Polityka zagraniczna RP – ciągłość i zmiany

1918r.

• 11.11.1918 r. – po 123 latach ‘Polska zajmuje znowu swoje miejsce w rodzinie europejskiej’ (premier Georges Clemenceau).

• Czynniki sprzyjające (determinanty):
  - zewnętrzne – przegrana wojna przez Niemcy i Austro-Węgry, sytuacja w Rosji – rewolucja bolszewicka
  - wewnętrzne

• Traktat Wersalski – ważna rola – potwierdzenie istnienia suwerennego państwa polskiego.
  3 podstawowe komponenty państwa:
  - terytorium
  - ludność
  - władza
  
  Główne zadania polityki zagranicznej

• Prawnomiędzynarodowe uznanie Polski

• Wystawienie delegacji na konferencję pokojową (przewodniczy: R. Dmowski)

• Zapełnienie trwałych, uznanych międzynarodowo granic (ścieranie się różnych koncepcji odnośnie ich przebiegu)

• Traktowane ułożenie stosunków z 6 sąsiadami
  
  Granica zachodnia – powstała w wyniku:

• Traktatu Wersalskiego z 28.06.1919, który przewidywał plebiscyty na Górnym Śląsku (20.03.1921), Warmii i Mazurach (11.07.1920). Traktat Wersalski niekorzystny dla Polski (Gdańsk kierowany przez Wysokiego przedstawiciela Ligi Narodów)

• Trzech powstań Śląskich

• Powstania wielkopolskiego (Xll 1918 – ll 1919)
  Granica z Niemcami liczyła 1912 km
  15.05.1922 traktat mniejszościowy, zawarty na 15 lat (konwencja górnośląska), wypowiedziany prze Polskę w 1934
  
  Granica Wschodnia

• 1918 – walki polsko-ukraińskie w Galicji Wschodniej

• Wojna polsko-bolszewicka (15.08.1920 odwrót bolszewików)

• Traktat ryski z 18.03.1921 stabilizuje granicę, uzupełniał Traktat Wersalski o Pokój granicy wschodniej

• Akcja gen. Żeligowskiego w 1920 i ostateczna inkorporacja Wileńszczyzny dokonana przez Sejm w 1922 (granica z Litwą – 507 km). Granica z Litwą nie była ustalona.

• Liga Narodów zatwierdza granicę 14.03.1923 z Litwą
  
  Granica Południowa

• Sporne terytorium - Zaolzie

• Czesi zajęli znaczna część Sląska Cieszyńskiego w 1919, Polska walczy o tą część

• Rada ambasadorów zatwierdziła ten stan w VIII 1920

• Polska uznała granice południową w układzie dwustronnym z XI 1921

• Granica z Czechosłowacją - 918 km
  
  Stosunki z sąsiadami

• Litwa nie pogodziła się z przyłączeniem Wileńszczyzny do Polski

• Niemcy i Rosja nie godziły się na ‘zabór’ prze Polskę ich ziem

• Stosunki z Czechosłowacją układały się bardzo żle

• Około 35% ludności Polski stanowiły mniejszości narodowe - odgrywały wazną rolę w potencjale ludnościowym, który w tym czasie w dużej mierze stanowił silę państwa
  
  Główny cel polityki zagranicznej = obrona istnienia państwa i jego integralności

• Realizowany był przez:
  1/ sojusze z wybranymi państwami
  2/ system zbiorowego bezpieczeństwa w ramach Ligi Narodów
  3/ politykę traktowaną, a głównie przez układanie stosunków z Niemcami a Rosją (Minister Józef Beck -hasło: „równy dystans do Niemiec i Rosji”; póżniej minister Skubiszewski zmienił to hasło na „zachowanie równej bliskości do Niemiec i Rosji”)

Ministrów spraw zagranicznych - 10
W czasie międzywojennym (od 1918 r.) - 18 ministrów spraw zagranicznych.

Potem – 16.

Od 1932 do 1939 - Jozef Beck był ministrem spraw zagranicznych

Sojusze z wybranymi państwami

• 19.02.1921 – układ polityczny z Francją (zawierający klauzulę wojskową dotyczącą agresji z zewnątrz)

• 03.03.1921 – konwencja o przymierzu obronnym z Rumunją (także zawierała klauzulę wojskową) – odnowiona 26.03.1926 i 30.06.1931)

• Układy o przyjazni z Turcją, Iranem, Chinami i USA
  Sojusz z Francją = fundament bezpieczeństwa Polski
  
  System zbiorowego bezpieczeństwa Ligi Narodów

• Miejsce członka półstałego

• W lipcu 1927 Polska zgłosiła na forum Ligi Narodów projekt rezolucji o wyrzeczeniu się wojny jako sposobu rozwiązywania sporów (odrzucony ale zawarty w 1828 w pakcie Briana-Kelloga)

• W 1929 Polska podpisała w Moskwie protokół Litwinowa, układ o charakterze paktu o nieagresji (Polska, ZSRR, Rumunia, Estonia, Łotwa)
  
  Polityka traktatowa wobec Niemiec

• Traktat Wersalski 28.06.1919

• Konwencja między Polską a Wolnym miastem Gdańskiem 09.11.1920

• Nowy system bezpieczeństwa poprzez podpisanie polsko-niemieckiego traktatu rozjemczego (Locarno) 16.10.1925 - w traktacie nie było zakresu terytorium Polski, granica nadał była nietrwała.

• Konwencja o uregulowaniu stosunków granicznych 27.01.1926 - uzupełnienie powyższego traktatu

• Polsko-niemiecka umowa likwidacyjna 31.10.1929 ułatwiła stosunki polsko-niemieckie. Skreślenie wzajemnych roszczeń terytorialnych
  
  
  Stosunki z Niemcami

• Wojna celna z Niemcami (1925-1934)

• 26.01.1934 – polsko-niemiecka deklaracja o niestosowaniu przemocy (znaczenie doraźne, m.in. zakończenie wojny celnej)

• Po protokole o normalizacji stosunków gospodarczych (07.03.1934) porozumienia o: cłach, przejściach granicznych, ruchu tranzytowym, stosunkach prawnych, zapewnieniu praw mniejszościom.

Pogorszenia stosunków z innymi państwami, ponieważ myślali, że Polska wspiera rząd Gitlera

Stosunki z Rosją
Traktat Ryski z 18.03.1921

• Konwencje sanitarna i pocztowo-telegraficzna (1923), o komunikacji osobowej i towarowej i konsularna (1924), o zwrocie dóbr kultury (1927)

• 25.07.1924 – pakt o nieagresji z Rosją (zawarty na 3 lata, 05.05.1934 przedłużony do 31.12.1945)

• Tajny protokół do paktu Ribbentrop-Mołotow z 23.08.1939 – sprzeczny z umowami wiążącymi Polskę i ZSRR
  
  Polityka traktowana wobec Czechosłowacji

• 29.11.1920 – umowa w sprawie obywatelstwa i powołania w Cieszynie komisji ds. spornych

• 20.10.1921 – konwencja handlowa

• 06.11.1921 – umowa polityczna (gwarancje terytorialne) – nieratyfikowana

• 06.03.1925 – umowa o obrocie prawnym

• Szereg innych umów (traktat koncyliacyjno-arbitrażowy, konwencja turystyczna, o małym ruchu granicznym) – stosunki chłodne
  Brak traktatu politycznego między Polską a Rumunią. Jedynie w kontaktach z Rumunią nie było uprzedzeń.

Granica z Łotwą – 108km – szlak komunikacyjny na Baltyk.

Inne układy

• 06.04.1939 – porozumienie o wzajemnej pomocy na wypadek agresji niemieckiej zawarte z Wielką Brytanią (zamienione póżniej w układ)

• 19.05.1939 – polsko-francuski protokół wojskowy w sojuszu
  
  Ocena polityki zagranicznej ll RP

• Nie wypełniła podstawowego zadania – zabezpieczenia niezawisłego bytu państwa

• Jakie były realne możliwości realizacji tego zadania?

• Jakie były alternatywy dla prowadzonej polityka zagranicznej?

• Czy inna polityka zagraniczna byłaby w stanie spowodować że Polska nie została zaatakowana w 1939?

Prof. Wandycz i prof. Kuzniar: ‘Ios Polski w ostatecznym rozrachunku nie zależał od niej’.

Okres wojny – zachowanie ciągłości polityki zagranicznej

• Przed formalną kapitulacją powołany zostaje rząd Polski na uchodźstwie

• Nie mógł prowadzić prawdziwej polityki zagranicznej

• Utrzymywano stosunki z innymi państwami

• 30.07.1941 zawarto układ Sikorsko-Majski i 14.08.1941 – umowę wojskową

• 25.04.1943 – ZSRR zrywa stosunki dyplomatyczne z rządem emigracyjnym
  
  Polityka zagraniczna PRL

• Polska jako element strefy wpływów ZSRR

• Główne determinanty polityki zagranicznej:
  -niedemokratyczny ustrój
  - zimna wojna
  - zależność od głównego sojusznika

• 21.04.1945 – układ o przyjazni, pomocy wzajemnej i współpracy z ZSRR na 20 lat (zawierał klauzulę sojuszniczą)

• 16.08.1945 – umowy gospodarcze + umowa ustalająca przebieg granicy wschodniej (na linii Curzona)

• ZSRR zabronił Polsce:
  - zawarcia układu sojuszniczego z Francją
  - przystąpienia do planu Marshalla

Granica Wschodnia

• 15.02.1951 – umowa o wymianie pogranicznych odcinków terytoriów państwowych

• 05.03.1957 – umowa o wytyczeniu granicy w części przylegającej go M, Bałtyjskiego

• 18.03.1958 – rozgraniczenie wód terytorialnych w Zatoce Gdańskiej

• 15.02.1961 – umowa regulująca stosunki prawne na wspólnej granicy
  
  Polityka zagraniczna PRL c.d.

• Polska nie prowadząc w pełni suwerennej polityki zagranicznej:
  - utrzymywała stosunki dyplomatyczne prawie ze wszystkimi państwami świata
  - posiadała własne organy państwowe prowadzące politykę zagraniczną
  -wysuwała inicjatywy i podejmowała działania na arenie międzynarodowej (np. Plan Rapackiego)

• Posiadała powiązania umowne z innymi państwami

• Była członkiem organizacji międzynarodowych
  
  Zmiany zakresu i form stosunków z innymi państwami (1945-1989)

• 1945-1956 – uregulowanie stosunków z sąsiadami (układy o przyjazni); nawiązanie stosunków dyplomatycznych i konsularnych z wieloma państwami; instumentarium wymuszania posłuchu: Kominform, RWPG, Układ Warszawski

• 1956-1970 – poszukiwanie kontaktów z Zachodem; Praska Wiosna; zerwanie stosunków z Izraelem; próba nawiązania stosunków z RFN

• 1970-1989 – normalizacja stosunków z RFN; ożywienie kontaktów z państwami zachodnimi (kredyty, inwestycje); KBWE; 1981 (ogłoszenie stanu wojennego i izolacja Polski na arenie międzynarodowej)
  
  Bilans 1945-1989

• Brak możliwości samodzielnego budowania swej pozycji międzynarodowej

• Próby zmiany tego stanu przynosiły tylko powierzchniowe efekty

• Zmiany stały się możliwe dopiero pod koniec lat 80 wraz ze zmianami w ZSRR (pieriestrojka i głasnost)
  
  Określenia charakteryzujące politykę zagraniczną PRL

• Niesuwerenna, niesamodzielna

• Polityka państwa satylickiego

• Bierna, poddająca się naciskom ze strony Moskwy

• Brak wpływu na ład polityczno-terytorialny (w tym głównie na przebieg granic)

• Polityka zagraniczna wyrażała rację stanu państwa powiązanego gospodarczo, militarnie i ideologicznie z ZSRR
  
  Polityka zagraniczna w programach opozycji

• Trzy zagraniczne ośrodki debat i myśli o polityce zagranicznej:
  1/ władze emigracyjne w Londynie
  2/ rozgłośnia Radia Wolna Europa
  3/ paryska ‘Kultura’ kierowana przez J. Giedroycia

• W kraju:
  -‘Tygodnik Powszechny’
  - Kluby Inteligencji Katolickiej
  - ‘KOR’
  - Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela
  - Konfederacja Polski Niepodległej
  - ‘Solidarność’
  
  Przełom 1989 w polityce zagranicznej

• Przełamanie zależności od Wschodu

• Koniec z satelitaryzmem

• Początek niezależnej/suwerennej polityki zagranicznej

• Nowe miejsce Polski w Europie
  
  Determinanty zewnętrzne przełomu 1989

• Polityka R. Reagana (‘skończyć z komunizmem’)

• Załamywanie się systemu komunistycznego od wewnątrz (reformy Gorbaczowa)

• Proces KBWE

• Poparcie ze strony Watykanu
  
  Determinanty wewnętrzne przełomu 1989

• Istnienie silnej opozycji demokratycznej

• Stagnacja gospodarcza, której przedłużenie groziło katastrofą państwa

• Zgoda rządzących na nawiązanie dialogu z opozycją i kooptację do struktur władzy
  
  Priorytety polskiej polityki zagranicznej (26.04.1990) (Skubiszewski)
  1/ Współtworzenie systemu bezpieczeństwa europejskiego (współdziałanie na rzecz jedności kontynentu)
  2/ Rozwój dobrych stosunków z wszystkimi sąsiadami
  3/ Kształtowanie nowych powiązań regionalnych
  4/ Rozszerzenie stosunków politycznych, gospodarczych i kulturalnych z Europą Zachodnią i USA
  5/ Rozbudowa kontaktów z państwami i innych kontynentów (niezaangażowanymi)
  6/ Poprawa sytuacji gospodarczej (rozbudowa więzi, redukcja zadłużenia, dostęp do kredytów i technologii)
  7/ Współpraca z organizacjami międzynarodowymi
  8/ Umacnianie w stosunkach międzynarodowych praworządności oraz działanie na rzecz ochrony praw człowieka i podstawowych swobód
  9/ Znoszenie barier w ruchu osobowym i łączności Polaków ze światem oraz Polonii z krajem

Wykład 3

Polityka bezpieczeństwa RP

Polityka Polski ma być ukierunkowana na kooperację, ponieważ jest małym państwem.

Pojęcie bezpieczeństwa

(lac. securitas – etymologia pojęcia)

Bezpieczeństwo – brak zagrożenia oraz zdolność do odsunięcia takiego zagrożenia; pewność przetrwania granic, suwerenności, tożsamości

Dzisjaj

• Przedmiotowe rozszerzenie zakresu bezpieczeństwa

• Rozszerzenie zasięgu geograficznego polityki bezpieczeństwa

• Mediatyzacja, ideologizacja i urynkowienie problematyki polityki bezpieczeństwa

Wymiary bezpieczeństwa

(wg. Strategii Bezpieczeństwa narodowego RP)

• Militarne;

• Ekonomiczne (w tym: energetyczne, transportowe, finansowe, przemysłowy potencjal obronny);

• Ekologiczne;

• Społeczne (zdrowotne, żywnościowe, zapezpieczenie socjalne, nauka i edukacja);

• Bezpieczeństwo informacyjne i telekomunikacyjne;

• Bezpieczeństwo obywatelskie (poczucie sprawiedliwości i bezpieczeństwa)

Asymetryczne zagrożenia bezpieczeństwa

• Nielegalna emigracja

• Handel narkotykami

• Zorganizowana przestępczość transnarodowa

• Terroryzm

• Wrogie zastosowanie technologii informatycznych

• Starzenie się społeczeństwa

• Inne zagrożenia pozamilitarne np. konflikty narodowościowe, nacjonalizmy, rasizm...

• Przenoszenie broni masowego rażenia przez niepaństwowe podmioty

Pytania:

• Jak koniec żimnej wojny odmienił bezpieczeństwo międzynarodowe?

[Koniec żimnej wojny rozpoczął dobę USA (oni rozpoczęli gwarantować bezpieczeństwo międzynarodowe); NATO rozszerza się i zmienia strategie; zniknęło straszenie wojną nuklearną]

• Co dziś decyduje o bezpieczeństwie?

[Wczesne ostrzęganie przez zagrożeniem (słuzby specjalne)]

• Czy problem bezpieczeństwa militarnego został definitywnie rozwiązany wraz ze wstąpieniem Polski do NATO?

[Nie]

• Czy Polska powinna utrymywać autonomiczny system obronny?

[Nie]

Plany i propozycje Polski w kwestii bezpieczeństwa międzynarodowego

• 1927 – projekt rezolucji o wyrzeczeniu się wojny jako sposobu rozwiązywania sporów

• 1957 – plan denuklearyzacji Europy Środkowej (Plan Rapackiego)

• 1963 – Plan Gomułki

• 1987 – Plan Jaruzelskiego

[rozszerzył poprzednie plany na inne państwa (negatywnie przyjęty)]

• Rola Polski w procesie KBWE

[zapis o nienaruszalności powojennych granic]

Przełom w polityce bezpieczeństwa

• Uwarunkowania wewnętrzne dla polityki bezpieczeństwa na przelomie lat 80. i 90.

[stara władza, która nie chciała przelomu; wojska radzieckie na terytorium]

• Determinanty zemnętrzne (szególnie sytuacja w Eutope) warunkujące zmiany polityki bezpieczeństwa

[zmieniają się sąsiady, granicy z nimi nie są zagwarantowane; do połowy 1991 – Układ Warszawski i RWPG, które ograniczają możliwość przełomu; NATO nie chce rozszerzenia]

Podstawowe kwestię warunkujące bezpieczeństwo RP

• Konieczność zapewnienia trwalości granic

• Normalizacja stosunków z sąsiadami

• 21.02.1990 – doktryna obronna podpisana przez prezydenta Jaruzelskiego

• 1992 – zalożenia polskiej polityki bezpieczeństwa + polityka bezpieczeństwa i strategia obronna RP (nazywana „koncepcją przejściową”)

Przełom w polityce bezpieczeństwa

1. Kontynuacja sojuszniczych związków z Moskwą (na innych zasadach)

1. Idea neutralności

2. Europa Środkowa jako region sam dbający o swoje bezpieczeństwo

3. Opcja euroatlantycka

Strategia pośrednia

• Niedoposzczenie do przekształcenia Polski w strefę buforową między Zachodem z ZSRR/WNP

• Dążenie do stworzenia ogólnoeuropejskiego systemu bezpieczeństwa (którego podstawą był OBWE) do 1993r

• Przygotowanie strategii przystąpienia do zachodnich sojuszy

Strategia bezpieczeństwa kooperatywnego opartego na KBWE

• Minister K. Skubiszewski 26.04.1990 r.

• Minister K. Skubiszewski 15.02.1991 r.

• Minister K. Skubiszewski 27.06.1991 r.

Rola stosunków z USA w nowej polityce bezpieczeństwa

• Wsparcie przemian ustrojowych w RP przez USA

• 1991 r – pomoc Polski dla USA w wojnie w Zatoce Perskiej

• Marzec 1991 r – 2 wizyta Wałęsy w USA i podpisanie Deklaracji o stosunkach RP – USA

• W 1992 r pierwsze rozmowy na temat zakupu myśliwców F-16

• 1993 r – prezydent Bill Klinton na początku nie chce rozszerzać NATO na początku

„GRA o NATO”\ „Bój o NATO”

• 21.03.1990 r. – pierwsza wizyta K. Skubiszewskiego w siedzibie NATO w Brukseli

• 9.08.1990 r. – nawiązanie oficjalnych stosunków z NATO – przy ambasadzie RP w Brukseli misja ds. kontaktów z sojuszem

• Wrzesień 1990 r. – Manfred Worner składa rewizytę w Warszawie

• 1.07.1991 r. – rozwiązanie UW

• 12.1991 r. – rozpad ZSRR

• 8.05.1992 r. – exposé K. Skubiszewskiego („Członkostwo w NATO jest celem perspektywicznym”)

• 22.05.1992 r. – ostateczne porozumienie o wycofaniu wojsk radzieckich

• 24-26.08.1993 r. – wizyta B. Jelcyna w Polsce i zapis w dokumencie końcowym o braku sprzeciwu

• 10.1993 r. – spotkanie ministrów obrony NATO w Travemunde – Partnerstwo dla Pokoju

• 11-12.01.1994 r. – spotkanie B. Clintona w Pradze z przywódcami krajów Grupy Wyszegradskiej. Powiedział że NATO będzie się rozszerzać

• 2.02.1994 r. – premier podpisuje Dokument ramowy o przystąpieniu do PdP

• Lipiec 1994 r. – Indywidualny Program Partnerstwa

• Reformowanie sił zbrojnych i dostosowywanie do standardów NATO

• 24.05.1995 r. – exposé ministra W. Bartoszewskogo („Chcemy być pełnoprawnym i regularnym członkiem NATO”)

• Grudzień 1995 r. – Kwaśniewski zostaje prezydentem

• 4.1996 r. – wizyta w Warszawie Javiera Solany

• Lato 1996 r. – Kongres USA ustala pomoc wojskową dla 3 państw kandydujących

• Sprzeciw ze strony Rosji

• 20-21.03.1997 r. – spotkanie Clinton-Jelcyn w Helsinkach

• 27.05.1997 r. – Akt stanowiący NATO – Rosja

• 8-9.07.1997 r. – na szczycie w Madrycie Sojusz zaprasza Polskę, Czechy i Węgry do negocjacji

• 12.03.1999 r. – wejście Polski do NATO

• Program przebudowy i modernizacji technicznej sił zbrojnych RP w latah 2001-2006

• Interwencja w Kosowie

• Poparcie planów USA dot. Wojny w Afganistanie po 11.09.2001 r.

• „Amerykanizacja” polskiej polityki bezpieczeństwa! Od 11.09.2001 r.

[Przyjęte 3 dokumenty dotyczące

2000 r. – Strategia bezpieczeństwa narodowego (zmieniona w 2007 r.)

2007 r. – Strategia obronności

2012 r. – Nowa strategia (jeszcze nie pryjęta)]

• Od 2001 r. poparcie dla programu obrony przeciwrakietowej

• 12.2002 r. – zakup samolotów F-16

• Poparcie dla USA w fazie przygotowań wojny przeciwko Irakowi

• 20.03.2003 r. – początek wojny w Iraku

• Pogorszenie relacji z państwami Europy Zachodniej i Rosją

Uzależnienie polityki bezpieczeństwa od USA

• Zaangażownie w Iraku – „pułapka”

• Brak bezpośrednich korzyści z udziału w wojnie

• 19.07.2006 r. – premier J. Kaczyński: „udział w Iraku jest kontowersyjny, ale Polska nie jest narodem dezerterów”

• 2007 r. – zmniejszenie kontyngentu

• 4.10.2008 r. – zakończenie obecności w Iraku

• Teoria bandwagonning

Tarcza antyrakietowa

• Rządy Millera, Belki, Marcinkiewicza, Kaczyńskiego i Tuska prowadziły rozmowy nt. Rozmieszczenia w Polsce tarczy

• Program rządu K. Marcinkiewicza (9.11.2005 r.) – zapis o zabiegach ws. ulokowania bazy w Polsce

• 22.05.2007 r. – wspólne stanowisko V. Klausa i L. Kaczyńskiego

Kontrowersje

zwolennicy przeciwnicy

• wzrost bezpieczeństwa Polski -- wzrost zagrożenia

• wzrost prestiżu -- służy interesom USA

• pomoc wojskowa USA -- pogorszenie stosunków z Rosją

• wzrost gospodarczy wokół bazy -- szpiegowstwo ze strony USA

• W. Putin zdecydowany sprzeciw

• 14.08.2008 r. – parafowanie umowy

• 20.08.2008 r. – podpisanie umowy o instalacji w Polsce elementów tarczy antyrakietowej + polityczna deklaracja o strategicznej współpracy między RP a USA

• 8.10.2008 r. – ambasador Victor Ashe spotkał się z mieszkańcami powiatu słupskiego

• 7.02.2009 r. – Joe Biden w Monarchium: B. Obama będzie kontynuował budowę systemu tarczy

• 17.09.2009 r. – B. Obama ogłasza zmianę koncepcjiobrony przeciwrakietowej

• 28.03.2010 r. – A. F. Rasmussen zaprasza Rosję do udziału w systemie obrony przeciwrakietowej

Udział w wojnie w Afganistanie

• Polski Kontyngent Wojskowy uczestniczy w operacji Międzynarowych Sił Wspierania Bezpieczeństwa (ISAF); liczy 2600 żółnierzy

• Zapewnia bezpieczeństwo w prowincji Ghazni, w tym ochronę drogi Kabul-Kandahar oraz drogi Ghazni-Sharana na terenie prowincji

• Zginęło 38 żółnierzy i 1 ratownik medyczny

• Zakończenie operacji (w 3 etapach) w 2014 r.

• Po 2014 r. utrzymanie gotowości do współpracy, w tym wojskowej (szkołeniowej, instruktorskiej, technicznej, itp.), z państwem afgańskim

Dokumenty dotyczące polityki bezpieczeństwa RP

• Strategia bezpieczeństwa Narodowego RP z 2007 r.

• Strategiczno-polityczna dyrektywa obronna (dokument niejawny)

• Strategia obronności z 2009 r.

• W styczniu 2012 r. opracowany został projekt dokumentu: „Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego RP 2012-2022”

Głowne filary polskiej polityki obronnej

• Członkostwo w Sojuszu Północnoatlantyckim (artykuł V traktatu waszyntonskiego)

• Członkostwo w Unii Europej

• Partnersteo ze Stanami Zjednoczonymi

Instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo

• Prezydent RP i Rada Ministów – jako organy sprawujące władzę wykonawczą – naczelne organy kierownia obronnością

• Wykonawcą zadań rządu w dziedzinie obronności = MON

• Odpowiedzialność za bezpieczeństwo ekonomiczne czy informacyjne jest rozproszona

• Podsystem militarny SOP = Siły Zbrojne RP

POLUS WYKŁAD #4 22.03.13

Prof. R. Kuźniar twierdzi: „Naczelny imperatyw polskiej polityki zagranicznej brzmi: po pierwsze Europa.”

Sytuacja w 1989 roku roku

• Polska – członek RWPG;

• 16.09.1988 r. – nawiązanie stosunków z EWG;

• 14-15.07.1989 r. – uruchomienie programu PHARE;

• VII 1989 r. – Przedstawiecielstwo Polski przy Wspólnotach (J. Kułakowski - ambasador);

• 19.09.1989 r. – Umowa między Polską a Wspólnotami Europejskimi w sprawie handlu i współpracy gospodarczej.

Opcja europejska w PZ po przełomie i zmianach systemowych

• Orientacja europejska;

• Cel → stowarzyszenie, następnie → członkostwo;

• 1. wizyta premiera T. Mazowieckiego w Brukseli (31.01. -2.02.1990 r.);

• Minister K. Skubiszewski; w każdym exposé Wspólnota (póżniej Unia) ukazywana była jako „zadanie numer jeden” i cel („azymut”) strategiczny PZ PR.

Aspekty

↙ ↘

Ekonomiczne Polityczne

Rozwój handlu Pomoc kredytowa Fundusze przedakcesyjne	Bezpieczeństwo Wzrost prestiżu Umocnienie pozycji

Dążenie do stowarzyszenia ze Wspólnotami

• 25.05.1990 r. – formalny wniosek w sprawie stowarzyszenia;

• 22.12.1990 r. – początek negocjacji;

• Problemy utrudniające negocjacje: asymetria pozycji Polski i Wspólnot Europejskich, nie jednakowe podejście do handlu rolnego. Polska chciała zniesienia ceł na artykuły hutnicze, rolne i tekstylne. Polska domagała się członkostwa, Europa tego nie chciała.

• 26.01.1991 r. – powołanie Pełnomocnika Rządu ds. Integracji Europejskiej i Pomocy Zagranicznej.

Cele Polski w procesie stowarzyszenia

• Gospodarcze (w tym głównie handlowe i inwestycyjne);

• Polityczne (w tym bezpieczeństwo);

• Wizerónkowe (pozycja).

Układ stowarzyszeniowy/europejski

W okresie podpisania układu stowarzyszeniowego zostaje uzgodnione Traktat z Maastricht

• 2-4.04.1991 r. – interwencja L. Wałęsy;

• Czynniki zewnętrzne wspierające negocjacje;

• 16.12.1991 r. Podpisanie układu europejskiego;

• Europe Agreement:

  • 119 art. + deklaracje, protokoły i załączniki

  • 10-letni okres przejściowy na utworzenie strefy wolnego handlu;

  • W preambule zapis o przyszłym członkostwie;

  • Dialog polityczny (na wielu poziomach).

Umowa przejściowa dotyczyła ekonomicznej współpracy Polski z EWG. Znoszenie ceł

Liberalizacja ceł i inne ustalenia Układy Europejskiego

• W odniesieniu do art. nierolnych;

• Zasada asymetrii w redukcji barier handlowych;

• Ograniczona i selektywna liberalizacja w handlu artykułami rolnymi.

• Pozahandlowe postanowienia Układu Europejskiego!

Wspólna polityka państw Grupy Wyszehradzkiej

• Wywieranie nacisku na UE na rozpoczęcie negocjacji stowarzyszeniowych i akcesyjnych;

• 11.09.1992 r. – wspólne Memorandum;

• 21-22.06.1993 r. – Rada Europejska ustala tzw. kryteria kopenhaskie:

• Wolny rynek

• Konkurencyjna gospodarka rynkowa

• Zdolność do przyjęcia prawa wspólnotowego acqui communautaire

• Państwa muszą być demokratyczne i praworządne

Może dojść do wejścia państw do wspólnot jeśli nie zagrozi to spólności UE.

Exposé K. Skubiszewskiego z 29.04.1993 r.

• Cel strategiczny Polski = związanie się ze Wspólnotą Europejska;

• Odwołanie do przesłanek politycznych integracji;

• Consensus głównych sił politycznych i społecznych.

Polityka dostosowań

• 29.01.1993 r. – rządowy „Program działań dostosowujących polską gospodarkę i system prawny do wymagań Układu Europejskiego”;

• 29.03.1994 r. – wprowadzono specjalne wymogi postępowania z rządowymi projektami aktów prawnych (konieczność spełniania kryterium zgodności z prawem wspólnotowym).

Zaangażowanie parlamentu

• W lipcu 19992 powstała Komisja ds. Układu Europejskiego (od 1997 r. – Komisja Integracji Europejskiej);

• 7.04.1994 r. – Sejm jednomyślnie zaakceptował informacje rządu na temat planowanego złożenia wniosku o członkostwo Polski w Unii Europejskiej;

• W 2000 r. Powołano w Sejmie nadzwyczajną Komisję Prawa Europejskiego, a w Senacie – Komisję Legislacji Europejskiej.

Wniosek o członkostwo

• 8.04.1994 r. – złożenie formalnego wniosku o członkostwo w UE + Pro memoria;

• VIII 1994 r. – Polska przekazuje Niemcom specjalne memorandum nt. oczekiwań związanych z przyspieszeniem integracji.

Przełamanie impasu

• 9-10.12.1994 r. – Rada Europejska w Essen potwierdza wolę rozszerzenia UE o kraje stowarzyszone;

• 23-24.06.1995 r. – Rada Europejska przyjmuje Białą księgę w sprawie dostosowań państw stowarzyszonych do jednolitego rynku;

• 15-16.12.1995 r. – Rada Europejska zleca Komisji Europejskiej przygotowanie Avis o krajach kandydujących do UE.

Strategia preakcesyjna (po Essen)

• 9.05.1996 r. – strategia integracyjna ministra Rosatiego:

• Konieczność promocji Polski w państwach UE

• Przyspieszenie wdażania prawa Unijnego

• Musimy zacząć przygotowywać do negocjacji

• Musimy przygotowywać społeczeństwo do przystąpienia do UE.

• 8.08.1996 r. – powołanie Komitetu Integracji Europejskiej;

• 2.10.1996 r. – powstaje Urząd Komitetu Integracji Eropejskiej;

• 28.01.1997 r. – przyjęcie Narodowej Strategii Integracji;

• 15.07.1997 r. – rząd przyjmuje Harmonogram działań dostosowujących polski system prawny do zalecenie Białej księgi;

• 31.10.1997 r. – na czele UKIE staje Ryszard Czarnecki.

Opinie w sprawie wniosków o członkostwo

• 16.07.1997 r. – J. Santer przedstawił na forum PE tzw. Avis dot. Wniosków 10 stowarzyszonych państw;

• Pozytywne opinie uzyskały: Czechy, Estonia, Polska, Słowenia i Węgry.

Zaproszenie do negocjacji

• 12-13.12.1997 r. – Luksemburg – Rada Europejska podjęła decyzję o rozpoczęciu procesu rozszerzania Unii Europejskiej;

• 24.03.1998 r. – Rada Ministrów RP ustanowiła urząd Pełnomocnika Rządu do Spraw Negocjacji o Członkostwo Polski w Unii Europejskiej (Głównego Negocjatora – Jana Kułakowskiego);

• 27.03.1998 r. – powołanie Zespołu do Spraw Negocjacji o Członkostwo Rzecypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej.

Negocjacje akcesyjne

• 30.03.1998 r. – początek procesu rozszerzenia;

• 31.03.1998 r. – strona UE i strona polska przedstawiły Oświadczenia wstępne, które otworzyły proces akcesyjny Polski;

• 23.06.1998 r. – Rada Ministrów RP przyjęła Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej.

Przygotowania Unii do rozszerzenia

• Negocjacje w sprawie nowej perspektywy budżetowej na lata 2000-2006 (sprzeczności interesów);

• Reformy instysucjonalne:

• Traktat z Nicei;

• Pogłębienie Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obronnej;

• Pogłębienie integracji w sferze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

Negocjacje – Międzyrządowe Konferecje Akcesyjne

• 29 obszarów/dziedzin

• Fazy procesu nagocjacyjnego:

  1. Screening;

  2. Przygotowanie przez Polskę stanowisk w 29 obszarach negocjacyjnych i odpowiedzi na nie ze strony UE;

  3. Negocjacje właściwe – zbliżanie stanowisk obu stron.

Negocjacje w 1999 r.

• W 11 obszarach domagałyśmy się okresów przejściowych;

• Do końca 1999 r. Udało się otworzyć negocjacje w 23 obszarach i w 9 zamknąć;

• Szczególnie trudne obszary i główne rozbieżności stanowisk;

• Raport KE z X 1999 r. Wskazujący na opóźnienie Polski;

• Poparcie społeczeństwa polskiego spada poniżej 50%.

Przedsięwzięcia podjęte w 2000 r.

• Powołanie Komisji Prawa Europejskiego dla przyspieszenia harmonizacji ustaw;

• VII 2000 r. – Program promocji zagranicznej przystępowania Polski do UE;

• VII 2000 r. – Raport rządu w sprawie korzyści i kosztów przystapienia do UE;

• 22.12.2000 r. – specjalna debata sejmowa;

• Zamknięto tylko cztery kolejne obszary.

Nowy rząd L. Millera (od X 2001)

• Dynamizacja negocjacji;

• Modyfikacja stanowisk nagocjacyjnych;

• Więcej kompromisów

↓↓

Efekt: przyspieszenie rokowań

Finał w Kopenhadze 13.12.2002

• Doprowadzenie negocjacji na szczycie do końca;

• Wynegocjowano, że Polska otrzyma w latach 2004-2006 ponad 19 mld euro;

• Dopłaty dla rolników miały wnieść w 2004 r. – 55%, 2005 – 60%, 2006 – 60% (a nie 25%, 30%, 35% odpowiednio);

• Nie wynegocjowano satysfakcjonujących kwot mleka.

Traktat akcesyjny (wielostronna umowa międzynarodowa)

• 16.04.2003 r. – podpisanie w Atenach;

• Referendum akcesyjne – 6-7.06.2003 r.;

• Ratyfikacja przez prezydenta Kwaśniewskiego 23.07.2003 r.

• 1.05.2004 r. – wejście w życie traktatu i przystąpienie;

• 11.05.2005 r. – Trybunał Konstytucyjny w wyroku stwierdził konstytucyjność traktatu.

Polska polityka w kontekście UE

• Poparcie dla interwencji w Iraku;

• Rola Polski w UE (pomost na Wschód?);

• Udział w konferencji nt. projektu traktatu konstytucyjnego;

• Sprzeciw Polski wobec systemu głosowania w Radzie;

• Polska godzi sie na traktat konstytucyjny.

Bilans

↙ ↘

pozytywnych negatywnych

skutków

Wzmocnienie pozycji midzynarodowej Wzrost eksportu do państw unijnych Rozwój infrastruktury	Wzrost cen artykułów rolno-spożywczych Składki członkowskie uderzyły w budżet

Inicjatywa Partnerstwa Wschodniego

• Zatwierdzone w marcu 2009 r. I zainaugurowane 7.05.2009 r. W Pradze;

• Skierowane jest do 6 państw b. ZSRR: Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Gruzji, Mołdawii i Ukrainy.

Prezydencja Polski w Radzie UE i jej priorytety:

• Wzrost gospodarczy („integracja europejska jako źródło wzrostu”);

• Bezpieczeństwo („bezpieczna Europa – żywność, energia, obronność”);

• Otwartość („Europa korzystająca na otwartości”).

Główny kierunek polityki zagranicznej UE podczas prezydencji Polski wytyczono na Wschód

• Negocjowanie umów o stowarzyszeniu i utworzeniu stref wolnego handlu;

• Liberalizacja wizowa;

• Starania o otwarcie dla Europy Wschodniej programu wymiany studentów Erasmus.

Negocjacje perspektywy budżetowej 2013-2020

• Polska wynegocjowała 106 mld EUR (w tym: 73 mld na politykę spólności i 29 mld na rolnictwo);

• Niepewność co do przyjęcia budżetu przez PE.

Polityka w sprawie wejścia do strefy euro

• UE „różnych prędkości”;

• Przyjęcie traktatu fiskalnego;

• Plan przystąpienia do unii bankowej (nadzór bankowy);

• R. Sikorski: „Przystąpienie do strefy euro leży w strategicznym interesie Polski”.

POLUS WYKŁAD #5 5.04.13

Stosunki z Niemcami.

Informacja ministra Sikorskiego
„Z Niemcami mamy wspólną, strategiczną wizję przyszłości Unii oraz podobne recepty na wyjście z kryzysu. Razem dbamy o sąsiedztwom w szczególności wschodnie. Jednocześnie niezmiennie przypominamy naszym partnerom, że nawet państwo o tak dużym potencjale jak RFN nie może na forum Unii działać w pojedynce. Z potencjałem powinno się wiązać poczucie szczególnej odpowiedzialności na losy Europy”.

1000 lat stosunków

• „Barometr sytuacji politycznej w Europie” (znaczenie dla pokoju i bezpieczeństwa w Europie)

• Cedynia, Głogów, Grunwald, dzieci wrzesińskie, rugi pruskie, Kulturkampf…
  = Niemcy jako odwieczny wróg; ciążenie przeszłości nad polityką

Stosunki polsko-niemieckie do czasów zjednoczenia

1. Niemiecka okupacja 1939-1945 – jako bolesne doświadczenie, mające wpływ na współczesną politykę historyczną wobec Niemiec;

1. Konsekwencje wojny:
   - przymusowe wysiedlenia Niemców (Niemcy używają pojęcia wypędzenie, natomiast Polacy używają – przymusowe wysiedlenie);
   - granica na Odrze i Nysie - granica pokoju i przyjaźni;
   - tzw.kwestie ludnościowe (humanitarne);

2. Stosunki polsko-niemieckie po 1945 r jako pochodną zimnej wojny (polityka wobec RFN i NRD)

3. „Nakazana przyjaźń” z NRD? Zycie „obok siebie”, „obustronna ignorancja”, niechęć, „stracone 40 lat”;
   1972-1980 – ruch bezwizowy (spowodował jeszcze większy dystans między dwoma państwami);
   Współpraca polityczna opozycji;

4. 7.12.1970 – układ o normalizacji stosunków z RFN

BRH – Biuro Radcy Handlowego. Za pośrednictwem BRH Polska realizowała swoją współpracę z Niemcami Zachodnimi (do ustanowienia stosunków dyplomatycznych).

1. 14.09.1972 – ustanowienie stosunków dyplomatycznych z RFN.

2. 31.07.1973 – orzeczenie FTK (Rzesza istnieje w granicach z 1937).

3. 7.07.1975 – kolejny wyrok FTK (efekt: wraz z wejściem w życie 3.06.1972 układu o normalizacji stosunków, tereny na wschód od Odry i Nysy nie stały się „zagranicą” dla RFN);

4. Lata 80. – powściągliwość rządu niemieckiego wobec ruchu Solidarności i pomoc narodu

5. 22.05.1989 po 4 latach konfliktu z NRD – umowa o rozgraniczeniu wód terytorialnych.

Cezura 1989 r. (przełom, zwrot, nowa jakość, nowy rozdział)
DETERMINANTY:

• Historyczne zmiany w Europie Środkowo-Wschodniej;

• Rozpad imperium radzieckiego;

• Niemcy = główny beneficjent zakończenia konfliktu;

• Traktat 2+4 z 12.09.1990 (spełnił rolę traktatu pokojowego). Wielka Brytania i Francja popierali Polaków w ich roszczeniach o traktacie granicznym.

• Stosunki rozwijane są pomiędzy jakościowo nowymi partnerami.

Nowe możliwości i nowe wyzwania

• Uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne;

• Stosunek do zjednoczenia Niemiec;

• Wizyta kanclerza Kohla 9-14.11.1989 i jej efekty;

• Ofensywa dyplomatyczna Polski zmierzająca do pozyskania 4 mocarstw w kwestii granicy;

• 14.11.1990 – traktat graniczny;

• 6 rund rokowań w sprawie traktatu o dobrym sąsiedztwie (podpisanie: 17.06.1991)

• Zawartość traktatu

• Kwestie nieuregulowane traktatem

  • Możliwość osiedlania się Niemców w Polsce;

  • Nazwy topograficzne w języku niemieckim w miejscowościach osiedlenia Niemców;

  • Sprawy obywatelstwa i sprawy majątkowe;

  • Roszczenia Niemców przeciwko Polsce.

• Proces pojednania i porozumienia; „wspólnota interesów”;

• Trójkąt Weimarski (1991);

• Korpus Północ-Wschód (1997);

• Szybki rozwój stosunków gospodarczych.

Efekty współpracy

• Redukcja zadłużenia (o 40%); powstanie Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej;

• Euroregiony na pograniczu polsko-niemieckim („Nysa”, „Pomerania” – trzylateralne; „Pro-Europa Viadrina”, „Sprewa-Nysa-Bóbr” – bilateralne (z Niemcami));

• Wymiana młodzieży;

• Współpraca kulturalna, naukowa, techniczna, rozwój ruchu osobowego;

• Partnerstwa interregionalne i lokalne – 16 landów.

Niemcy w procesie akcesji Polski do struktur europejskich

• W procesie starań o członkostwo w UE – jednoznaczne poparcie i pomoc („adwokat”);

• W procesie akcesji do NATO – początkowy sprzeciw (priorytet: stosunki z Rosją);

• Po 1996 – poparcie;

• Różnice w polityce poparcia ze strony rządu Kohla i Schrodera. Kohl mówił, że data przystąpienia Polski do UE – 2000 r., Schroder natomiast mówił – „jak tylko spełnicie warunki”.

1998 – początek „turbulencji”

• „Wojna na papiery”: po rezolucji Bundestagu z 27.05.1998 – oświadczenie Sejmu z 3.07.1998 o nienaruszalności granicy;

• Lęki i obawy w związku z przyszłym rozszerzeniem UE (okresy przejściowe);

• 2000 – powstanie Fundacji Centrum przeciw Wypędzeniom;

• 2003 – „wojna medialna” przeciwko Centrum;

Różnice interesów i ich odzwierciedlenie w polityce

• 1.08.2004 – deklaracja G. Schrodera, że rząd nie będzie popierać roszczeń;

• 10.09.2004 – „czarny piątek” stosunków polsko-niemieckich;

• 2002-2003 – kontrowersje dotyczące poparcia amerykańskiej interwencji w Iraku;

• Różnice poglądów nt sposobu głosowania w Radzie UE;

Kontrowersje 2005-2007 (ochłodzenie stosunków w czasach rządu PiS)

• IX 2005 – niemiecko-rosyjska umowa w sprawie Gazociągu Północnego (Gazociąg Północny – „nowy Pakt Ribbentrop-Mołotow);

• XII 2006 – skargi 22 obywateli niemieckich do Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu (przeciwko Polski, dotyczące roszczeń materialnych);

• Asymetria w statusie mniejszości niemieckiej w Polsce i grupy polskiej w Niemczech;

• Zwrot dóbr kultury;

• „Niemcy jako ofiary” II wojny światowej;

Polityka rządu PO/PSL

• Zapowiedz „nowego otwarcia” w 2007;

• Centrum przeciw Wypędzeniom – obawy o rewizjonistyczne pisanie historii;

• Sprzeciw wobec zasiadania E. Steinbach w radzie fundacji (batalia W. Bartoszewskiego);

• Nowa niemiecka kultura pamięci;

• Czy pojednanie z lat 90 było pełne?

Nowe aspekty w polityce wobec RFN

• Polska siła robocza w Niemczech;

• Osiedlanie się Polaków we wschodnich Niemczech;

• Partnerstwo Wschodniej kontra partnerstwo w sprawie Modernizacji

• Współdziałanie Polski i Niemiec w stosunkach z Białorusią;

• 10.02.2011 – rezolucja Bundestagu w sprawie dnia pamięci o ofiarach wypędzeń.

Nowe wątki polityki wobec Niemiec w 2012 roku

• Echa wypowiedzi ministra Sikorskiego o lęku z powodu bezczynności Niemiec w UE;

• Prezydent J. Gauck i jego stosunek do Polski;

• Zmiany dotyczące Polonii w Niemczech. Okrągły Stół ostatnich trzech lat – Rząd Polski + Rząd Niemiec + Mniejszość polska + Mniejszość niemiecka.

• Kwestia upamiętnienia polskich ofiar w Berlinie;

• Stosunki polsko-niemieckie w cieniu budżetu UE.

POLUS WYKŁAD #6 12.04.13

• Polityka RP wobec USA

• Maj 2011 r. - wizyta B. Obamy wPolsce.

• Informacja ministra Sikorskiego z 20.03.2013 r.

• „Najważniejszym partnerem pozaeuropejskim pozostają Stany Zjednoczone. Cieszymy się, że mimo interesów w innych częściach świata USA przypominają sobie o starych europejskich przyjaciołach. Polska pozostanie orędownikiem bliskiego współdziałania obu części zachodniej cywilizacji tak w dziedzinie handlu i gospodarki, jak i bezpieczeństwa oraz szerzenia demokracji”.

• Pytania:

• Czy w stosunkach RP-USA mówić o partnerstwie?

• Czy mamy wyłącznie do czynienia z podporządkowaniem polskich interesów racjom i intersom USA?

• Dlaczego mamy do czynienia ze stosunkowo silnymi sympatiami proamerykańskimi w społeczeństwie polskim?

• Postrzeganie Polski w kontekście stosunków z USA

• „Bezkrytyczni wielbiciele Ameryki” (wierni i ślepi”);

• Po Brytyjczykach, najbardziej proamerykańskie społeczeństwo w Europie;

• Swego czasu: „koń trojański Ameryki w Europie” (a nawet: „osioł trojański”) – narzędzie do rozbijania unijnej solidarności od wewnątrz;

• Z. Brzeziński: „Polska jest trzeciorzędnym sojusznikiem Ameryki”;

• Argumenty „za” bliskimi stosunkami RP-USA (W. Cimoszewicz, 2002 r.)

• Stosunki te są niezbędne dla umocnienia transformacji systemowej;

• Dla zapewnienia Polsce bezpieczenstwa;

• Dla stabilnego i zrównoważonego rozwoju gospodarczego;

• Dla zapewnienia Polsce silnej pozycji na arenie międzynarodowej.

• Przed przełomem 1989 r.

• Stosunki polsko-amerykańskie pozostawały w cieniu relacji USA-ZSRR;

• Brak udziału w planie Marshalla;

• Ożywienie stosunków w okresie prezydentury Jimmy’ego Cartera;

• Ostracyzm R. Reagana wobec Polski po ogłoszenia stanu wojennego (dwutorowość polityki)

• 1989 rok w stosunkach RP-USA

• 1989 r. = punkt zwrotny – reorientacja – realizacja koncepcji bliskich stosunków z USA;

• Kwiecień 1989 r. G. Busz przedstawia długofalowy (8-punktowy) program pomocy gospodarczej dla Polski;

• Lipiec 1989 r. – wizyta G. Busza w Polsce (10.07.1989 r. – przemówienie w parlamencie);

• 14.07.1989 r. – szczyt G-7 w Paryżu (Europa Środkowo-Wschodnia to domena ZSRR i Wspólnoty Europejskiej);

• Wrzesień 1989 r. – exposé premiera Mazowieckiego (USA = „państwo, z którym Polska chce nadrobić zalegości z przeszłości”);

• 15.11.1989 r. – przemowienia Lecha Walęsy w Kongresie USA;

• 20.03.1990 r. – Deklaracja o stosunkach między RP a USA (chęć rozwijania współpracy politycznej, gospodarczej, kolturalnej, w zakresie szkolnictwa i nauki)

• 1990 rok

• 1990 r. – H. Kissinger – Polska, Węgry i Czechosławacja = państwa neutralne (strefa buforowa);

• Exposé ministra K. Skubiszewskiego – 4. Priorytet – stosunki z USA;

• Wojna w Zatoce Perskiej:

  • Poparcie Poski dla interwencji;

  • Pomoc w ewakuacji agentów wywiadu USA;

  • 2 okręty – szpitale;

  • Polska ambasada w Bagdadzie – reprezentant USA

• Zmiana priorytetów

• Do 1990 r.:

  • Odbudowa kontaktów;

  • Pomoc gospodarcza USA dla Polski;

  • Redukcja zadłużenia (o 60% + 10% zamienione w fundusz ochrony środowiska);

• Nominalnie najwięcej kredytów umorzyły Niemcy, procentowo natomiast – USA.

  • 200 mln.$ na Fundusz Stabilizacyjny polskiej waluty.

  • Po 1990 r. – zaczyna dominować kwestia bezpieczeństwa Polski

• Pozyskiwanie USA dla członkostwa Polski w NATO

• 1992 r. – wizyta Roberta Gatesa – szefa CIA – nawiązanie kontaktów UOP-CIA oraz WSI-MON;

• 1993 r. – Partnerstwo dla Pokoju (20.10.1993 r. – Travemünde);

• XII 1993 r. – wizyta Andrzeja Olechowskiego w USA (starania o kalendarz na drodze do członkostwa);

• Polonia amerykańska – lobbing na rzecz członkostwa

• 8 tys. listów i depesz do Białego Domu i Kongresu (+3 tys. od przedstawiecieli innych grup etnicznych);

• Oddolny nacisk Kongresu Polonii Amerykańskiej na Biały Dom, Kongres i środki masowego przekazu;

• Rola Ambasady RP i ambasadora Jerzego Kożmińskiego (setki spotkań z politykami i ich doradcami, odczyty, promocje)

• Przełom w dążeniu do NATO

• I 1994 r. – spotkanie B. Clintona z Grupą Wyszehradzką w Pradze;

• VII 1994 r. – wizyta B. Clintona w Polsce;

• Od 1995 r. – pomoc wojskowa dla Polski;

• VII 1997 r. – zaproszenie do negocjacji;

• 1998 r. – pożyczka (100 mln $) na przygotowania wojska do zadań w NATO;

• 12.03.1999 r. – przystąpienie do NATO

• Partnerstwo strategiczne z USA

• Poparcie idei walki z terroryzmem po 11.09.2001 r.:

  • XI 2001 – konferencja nt. zwalczania terroryzmu;

  • Wysłanie GROM –u do Afganistanu na początku 2002 r.

• Wizyta A. Kwaśniewskiego w USA w 2002 r.;

• Zakup samolotów wielozadaniowych F-16;

• Poparcie dla interwencji w Iraku w 2003 r.;

• Partnerstwo strategiczne i amerykanizacja polityki bezpieczeństwa

• 22.01.2003 r. – exposé ministra Cimoszewicza: „W stosunkach z USA zmierzamy do utrwalenia dojrzałego pertnerstwa strategicznego”.

• Stosunki z USA jako funkcja polskiego zaangażowania w Iraku;

• Pułapka iracka

• Tarcza antyrakietowa

• Od 2001 r. wypowiedzi aprobujące przyjęcie elementów tarczy antyrakietowej;

• 20.08.2008 r. – podpisanie umowy;

• 17.09.2009 r. – B. Obama ogłasza zmianę koncepcji obrony przeciwrakietowej;

• 28.03.2010 r. – A. F. Rasmussen zaprasza Rosję do udziału w systemie obrony przeciwrakietowej

• Ostatnie lata

• 7-8 grudnia 2010 r. – wizytę w Waszyngtonie złożył Prezydent B. Komorowski, gdzie spotkał się z Prezydentem USA B. Obamą;

• 3.03.2011 r. – wizyta R. Sikorskiego w USA i rozmowy z H. Clinton;

• 27.05.2011 r. – wizyta B. Obamy w Polsce;

• 13.06.2011 r. – Memorandum o porozumieniu między Ministrem Obrony Narodowej a Departamentem Obrony Stanów Zjednoczonych Ameryki o współpracy Sił Powietrznych Rzeczpospolitej i Stanów Zjednoczinych na terytorium Polski;

• 8.03.2012 r. – spotkanie ministra R. Sikorskiego z sekretarz stanu H. Clinton w Waszyngtonie.

• Polsko-Amerykański Dialog Strategiczny na rzecz Demokracji

• „Filar relacji dwustronnych” zainicjowany 3.03.2011 r.

• Inicjatywy współfinansowane przez Polskę i USA np. w Mołdawii, na Białorusi;

• Zapewnienia o zaangażowaniu na rzecz pomocy dla Ukrainy.

• Kwestia wiz + reprezentacja interesów USA w Syrii

• Zapewnienia B. Obamy o zniesieniu wiz dla Polaków do końca I kadencji;

• Starania kongresmenów o przyjęcie reformy polityki imigracyjnej (kwestia wiz jako element tej reformy;

• Ambasador S. Mull o wizach.

• II 2012 r. zawieszenie działalności ambasady USA w Damaszku i utworzenie Sekcji Interesów USA w Ambasadzie RP.

• Społeczność żydowska w USA

• Układ między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki dotyczący roszczeń obywateli amerykańskich z 16 lipca 1960 r. (40 mln $ a USA zrzekły się prawa do reprezentowania swoich obywateli w sprawach dotyczących odzyskiwania majątku);

• Od 1968 r. narastanie sprzeczności (w tym pozwy do sądów przeciwko Polsce);

• Szkody wyrządzone przez Edwarda Moskala;

• 1991 r.- prezydent L. Wałęsa spotkał się ze Światowym Kongresem Żydów;

• 16.03.2011 r. – wystąpienie Specjalnego Doradcy Sekretarz Stanu USA do spraw związanych z Holocaustem ws. przywrócenia prywatnego mienia żydowskiego;

• Odpowiedź R. Sikorskiego – USA mogły pomóc Żydom w czasie II wojny światowej.

• Problemy

• Wizy

• Tajne więzienia CIA w Polsce

• Nieudany offset

• Ujemne saldo w handlu

• W kontekście tarczy – „Polska jest dla USA nadal jedynie elementem ich polityki wobec Rosji”

• Używanie określeń „polskie obozy śmierci”

• Brak naiwyższych przedstawicieli władz USA na obchodach 70. Rocznicy wybuchu wojny

• Konkuzje:

• Stosunki z USA zajmują priorytetowe miejsce w polityce zagranicznej RP;

• Wśród polskich partii politycznych istniał consensus w sprawie utrzymywania priorytetowego miejsca USA w polityce zagranicznej RP;

• Stosunki z USA rozwijają się głównie w sferze polityki i bezpieczeństwa;

• Znacznie gorzej rozwija się współpraca gospodarcza (ujemne saldo handlowe Polski).

POLUS WYKŁAD #7 19.04.13

Polska polityka wschodnia, stosunki polsko-rosyjskie.

Polityka wschodnia – definicja

• 1972 r. - „Kultura” – Jukiusz Mieroszewski – termin – „polska Ostpolitik”;

• Polska polityka wschodnia = polityka wobec najbliższego sąsiedztwa na Wschodzie;

• Niejednorodność sąsiadów na Wschodzie (republiki nadbałtyckie, Rosja, Ukraina, Białoruś).

Polityka wschodnia jako ważna część PZ

• R. Kużniar „ułożenia stosunków ze wschodnimi sąsiadami to jedno z podstawowych wyzwań wszystkich kolejnych rządów po 1989 r.”;

• Aktywność w kierunku wschodnim – „polska specjalność”;

• Expose w 2008r – zadanie pełnienia w Europie roli „patrona i promotora polityki wschodniej”;

• Na forum NATO i UE – Polska rzecznikiem przede wszystkim interesów Ukrainy i Gruzji.

Polityka Wschodnia – pytania

• Jaką periodyzację polskiej polityki wschodniej można przeprowadzić po 1989r?

• Czy polska polityka wschodnia jest antyrosyjska?

• Czy polska polityka wobec Rosji jest konsekwentna i spójna, czy cechuje ją doraźność, brak skuteczności i spójności?

• Czy polityka RP w stosunku do Wschodu oscyluje, jak twierdzi A.Smolar „między kompleksem karta a narodową megalomanią”?

• Czy w UE pełnimy funkcję pomostu?

• Czy podkreślanie roli historii w polskiej polityce to przejaw fobii, poczucia wyższości, a może kompleksu niższości Polaków/polskich polityków wobec sąsiadów na wschodzie?

• Czy polska polityka historyczna jest tylko odpowiedzią na wykorzystanie historiiw polityce przez Rosje? Czywykorzystanie historii w polskiej polityce to koniukturalizm, mobilizujący ogromne emocje i uniemożliwiający dialog z sąsiadami?

• Czy Polacy są przewrażliwieni na przejawy polityki historycznej, prowadzonej przez Rosję?

• Profesor Zięba pyta: Czy w stosunkach polsko-rosyjskich możliwe jest odejścia od „polityki historycznej” ku polityce „perspektywicznej”?

Polityka wschodnia – teza

Pamiętając o naszym położeniu geopolitycznym(a także geogospodarczym) predestynującym, a w przypadku gospodarki zmuszającym. Polskę do prowadzenia intensywnej polityki wobec partnerów na wschodzie, mimo wszystko to historia zajmuje główne miejsce wśród wyznaczników naszej polityki wschodniej.

Uwagi wstępne

• Polska jest kulturowo i intelektualnie bardzo silnie związana ze Wschodem;

• We wspólnej historii z narodami za obecną wschodnią granicą Polski znaleźć można zarówno trudne i bolesne, jak i jaśniejsze – pozytywne elementy i okresy;

• Mimo wspólnej historii, ani z Rosjanami ani z Litwinami nie mamy wspólnej pamięci o przeszłości;

• To Polska była podmiotem dominacji wschodniej, a nie na odwrót;

• Rosja odgrywa znacznie większą rolę w polskiej polityce zagranicznej niż Polska w polityce rosyjskiej;

• Istnieje ogromna asymetria potencjałów obu państw na niekorzyść Polski („nasz PKB to jedna trzecia gospodarki rosyjskiej”) oraz uzależnienie ekonomiczne gospodarki RP od dostaw z RF;

• Rola specjalnego traktowania ZSRR/Rosji przez Zachód (np. Zachód znał prawdę o zbrodni katyńskiej i milczał przez ponad 40 lat)

STOSUNKI PRL-ZSRR

1. PRL – „klient”, „wasal”, „zakładnik”

1. 27.07.1944r. – tajne porozumienie o polsko-radzieckiej granicy

2. 21.04.1945r. – Układ o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy;

3. 16.08.1945r. – ustalenia przebiegu granicy wschodniej(+ protokół rekulujący zasady żeglugi przez Cieśninę Pilawską);

4. Przełomowa rola 1956 roku

1957 – rozgraniczenie wód .

STOSUNKI PRL-ZSRR

• Elementy wymuszania posłuchu:

• RWPG

• Układ Warszawski

• Wojska stacjonujące w Polsce

• Kryzysowe sytuacje (1956, 1970, 1976, 1981)

STOSUNKI Z ROSJĄ „TRUDNE”, „SKOMPLIKOWANE”, „OBCIĄŻONE LICZNYMI PROBLEMAMI”

Problemy:

• Dot. surowców energetycznych;

• Pomoc Polski dla Czeczenii i Czeczenów;

• Niedopuszczalne, zdaniem Rosji „mieszanie” się Polski w wewnętrzne sprawy państw WNP;

• Problemy historyczne (rozbiory, wojna 1920r., pakt Ribbentrop-Mołotow, 17.09.1939r., Katyń brak pomocy Armii Czerwonej dla powstańców warszawskich w 1944r., wywiezione dobra kultury, rehabilitacja przywódców Polskiego Państwa Podziemnego).

PERIODYZACJA

• 1989-1991 – okres przejściowy (dwutorowość)

• 1992-1993 – normalizacja stosunków

• 1994-1999 – okres pogorszenia relacji

• 2000-2002 – pewna poprawa stosunków

• 2003-2008 – okres znacznego pogorszenia wzajemnych relacji

• Po 2008 → pewne elementy poprawy

• Od 10.04.2010 – nowy etap

EXPOSE MINISTRA SIKORSKIEGO Z 20.03.2013r.

• Dynamiczny wzrost obrotów handlowych;

• Zainteresowanie współpracą między regionami i społecznościami lokalnymi;

• Polsko-Rosyjskie Forum Regionów; Centra Dialogu i Porozumienia;

• Wystawa rosyjska w Auschwitz

• Wizyta patriarchy Cyryla;

• Umowa o małym ruchu granicznym;

• Zwrot dokumentów katyńskich i wraku Tu-154

TRUDNA PRZEBUDOWA STOSUNKÓW Z ZSRR/ROSJĄ po 1989r.

Powody trudności:

• rozpad SZRR, RWPG i UW był nie do przewidzenia;

• rozbieżne postawy wobec Rosji wśród polityków i społeczeństwa polskiego;

• widoczna radykalizacja poglądów w republikach związkowych – dążenia niepodległościowe;

• wewnętrzne napięcia w samej Rosji.

• IX 1989r. T. Mazowiecki potwierdził zobowiązania sojusznicze wobec UW, deklarując wolę oparcia sojuszu z ZSRR na demokratycznych podstawach;

• X 1989r. wniosek o wszczęcie śledztwa w sprawie polskich oficerów zamordowanych w Katyniu;

• IV 1990r. – wyjaśnienie historycznych zaszłości = jedno z głównych zadań w PZ w/c Wschodu;

• IX 1990r. – nota MZS w sprawie podjęcia rozmów o wycofaniu wojsk radzieckich

STRATEGIA DWUTOROWOŚCI

↙ ↘

Stosunki z władzami centralnymi ZSRR

Ustanowienie i rozwój stosunków z elitami radzieckich republik

Politykę wschodnią rządu Mazowieckiego = ostrożna i wyważona

OKRES 1992-1993 – NORMALIZACJA STOSUNKÓW – DOCHODZENIE DO TRAKTATU

• 10.10.1990 – Deklaracja o przyjażni i doprosąsiedzkiej współpracy;

• III 1991r. projekt traktatu i jego kwestie spórne;

• 10.12.1991r. parafowanie traktatu;

• 22.05.1992r. – podpisywanie traktatu oraz pakietu dokumentów regulujących wycofanie wojsk radzieckich;

• VIII 1993r. – wizyta B.Jelcyna w Polsce

1994-1999 – Okres pogorszenia relacji

• Problem członkostwa Polski w NATO

• Kwestie dotyczące Obwodu Kaliningradzkiego;

• Problem połowów na Morzu Ochodzkim (właściwie od 1991r.);

• Czeczeński Ośrodek Informacyjny w Krakowie;

• Wzajemne bojkoty zaproszeń na uroczystości rocznicowe;

• IX 1995 – rosyjski projekt „RWPG-bis”

• II 1996r. – projekt korytarza tranzytowego z Białorusi do Obwodu Kaliningradzkiego;

• 1998r. – kryzys gospodarczy i załamanie współpracy gospodarczej;

• I 1998r. żądanie Moskwy w/c Brukseli „rekompensaty strat” wynikających z rozszerzania UE;

• III 1999r. – przystąpienie Polski do NATO;

• 14.09.1999r. oświadczenie MZS FR odrzucające rozszczenia ws. Rekompensat dla ofiar stalinizmu o podważające fakt agresji 17.09.1939r.

2000-2002 – PEWNA POPRAWA STOSUNKÓW RP-FR

• Zły początek 2000r.

• 13.06.2000r. – rząd J. Buzka przyjmuje „Założenia polskiej polityki zagranicznej w/c Rosji”

• 10.07.2000r. – nieoficjalna wizyta prezydenta A.Kwaśniewskiego w Moskwie;

• Seria wzajemnych wizyt;

• Otwarcie cmentarzy w Katyniu i Miednoje

2003-2008 – OKRES POGORSZENIA RELACJI

• Polska popiera interwencję w Iraku;

• Przystąpienie Polski do UE;

• Wydalenia polskich księży (kwestia wiz);

• Wystawa w Auschwitz;

• Odmowa ujawnienia akt śledztwa katyńskiego;

• Obchody 60. Rocznicy zakończenia II wojny;

• Obchody rocznicowe 750-lecia Kaliningradu;

• Rurociąg Nord Stream;

• Embargo na produkty mięsne z Polski.

POMARAŃCZOWA REWOLUCJA A STOSUNKI RP-FR

• Przełom 2004 i 2005r. – rozbieżność wizji przyszłości Europy Wschodniej;

• I 2005r. expose ministra A.Rotfelda – zapewnienie, że nasze zaangażowanie nie jest skierowane przeciw Rosji;

• II 2006r. expose ministra S. Mellera;

• Przełom 2005/2006 – oświadczenia prezydenta L. Kaczyńskiego

2003-2008 – okres pogorszenia relacji

• V2006r. – zakup Możejek przez Orlen;

• V 2006r. – prezydent organizuje w Krakowie spotkanie w celu zmniejszenia zależności energetycznej od Rosji;

• 2006r. – wstępna zgoda Polski na rozmieszczenie tarczy antyrakietowej

• XI 2006r. – Polska blokuje rokowania UE z Moskwą w sprawie Porozumienia o Partnerstwie i Współpracy

• 2008r. – wojna w Gruzji.

Po 2008 → pewne elementy poprawy

• Nowy rząd PO/PSL – deklaracje poprawy stosunków i cofnięcia blokady rozmów z UE;

• XII 2007 r. – zniesienie embarga na mięso;

• Polska nie blokuje wejścia Rosji do OECD;

• Wizyty (I 2008 – R. Sikorski; 8.02.08 – D. Tusk);

• III 2008 r. – reaktywowana działalność Polsko-Rosyjskiej Grupy ds. Trudnych;

• 1.09.2009 r. – obchody 70. Rocznicy wybuchu wojny (list Putina do Polkaów).

Skutki 10.04.2010 r.

• 7.04.2010 r. – premierzy Putin i Tusk w Katyniu

• 10.04 – katastrofa samolotu prezydenckiego;

• 28.04.2010 r. – odtajnienie w internecie akt katyńskich stronie polskiej;

• 26.11.2010 r. – Duma głosując 342-57 przyjęła historyczną uchwalę „o tragedii katyńskiej i jej ofirach” uznająca mord katyński za zbrodnię reżimu stalinowskiego;

• 6-7.12.2010 r. – wizyta prezydenta Dmitrija Miedwiediewa w Polsce

Oznaki poprawy stosunków

• 14.12.2011 r. ministrowie spraw zagranicznych Polski i Federacji Rosyjskiej – Radosław Sikorski i Siegiej Ławrow – podpisali umowę o małym ruchu granicznym.

• 25.01.2012 r. – inauguracja polsko-rosyjskiej wymiany młodzieży (w wieku 13-26 lat)

• We wrześniu 2011 r. powstało Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia

• Po wyborach prezydenckich w Rosji (4.03.2012 r.) prezydent B. Komorowski gratulując W. Putinowi wyboru powiedział : „Polska i Rosja w ostatnich latach potrafiły nawiązać dialog, który służy rozwiązywaniu spraw trudnych i budowaniu współpracy dwustronnej”.

Co nadal dzieli Polskę i Rosję?

• Poglądy na sprawy bezpieczeństwa;

• Zwrot dóbr kultury;

• Kwestie rozwoju sytuacji politycznej w Europie Wschodniej (Ukraina, Gruzja);

• Poglądy na temat problemów historycznych;

• Kwestie zaopatrzenia w surowce energetyczne;

• Nastawienie i fobie społeczeństw;

• Zwrot wraku samolotu TU-154 i pełne wyjaśnienie przyczyn katastrofy.

POLUS WYKŁAD #8 26.04.13

Polska polityka wschodnia. Stosunki polsko-ukraińskie

Główne założenia polityki wschodniej RP po 1989 r.

K. Skubiszewski: „Normalizacja i tworzenie trwałych podstaw dla naszych stosunków z państwami na Wschodzie” to jeden z priorytetów polskiej PZ oraz „integralna część naszej polityki europejskiej”.

• Prof. Roman Kuźniar twierdzi, że mimo deklaracji, w rzeczywistości stosunki ze wschodnimi sąsiadami do realnych priorytetów polityki zagranicznej III RP nie należą.

Skomplikowany charakter tej polityki wynikał z następujących uwarunkowań:

• zmienność sytuacji politycznej i niestabilność;

• konieczność stosowania elastycznego i zróżnicowanego podejścia do poszczególnych krajów;

• różne doświadczenie historyczne w relacjach Polski z narodami za wschodnią granicą.

Główne założenia i cele polityki wschodniej („dwutorowości”)

Dwutorowość – to z jednej strony prowadzenie stosunków z ZSRR, z drugiej – z jego poszczególnymi republikami.

• oparcie stosunków na zasadach suwerennej równości, partnerstwa i wzajemnych korzyści;

• odrzucenie paktu Ribbentrop-Mołotow („potępienie przemocy z 1939 r.”) i dyktatu jałtańskiego z 1945 r.;

• starania o rozwój współpracy politycznej, gospodarczej, kulturalnej, naukowej i społecznej;

• wspieranie procesów demokratyzacyjnych, tworzenia gospodarki rynkowej i stabilizacji stosunków wewnętrznych;

• „otwarcie Wschodu na Europę” (europeizacja Wschodu);

• dążenie do włączenia tych państw do współdziałania w ramach organizacji funkcjonujących w regionie;

• zabiegi o poprawę losu Polaków w poszczególnych państwach powstałych z rozpadu ZSRR.

Źródła polskiej polityki wschodniej po 1989 roku:

• rewolucyjna koncepcja ULB prezentowana w paryskiej „Kulturze”;

• idee Giedroycia docierały za pośrednictwem Radia „Wolna Europa”;

• myślenie o Wschodzie i postrzeganie Wschodu przez polską opozycję demokratyczną po 1976 r.

Ukraina

1. Szczególne znaczenie Ukrainy;

1. Jednostronne określenie mianem strategicznego partnerstwa (od 1993 r.);

2. Relacje z Ukrainą jako sprawdzian skuteczności całej polskiej polityki wschodniej;

3. Ukraina jako trudny partner i obszar wielu niewiadomych;

4. Ukraina wg. Zachodu: „Ukraina jeko teren rywalizacji o wpływ ze strony Rosji oraz Polski”.

Radosław Sikorski 20.03.2013 r.

• „Ukraina stoi przed zasadniczym wyborem [...] między nowoczesnością i demokracją [...] a innym modelem cywilizacyjnym”.

• Jeśli Ukraina stworzy warunki do podpisania umowy stowarzyszeniowej, Polska będzie zabiegać o przyznanie jej „perspektywy europejskiej”.

• 70. rocznica zbrodni wołyńskiej.

Główne problemy utrudniające pozytywny rozwój wzajemnych relacji:

• zaszłości historyczne (Akcja „Wisła”, OUN, UPA, niemożliwość z winy polaków powstania niezawisłej Ukrainy po I wojnie światowej);

• polityka Rosji wobec Ukrainy;

• asymetria interesów;

• wewnętrzne spory polityczne na Ukrainie oraz trudna sytuacja gospodarcza tego państwa;

• dychotomiczna świadomość społeczeństwa.

Uwarunkowania zbliżające Ukrainą i Polskę:

• wspólna granica;

• czynnik ekonomiczny (Ukraina – rynek zbytu dla Polski, Polska – rynek pracy dla Ukraińców);

• czynnik militarny (bezpieczeństwo Ukrainy = bezpieczeństwo Polski);

• orientacja na europejski system wartości;

• mimo wszystko: historia.

Początki polityki wobec Ukrainy po 1989 r.

• Aksjomat = teza Piłsudskiego „bez niepodległej Białorusi, Litwy i Ukrainy nie będzie niepodległej Polski”;

• „Niepodległa, demokratyczna i stabilna Ukraina oraz dobre stosunki polsko-ukraińskie leżą w dobrze rozumianym interesie polskim”;

• Znaczenie współpracy Polski i Ukrainy dla rozwoju całej Europy;

• Uznanie niepodległości Ukrainy (Polska była pierwszym państwem, które uznało niepodległość Ukrainy - 2 XII 91 r.).

Sytuacja na Ukrainie

• Polityka Ukrainy nastawiona na utrzymanie suwerenności i jedności państwa;

• Zagrożenia z dwóch stron:

  • zewnętrzne – ze strony Moskwy,

  • wewnętrzne – odśrodkowe.

Periodyzacja stosunków polsko-ukraińskich

I – 1989-1991 okres przygotowawczy;

II – XII 1991-1993 – okres „romantyczny”;

III – 1994-1995 – okres ochłodzenia wzajemnych kontktów;

IV – 1995-2004 – okres dynamizacji stosunków;

V – od „Pomarańczowej rewolucji” do 2009;

VI – po 2009 r. →

1989 -1991 – okres przygotowawczy

• Okres budowania podstaw wzajemnych stosunków;

• Element tzw. polityki dwutorowości;

• 3.08.1990 r. – potępienie akcji „Wisła” przez Senat;

• 13.10.1990 r. podpisanie Deklaracji o zasadach i głównych kierunkach rozwoju współpracy między RP i Ukraińską SRR oraz Ramowego porozumienia o handlu i współpracy gospodarczej.

XII 1991-1993 – okres „romantycznny”

• Uznanie Ukrainy;

• Polska „drogą Ukrainy do Europy”;

• 18.05.1992 – Układ o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy między Ukrainą a RP;

• Liczne deklaracje i umowy o współpracy.

1994-1995 – okres ochłodzenia wzajemnych kontaktów

• Polska zawarła umowę z Rosją o budowie gazociągu jamalskiego;

• Zmiana prezydenta na Ukrainie (19.08.1994 r.);

• 1994 r. – wspólna Deklaracja w sprawie budowy zasad partnerstwa polsko-ukraińskiego;

• Komitet Konsultacyjny przy Prezydentach.

Polska ogłasza kierunek wstępu do NATO, Ukraina w inny sposób postrzega kwestie bezpieczeństwa.

1995-2004 – okres dynamizacji kontaktów

• Wsparcie Ukrainy w jej dążeniach europejskich;

• Regularne i zinstytucjonalizowane kontakty i konsultacje;

• 1995 r. - inicjatywa korytarza transportowego Odessa-Gdańsk;

• Batalion polsko-ukraiński.

Od „Pomarańczowej rewolucji”

• Przełom we wzajemnych stosunkach („cud pojednania”) na Majdanie;

• Mediacje prezydenta Kwaśniewskiego i Wałęsę;

• 21.01.2005 r. prezydentem Wiktor Juszczenko;

• VI 2005 r. – otwarcie cmentarza Orląt Lwowskich;

• Maj 2006 – Pawłokoma;

• 2007 r. – oświadczenie Prezydentów dot. Akcji „Wisła”

Po 2009 r. →

• Starania W. Juszczenki o rehabilitację OUN i UPA, a także uznanie Stepana Bandery za bohatera narodowego;

• Luty 2010 r. – prezydentem został Wiktor Janukowycz;

• Decyzja z wrześniu 2010 r. o utworzeniu w Bykowni kolejnej nekropolii, gdzie spoczywają szczątki polskich oficerów rozstrzelanych w 1940 r.;

• 6.10.2010 r. – Rada najwyższa Ukrainy odrzuciła wniosek o członkostwo w UE;

• 22.11.2010 r. w Brukseli szczyt Ukraina-UE;

• Negocjacje zakończyły się w 2011 r.;

• Układ stowarzyszeniowy i o strefie wolnego handlu parafowany 30.03.2012 r.;

• Szczyt UE-Ukraina w marcu 2013 r. – ultimatum – do maja reforma wymiaru sprawiedliwości;

• Czy dojdzie do podpisanie umowy stowarzyszeniowej podczas szczytu Partnerstwa Wschodniego w Wilnie?

70. rocznica tragedii wołyńskiej

• W wyniku czystek w latach 1943-1944 zginęło ok. 100 tys. Polaków i ok. 20 tys. Ukraińców;

• Orędzie ukraińskich biskupów greckokatolickich odczytane w cerkwiach 17.03.2013 r.;

• Apel Komitetu Pojednanie między Narodami z 3.04.2013 r.;

• Czy odbędą się wspólne obchody?

Rola Partnerstwa Wschodniego w realizacji polityki wobec Ukrainy

• Zatwierdzone w marcu 2009 r.;

• Zainaugurowane 7.05.2009 r. (podczas prezydentury czeskiej);

• Skierowane do 6 państw byłego ZSRR (Ukraina, Białoruś, Gruzja, Mołdawia, Azerbejdżan, Armenia);

• Ma pomóc tym krajom we włączeniu do programów UE i wprowadzeniu reżimu bezwizowego.

Partnerstwo Wschodnie

• Polska = inicjator PW (projekt wspierany jest przez Szwecję);

• Ukraina i Ukraińcy dają powody do rozczarowania;

• Politycy ukraińscy składają deklaracje proeuropejskie/prounijne;

• Brak odzwierciedlenia ich w nastrojach społecznych;

• Jerzy Pomianowski – dyrektor zarządzający Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji.

Polska dla Ukrainy

• Pomagała w czasie pomarańczowej rewolucji;

• Zabiegała o realizację interesów Ukrainy u Angeli Merkel i George’a Busza podczas szczytu NATO w Bukareszcie;

• Postulowała stworzenie „mapy drogowej” w sprawie liberalizacji reżimu wizowego podczas szczytu UE-Ukraina.

• Czy na Ukrainie sąsiedzki i unijny kontekst stosunków z Polską znajduje się na marginesie?

Wykład 9

Ogólna charakterystyka

3 państwa bałtyckie zajmują powierzchnię 174 tys. km kw;

Zamieszkane są przez ok 8 mln ludności;

Przez wieki były terenem konkurencji (Szwecji, Niemiec, Rosji, Polski);

Różnice dotyczące religii i kultury;

Historyczne więzi RP z subregionem bałtyckim;

1918rok – przełomu

Świadomość narodowa Litwinów, Łotyszy i Estończyków zaczęła się budzić dopiero w XIX wieku

1918r. – uzyskanie niepodległości przez wszystkie 3 państwa;

Problemy z ustaleniem granic;

1940r – państwa te zostały zaanektowane przez ZSRR i włączone jako republiki związkowe

Polityka państw bałtyckich po 1991 r.

1991 r. – przystąpienie do KBWE;

1993 r. – utworzenie Bałtyckiego Batalionu Pokojowego;

1994 r. – początek starań o stowarzyszenie z UE;

12.06.1995 r. – podpisanie układów europejskich;

Uczestnictwo w programie Partnerstwo dla Pokoju

2004 r. – wejście do NATO

Szczególna rola mniejszości narodowych

W Estonii w latach 1934-1989 udział ludności wschodniosłowiańskiej wzrósł z 8,3% do 35,2%;

Na Łotwie udział ten wzrósł z 12,1 do 42%;

Na Litwie duży udział mniejszości polskiej

↓↓

Potencjalne żródło konfliktów!

Wsystkie 3 kraje przyjęły ustawy o obywatelstwie odpowiadające standardom OBWE i Rady Europy

Poslka

• Popierała integrację państw bałtyckich z Unią Europejską oraz włączenie ich do europejskiego systemu bezpieczeństwa

• Polska uczestniczy w wielu inicjatywach wojskowych państw bałtyckich (w formule 1+3i 3+3);

• Dziedziny łączące nas (oprócz bezpieczeństwa):

• Energetyka

• Transport

• Ochrona środowiska

Republika Litewska – charakterystyka

• Ludość Litwy – ok. 3,3 mln

• Strutkura narodowościowa :

• Litwini – 83,5%

• Polacy - 6,7%

• Rosjanie – 6,3%

• Inne mniejszości - 3,5 %

• Struktura wyzwaniowa

• Katolicy - 79%

• Prawosławni - 4,6%

• Protestanci – 0,8%

Mniejszość polska na Litwie

• Mniejszość polska liczy ok. 230tys. osób, co stanowi niecałe 7 proc. Mieszkańców Litwy;

• polską pisownie nazwisk w dowodach tożsamości oraz dwujęzyczne nazwy ulic i miejscowości spór trwa od lat 90;

• Litwini łamią traktat polsko-litewski z 1994 r i nie przestrzegają konwencji ramowej Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych

Organizacje Polaków

• 1990r. – Związek Polaków na Litwie – ok. 11 tys. członków

• 1994r. – Akcja Wyborcza Polaków na Litwie (jest obecnie w rządzącej koalicji)

Stosunki polsko-litewskie

Periodyzacja

• 1989-1994 – lata rezerwy (pewne nieufności i podejrzliwości);

• 1994-1998 – lata przełomu;

• 1998-2009 – okres partnerstwa;

• Od 2010 → okres ochłodzenia stosunków

I okres (1989 - 1994) – trudne początki

• Litwa w polityce „dwutorowości”

• 13.01.1991r. – poparcie dla utworzenia rządu emigracyjnego w Warszawie;

• Uznanie Litwy po proklamowaniu niepodległości 26.08.1991 r. po 1,5 roku jako 17 państwo,

• Nawiązanie stosunków dyplomatycznych 2.09.1991 r.

Postawa Polaków na Litwie

• Mniejszość polska w referendum nt niepodległości Litwy (tylko 15% „za”);

• 11.03.1991r. – 6 deputowanych frakcji polskiej wstrzymało się od głosu podczas głosowania nad Aktem niepodległości;

• VIII 1991 r. część polskiej mniejszości udzieliła poparcia proradzieckiej Komunistycznej Partii Litwy

• 1992 r. Jan Sienkiewicz zakłada Polską Partię Praw Człowieka, cel – uzyskanie autonomii dla Polaków na Litwie

Reakcja Litwy – zastosowanie odpowiedzialności zbiorowej

• Rozwiązanie samorządów na Wileńszczyźnie (rejon wileński i solecznicki);

• Zapowiedź niekorzystnej dla Polaków reformy administracyjnej;

• Problemy z reprywatyzacją ziemi

Reakcja Polski

1. List prezydenta L. Wałęsy do przewodniczącego Rady Najwyższej Litwy

Problematyczny traktat

1. 12-14.01.1992r. – wizyta K. Skubiszewskiego w Wilnie i podpisanie Deklaracji o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy między RP a Litwą;

2. Krytyka Deklaracji przez Litwinów (protest 11 deputowanych)

Litewscy nacjonaliści żądają potępienia agresji gen. Żeligowskiego w 1920 r.

Strona polska domagała się:

• Zaprzestania dyskryminacji polskich działaczy samorządowych;

• Zaprzestania dyskryminacji w procesie reprywatyzacji ziemi;

• Rozwiązania problemu tzw. Instrukcji językowej (kary za stosowanie polskich nazw miejscowości w polskich gazetach);

• Wstrzymania powiększania miasta Wilna o tereny podmiejskie do czasu zakończenia ich reprywatyzacji

• Polskiej pisowni nazwisk członków mniejszości,

• Utworzenia Wydziału Polonistyki na Uniwersytecie Wileńskim;

• Zarejestrowanie klubu kombatantów AK na Wileńszczyźnie

Przełamanie impasu

Poprawa po wyborach do Sejmu Litewskiego jesienią 1992r. (4 posłów ze Związku Polaków na Litwie);

• Zmiany po wyborach parlamentarnych w Polsce w 1993r.

• III 1994r. – parafoeanie traktat;

• 26.04.1994 r. – podpisanie traktatu (manifestacja przeczewników traktatu w Wilnie i memorial 82 posłow SLD i PSL kwestionujących go)

II etap – 1994-1998 –lata przełomu

• X 1994r. – ratyfikacja traktatu;

• Poparcie dla wstąpienia do CEFTA (całej 3);

• II 1995r. prezydent Algirdas Brazauskas z pierwszą wizytą zagraniczną przybywa do Polski;

• 1995r. – zarejestrowanie Stowarzyszenia Weteranów AK na Litwie;

• IX 1995 – umowa o współpracy transgranicznej w euroregionach Bałtyk i Niemen;

• 6.03.1996 r. – prezydent A.Kwaśniewski z wizytą na Litwie (deklaracja prezydentów o intensyfikacji stosunków + umowa o wspólnej granicy państwowej);

• IX 1996 r. – prezydenci podpisują deklarację o dobrym stanie stosunków;

• VI 1997r. – umowa o utworzeniu wspólnej jednostki wojskowej LIPOLBAT;

• VII 1997 r. – pierwsza sesja Zgromadzenia Poselskiego Polski i Litwy;

• IX 1997 r. – posiedzenie Międzynarodowej rady ds. współpracy + protokół ws. Budowy Via Baltica

III etap – 1998-2009 – okres partnerstwa

• Minister B. Geremek nazywa stosunki strategicznymi;

• II 1998 r. – A. Kwaśniewski na obchodach 80-lecia niepodległości;

• 2000 r. – 590 rocznica bitwy pod Grunwaldem

• II 2001 r. – umowa o współpracy w dziedzinie obronności;

• IX 2001 r. –Forum Gospodarcze Polska –Wschód obchody 10 rocznicy nawiązania stosunków;

Kooperacja w ramach wspólnych instytucji państwowych

• Od 1997 r. – Zgromadzenia Poselskie Sejmu RP i Sejmu RL;

• Rada ds. Współpracy między rządami RP i RL;

• Komitet Konsultacyjny przy Prezydentach RP i RL (od 1997r.)

• Polsko-Litewska Komisja Międzynarodowa ds. Współpracy Transgranicznej;

Współpraca w dziedzinie energetyki

• 8.12.2006 r. – porozumienie w sprawie połączenia transgranicznego systemów elektroenergetycznych

• 12.02.2008 r. – umowa o budowie mostu energetycznego

• Rozmowy nt. budowy elektrowni atomowej w Ignalinie (wraz z Łotwą, Estonią i Litwą)

Okres ochłodzenia stosunków

• 8.04.2010 r. litewski Sejmas odrzucił korzystny dla polskiej mniejszości projekt ustawy o pisowni nazwisk (w dniu 14 wizyty na Litwie prezydenta Lecha Kaczyńskiego);

• 16.02.2012 r. – B. Komorowski: „Oczekiwanie tyle lat na wykonanie traktatu polsko-litewskiego jest rzeczą trudną do zrozumienia dla polskiej polityki {…} Jest to źródłem zaniepokojenia, rozgoryczenia i rozczarowania”

Główne problemy

• Kwestia pisowni nazwisk;

• Kwestia używania języków mniejszości narodowych w życiu publicznym;

• Zwrot nieruchomości;

• Kwestie szkolnictwa mniejszościowego;

• Nazewnictwo topograficzne;

• Problemy ekonomiczne

Problem zwrotu ziemi

• W większości rejonów Litwy zwrócono byłym właścicielom ziemię w ponad 90 proc.

• W rejonie wileńskim który w większości zamieszkują Polacy według niektórych specjalistów zimię zwrócono zaledwie w 50 proc.

• W Wilnie ziemię zwrócono tylko ok. 10 proc. Jej byłych polskich właścicieli

Ustawa oświatowa z 17.03.2011r. (lituanizacja polskiego szkolnictwa?)

• Nierównowaga pomiędzy ustawodawstwem obowiązującym w Polsce i Litwie. W Polsce działają szkoły, w których językiem wykładowym jest litewski i wszystkie przedmiote nauczane są w tym języku,

• Zredukowanie liczby polskich szkół ze 120 do 60;

• „Lekcję dotyczące historii Litwy, geografii Litwy, a także poznania świata w częściach dotyczących Litwy będą wykładane w języku litewskim. W litewskim języku w całości będzie wykładany przedmiot podstawy wychowania patriotycznego”

Problemy ekonomiczne

Rafineria Możejki (jeden z największych płatników podatków na Litwie oraz największy eksporter i dostawca paliw w regionie)

Litwini od 2006r. nie naprawili odcinka torów do portów łotewskich, co obniżyłoby koszty transportu paliwa na eksport. Nie zmniejszyli też wysokich opłat za przewóz paliwa koleją.

Nowy centrolewicowy rząd (od XII 2012r.)

• Premier – Algirdas Butkieviczius

• Minister ds. energetyki – Jarosław Niewierowicz

• 7.02.2013 r. wizyta ministra spraw zagranicznych Litwy przeprosiny za odrzucenie ustawy o pisowni nazwisk z 2010 r.

• 13.02. 2013r. wizyta premiera Litwy w Polsce

Czy jest szansa odbudowy dobrych stosunków?

Expose ministra R. Sikorskiego z 20.03.2013 r.

„W tym roku obchodzimy 150 rocznice powstania styczniowego. Litewska Pogoń na powstańczych sztandarach obok Orła Białego i Michała Archanioła przypomina o łączącej nas historii. Pamiętając o wspólnych dziedzictwie, tym bardziej liczymy dziś na współpracę z nowym rządem Litwy. Mamy nadzieję, że rozwiązanie najbardziej palących kwestii, w tym mniejszości polskiej na Litwie przyczyni się do łatwiejszej realizacji dwustronnych przedsięwzięć, w tym nowych połączeń drogowych, kolejowych oraz energetycznych. Życzymy Litwie powodzenia w sprawowaniu unijnej prezydencji w drugiej połowie roku.”

Stosunki RP z Łotwą i Estonią

• Pozostają na drugim planie;

• Brak problemów kontrowersyjnych mogących hamować lub utrudniać rozwój stosunków;

• Najważniejszy wspólny projekt VIA BALTICA

• Polska udzieliła poparcia na drodze do UE i NATO;

• Współpraca na forum Rady Państw Morza Bałtyckiego

RP – Łotwa

14.06.1991r. – Deklaracja o przyjaznych stosunkach i współpracy;

27.09.1991r.- umowa o wzajemnym handlu i współpracy gospodarczej;

1.07.1992 r. – Traktat o przyjaźni i współpracy (+ 5 umów międzynarodowych)

RP - Estonia

IX 1991r. – wznowienie stosunków dyplomatycznych

2.07.1992 r. Traktat o przyjaznej współpracy i bałtyckim dobrosąsiedztwie

Wykład 10

Współpraca RP z Polonią

Polonia – znaczenie szerokie to mieszkający za granicą

Polonia – znaczenie wąskie to urodzeni za granicą

Polskie mniejszości narodowe- w tych państwach, których nadano im taki status

Polacy za granicą- Polacy żyjący za granicą, ale z polskim obywatelstwem

Fale emigracji z Polski:

1. Po powstaniach narodowych w XIXw,

1. Emigracja zarobkowa od II połowy XIXw do 1939,

2. Emigracja jako skutek II wojny światowej,

3. Wyjazdy Aussiedlerów w czasach PRL , (Aussiedlerzy to Polacy przesiedleni do Niemiec Zach, którzy mieli obywatelstwo niemieckie),

4. Emigracja z przyczyn politycznych w latach 80.

5. Emigracja zarobkowa po 1989roku( szczególnie po 2004r)

W okresie międzywojennym:

• Senat II RP przykładał ogromną wagę do problemu emigracji i spraw Polonii,

• 1929- I Zjazd Polaków z Zagranicy (powołanie Rady Organizacyjnej zajmującej się sprawami Polonii)

• 1934- II Zjazd- powstaje Światowy Związek Polaków z Zagranicy(Światpol)

Stosunek PRL do Polonii:

• „ W ZSRR nie ma Polaków”

• Polonia w państwach zachodnich traktowana raczej wrogo

• Współpraca tylko z organizacjami popierającymi ustrój w Polsce(np.zgoda)

Przełom w polityce wobec Polonii:

• 1989- jeden z priorytetów nowej polityki zagranicznej,

• Najważniejsze zadania to: zabezpieczenie praw polskich mniejszości narodowych zgodnie z międzynarodowymi Standarami oraz umożliwienie Polakom na Wschodzie odzyskanie obywatelstwa i pielęgnowania polskiej tożsamości

Patronat nad Polonią:

• 1989- senat obejmuje patronat

• 1990- powstaje Stowarzyszenie Wspólnota Polska(przewodniczący to marszałek senatu)

• W senacie działa Komisja Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za granicą

• Marszałek to patron honorowy i mecenas

• Do 2011 z budżetu kancelarii senatu finansowano Polonię( od 2012 MSZ)

• Łącznie na ten cel wydano ponad 840 mln zł

Polacy na Wschodzie jako priorytet:

• Proces odradzania się polskości na terenach byłego ZSRR

• Budowa i remonty szkół, domów kultury polskiej, siedzib polskich organizacji

• Rozwój oświaty i kultury, wypoczynek wakacyjny dla dzieci, prasa polska, programy radiowe i TV

• Pomoc w rozwoju małej przedsiębiorczości, samorządności, doskonalenia zawodowego

Różnice w polityce wobec Polonii na Zachodzie:

• Tu istniały od dziesięcioleci organizacje polonijne

• Po przemianach oczekiwały wsparcia w działalności kulturalnej, oświatowej i społecznej

• Przeznaczanie znacznie większych środków niż na Polonię na Wschodzie

Zjazdy Polonii:

• 1992 Kraków – I zjazd

• 2001 II zjazd w Pułtusku(projekt ustanowienia 2 maja dniem polonii)

• 22.09.2007- III zjazd polonii i polaków z zagranicy ( wawa)

• 2.05.2011- w Rzymie odbył się światowy zjazd polonii(ponad 3 tys os z 30 krajów)

• 24-26.08.2012- IV zjazd(ok. 300 delegatów)

Specjalne posiedzenia senatu:

• 4-5.03.1997- plenarne posiedzenie senatu w całości poświęcone problemom polonii i polakom poza granicami pl

• 30.04.2002- posiedzenie poświęcone polonii(powołanie przy marszałku senatu polonijnej rady konsultacyjnej)

• 6.02.2007- uchwała senatu w sprawie określania kierunków działań i priorytetów finansowania zadań w zakresie opieki nad polonią

• 24-25.04.2013- informacja msz nt polonii

Polonijna Rada Konsultacyjna:

• Pomagała w kształtowania polityki wobec polonii

• We wspieraniu organizacji polonii i polaków za granicą w nowej rzeczywistości

• Znajdowaniu nowych form współpracy z młoda generacją emigracji

• Kształtowaniu nowoczesnego wizerunku Polski poza granicami

• Ostatnie posiedzenie 12.09.2011 na koniec VII kadencji

MSZ i sprawy Polonii:

• Departament współpracy z polonią

• Departament konsularny: zapewnia ochronę praw i interesów osób fizycznych i prawnych za granicą, uczestniczy w kształtowaniu i realizuje politykę wobec polonii, koordynuje pracę placówek konsularnych w procesie realizacji Rządowego Programu Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą

• W ustawie budżetowej na 2012, 65,6 mln zł na współpracę z polonią i polakami za granicą zostało przeniesiona z kancelarii senatu do msz

• Msz ma składać sprawozdanie z wydatkowania tych środków(24-25.04.2013)

• W toku debaty msz przekonywał, że dzięki swoim przedstawicielstwom dyplomatycznym i konsularnym , efektywniej niż senat wydatkuje środki, bo zna lepiej potrzeby polonii

• Krytyka działalności msz podczas IV zjazdu

Stowarzyszenie Wspólnota Polska:

• Organizacja pozarządowa- cel to wzmacnianie więzi z pl osób polskiego pochodzenia zamieszkałych za granicą

• Ma oddziały w kilkunastu miastach pl

• Realizuje: pomoc oświatową, wspieranie kultury polskiej, pomoc charytatywną, rozwój organizacji polonijnych, promocję spraw polonijnych

• Prezesi: Andrzej Stelmachowski, Maciej Płażyński, Longin Komołowski

Dokonania Stowarzyszenia:

• W ciągu ostatnich 20 lat: remonty i budowa ok. 100 placówek szkolno- oświatowych, ok.100 tys dzieci ze Wschodu spędza wakacje w pl, przeprowadza badania, organizuje konferencje, przygotowuje publikacje nt polonii

Rządowy Program Współpracy z polonią i polakami za granicą

• Październik 2007

• Cele- podtrzymywanie i wspieranie kontaktu z macierzą; zapewnienie możliwości kultywowania tradycji, kultury i języka; umożliwienie powrotu do ojczyzny

• Grupy docelowe

• Podstawowe kierunki działań

Plan współpracy z polonią i polakami za granicą w 2013

• 5 obszarów tematycznych: edukacja polonii i polaków za granicą, mobilizacja do działania na rzecz promocji RP, wspieranie środowisk polskich, zaangażowanie Polonii we współpracę gospodarczą z polską, wspieranie powrotów Polaków do ojczyzny

Karta Polaka:

• Ustawa z 7.09.2007

• Weszła w życie 29.03.2008

• Ustawa jest spełnieniem moralnego obowiązku wobec polaków na wschodzie, którzy na skutek zmiennych losów naszej ojczyzny utracili obywatelstwo polskie

• Dokument potwierdzający przynależność do narodu polskiego i określający uprawnienia posiadacza

• Problemy w stosunkach z państwami sąsiednimi wywołane kartą polaka

• Białoruski sąd konstytucyjny wydał w kwietniu 2011 oświadczenie, iż karta polaka jest niezgodna z konwencją wiedeńską oraz polsko-białoruskimi umowami o współpracy i karta narodów zjednoczonych

• Litwa- pod obrady sejmu już dwukrotnie zgłoszono projekt uchwały o rozpatrzenie legalności karty polaka przez litewski trybunał konstytucyjny

• 18.04.2012- sejm Litwy przewaga jednego głosu odrzucił projekt nowelizacji ordynacji wyborczej, zakazujący kandydowania w wyborach parlamentarnych osobom posiadającym kartę polaka

• W tym samym czasie wyższa izba parlamentu Białorusi – rada republiki- uchwaliła zakaz posiadania karty polaka przez parlamentarzystów

• Uprawnienia wynikające z posiadania karty: nie trzeba ubiegać się o pozwolenie na pracę, na działalność gosp, studia, badania naukowe, uprawnienia do korzystania z kształcenia, w nagłych przypadkach do leczenia, ulga 37% przy przejazdach, za darmo wstęp do muzeów

Światowy dzień polonii:

• W 2009 obchodzony w Sankt Petersburgu

• W 2010 – Wilno

• W 2011 – w Winnicy i Berdyczowie(Ukraina)

• W 2012 – Wawa

• W 2013 – na śląsku cieszyńskim (Czechy)

Obowiązek wspierania Polonii zapisany jest w Konstytucji w artykule 6 w pkt 2 – w zachowaniu związku z narodowym dziedzictwem kulturalnym.

Wykład 11

Polityka RP wobec dalekego wschodu

Zasięg terytorialny:

Chin(a także Tajwan)

Japonii

Malezji

Singapuru

Indii

Wjetnamu

Tajlandii

Informacja ministra R. Sikorskiego w Sejmie 20.03.2013 r.

„Z Chinami łączy nas partnerstwo strategiczne, podtwierdzone ubiegłorocznym szczytem w Warsawie, w którym uczystniczyli również przywódcy państw naszego regionu. Uważamy Państwo Środka za mocarstwo ponadregionalne, które powinno coraz aktywniej angażować się w rozwiązywanie problemów w skali globalnej. Służymy swoimi doświadczeniami, gdyby Chiny zdecydowały się kiedyś spluralizować system polityczny.”

Powody zaedbania tego kierunku w PZ po 1989r.:

1. Koncetracja na dwóch głównych prioritetach PZ:

- akcesja do UE

- członkowstwie w NATO

1. Szczupłość srodków i słabe umiędzynarodowienie polskiej gospodarki;

2. Wydarzenia z Placu Tiananmen

3. Zaangażowanie u boku Ameryki

Powody, które w I dekadzie XXI w. spowodowały reaktywację stosunków z Dalekim Wschodem

1. Szybki rozwój gospodarek i pozycji międzynarodowej państw w Azji Wschodniej;

2. Konieczność poszukiwania nowych partnerów w celu zapewnienia wzrostu gospodarczego i zbilansowania handlu zagranicznego;

3. Zobowiązanie do udziału w unijnej wspólnej polityce zagranicznej (po 2004 r.)

4. 2001 r. - wejście Chin do WTO

Dokumenty rządowe dotyczące stosunków z krajami pozaeuropejskimi:

1. Strategia RP wobec pozaeuropejskich krajów rozwijającyxh się (listopad 2004 r.);

2. Strategia polskiej współpracy na rzecz rozwoju (pażdriernik 2003 r.)

Na pierwszym miejscu znajdowały się stosunki z państwami Azji Wschodniej (grupa priorytetowa).

Polityka PRL wobec ChRL

• Polska jako jedno z pierwszych państw na świecie nawiązała stosunki dyplomatyczne z Chińską Republiką Ludową 7.10.1949

• W latach 50. - szybki rozwój (1954 r. - wizyta Zhou Enlaia w Polsce i B.Bieruta w ChRL; 1956r. - E.Ochab wział udział w 8. zjeżdzie KPCh)

• Pod Koniec lat 50. - pogorszenie stosunkow (determinantą były stosunki ZSRR – ChRL i sytuacja w Chinach)

• Poprawa – dopiero w latach 80.

Lata 80. (po dojściu do władzy M. Gorbaczowa)

• 1986r – wizyta W. Jaruzelskiego w Piekinie (zacieśnianie współpracy i kolejne wizyty);

• 1986 – umowa o cywilnej komunikacji lotniczej

• 1988 – umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania + umowa o popieraniu i ochroie inwestycji + program współpracy gospodarczej, handlowej i naukowo -technicznej do 2000 r. (w czasie wizyty premiera Z. Messnera).

Przemiany po 1989 roku

• Chiny śledziły obrady „okrągłego stołu” z zainteresowaniem i niepokojem;

• Uznały przemiany ustrojowe za wewnętrzną sprawę Polski i zadeklarowały rozwój wszechstronnych stosunków;

• 4.06.1989 r. - Wydarzenia na Placu Niebiańskiego Spokoju i tryumf wyborczy Solidarności (czynnik rzutający na klimat stosunków).

Polityka po przełomie 1989 roku.

Informacja w Sejmie ministra Skubiszewskiego z1991 r.

„W azji intensyfikujemy współprace z Japonią, Chinami, i Republiką korei. Istotna była podróż prezesa Rady Ministrów na Daleki Wschód”.

„Pomyślenie rozwijają się nasze stosunki z członkami Stowarzyszenia Azji Południowo – Wschodniej. Niedawno odwiedziłem dwa spośród tych państw, mianowicie Singapur i Tajlandię. Jest więc wyrażny postęp w tym rejonie w porównywaniu z ubiegłym rokiem.Podtrymujemy długą tradycję stosunków z Indiami. Rozwijamy stosunki z Pakistanem ”.

Ważne wizyty oficjalne

1991 – Wzajemne wizyty ministrów SZ;

1993 – wizyty wicepremierów;

1994 – premire W. Pawlak w Chinach

1997 - Prezydent Kwaśniewski;

1999 – Minister B. Geremek;

2001 - minister W. Bartoszewski;

2004 – historyczna wizyta Hu Jintao w Polsce.

Kwestia Tajwaniu

• Tajwan to prowincja, z którą Polska współpracuje gospodarczo. Nie mamy współpracy politycznej, ponieważ państwowośc Tajwaniu nie jest przez Polskę uznawana.

Jest to samodzielny obszar gospodarczy, celny, nawet prawny, natomiast nie prawnomiedzynarodowy.

• Na Tajwanie jest Warszawskie Biuro Handlowe, a w Warszawie jest Tajpejskie Biuro Handlowo – Gospodarcze.

• Stosunki z Tajwanem charakterezuje ożywiona wymiana handlowa, przemysłowa i naukowa.

Problem Tybetu

• Polska uznaje Tybet za integralną część ChRL;

• XIV Dalaj Lama jest przyjmowany w Polsce jako przywó religijny, autorytet moralny (2008r. - odwołane przez ChRl konsultacje polityczne z RO i szczyt z UE);

• Od 2008 r. fala protestów i samospaleń w Tybecie oraz zaostrzenie prze Chiny kontroli i podsłuchów (szczególnie kłasztorów);

• Ruch „Ratuj Tybet” i krytyka rządu

Kwestia łamania praw człowieka w Chinach

• problem dotyczący przestrzegania praw człowieka w Chinach poruszany jest w stosunkach dwustronnych i wielostronych;

• Regularny dialog dot. praw człowieka toczy się od 1996 r. między UE a ChRL (2 x w roku);

• Premier Tusk nie pojechał na olimpiadę;

Grudzień 2011r.

• wizyta prezydenta B. Komorowskiego w ChRL;

• podniesienie rangi wzajemnych stosunków do strategicznego partnerstwa

• Polsko-Chińskie Forum Gospodarcze w Pekinie (m.in. efektem bezpośrednie połączenie lotnicze z Pekinem ) + Forum Inwestycyjny w Szanghaju + Forum Naukowe

• Podpisanie wielu umów gospodarczych (np. KGHM z China Minmetals na 3,5 mld USD)

Kwiecień 2012 – dwudniowa wizyta premiera Wen Jiabao

• pierwsza wizyta premiera chińskiego od 25 lat;

• spotkanie w Warszawie z 15 premierami państw Europy Środkowo – Wschodniej;

• Podpisanie umów o współpracy:

• Kulturalnej,

• Małych i średnich przedsiębiorstw,

• W zakresie zrównoważonej infrastruktury,

• między PalilZ a Biurem Rozwoju Handlu Ministerstwa Handlu ChRL.

Wizyta ministra R. Sikorskiego w Chinach (wrzesień 2012r.)

• rozmowy z chińskimi władzami;

• wraz z ministrem 29 przedsiębiorców – ForumGospodarcze w Kantonie;

• - konferencja „Chiny – Europa: noe podejście dla nwych czasów. Okrągły stół think-thanków Chiny -V4” zorganizowana przez PISM i China Institute for International Studies

Instytucjonalizacja dialogu politycznego

• Polska i Chiny powołały specjalny komitet do monitoringu wzajemnej współpracy.

• Jest to międzyrządowy komitet polsko-chiński, na czele którego stoją ministrowie spraw zagranizcnych.

• W wyniku jego pracy co 2 lata ma dochodzić do szczytu na szczeblu premierów.

Obecne ukierunkowanie polityki zagranicznej na Azję

• rozbudowa więzi gospodarczych (współpracy handlowej i inwestycji) z partnerami w Azji, w tym z Chinami,

• sami nie stanowimy wystarczająco atrakcyjnego partnera dla Chin- poszukujemy współpartnerów,

• współpraca polityczna koncentruje się na intensyfikacji wizyt politycznych i dialogu politycznego.

Wymiana handlowa Polska-Chiny (w mld EUR)

	2010r.	2011r.	2012r.
Obroty	13845	14592	14962
Eksport RP do Chin	1229	1347	1359
Import RP z Chin	12615	13245	13603
Saldo	-11386	-11898	-12244

Wymiana handlowa Polski z ChRL

• duże saldo ujemne (proporcja 1:10);

• Asymetryczna struktura handlu:

- Polska eksportuje głównie miedż i chemikalia (ok. 70% polskiego eksportu);

- Import z Chin to głównie wyroby elektroniki użytkowej (ok. 50% wartości importu);

- Chiny planują w ciągu 5 lat podwójennie wartości wymiany handlowej z Polską i jej równoważenie;

- Brak z polskiej strony koncepcji elit politycznych i przedsiębiorców na zmniejszenie deficytu.

Inwestycje Chin w Polsce

• Wartość kapitału chińskiego zainwestowanego w Polsce wynosła na koniec 2010r. 328 mln USD (mniej niż 1% ogółu kapitału zagranicznego ulokowanego w Polsce);

• Funkconowało wówczas 509 firm z chińskim kapitałem;

• Chiny inwestują w elektronice, przemyśle elektromaszynowym, dystrybucji produktów;

• Największa inwestycja – zakup huty Stalowa Wola;

• Prestiżowa porażka – firma COVEC.

Inwestcje Polski w Chinach

• wg ocen Ministerstwa Gospodarki, wartość polskich inwestycje w Chinach osiągneła w 2012 r. wartość 150 mln EUR;

• Polska inwestuje w Chinach głównie w przemysł górniczy, farmaceutyczny, oraz chemii budowlanej;

STOSUNKI RP Z JAPONIĄ

• III. 1919 r. - nawiązanie stosunków;

• Po II WŚ stosunki z Japonią zastały wznowione w 1957 r.;

• W 2003r. Podczas wizyty premiera Junichiro Koizumiego podpisana została Wspólna deklaracja o strategicznym partnerstwie;

• 2002r. - wizyta pary cesarskiej w Polsce;

• 2003 r. wizyta premiera L. Millera.

• 2008 r. - wizyta prezydenta Kaczyńskiego.

Stosunki gospodarcze z Japonią

• przed wejściem Polski do UE obroty sięgały 1,1 mdl USD, w tym eksport RP = 70 mln USD (stosunek 1:15);

• w 2011r. Eksport RP do Japonii = 722,6 mln USD, a import z Japonii 2,303 mld USD;

• skumulowana wartosć BIZ Japonii w Polsce w 2010r. = 1158 mln EUR;

• w 2011 r. zarejestrowanych było 268 firm japońskich.

Stosunki polsko – indyjske

• nawiązanie stosunków dyplomatycznych 30.03.1954r;

• 2009 r. wizyta prezydenta Indii w Polsce;

• 2010r. Wizyta premiera Tuska w Indiach;

• 11-12.07.2011 – oficjalną wiztyę w Indiach złożył minister R. Sikorski;

• W czerwcu 2012r. W New Delhi mały miejsce rozmowy polityczne na szczeblu podsekretarzy stanu. Otwarty został Instytut Polski.

Stosunki gospodarcze z Indiami

• w 2011 Indie umocniły swój status jednego z najważniejszych pozaeuropejskich parterów handlowych Polski,

• Ustępują Chinom, USA, Rep. Korei i Japonii.

• Z punktu widzenia całości polskiego bilansu handlowego udział Indii pozostaje ograniczony. W 2011 r. wyniósł 0,47%;

• Obroty handlowe: 1874 mln USD (2011 r.)

Stosunki z innymi państwami Azji Wschodniej

• 1999 r. - wizyta w Malezji prezydenta A. Kwaśniewskiego;

• 2003r. - w czasie wizyty premiera Malezji Mahatjira bin Mohamada uzgodniono duży kontrakt na dostawy polskich czołgów PT91M (okazał się nierentowny – bumar nie zarobił);

WNIOSKI

1/ Mało widoczna aktywność polskiej polityki zagranicznej w regionie Azji Wschodniej;

2/ Najintensywniejsze rozwijały się stosunki z ChRL, chociaż pozostawały daleko w tyle za pragmatyczną współpracą innych państw zachodnich z Chinami;

3/ Rozwijana jest głównie współpraca handlowa, inwestycyjna i technologiczna;

4/ Współpraca z innymi państwami regionu pozostaje w cieniu relacji z Chinami.