NA CWICZENIA

1.Pojęcie, funkcje, zadania i historia ekonomii (jakieś nazwiska też)

Ekonomia – nauka społeczna analizująca oraz opisująca produkcję, dystrybucję oraz konsumpcję dóbr.
Termin ekonomia pochodzi z greckiego οίκος (oikos) – dom i νομος (nomos) – prawo, reguła.

Ekonomia zajmuje się zarówno zagadnieniami będącymi przedmiotem codziennej troski większości rodzin (warunki życia i pracy, wysokość uzyskiwanych dochodów i świadczeń społecznych, poziom cen produktów i usług) jak i zagadnieniami dotyczącymi systemów organizacji produkcji społecznej, mechanizmów regulowania gospodarki, ich efektywności ekonomicznej oraz skutków społeczno- politycznych, powiązań gospodartczych z zagranicą, czynników decydujących o zacofaniu lub nowoczesności produkcji, stabilności lub niestabilności gospodarki.

Jednym z podstawowych pojęć ekonomii jest rzadkość dóbr. Niemal wszystko jest rzadkie: żadna ilość dóbr nie jest w stanie całkowicie usatysfakcjonować społeczeństwa, bez względu na stopień zamożności każdy chce mieć więcej. Ekonomia nazywa ten stan nieograniczonością potrzeb ludzkich.  z

Najważniejsze funkcje, jakie pełni ekonomia to:

• Funkcja poznawcza – dostarczająca wiedzy o gospodarce, zachodzących w niej zjawiskach i procesach, przyczynach i skutkach danych zjawisk. Pozwala odpowiedzieć na kluczowe dla gospodarki pytanie: co, jak i dla kogo pracować?

• Funkcja aplikacyjna – polegająca na dostarczaniu podmiotom gospodarczym (przedsiębiorcom, konsumentom, państwu) wiedzy o tym, jak postępować w danej rzeczywistości gospodarczej. Funkcja ta pozwala zaaplikować wyniki badań to sfery realnej gospodarki.

Początki myśli ekonomicznej sięgają starożytności. Wtedy tez użyta została przez Ksenofonta nazwa oikonomikos, w znaczeniu zasad, sposobów zarzadzania gospodarstwem (majątkiem), przyjęta powszechnie od XVI w. dla określenia nauki o gospodarce. Rozważania ekonomiczne były częścią filozofii (rozumianej jako wszechnauka) i miały charakter etyczno-normatywny, ocenialy, co jest dobre w życiu gospodarczym, a co źle i wskazywały, jak być powinno.

Średniowiecze nie przyniosło zasadniczych zmian w poglądach na zjawiska gospodarcze. Przedmiotem zainteresowań były nadal rolnictwo, rzemiosło, handel , pieniądz, źródła bogactwa, rozpatrywane teraz w kontekście etyczno-moralnych zasad religii chrześcijańskiej.

Istotny przełom w rozwoju myśli ekonomicznej przyniosła epoka renesansu. Sprzyjały mu zmiany klimatu intelektualnego, zachęcające do wnikliwych dociekań oraz głębokie przemiany sytuacji społeczno-gospodarczej. Te ostatnie polegały na znacznym przyspieszeniu rozwoju produkcji rolniczej, rzemieślniczej oraz handlu w wyniku nasilającego się procesu zastępowania gospodarki naturalnej przez gospodarkę rynkowa (zapoczątkowanego przez zastąpienie daniny w naturze pienięznym czynszem dzierżawnym) oraz w wyniku odkryć geograficznych. Stworzyło to zapotrzebowanie na wiedze ekonomiczna odpowiadająca nowej sytuacji i potrzebom społecznym. Na pierwszy plan wśród zagadnień ekonomicznych wysunęły sie problemy handlu, w tym zwłaszcza zagranicznego oraz pieniądza.

Powstał pierwszy zwarty zespól poglądów ekonomicznych zwany merkantylizmem , upatrujący źródeł bogactwa w kruszcu, zdobywanym przez handel, uważany za główna dziedzinę działalności gospodarczej, a w zakresie polityki gospodarczej opowiadający się za silnym protekcjonizmem , ograniczającym swobodę działalności gospodarczej jednostek.

Pierwszy system teoretyczny w historii myśli ekonomicznej to powstały w XVIII w fizjokratyzm, uznający konieczność zgodności porządku gospodarczego z prawami naturalnymi i głoszący zasadę pełnej swobody działalności gospodarczej. Obok handlu interesował się on także produkcja (rolnictwo).

Wyodrębnienie ekonomii jako samodzielnej nauki dokonało się za sprawa A. Smitha, który dokonał (w II połowie XVIII w.) syntezy dotychczasowego dorobku myśli ekonomicznej, rozwiniecia i uzupełnienia pewnych jego elementów, tworząc w ten sposób spójna teorie ekonomiczna, której fundamentem byl problem bogactwa. Stała się ona podstawa systemu poglądów ekonomicznych zwanych klasyczną szkołę angielską, której współtwórcą był także D. Ricardo . Do głównych osiągnieć tej szkoły zaliczyc nalezy rozwiniecie teorii rynku, teorii wartości opartej na pracy, sformulowanie praw rzadzacych podzialem produktu spolecznego, gruntowna analize istoty renty gruntowej

2. Gospodarowanie, produkcja (naturalna, towarowa), definicja dobra i potrzeby

Gospodarowanie czyli działalność gospodarcza ludzi odbywa się ze względu na odnawialność i rozwój potrzeb ludzkich. Dlatego mówimy o powtarzających się procesach gospodarczych. Procesy te zachodzą w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji dóbr. Określamy je łącznie mianem procesu gospodarowania.

Gospodarka towarowa: towar – produkt pracy ludzkiej, przeznaczony na sprzedaż bądź na wymianę. Gospodarka towarowa rozrasta się.

Gospodarka naturalna – ma na celu zaspokojenie własnych potrzeb producenta

Przesłanki powstania gospodarki towarowej:

• Podział pracy; specjalizacja powoduje pojawienie się nadwyżki ponad potrzebę wytwórcy

• Prywatna własność środków produkcji

Dobra są to przedmioty materialne i niematerialne, które charakteryzują się odpowiednią użytecznością i służą do zaspokajania potrzeb (rzeczy, usługi, stany -środki zaspokajania potrzeb).

Potrzeba – stan, uczucie braku czegoś, wymagająca zaspokojenia za pomocą dobra, co przynosi zadowolenie. Potrzeby są róznorodne, zmienne, nieograniczone.

3. Krzywa transformacji, rynek, klasyfikacja, oczekiwania i warunki

Rynek to proces uzgadniania wszelkich warunków dostaw i zakupu (rodzaj, ilość i cenę dóbr i usług, formę zapłaty, warunki transportu i gwarancji). Istotą mechanizmu rynkowego są nie zakłócane ingerencją organów administracji państwowej procesy dostosowawcze popytu i podaży, w rezultacie których dochodzi do wykształcenia się ceny i wielkości równowagi w określonym czasie i przestrzeni geograficznej. Dla istnienia rynku niezbędne jest występowanie co najmniej dwóch podmiotów wymiany, tj. producenta – sprzedawcy i konsumenta – nabywcy. Współcześnie nawiązywanie stosunków wymiennych może odbywać się za pomocą telefonu, faxu lub internetu.

Podział rynku

- ze względu na zasięg terytorialny: rynki lokalne , rynki regionalne, krajowe, międzynarodowe, światowe

- ze względu na przedmiot obrotu: dóbr i usług konsumpcyjnych, czynników wytwórczych

 - ze względu na wpływ państwa na funkcjonowanie rynku: rynek wolny, rynek sterowany

 - ze względu na zgodność z normami prawa: rynek legalny, półlegalny, rynek nielegalny (tzw. szara strefa)

 - w zależności od sytuacji rynkowej: rynek zrównoważony, rynek niezrównoważony

 - w zależności od liczby podmiotów: wolnokonkurencyjny, oligopolistyczny, monopolistyczny

Krzywa możliwości produkcyjnych (znana również jako krzywa transformacji) - zbiór punktów, które przedstawiają różne alternatywy struktury produkcji dwóch dóbr przy pełnym i efektywnym wykorzystaniu zasobów gospodarczych. Jest to najlepsza spośród możliwości utraconych w wyniku dokonywania wyboru ekonomicznego, nieuniknionego w warunkach rzadkości dóbr.

Krzywa możliwości produkcyjnych ilustruje, jakie ilości poszczególnych dóbr gospodarka może wytworzyć przy danych zasobach i danym poziomie rozwoju technologii. Krzywa pokazuje również możliwości wyboru "koszyka" wytworzonych dóbr. W hipotetycznym przykładzie gospodarki, która wytwarza tylko masło i strzelby, krzywa możliwości produkcyjnych mówi, ile masła i strzelb może zostać wytworzone przy danych zasobach i technologii oraz z ilu strzelb trzeba zrezygnować, żeby wyprodukować więcej kostek masła. Punkty znajdujące się na krzywej ilustrują alokacje efektywne, tzn. takie, w których nie można wytworzyć więcej jednego dobra, nie zmniejszając produkcji drugiego. Punkty powyżej krzywej ilustrują alokacje dóbr nieosiągalne przy danych możliwościach produkcyjnych, punkty poniżej krzywej natomiast alokacje nieefektywne, tzn. takie, w których nie wszystkie zasoby są wykorzystane do produkcji i można wytworzyć więcej jednego dobra, nie zmniejszając produkcji drugiego. Krzywa możliwości produkcyjnych zmienia swój kształt, gdy zmienia się ilość zasobów w gospodarce lub zmienia się dostępna technologia produkcji.

4. Równowaga rynkowa, cena max, min

Równowaga rynkowa jest to taka sytuacja na rynku danego dobra w której wielkość popytu równa jest wielkości podaży. Rynek na którym występuje stan równowagi jest rynkiem stabilnym. 

CENA MINIMALNA - to cena urzędowa, poniżej której nie wolno sprzedawać danego towaru. Ustalenie ceny minimalnej następuje na wniosek producentów; jest ona zawsze wyższa od ceny równowagi. Wprowadzenie ceny minimalnej wymaga równoczesnego przeciwdziałania zmniejszeniu popytu na rynku

CENA MAKSYMALNA - to cena urzędowa, powyżej której nie mogą być zawierane transakcje na dane dobro. Skutkiem wprowadzenia ceny maksymalnej może być niedobór rynkowy. Cena maksymalna jest na ogół niższa od ceny równowagi rynkowej.
Wprowadzana jest tylko w nielicznych przypadkach, gdy według decydentów wymaga tego ważny interes społeczny (np. ceny mieszkań komunalnych dla najbiedniejszych rodzin). Często jest przedmiotem kontrowersji. Cena maksymalna ma chronić interes konsumenta.

5. Elastyczność

Elastyczność, miara zależności funkcyjnej między dwiema wielkościami ekonomicznymi, z których jedna jest zmienną niezależną, a druga zależną. Stosuje się ją m.in. do określania stopnia reakcji wielkości popytu lubpodaży na zmianę ceny (cenowa elastyczność popytu lub podaży), stopnia zmian wielkości popytu pod wpływem zmiany dochodów konsumentów (dochodowa elastyczność popytu).

Możliwe jest także określenie stopnia reakcji ceny na zmianę wielkości popytu (giętkość, fleksybilność cen) lub podaży (ekspansybilność cen). W każdym przypadku uzyskujemy informację, o ile zmieni się zmienna zależna, gdy zmienna niezależna zmieni się o 1%.

6. Krzywa popytu podaży

Krzywa popytu wskazuje w sposób graficzny zależność między ceną a rozmiarami zapotrzebowania (popytu) na dany towar lub usługę .

W ekonomii funkcjonalną zależność popytu na dane dobro a poziomem ceny rynkowej, nazywa się prawem popytu. Popyt jest więc malejącą funkcją ceny co oznacza, że gdy cena wzrasta to popyt maleje i odwrotnie.
Każdy czynnik powodujący wzrost popytu przesuwa krzywą popytu na prawo, podnosząc cenę równowagi oraz ilość dobra w punkcie równowagi.
[D. Begg]
Krzywa podaży - jedna z podstawowych krzywych, używanych w mikroekonomii, pokazująca dla danego dobra ile jego jednostek (Q) są skłonni wyprodukować producenci przy danej cenie (P).

Krzywą podaży zestawia się zazwyczaj z krzywą popytu i razem stanowią podstawowy instrument opisujący dynamikę produktu przy zmianie jego ceny. Punkt przecięcia z krzywą popytu wyznaczapunkt równowagi cenowej danego produktu.

Krzywa podaży przesuwa się w przypadku zmian środowiska, które zwiększają lub zmniejszają podaż danego artykułu, np.:

• postęp techniczny

• zmiany cen surowców

• nałożenie przez państwo podatku

7. niedobór rynkowy i nadwyżka rynkowa.

Niedobór rynkowy - Jest to ilość dobra, o którą wielkość popytu przewyższa wielkość podaży dla danej ceny c.p
Cena ta jest zawsze niższa od ceny równowagi przy założeniu niezmienności pozostałych czynników mogących mieć wpływ na sytuacje rynkową. Niedobór rynkowy jest likwidowany wzrostem ceny.

Jeśli na rynku występuje niedobór rynkowy lub nadwyżka rynkowa istnieje często potrzeba ingerencji rządu. W sytuacji niedoboru rynkowego rynek dąży do osiągnięcia równowagi poprzez wzrost cen. Rząd może ograniczyć ten wzrost wprowadzając ceny maksymalne na dane dobro.

Nadwyżka rynkowa – jest to ilość dobra o którą wielkość podaży przewyższa wielkość popytu dla danej ceny.
Cena ta jest zawsze wyższa od ceny równowagi.

Przy założeniu niezmienności pozostałych czynników mogących mieć wpływ na sytuację rynkową nadwyżka rynkowa jest likwidowana spadkiem ceny.

I zadania pewnie.