Sztuczne kruszywa lekkie
- naturalne powstają w trakcie eksploatacji ze złóż
Kruszywa wykorzystuje się do:
Roboty inżynieryjne- budowa dróg, obwałowań
Produkcja betonów-ogromne zapotrzebowanie
Złoża z których się eksploatuje to przede wszystkim Polska południowa.
Zrodziła się potrzeba dostarczania kruszyw na północ. Zaczęto więc pracować nad produkcją kruszyw z odpadów. Różne kombinacje mieszania odpadów dają kruszywa sztuczne:
-poprzez utrwalanie procesami termicznymi
-wykorzystanie niższych temperatur
Kruszywa dzielą się na :
O regularnych kształtach, lekkie, gęstość < gęstości H2O (unoszą się na wodzie, jeśli jej nie chłoną), zewnętrzna otoczka spieczona, nie chłoną wody, ale mają pory czyli dużo powietrza w środku, jednak te pory są zamknięte, np. KERAMZYT, GLINOPORYT, POPIOŁOPORYT.
O nieregularnych kształtach, porach częściowo otwartych, a częściowo zamkniętych, np. ŁUPKOPORYT, GLINOPORYT.
Grupa pośrednia- regularne kształty, spieczona otoczka, ale otwarta, pory częściowo otwarte, np. ELPORYT, GRANIT.
Nieregularne kształty, wszystkie pory otwarte, np. ŻUŻEL, PUMEKS.
keramzyt
keramzyt= glin łatwo pęczniejący + odpady przeróbki węgla kamiennego + popioły lotne + mogą być żużle hutnicze + zamiast odpadów węglowych-osady z oczyszczalni ścieków lub zaolejone.
Te surowce poddaje się granulowaniu lub grudkowaniu.
Granulować można:
- ciśnieniowo ( na zasadzie maszynki do mięsa, tworzą się pelety)
- bezciśnieniowo (materiał się toczy i zlepia)
Keramzyt może być tworzony w obu tych procesach.
Tak utworzone grudki poddawane są utrwalaniu po to, by zyskały tą spieczoną otoczkę. Jeśli w materiałach jest węgiel, pod wysoką temperaturą może się palić więc proces trzeba prowadzić w specjalny sposób.
Wykres
Kruszywo najpierw powoli sobie rośnie, a potem do dużej temperatury, żeby ta otoczka się spiekła.
Wykorzystanie keramzytu:
Spulchnianie gleb
Uprawy hydroponiczne
Do produkcji betonów lekkich, które są wykorzystane w stropach, w konstrukcjach działowych
Jako kruszywo drogowe
Jako element dekoracyjny na wystawach
Jako element opakowaniowy (wypełnia przestrzeń, a nie obciąża)
Elporyt
Elporyt= żużel zmielony + popiół lotny + trochę iłu (żeby się dobrze granulowało).
Wygląda jak keramzyt, lecz ma spieczoną skórkę.
otoczka spieczona, kształt regularny, ale popękany grupa pośrednia.
Gralit
w Polsce nie produkuje się.
Łupkoporyt
Odpady się wypala, jak się utworzy duży spiek to pęka. Rewelacyjne do budowy dróg, produkowane były przez HELMEX. Lecz były tam związku pirytu, które uwalniały się jak związki siarki.
wykorzystany również do produkcji:
- betonów
-bloczków budowlanych
Granulowany popiół
-jako kruszywo utrwalające poprzez sezonowanie, stosuje się różne środki wiążące (cement, gliny)
- do betonu
- do utwardzania powierzchni.
Glinoporyt
Glinoporyt= glin (iły, również powstające przy węglach brunatnych) + odpady z przemysłów niemineralnych (np. trawa przy drogach)
żużel topiony
żużel kawałkowy
Żużloporyt
Wykorzystywany przy budowie dróg
Pumeks hutniczy
Jest to żużel, który powstaje w piecach hutniczych, jest chłodzony powietrzem.
wykorzystywany:
- jako ścierliwo
- jako kruszywo do betonów, do utwardzania powierzchni betonu.
Perlitoporyt
Powstaje ze skał osadowych- perlitów. Skały osadowe, które we wnętrzu zawierają dużo cząsteczek wody.
Wykorzystanie:
- spulchnianie ziemi
- do produkcji betonów lekkich o bardzo dobrej izolacji cieplnej
- do usuwania rozlewisk ropy naftowej ( ta rozlana ropa wnika do porów)
- do usuwania tych rozlanych substancji przy wypadkach.
Wermikulit
Wermikulit= miki+ łuszczyki+ wypalanie = wermikulitoporyt.
Wermikulitoporyt
Najczęściej używany jako sorbent przy usuwaniu awarii, do transportu odpadów niebezpiecznych.
RUDY
Metali nieżelaznych
Cynkowo-ołowiowe
występowały na południu, rejon: Bytomia, Olkusza, Trzebini, Zawiercia (udokumentowane, nieeksploatowane)
koniec lat 60-tych to koniec ich eksploatacji
Trzebinia – zamknięta w 2009r.
Olkusz- Bukowno- Bolesław- maksymalna eksploatacja do końca tego dziesięciolecia. Odpady przy eksploatacji, czyli cynkowo-ołowiowe zawierają do 5 % cynku i ołowiu, złoże polimetaliczne dodatkowo żelazo, kadm. Mało w nich cynku i ołowiu= dużo odpadów.
Z eksploatacji odpady:
-gruboziarniste
-średnioziarniste
dolomity.
Odpady ( dolomity) są wykorzystywane jako kruszywo drogowe, natomiast proces przeróbki polega na separacji grawitacyjnych. Z tego procesu powstają odpady średnioziarniste. Odpady z grawitacyjnego procesu są wykorzystywane na bieżąco do niwelacji terenu, wypełniania wyrobisk. Po wzbogaceniu produkt pośredni kieruje się do mielenia (ziarna 0,3 mm) flotacja.