NOWOTWORY SKÓRY

RAKI SKÓRY

Najczęstsze nowotwory złośliwe u ludzi rasy kaukaskiej

- stanowia 30% wszystkich nowotworów

- zachorowalność wzrasta o 10% co 10 lat

- niejednolita grupa nowotworów : klinicznie, histologicznie, zachowania biologicznego

- 98% rak podstawnokomórkowy BCC i rak kolczystokomórkowy SCC

- pozostałe : rak Merkela, raki gruczołowe

ETIOPATOGENEZA

- promieniowanie ultrafioletowe

- czynniki genetyczne

- przewlekłe uszkodzenia skóry

- immunosupresja (częste i agresywne nowotwory)

- ekspozycja na czynniki chemiczne np. arsen

- w SCC wirusy onkogenne HPV 16, 18 i promieniowanie jonizujące

ZAPADALNOŚĆ

- w Europie 400-800/100.000 ludzi

- najwięcej zachorowań 6-8 dekada życia

- jasny typ skóry I i II

- zespoły związane ze zwiększonym ryzykiem raków podstawno komórkowych BCC :

- xero derma pigmentosum

- zespół nabłoniaków podstawno komórkowych

- albinizm oczno-skórny

- zespół Rombo

- zespół Basexa-Duprego-Christal

- obserwuje się wzrost zachorowań u młodych

- osoby wyleczone z raka skóry mają podwyższone ryzyko ponownego nowotworu skóry

RAK PODSTAWNOKOMÓRKOWY

- wolno rosnący, miejscowo inwazyjny, złośliwy guz naskórkowy

- nacieka tkanki sąsiednie

- w 80% skóra głowy i szyi

- 20% skóra tułowia i kończyn

ODMIANY KLINICZNE

1. Klasyczna-wrzodziejąca

2. Guzkowa i guzkowo-torbielowata

3. Powierzchowna

4. Barwnikowa

5. Twardzino podobna – jasna blaszka

6. Bliznowaciejąca – w czesci blizna a wczesci może być owrzodzenie

Odmiany 5 i 6 – formy agresywne

1. Szczególny typ BCC związany z syndromem „zaprzeczenia choroby” lub wielokrotnego nieskutecznego leczenia, zagrażający zyciu i nieoperacyjny w powodu zaawansowanego lokalnego guza

2. Guz włóknisto-nabłonkowy (rzadka odmiana BCC)

METODY LECZENIA

1. Chirurgiczne :

- wycięcie z zeszyciem rany, przeszczepem skóry, plastyką płatową lub wygojeniem samoistnym

- mikrograficzna chirurgia Mosha

- wyłyżeczkowanie; elektrokoagulacja

1. Radioterapia- kiedy występuje w wielu miejscach, kiedy jest duży, w miejscach gdzie jest trudno wyciąć (np. owłosiona skóra głowy),

2. kriodestrukcja

3. terapia fotodynamiczna – nowotwór się wybarwia odpowiednia substancją

4. 5-fluorouracyl (5% maść)

5. imikwimod 5% krem

CZYNNIKI ROKOWNICZE

- wielkość guza

- lokalizacja

- margines kliniczny

- budowa histologiczna

- histologiczne cechy agresywności

- niepowodzenia pierwszego leczenia

- immunosupresja

CZYNNIKI RYZYKA BCC

- wielkość guza równa lub powyżej 2

- lokalizacja (środkowa część twarzy i strefa H)

- wznowa lub niekompletne usunięcie guza

- obraz histologiczny – podtyp naciekowy rylcowaty bliznowaciejący drobnoguzkowy i metatypowy

- neurotropizm, naciekanie naczyń

RAK KOLCZYSTOKOMÓRKOWY SCC

- skóra uszkodzona przez UV (rogowacenie słoneczne – AK)

- skóra nienarażona na promieniowanie UV (większa agresywność)

- skóra uszkodzona przez promieniowanie jonizujące

- przewlekła rana

RAK KOLCZYSTOKOMÓRKOWY ŚRÓDNASKÓRKOWY (CHOROBA BOWENA)

- powiększa się powoli

- dobrze odgraniczone rumieniowe plamy lub tarczki

- nieregularny brzeg, złuszczanie powierzchni

- niekiedy pokryty strupem lub występują nadżerki

- pojedyncze lub mnogie (10%)

- osoby starsze, częściej kobiety

- najczęściej na klatce(okolice piersi) i kończynach dolnych

RAK KOLCZYSTOKOMÓRKOWY INWAZYJNY

- najczęściej na podłożu uszkodzonej przez UV skóry

- rzadko na skórze zdrowej

- destrukcja tkanek leżących głębiej

- guz rogowaciejący

- guz egzofityczny, brodawkujący

- przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych

- w zaawansowanych przypadkach przerzuty hematogenne odległe

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O PRZEBIEGU KLINICZNYM SCC

- lokalizacja (małżowina uszna, bliskość błon śluzowych, przewlekłe rany i blizny)

- wielkość guza

- głębokość nacieku

- obraz histologiczny

- stan odpornościowy chorego i predyspozycja genetyczna (spadek odporności komorkowej guz agresywny)

RAK KOLCZYSTOKOMÓRKOWY ODMIANA BRODAWKUJĄCA

- minimalna atypia komórek

- powolny miejscowy wzrost

- niewielka skłonność do przerzutów

- typowa lokalizacja : okolica narządów płciowych i odbytu (zakażenie HPV), jama ustna (palenie tytoniu, HPV), kończyny dolne (urazy, HPV), podeszwy stóp (urazy, HPV)

LECZENIE SCC

- leczenie chirurgiczne (metoda z wyboru w większości SCC)

CZERNIAK ZŁOŚLIWY

- najbardziej złośliwy nowotwór

- powstaje w obrębie znamion barwnikowych

- w skórze niezmienionej

- daje wczesne przerzuty

- czynniki genetyczne kolo 10%

- związany z kilkoma genami i wieloma czynnikami wywołującymi promieniowanie słoneczne (osoby jasnej karnacji, przewlekła ekspozycja na UV)

- wpływ hormonów (uaktywnia się w ciąży, połogu i okresie pokwitania)

RODZAJE CZERNIAKA ZŁOŚLIWEGO

W zależności od zmian jakich powstaje oraz sposobu szerzenia się :

1. wychodzące z plamy soczewicowatej LMM 5-20% przypadkó

2. Czerniak szerzacy się powierzchownie SSM 6-70%najczestsza odmiana wychodzaca ze znamion barwnikowych dysplastycznych

3. Czerniak guzkowy NM 1-30% ciezka odmiana wychodzaca ze znamion barwnikowych lub skory zdrowej

4. Czerniak umiejscowiony na konczynach wychodzący z plam soczewicowatych ALM 5%

5. Czerniak bezbarwnikowy MA najcieża postać nie zawiera barwnika lub bardzo niewiele (najmniejsze zróżnicowanie Komorek, nie wytwarzanie barwnika, najwieksza ich złośliwość

CZYNNIKI RYZYKA ROZWOJU

- czerniak w rodzinie

- uprzednio stwierdzony czerniak u chorego

- znamiona dysplastyczne zwłaszcza, gdy w rodzinie występował czerniak

- wrodzone znamiona

- bardzo duża liczna znamion barwnikowych

- jasna karnacja

- przewlekła ekspozycja na światło przewlekłe, słoneczne i solarium

ROKOWANIE W CZERNIAKU

- zależy od odmiany klinicznej i głębokości naciekania

- skala Clarka

I – zmiana dotyczy jedynie naskórka

II – zmiany przechodzą do górnych części brodawkowatych

III – zmiany zajmują całą brodawkową

IV – zmiany przechodzą do warstwy siateczkowej

V – zmiany sięgają tkanki podskórnej

- skala Breslowa

grubość poniżej 0,76 mm przeżycie wynosiło 93%

grubość powyżej 3,6 mm przeżycie wynosiło 33%

ROZPOZNANIE CZERNIAKA

- nierównomierne przebarwienia o prawie czarnym odcieniu (lub odbarwienia)

- powiększenie zmiany, postępujące niewielkie naciekanie

- obwódka zapalna

- asymetria

ROZPOZNANIE RÓŻNICOWE

- ziarniniak naczyniowy

- brodawka łojotokowa

- rak podstawnokomórkowy

- znamię barwnikowe

LECZENIE CZERNIAKA

- chirurgiczne wycięcie zmiany z marginesem

- usunięcie okolicznych węzłów chłonnych

- immunoterapia

- terapia genowa