozwoju oświaty, przemysłu i postulowali asymilację Żydów i emancypację kobiet.