Gospodarka odpadami. (wstęp)
Odpady – substancje lub przedmioty należące do jednej z kategorii, określonych w załączniku nr 1 (Q1 – Q16) do ustawy o odpadach, których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub pozbycia się których jest zobowiązany.
Kategorie odpadów:
Pozostałości z produkcji lub konsumpcji, niewymienione w pozostałych kategoriach,
Produkty nieodpowiadające wymaganiom jakościowym,
Produkty, których termin przydatności do właściwego użycia upłynął,
Substancje lub przedmioty, które zostały rozlane, rozsypane, zgubione lub takie, które uległy innemu zdarzeniu losowemu, w tym zanieczyszczone wskutek wypadku lub powstałe w skutek prowadzenia akcji ratowniczej,
Substancje lub przedmioty zanieczyszczone lub zabrudzone w wyniku planowanych działań (np. pozostałości z czyszczenia, materiały z opakowań – odpady opakowaniowe, pojemniki, itp.),
Przedmioty lub ich części nienadające się do użytku (np. usunięte baterie, zużyte katalizatory itp.),
Substancje, które nie spełniają już należycie swojej funkcji (np. zanieczyszczone kwasy, zanieczyszczone rozpuszczalniki, zużyte sole hartownicze itp.),
Pozostałości z procesów przemysłowych (np. żużle, pozostałości podestylacyjne itp.),
Pozostałości z procesów usuwania zanieczyszczeń (np. osady ściekowe, szlamy z płuczek, pyły z filtrów, zużyte filtry itp.),
Pozostałości z obróbki skrawaniem lub wykańczania (np. wióry, zgary itp.),
Pozostałości z wydobywania lub przetwarzania surowców (np. pozostałości górnicze itp.),
Podrobione lub zafałszowane substancje lub przedmioty (np. oleje zanieczyszczone PCB-polichlorowane bifenyle itp.),
Wszelkie substancje lub przedmioty, których użycie zostało prawnie zakazane (np. PCB itp.),
Substancje lub przedmioty, dla których posiadacz nie znajduje już dalszego zastosowania (np. odpady z rolnictwa, gospodarstw domowych, odpady biurowe, z placówek handlowych, sklepów itp.),
Zanieczyszczone substancje powstające podczas rekultywacji gleby i ziemi,
Wszelkie substancje lub przedmioty, które nie zostały uwzględnione w powyższych kategoriach (np. z działalności usługowej, remontowej).
Odpady – to uciążliwy dla środowiska materiał lub przedmiot, a przecież może być surowcem wtórnym, a przedmiot może być przeznaczony do ponownego użytkowania
Każdy niezagospodarowany produkt może stać się odpadem, a każdy odpad – na którego znajdzie się nabywca – może stać się surowcem wtórnym.
Powstawanie odpadów towarzyszy człowiekowi przez całe życie. Z roku na rok, w przeliczeniu na jedną osobę ilość ich wzrasta.
Główną przyczyną powstawania odpadów i ich wzrostu jest nieracjonalna gospodarka surowcami i produktami, które użytkuje każdy człowiek. Źródła powstawania odpadów to przyroda oraz życie i działalność człowieka.
Odpady, które wytwarza przyroda (liście, padłe zwierzęta, obumarłe rośliny) są przez nią samą zagospodarowywane przez procesy biologicznego rozkładu.
Odpady, które wytwarza człowiek związane są z tym co robi, gdzie przebywa i gdzie pracuje. Zatem w większości podziały odpadów związane są ze źródłem ich pochodzenia.
Są różne podziały odpadów, zależne od cechy, którą uważa się jako ważną.
Podziały odpadów ze względu na źródło pochodzenia:
Odpady przemysłowe
Odpady bytowe (komunalne)
Odpady rolne
Odpady domowe związane z bytowaniem ludzi w domach mieszkalnych,
Odpady z obiektów użyteczności publicznej i infrastruktury społeczno–gospodarczej, w tym między innymi z obiektów administracji, oświaty, kultury, służby zdrowia, handlu i usług,
Odpady terenów otwartych, do których należą odpady uliczne z koszy, zmiotki, odpady z placów targowych, cmentarzy i zieleni miejskiej,
Odpady wielkogabarytowe, jak: zużyte meble, sprzęt gospodarstwa domowego, sprzęt elektroniczny, opakowania przestrzenne,
Komunalne osady ściekowe, przez które należy rozumieć osady z oczyszczalni ścieków komunalnych pochodzące z komór fermentacyjnych oraz innych instalacji służących do oczyszczania tych ścieków.
Pod względem ilościowym największy udział odpadów komunalnych w całkowitym strumieniu mają odpady domowe i z obiektów użyteczności publicznej, które łącznie stanowią 80-90%.
Odpady z terenów otwartych stanowią 5-7%, natomiast wielkogabarytowe 5-10%
Opady rolne, to odpady powstające nie tylko z upraw, ale także hodowli zwierząt.
Odpady z upraw rolnych to liście, łęty, chwasty, słoma.
Odpady z hodowli to gnojówka, gnojowica, obornik.
Podstawą każdej klasyfikacji są odpowiednio dobrane kryteria o charakterze fizykochemicznym, biologicznym, technologicznym, ekonomicznym, np.:
Źródłem pochodzenia – strefa powstawania,
Kryterium surowcowe,
Stan skupienia,
Skład chemiczny,
Toksyczność,
Stopień zagrożenia dla środowiska,
Stopień przydatności (branżowej) do dalszego wykorzystania.
Odpady komunalne – odpady pochodzące z indywidualnych gospodarstw domowych, infrastruktury miejskiej i wiejskiej, z ulic, placów, zakładów usługowych i drobnych zakładów rzemieślniczych,
Odpady niebezpieczne – odpady, które w wyniku bezpośredniego lub pośredniego oddziaływania na organizmy żywe mogą wywoływać natychmiast lub po pewnym czasie negatywne skutki spowodowane przez substancje agresywne w nich zawarte,
Odpady pozostałe – odpady powstające w przemyśle, osady ściekowe, odpady opakowaniowe itp.
Komunalne – odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych, pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.
Niebezpieczne – odpady, które ze względu na swój skład, pochodzenie, właściwości stwarzają zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi lub dla środowiska.
Obojętne – odpady, które nie ulegają istotnym przemianom fizycznym, chemicznym lub biologicznym; są nierozpuszczalne, nie wchodzą w reakcje fizyczne ani chemiczne, nie powodują zanieczyszczenia środowiska lub zagrożenia dla zdrowia ludzi, nie ulegają biodegradacji i nie wpływają niekorzystnie na materię, z którą się kontaktują.
Trzeba odpadami gospodarować, ale w jaki sposób? – według określonych zasad postępowania.
Niezależnie od rodzaju odpadów i źródła ich pochodzenia zasady postępowania z nimi powinny być zawsze zgodne z hierarchią wynikającą zarówno z ustawy o odpadach, jak i z logicznego myślenia.
Zapobieganie powstawaniu odpadów,
Minimalizacja ilości odpadów przy produkcji lub użytkowaniu przedmiotów,
Ponowne użycie produktów (przedmiotów),
Recykling, czyli zawracanie do produkcji wyselekcjonowanych surowców wtórnych,
Biodegradacja jako kompostowanie lub fermentacja odpadów biodegradowalnych,
Energetyczne wykorzystanie odpadów jako paliw zasadniczych lub uzupełniających,
Spalanie (jedynie jako forma unieszkodliwiania odpadów – głównie niebezpiecznych),
Deponowanie odpadów na składowisku.
Z każdym dniem rośnie ich ilość i różnorodność. Problem ilości i toksyczności odpadów jest coraz trudniejszy do rozwiązania.
Odpady stanowią często źródło różnych skażeń, zarówno organizmów żywych, w tym człowieka, jak i środowiska.
Powietrze nad zgromadzonymi odpadami jest przesycone duszącym i często trującym odorem powstającym podczas gnicia odpadów lub zanieczyszczone pyłem i ewentualnymi gazami, wydzielającymi się z nich.
Nadmierne nagromadzenie odpadów w jednym miejscu jest więc przyczyną zanieczyszczeń zarówno powietrza, jak i gleby oraz wody.
Często na odpadach żerują much, szczury, ptaki i inne zwierzęta, co jest przyczyną rozprzestrzeniania się chorób.
Wyrzucana do lasu trawa niszczy ściółkę leśną nawet na kilkanaście lat, hamuje rozwój grzybni i roślin runa,
Rośliny wyrzucone z ogródka mogą znaleźć doskonałe warunku do rozwoju w lesie i szybko rozrastają się wypierając naturalną leśną roślinność,
Suche gałęzie przyniesione do lasu w czasie pożarów stwarzają problemy podczas akcji ratowniczej,
Składowanie odpadów biodegradowalnych (jak i innych) w lesie podlega karze grzywny!
Zagrożenia ze strony nieuporządkowanej gospodarki odpadami:
Zanieczyszczenie środowiska,
Toksyczne oddziaływanie podczas spalania odpadów w piecach, na placach budowy, w środowisku (ogniska),
Obniżenie estetyki i atrakcyjności turystycznej terenu na którym znajdują się porzucone odpady, tj. dzikie wysypiska śmieci,
Zagrożenia wynikające z możliwości dostępu (np. dzieci lub zwierząt) do „dzikich” wysypisk.
Takie niewłaściwe składowanie odpadów stwarza duże zagrożenie dla środowiska – skażenie powietrza, zanieczyszczenie wód gruntowych i powierzchniowych, a także gleb zlokalizowanych wokół składowisk przez produkty rozkładu śmieci (np. amoniak, siarkowodór).