Nowy podręcznik opis

Część 1- Jesień

  1. EDUKACJA POLONISTYCZNA

Według metodyków nauczania początkowego podręcznik może być zbyt trudny dla dziecka które dopiero zaczyna czytać i poznaje litery , natomiast dla dziecka które już czyta może być zbyt łatwy.

  1. EDUKACJA ARTYSTYCZNA

  1. EDUKACJA SPOŁECZNA

Część 2 - Zima

  1. Edukacja polonistyczna

  1. Edukacja matematyczna

  1. Edukacja przyrodnicza

  1. Edukacja artystyczna

  1. Edukacja społeczna

Część 3 – Wiosna

1. Edukacja polonistyczna

2. Edukacja matematyczna

3. Edukacja przyrodnicza

4. Edukacja artystyczna

5. Edukacja społeczna

część 4 – Lato

Z tej części podręcznika uczniowie będą korzystać w maju i w czerwcu.

Dzięki niej uczniowie poznają m.in. legendy o Lechu, Czechu i Rusie, o Warsie i Sawie, a także o smoku wawelskim. Nauczą się hymnu i będą robić biało-czerwone kotyliony. Pierwszoklasiści będą m.in. ćwiczyć dodawanie i odejmowanie, liczyć dziesiątkami. Ważnym elementem czwartej części jest edukacja przyrodnicza; dzieci poznają m.in. krążenie wody w przyrodzie, dowiedzą się też jak powstaje tęcza.

  1. Edukacja polonistyczna

  1. Edukacja matematyczna

  1. Edukacja przyrodnicza

  1. Edukacja artystyczna

  1. Edukacja społeczna

„Nasz Elementarz” został bardzo skrytykowany przez nauczycieli oraz metodyków nauczania początkowego. Zarzuca się że w elementarzu brakuje odniesień do edukacji artystycznej (wg podstawy programowej, edukacji muzycznej (jedna wzmianka), informatycznej, a także wychowania fizycznego ruchu, gimnastyki etc.. To poważne niedopatrzenie, zwłaszcza w kontekście zarzutów, ze nauczyciele w klasach I-III de facto nie prowadzą zajęć z WF, a jest to kluczowy wiek dla rozwoju fizycznego człowieka. Czyli elementarz zawiera tylko 5 edukacji wymienionych na początku podręcznika. Przy każdym zadaniu widnieją znaki graficzne przedstawiające które edukację w danym zadaniu są poruszane- warto zaznaczyć że te edukację się przenikają. Za mało jest także ćwiczeń praktycznych (przechodzenie przez jezdnię), nie ma propozycji wycieczek (jedno wyjście do parku po dary jesieni). W elementarzu brakuje również tekstów piosenek, zapisów nutowych, czy przykładowych scenariuszy krótkich przedstawień. Co do integracji wychowawczej bardzo często nawiązuje się do pracy w grupie, pomocy słabszym. Obrazki przedstawiające zabawę dzieci z dziećmi niepełnosprawnymi znacząco wpłyną na przyszłe życie w społeczeństwie dziecka.

Po "Elementarzu" widać, że powstawał w szalonym tempie i nie był testowany na dzieciach. Poza tym tytuł: "nasz Elementarz" napisany jest z błędem (małe n, duże E, a powinno być odwrotnie). Zastosowano różne czcionki i dwukrotnie użyto kursywy. Utrudnia to przeczytanie nazwy, a przecież jest to książka do nauki czytania.

Opracowanie elementarza dla klasy I pod kątem

edukacji polonistycznej.

W początkowym okresie nauki kontynuowany jest rozpoczęty w przedszkolu proces formowania dojrzałości dzieci do nauki czytania i pisania. Umiejętności te kształtuje się według wybranej metody, dbając o spójność w ich łączeniu. W klasie I szkoły podstawowej około połowy czasu przeznaczonego na edukację polonistyczną uczniowie mogą jeszcze zajmować się rysowaniem i pisaniem, siedząc przy stolikach. Należy pamiętać o tym, że klasa I jest pierwszym etapem nauki czytania i pisania, a umiejętności te są intensywnie kształtowane w klasie II i III . Proces ten musi więc zachodzić stopniowo, aby na stałe utkwił w pamięci uczniów. Ważnym celem edukacji polonistycznej jest rozwijanie u dzieci zamiłowania do czytelnictwa poprzez słuchanie pięknego czytania i rozmawianie. Dobór utworów ma uwzględnić następujące gatunki literatury dziecięcej: baśnie, bajki, legendy, opowiadania, wiersze, komiksy – przy wyborze należy kierować się realnymi umiejętnościami czytelniczymi dzieci, a także potrzebami wychowawczymi i edukacyjnymi. Dzieci powinny uczyć się na pamięć wierszy, fragmentów prozy, tekstów piosenek, co udoskonali ich proces nauczania na różnych szczeblach1.

Podręcznik do klasy I szkoły podstawowej ,,Nasz elementarz” autorstwa Marii Lorek oraz Lidii Wollman został podzielony na cztery części, z których każda odpowiada jednej z czterech pór roku.

Poszczególne edukacje posiadają swój charakterystyczny znak graficzny, który pomaga w klasyfikacji zadań ze względu na obszar kształcenia, którego dotyczą.
Edukacja polonistyczna jest oznaczona piktogramem czerwonym z charakterystycznymi literami „Aa”.

Dużą rolę odgrywa obrazowe przedstawienie treści. Ilustracje pomagają
w interpretacji tekstów, budowaniu skojarzeń, tworzeniu odniesień jak również pobudzają wyobraźnię i oddziałują na zmysł wzroku. Pozwalają dziecku w tak młodym wieku nie tylko dokładniej, ale również szybciej zrozumieć nowy materiał. Powinny być jednak utrzymane w odpowiednim stylu poznawczym, artystycznym i estetycznym. Obecny elementarz jest zgodny z tymi kryteriami i obfity w ilustracje.

Podręcznik zawiera zadania, które mają pomagać uczniom w zdobywaniu informacji na temat źródeł wiedzy (encyklopedie, telewizja, telefon, gazety). Zachęca do jej pogłębiania poza murami szkoły. Zwraca uwagę na ogromną rolę doświadczeń dziecka w budowaniu całego obrazu otaczającej rzeczywistości, co uwidacznia się przede wszystkim poprzez częste odnoszenie się do wspomnień, jak również korzystanie
z zasobów informacji osób starszych oraz wyspecjalizowanych w danej dziedzinie (spotkanie z policjantem, pielęgniarką).

W elementarzu nie zostały wydzielone kręgi tematyczne (tygodniowe), co jest sprawdzone i od lat powszechne w edukacji wczesnoszkolnej. Tematy nie są spójnie połączone, brakuje miejsca na powtórzenie i utrwalenie. Koniecznością jest wykorzystanie dostępnego albumu pracy. Początkowe tematy są skorelowane ze sobą (szkoła, lato, bezpieczeństwo) natomiast następne, to niestety zbiór przypadkowych pomysłów.

W podręczniku podczas wprowadzania nowej litery, najpierw pojawia się jej symbol, następnie zapis w systemie liniowym, obrazek o tematyce związanej z literą, a kolejno graficzne przedstawienie całego słowa, podziału na sylaby, głoski i całego proponowanego wyrazu. Końcowe kolejne strony podręcznika zadania, przewidziane dla uczniów są niespójne z podstawą programową wychowania przedszkolnego, gdyż są one albo zbyt infantylne, albo zbyt trudne i niedostosowane do możliwości rozwojowych dziecka, dlatego wymagają pomocy osób starszych.

W ,,Naszym elementarzu” brakuje metodyki wprowadzenia liter. Nie rozróżnia się samogłosek i spółgłosek poprzez kolor niebieski i czerwony. Podręcznik zawiera elementy metody globalnej, która jest metodą trudniejszą. Metoda czytania globalnego, którą stosuje się w metodzie

Domana, polega na odczytywaniu wyrazów jako całości.2
W elementarzu zupełnie pominięta została sylabowa metoda nauki czytania, która od wielu lat była praktykowana w procesie nauczania. Podręcznik zawiera nieprawidłową, niespotykaną dotąd kolejność wprowadzania liter, niezgodną z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Dysleksji oraz niezgodną z zaleceniami Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie (autorki symultaniczno-sekwencyjnej nauki czytania - metoda sylabowa - prof. Jagody Cieszyńskiej-Rożek). W jednym i drugim przypadku wprowadzone powinny zostać najpierw samogłoski. Przypomnijmy kolejność wprowadzania liter rekomendowaną przez Polskie Towarzystwo Dyslektyczne: O,o, A,a, E,e, I,i, y, U, u, Ó, ó, ą, ę, T, t, L, l, M, m, S,s, K,k ,J,j, P, p, D, , B, b, N,n, R, r, C, c, Ł, ł, G, g, W, w, H, h, Ch, ch, F, f, Z,z, Ż, ż, Rz, rz, Sz, sz, Cz, cz, dż, Ź, ź, Zi, zi, Dź,dź,Dzi,dzi,Ć,ć,Ci,ci,Ń,ń,Ni,ni,Ś,ś,Si,si oraz kolejność wprowadzania liter zgodna
z rozwojem mowy i rekomendowaną przez Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie :
O, o, A, a, E, e, U, u, Y, y I, i, Ó, ó,(ą,ę ) P, p, M, m, B, b, L, l, F, f, W, w, T, t, D, d, Z, z, S, s, K, k, G, g, J, j, N, n, (R, r) Sz, sz, Ż, ż, Rz, rz, C, c, Dz, dz, H, h, Ch, ch, Ł, ł, Cz, cz, Ś, ś, Si, si, Ź, ź, Zi, zi, Ć, ć, Ci, ci, Dź, dzi, Ń, ni. W „Naszym elementarzu” samogłoski przeplata się spółgłoskami, co umożliwia dziecku tworzenie prostych wyrazów czy łączenie ich w całość. Kolejność wprowadzania liter w elementarzy wygląda następująco: a, A, l, L, o, O, m, M, t, T ,i, I, e, E ,k, K, y, Y , j,J, s,S, d, D, r, R , w, W, u, U, ó, Ó ,p, P, n, N, c, C, ę, ą, ł, Ł, b, B, g, G, z, Z, ś, Ś, si, Si, ń, ni, Ni, Ź, ź, zi, Zi, ć, Ć, f, F, ż, Ż, rz, Rz, sz, Sz, cz, Cz, h, H, ch, Ch, dz, Dz, dź, Dź, dż. Dż.

Każdą z liter wprowadza się na pojedynczej stronie. Proces ten polega na podaniu przykładów trzech wyrazów (z wprowadzaną literą na początku, w środku i na końcu).

Teksty zbudowane są z kolejno wdrażanych liter i przedstawione za pomocą czarnej czcionki. Czytanki dla chętnych ukazane są poprzez zieloną czcionkę (zachęcają do dalszego doskonalenia zdobytych umiejętności oraz umożliwiają zagospodarowanie czasu uczniów zdolnych). Niestety treści na stronach jest zdecydowanie za dużo.
Ponadto teksty napisane są nieprawidłową czcionką. Powinny zostać napisane czcionką bezszryfową.

Wprowadzanie liter rozpoczyna się od a, A. Przedstawiona jest jej wielka i mała postać zapisana za pomocą druku oraz znaków pisanych. Elementarz podaje konkretny przykład wyrazu rozpoczynającego się na daną literę z ilustracją (a- album) oraz kilka słów, które ją zawierają, np. mak, ryba wraz z ich obrazowymi reprezentacjami.
Pod wyrazem skojarzonym z daną literą wyznaczone jest miejsce na zapisanie go
z podziałem na sylaby, głoski oraz wyraz. Do każdego zagadnienia przygotowane są pytania stanowiące inspirację do aktywnego działania. Służą one usystematyzowaniu zdobytej wiedzy. W przypadku liter dotyczą tworzenia skojarzeń związanych z wyglądem danego znaku literowego jak również wyszukiwania przedmiotów zawierających w swej nazwie daną głoskę. Litera k, K jest wprowadzana w połączeniu z literą y, Y. Ma to na celu ukazanie zależności między liczbą mnogą i pojedynczą (kot-koty). Wraz z wdrożeniem litery r-R dziecko zostaje dodatkowo zapoznane z pojęciem rymu w tekście. U oraz Ó skorelowane są razem, aby ukazać dziecku odmienną pisownię wyrazów zawierających tę samą głoskę. Jest to na pewno duża zaleta podręcznika.

W I części zaproponowano wprowadzenie 17 liter. Jest to większa liczba niż w poprzednich podręcznikach do klasy pierwszej. Efektem tego uczniowie powinni mieć relatywnie więcej czasu na opanowanie kolejnych liter. Tempo jest więc za szybkie. Nie pozwala na odpowiednie usystematyzowanie nowych reprezentacji wiedzy oraz ich odpowiednie przyswojenie i połączenie w spójną całość. Wdrożenie trzech liter dzień po dniu, bez dodatkowego utrwalania i powtórzenia nie jest zgodne z profilaktyką ryzyka dysleksji. W wielu podręcznikach proponowany rytm wprowadzania liter to 2, najwyżej 3 litery tygodniowo. Ważnym wątkiem wymagającym rozwinięcia jest okres przedliterowy, który jest za krótki. Nie pozwala na odpowiednią diagnozę zespołu klasowego, dostosowanie metod i form pracy. Okres dwóch tygodni jest także niewystarczający na ewentualne wyrównanie poziomu umiejętności uczniów. 

Podręcznik zachęca do tworzenia albumów liter przez uczniów. Książka ta ma powstawać przez cały okres wprowadzania liter. Ma on czarno-białą formę, która pomaga w koncentracji uwagi na danych elementach. Dziecko jako autor książki ma za zadanie wypełnić ją kolorami. Album liter opiera się na:

Na stronach wprowadzających litery: ó, ch, rz znajdują się ćwiczenia z wysłuchiwaniem głosek u, h, ż w nagłosie, wygłosie, śródgłosie wyrazów. Ma to na celu uzmysłowienie uczniom, że mimo zapoznania się z innym zapisem ortograficznym nadal słyszą te same głoski. Żeby dzieci szybciej zapamiętały graficzną reprezentację danej litery stosowane są krótkie rymowanki, wierszyki, historyjki komiksowe, dialogi, zagadki, rebusy, krzyżówki do rozwiązania. Wykorzystano tutaj metody problemowe – gdzie uczeń samodzielnie systematyzuje swoją wiedzę przez rozwiązywanie problemów, tworzy własne interpretacje, odgaduje rebusy, zagadki itp.3 Zalecanym sposobem w przypadku zapoznawania dzieci ze znakami graficznymi liter jest ukazanie ich przy pomocy namacalnych przedmiotów, np. klocków, wstążek, a nawet poprzez odpowiedni układ własnego ciała.

W podręczniku znajdują się zadania polegające na integracji wiedzy z zakresu znajomości liter ( układanie wyrazów z poznanych liter) jak również pobudzenia inwencji twórczej dzieci z zakresu pisania (np. wymyślanie smoczego pisma, krótkich wierszyków), układanie historyjek wg kolejności występowania zdarzeń). Występują ćwiczenia, które mają na celu pobudzić kreatywność dziecka ( np. tworzenie zakończenia do historyjki) oraz kształtować umiejętność pisania z pamięci.

Elementarz zawiera zadania zachęcające do tworzenia krótkich wypowiedzi, formułowania odpowiednich pytań, opowiadań opartych na przemyśleniach oraz własnych refleksjach. Ćwiczenia w komunikowaniu się, rozwijaniu umiejętności mówienia i wypowiedzi ustnej stają się atrakcyjniejsze poprzez okazjonalne wplatanie ćwiczeń logopedycznych, dykcyjnych, treningu oddechowego, które wspierają właściwą artykulację, pomagają w przełamywaniu barier komunikacyjnych. Uczniowie często wypowiadają się na temat przedstawionych ilustracji, stosując porównania. Pomaga to
w doborze odpowiednich form komunikacji w zależności od sytuacji, jak również poszerza zakres słownictwa. Komunikaty często związane są z fragmentami tekstów zamieszczonych w podręczniku, który podkreśla także dużą rolę ukształtowania umiejętności słuchania się wzajemnie ( zwłaszcza ćwiczenia początkowe). Jest to zgodne z założeniem, iż edukacja wczesnoszkolne kieruje się przede wszystkim metodą wspierania edukacyjnego, która jest nastawiona głównie na potrzeby oraz oczekiwania ucznia w stosunku do nowej wiedzy. Metoda ta jest na tyle korzystna iż nauczyciel ma za zadanie stawiać uczniom pytania. Nauczyciel musi jednak pamiętać, aby zapewnić uczniom możliwość zadawania ich własnych pytań i chętnie rozwiązywać wszelkie nurtujące ich problemy4, jak również zapewnić wymianę poglądów z rówieśnikami.

Dużą rolę odgrywa zachęcanie dzieci do czytelnictwa już od najmłodszych lat. Bohaterowie przedstawieni w podręczniku często czytają swoje ulubione książki.

Dopiero w czwartym tygodniu nauki pojawia się pierwszy tekst literacki.
Należy jednak zauważyć, że jego treść powinna być dla dziecka bardziej realistyczna. Dostosowana do poziomu myślenia w tym wieku. Literatura nie jest dobrana odpowiednio pod względem poziomu trudności. Tekst "Przygody dębowego listka" jest za trudny, zaś zadania z tematu "Jesienne skarby" są zbyt łatwe. Należy pamiętać, że z wieloma tematami, uczniowie klasy pierwszej spotykają się już w przedszkolu.

Niektóre teksty mające na celu wyjaśnienie pewnych sytuacji, wprowadzenie czytelnika w świat bohatera, ukazanie jego problemów i chęć nauczania dzieci tolerancji. Są niezrozumiałe, zagmatwane. Wymagają od dziecka umiejętności myślenia dedukcyjnego, a nawet abstrakcyjnego. Dlatego też dziecko nie zawsze jest w stanie zrozumieć przekaz danego tekstu , jego przesłania.

Brakuje fragmentów utworów literackich, wierszy, opowiadań, fragmentów lektur, utworów o charakterze wychowawczym, których celem byłoby kształtowanie
u dzieci zasad moralnych i społecznych. Podręcznik ten zawiera teksty literackie przeznaczone dla dzieci (wiersz Jana Brzechwy „Katar”, fragment książki M. Kownackiej „ Plastusiowy pamiętnik” ), ale ich liczba jest minimalna, niewystarczająca.

Wykorzystywana literatura to wiersze J. Brzechwy, J. Tuwima, M. Strzałkowskiej,
M. Konopnickiej, J. Czechowicza, J. Bednarek, książka „Pilot i ja” A. Bahdaja, komiksy. Jednak w większości nie są one zamieszczone w elementarzu. Zakłada się, że uczniowie będą słuchali nagrania z płyt CD lub głośnego czytania nauczyciela, nie mając przy tym tekstów przed sobą.

Za pomocą czytanek wprowadzana jest edukacja patriotyczna. Dzieci uczą się hymnu Polski, legendy o Warszawie, Krakowie.

Podręcznik zawiera zadania skupiające się na pamięciowym zapamiętaniu fragmentu tekstu (wiersz o przechodzeniu przez jezdnię, wiersz W. Gawdziak o głosce i literze wiersz W. Bełzy „Kto ty jesteś? Polak mały” ), które wspierają rozwój funkcji poznawczych dziecka.

Dzieci uczą się budować dłuższe wypowiedzi ustne poprzez wymyślanie historyjek do obrazków. Potrafią też złożyć życzenia. Poznają zapis pamiętnikowy na podstawie kartki z pamiętnika Gabrysi znajdującego się w elementarzu i „Plastusiowego pamiętnika” .

Rozwój ekspresji teatralnej odbywa się poprzez wprowadzanie form takich jak: teatrzyk samorodny, teatr cieni, scenki dramowe, zabawy parateatralne angażujące takie elementy jak gest, mimika, ruch. Uczeń odkrywa znaczenie rekwizytu (np. temat związany z aktywnym wypoczynkiem). Forma teatralna jest rozwijana także poprzez odpowiedni przydział ról, naukę tekstów na pamięć lub improwizację. Dzieci poznają podstawowe słownictwo tematyczne takie jak: spektakl, scena, widownia.
Ponadto rozwijają wiedzę na temat wyrażania emocji oraz ich kontroli. Następuje tutaj wykorzystanie proponowanej i interpretowanej przez Irenę Adamek metody waloryzacyjnej – inaczej metody nauczania przez przeżywanie, w której uczniowie mają za zadanie odtworzenie, odegranie, a nawet przeżywanie danych sytuacji o charakterze społecznym, moralnym, estetycznym itp. Na tą metodę składają się: prezentacja danej sztuki teatralnej, sytuacji filmowych, udział w przedstawieniach5 .

Dużą rolę odgrywa integracja edukacji polonistycznej z innymi, np. przyrodniczą poprzez tworzenie obrazowych skojarzeń ze zwierzętami oraz ich cechami anatomicznymi, jak również rozpoznawanie poszczególnych głosek w ich nazwach. Zachęca się nauczycieli do organizowania spacerów, które mają być inspiracją do późniejszych opowiadań lub opisów. Edukacja polonistyczna łączy się także z obszarem matematycznym (wykorzystywanie bajek z morałem, wierszyków, rymowanek) oraz społecznym (zapoznawanie dzieci z pojęciami i wydarzeniami z punktu widzenia narodu, zawodami wykonywanymi przez ludzi).

Podręcznik zawiera podsumowanie umiejętności z zakresu każdej edukacji. Nauczyciel kończąc omawianie danej części przeprowadza zabawę „Czy wiesz? Czy umiesz?”. Dzięki, której możliwe jest powtórzenie zdobytych informacji w sposób atrakcyjny dla uczniów, jak również poszerzenie swojej wiedzy poprzez zadawanie dodatkowych pytań.

Elementarz ten różni się od poprzedniego. We wcześniejszym podręczniku funkcjonuje etap przedliterowy (materiał przygotowujący do nauki czytania i pisania), który w ,,Naszym elementarzu” jest decydowanie za krótki. Istotną różnicą są kryteria doboru kolejności liter.
W obecnym elementarzu brakuje metodyki wprowadzenia liter. W poprzednim natomiast zastosowano jasne kryteria doboru kolejności liter:
o, a, e, i, m, t, l, u, k, d, y, b, c, n,
biorąc pod uwagę następujące kryteria:

1.fonetyczne – łatwość wysłuchania wprowadzanej głoski
2.graficzne – łatwość zapisania kaligraficznego wzoru
3.funkcjonalne – łatwość tworzenia wyrazów, zdań i ciekawych sensownych tekstów

W ,,Elementarzu XXI wieku” oznaczono kolorystycznie samogłoski (czerwone) i spółgłoski (niebieski) zgodnie z obowiązującym standardem, czego niestety zabrakło w tym, który obecnie obowiązuje. Zastosowano też skuteczną i przyjazną dla dziecka metodę nauki czytania i pisania - jest to metoda analityczno-syntetyczna o charakterze funkcjonalnym, która w nauce czytania wykorzystuje funkcję wzrokową, słuchową oraz ruchową.

Bardzo ważne jest, aby tempo wprowadzania liter było dostosowane do dzieci rozpoczynających naukę szkolną. Nie wolno dopuścić do jego forsowania, zwłaszcza w studium elementarnym. Tempo to powinno być dostosowane do stopnia rozwoju przeciętnego dziecka oraz odpowiednie do jego możliwości uczenia się. Istotne jest, by każdy szczegół przerobiony był gruntownie, ćwiczenia powinny być powtarzane wielokrotnie, po to by dzieci mogły w pełni je opanować, zanim otrzymają nowy materiał. Uczniowie nie powinni poznawać więcej niż 14 liter w pierwszych 3 miesiącach. We wcześniejszym podręczniku autorzy wzięli ten aspekt pod uwagę. Natomiast w obecnym wprowadzono 17 liter. Tempo to jest niedopuszczalne.

W poprzednim elementarzu zamieszczono w dostatecznej ilości teksty zbudowane z kolejno wprowadzanych liter. Najważniejszą zasadą, którą kierowano się przy doborze tego typu tekstów jest stopniowanie trudności i nie chodzi tu tylko o długość czy o tematykę tekstu, ale również, o strukturę/budowę
dobieranych wyrazów, np.: najpierw wyrazy krótkie z sylab otwartych, później zamkniętych, później zbiegi spółgłoskowe, później ubezdźwięcznienia itd. W obecnym elementarzu znajduje się za mało tekstów do nauki czytania z kolejno wprowadzonych liter; brak tekstów literackich.

Podręcznik jest zaliczany do grupy środków wzrokowych i prostych6.
Jego cele są ściśle określone:

- ma służyć do opanowania nowej wiedzy z danej dziedziny, łączyć ją, systematyzować
i utrwalać,

- kształtować nowe umiejętności, nawyki,

- dawać możliwość systematycznej kontroli, oceny bądź korekty nauczania,

- pomagać w poprawnym zrozumieniu treści w nim zawartych,

- wyjaśniać na przykładach,

- pomagać w łączeniu i szeregowaniu różnych zwartych w nim treści

Tak wiec jego zadaniem jest spełnianie takich funkcji jak:

Wyżej interpretowany przez nas obecnie obowiązujący elementarz spełnia kryteria wymagań w stosunku do podręczników szkolnych, jednak nie jest on bez skazy, na co wskazują opisane przez nas uwagi.

Postaramy się omówić aspekt patriotyczno społeczny. Aspekt patriotyczny nie jest oznaczony piktogramem, natomiast społeczny jest oznaczony piktogramem, w kolorze niebieskim, przedstawiający dwie twarze zwrócone ku sobie. Aspekt społeczny jest bardzo ważny, o czym świadczy fakt, że jest zawarty w prawie każdej lekcji, a patriotyczny jest jedynie wyróżniony w części czwartej. W pozostałych częściach wiedza patriotyczna jest zmarginalizowana. Zgodnie z podstawą programową dzieci powinny posiadać umiejętności w zakresie pracy zespołowej oraz współpracy z grupą zadaniową i szeroko pojętą społecznością szkoły, miejscowości, regionu, kraju. Szerzej rozumiana edukacja społeczna według podstawy programowej powinna odkrywać:

Wprowadzanie dziecka w środowisko społeczne rozpoczyna się w sposób praktyczny w rodzinie oraz w przedszkolu. Szkoła, zespół uczniowski jest następną społecznością, którą dziecko poznaje i włącza się w system jej funkcjonowania. Warto podkreślić, iż współcześnie obowiązujące paradygmaty zakładają m.in., że „w klasie szkolnej nie są najważniejsze treści nauczania, a jakość mikrosystemu edukacyjnego, jaki tworzy nauczyciel”.

Na przykładzie grupy rówieśniczej, szkoły i najbliższego środowiska dziecko może zrozumieć potrzebę organizowania życia społecznego, podziału obowiązków, zarządzania, znaczenia zasad i norm życia społecznego, potrzebę współgospodarowania, przyjmowania i realizowania zadań, uzgadniania poglądów i porozumiewania się z rówieśnikami i dorosłymi, także w sytuacjach trudnych.

Wiedza społeczna jest dziecku niezbędna do orientowania się w środowisku społecznym,

stanowi podstawę do kształtowania pozytywnych postaw, szacunku i życzliwości do pracy oraz do dziedzictwa kulturowego narodu.

Rozwijaniu umiejętności społecznych dzieci oraz poszanowaniu idei aktywności własnej jednostki będą sprzyjać:

– spotkania spontaniczne, niezaplanowane, niespodziewane „losowe wydarzenia”,

– spotkania jako zdarzenia specjalnie przygotowane, zainicjowane, kreowane,

– spotkania będące konfiguracją obu wymienionych typów.

Idea wprowadzania wychowanka w życie wartościowe przez odpowiedzialnych i mądrych

rodziców, wychowawców i nauczycieli jest z pewnością ze wszech miar przekonująca, zwłaszcza gdy zaszczepia się mu określony system norm moralnych2. W procesie wychowania niezwykle istotna jest jakość spotkań i relacji typu nauczyciel – uczeń, uczeń – nauczyciel. Nauczyciel jest wzorem dla dziecka, zachęca je do myślenia i działania, pokazuje ważne problemy i jest drogowskazem w zakresie wartości, a zarazem potrafi przekazać część swojej energii duchowej”.

We współczesnej literaturze pedagogicznej szczególnie wyraziście akcentuje się kategorię

spotkania w wychowaniu; współczesne nauki o człowieku niejednokrotnie postrzegają spotkanie jako „fenomen”.

Spotkanie w procesie wychowania odnosi się do sytuacji, które umożliwiają doświadczanie

wydarzenia mniej lub bardziej znaczącego egzystencjalnie; w tym zwłaszcza umożliwiającego bardziej wnikliwe wzajemne poznanie się uczestników spotkania, nawiązywanie przez nich do mniej lub bardziej głębokich relacji interpersonalnych, racjonalne wychodzenie naprzeciw potrzebom/aspiracjom osób (...). Inaczej rzecz ujmując, autentyczne spotkanie w przestrzeni wychowawczej umożliwia diagnozę oraz projektowanie przedsięwzięć wychowawczych i realizację owych zamierzeń. W projektowanych/realizowanych przedsięwzięciach wychowawczych istotne jest to, że człowiek może być nie tylko uczestnikiem spotkania, lecz także ich (głównym) inicjatorem,

kreatorem, nadaje im określony kształt i jakość.

Warto organizować w szkole takie sytuacje edukacyjne, podczas których uczniowie mogą

rozwijać osobowość, rozpoznawać swoje możliwości dzięki współdziałaniu z rówieśnikami i dorosłymi.

Poprzez różnorodne doświadczenia dziecko nie tylko poznaje świat, ale także samego

siebie. Kontakty społeczne umożliwiają kształtowanie właściwego stosunku do innych i wdrażają do przestrzegania obowiązujących norm.

Po pierwszym etapie edukacyjnym uczeń potrafi być członkiem określonych społeczności,

przestrzegając obowiązujących norm, zachowując i umiejętnie egzekwując prawa jednostki, utrzymując poprawne relacje z innymi i będąc otwartym na nowe sytuacje. To znaczy, że uczeń:

Dziecko kończące swoją edukacje w klasie pierwszej z nowym elementarze powinno:

1. W zakresie odróżniania dobra i zła w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi:

2. W zakresie kształtowania poczucia przynależności do rodziny i społeczności lokalnej:

3. W zakresie wychowania patriotycznego w poczuciu przynależności do kraju i Europy (Unii Europejskiej):

Teraz omówimy po kilka przykładów ćwiczeń w których dostrzec można aspekt patriotyczny bądź społeczny.

W części pierwszej zatytułowanej "Jesień" w temacie "to my" dzieci uczą sie pracy w grupach, wymyślają dla nich nazwy, ustalaj zasady takiej pracy oraz poznają zalety takiej współpracy. W temacie "Jak zachowujemy się w szkole" dzieci dyskutują na temat jak należy zachowywać sie w szkole, do kogo zwrócić sie o pomoc w razie potrzeby, ustalają zasady panujące w szkole oraz zapoznają sie z tablicami i znakami informacyjnymi w szkole. "Droga do szkoły" uczy uczniów bezpiecznego przechodzenia przez jezdnie poprzez naukę wierszyka, dzieci opowiadają o swojej drodze do szkoły oraz uczą sie odpowiedniego zachowania na przystanku autobusowym. W czasie spotkania z liczbą T w temacie "T jak tata" dzieci opowiadają o tym jak chciały by spędzać czas z tata, zastanawiają sie czym interesują sie ich bliscy oraz poznają powiązania rodzinne. W temacie "Gra planszowa"

dzieci wymyślają zasady gry i grają w nią, uczą sie zdrowej rywalizacji.

W części "Zima", w temacie "Świąteczne zakupy" dzieci opowiadają o świętach, które obchodzone są w ich rodzinach. Dowiadują się także jakie święta obchodzi się w innych krajach, przez co w jakimś stopniu poznają tradycje i obyczaje tych krajów. Natomiast w kolejnym zadaniu uczą się tego, że osobom starszym i samotnym trzeba pomagać i same podają propozycje w jaki sposób można to zrobić. W następnym temacie "Litera Ą" dzieci projektują ozdobę choinkową. Ich zadanie polega również na tym, by wytłumaczyć koleżance lub koledze, jak ją zrobić, przez co uczą się współpracy i pomagają rówieśnikom, nawiązują z nimi kontakt. W temacie "N jak nos" dzieci rozmawiają na temat zmysłu węchu, u zwierząt, dowiadują się informacje na temat tego jak zwierzęta pomagają ludziom, kto to jest weterynarz i czym się zajmuje, dlaczego warto mieć przyjaciela- psiaka. Zabawa o zmysłach smaku węchu i dotyku. Zaś w temacie "Mówimy sercem" uczniowie poznają język migowy- dowiadują się kto go używa i dlaczego – dzieci miedzy sobą pokazują proste słowa za pomocą języka migowego.

W trzeciej części elementarza zatytułowanej „Wiosna” dzieci uczą się współpracować ze sobą, zacieśniają kontakty z rówieśnikami, czego przykładem może być temat „Ś jak ślimak, si jak siedem”. Podczas omawiania tego tematu dzieci zdobywają wiedzę na temat tego, jak należy zachowywać się będąc z wizytą u kogoś. Podejmują próbę samodzielnego ułożenia życzeń dla solenizanta/solenizantki oraz odegrania scenki składania sobie życzeń. W rozdziale zatytułowanym „W kąciku przyrodniczym” dzieci podejmują dyskusje na temat roślin. Wspólnie ustalają jakie rośliny chciałyby hodować, omawiają co jest potrzebne roślinom do życia i dzielą się obowiązkami. Niewątpliwie w ten sposób dzieci uczą się obowiązkowości, dzielą się nawzajem swoimi pomysłami.
Z tematu „Przygotowujemy przedstawienie” dzieci dowiadują się, że 27 marca obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Teatru. Jedno z zadań polega na przygotowaniu, wspólnie z nauczycielem, przedstawienia. W tym celu dzieci między innymi wymyślają tytuł przedstawienia i scenografię. Zadanie to pobudza je do myślenia, uczy pracy w grupie, a także pomysłowości i kreatywności. Przez to, że dzieci biorą czynny udział w przygotowywaniu przedstawienia, budują wiarę w swoje możliwości, uczą się szanować pracę swoją i innych. Taka forma zabawy pozwala dzieciom odkryć nowe zdolności, może dostarczyć mnóstwa radości i satysfakcji. Natomiast w temacie „Dz jak Dzwonek” dzieci między innymi rozwijają mowę poprzez dyskusję na temat, w jaki sposób należy pomagać chorym kolegom i koleżankom. Zastanawiają się również co znaczy być dobrym kolegą, dzielą się swoimi spostrzeżeniami na forum grupy. Dzieci również uczą się jak należy właściwie przeprowadzić rozmowę telefoniczną, próbują odegrać scenki ilustrujące taką rozmowę. W ten sposób zacieśniają się relacje między dziećmi, rozwija się ich mowa, a dzieci uczą się dostosowywać do danej sytuacji.

W 4 części elementarza zatytułowanej "Lato" występuje, wiele aspektów społecznych.
Dzięki „ Legendzie o Lechu, Czechu i Rusie „ dzieci zastanawiają się, gdzie najczęściej godło Polski jest umieszczane, dlaczego jest na nim orzeł i jak się zmieniało.
„ Polska w Europie ” uczniowie dowiadują się z jakimi państwami sąsiaduje Polska, zapoznają się z flagą Europy i zastanawiają się dlaczego jest na niej 12 gwiazd.
„ Piosenka o marzeniach ” dzięki tej lekcji dzieci dzielą się pomiędzy sobą jakie mają marzenia i rysują ją, opowiadają o tym w jakich momentach są szczęśliwe, a w jakich smutne.
Dzięki czytance pt. „ Wakacje ” wychowankowie rozmawiają o tym jak bezpiecznie spędzić wakacje, o czym należy pamiętać w czasie wakacyjnych zabaw i podróży.
Oprócz społecznych można również zauważyć aspekt patriotyczny. Uczniowie zapoznają się z hymnem „ Mazurek Dąbrowskiego ” oraz śpiewają go. Dowiadują się również, kiedy jest Dzień Flagi i uczą się o niej wiersza. Jako zadanie mają dowiedzieć się co to jest Konstytucja.

Teraz przedstawimy wady i zalety części społecznej i patriotycznej "Nowego Elementarza".

Główną wadą jest niewątpliwie brak informacji o najważniejszych świętach państwowych, szczególnie o dniu 11 listopada lub dniu 1 listopada (Dzień Zmarłych). Pomijanie ich rodzi niepokój o jasność wychowania patriotycznego dzieci. Autorki "Elementarza" zwracają uwagę na geograficzne położenie Polski i przynależność do Unii Europejskiej, ale nie wspominają o barwach narodowych. Treści z zakresu edukacji społecznej i patriotycznej przekazywane są ewidentnie w sposób selektywny. Kolejną wadą jest brak zagadnień związanych z rozwojem emocjonalnym oraz podręcznik dostarcza bardzo mało informacji na temat przeżyć, zainteresowań i sposobów zachowania bohaterów.

Niewątpliwie zaletą jest duża zawartość aspektu społecznego. Dzieci przyzwyczają się do pracy w grupie wśród rówieśników, uczą się także wypowiadać na forum klasy, wyrażać swoje zdanie i opinie na różne tematy.

„Elementarz, jego funkcje oraz kryterium doboru treści.”

ELEMENTARZ I JEGO FUNKCJE

Dobry elementarz powinien spełniać w procesie dydaktycznym określone funkcje. Są one bardzo ważne we właściwej edukacji dziecka . Od 2014 roku dzieci klas pierwszych szkoły podstawowej uczą się z nowych elementarzy wydawnictwa MEN "Nasz elementarz", które udostępniono dla nich za darmo. Wraz z koleżankami postaramy się przedstawić jak ten elementarz realizuje dane funkcje. W poniższej pracy przedstawimy poszczególne funkcje i rozpatrzymy je pod względem nowego elementarza.

Pierwszą z wymienionych przez nas funkcji jest funkcja informacyjna. W jaki sposób elementarz udostępnia uczniom wiadomości w zakresie przewidzianym przez program? Omawiany podręcznik nie jest typowym elementarzem, z jakim mieliśmy do czynienia przez ostatnie dwadzieścia lat. Jego budowa jest zbliżona do książeczek dziecięcych. Tematy nie są spójnie połączone, brakuje miejsca na powtórzenie i utrwalenie. Pierwsze tematy są spójne ze sobą (szkoła, lato, bezpieczeństwo) natomiast następne, to zbiór przypadkowych pomysłów. Program zawarty w tym elementarzu jest dość okrojony przez co dzieci bardziej zdolne mogą się nudzić, ponieważ szybko pojmą zawarte informacje. Poziom podręcznika jest niezwykle skrajny. Od zadań bardzo prostych wręcz infantylnych (zadanie 1 strona 22 - wskaż największy samochód), poprzez niezrozumiałe i nie do końca udane teksty literackie, po ekspresowe wprowadzanie liter bez utrwalania i powtórzenia. Teksty do czytania dla dzieci w części polonistycznej elementarza są dobrane nieprawidłowo . Są bardzo łatwe lub dość trudne aby dziecko je zrozumiało, brakuje wypośrodkowania trudności. Teksty nadprogramowe zaznaczone są czcionką zieloną. Elementarz obejmuje różną tematykę np. informacje o moralności, patriotyzmie, o wiedzy ogólnej , o świecie przyrody. Rozpatrując stymulowanie procesu uczenia się trzeba pamiętać, że zdolności myślowe dziecka rosną i rozwijają się wraz z nim. Dziecko najpierw dostrzega samego siebie, kolejno dostrzega najbliższe otoczenie, dom, podwórko, szkołę. Następnie powoli pojmuje pojęcie świata, kultury, cywilizacji i ludzkiego istnienia. Jako nauczyciele musimy zwracać uwagę na indywidualne tempo rozwoju każdego dziecka. Dobierając elementarz trzeba mieć na uwadze za równo dzieci zdolne, przeciętne jak i te z problemami w nauce, które potrzebują więcej czasu na przyswojenie materiału . "Nasz elementarz" część treści ma dobranych prawidłowo, lecz duża ilość materiału jest dobrana nie przemyślanie. Biorąc za przykład naukę liter. Tempo ich wprowadzania jest bardzo szybkie. Dziecko nie ma czasu na utrwalenie zdobytych wiadomości, a cały czas dostarcza się mu nowej wiedzy. Plusem tego elementarza są zawarte w nim historyjki, rebusy i zagadki. Dzięki nim dziecko może łatwiej zapamiętać zdobyte informacje, łatwiej zaciekawi się danym tematem. Jeżeli chodzi o to jak "Nasz elementarz" umożliwia uzupełniania wiadomości zdobytych w wyniku własnych obserwacji i doświadczeń można zauważyć np. w części polonistycznej pytania pod każdym tekstem literackim. Umożliwiają one dzieciom przypominanie i uporządkowywanie wiadomości zdobytych na wcześniejszych zajęciach. Mają pobudzać wyobraźnię. Ćwiczenia zawarte w elementarzu mogą zachęcać dziecko do pogłębiania wiedzy poza murami szkoły. Pomocne w nauce dla dzieci są ilustracje. Wykorzystywane są jako źródło wiadomości i dialogu z tekstem. Ilustracje użyte w elementarzu "Nasz elementarz" są powiązane z tekstem literackim. Same też mogłyby stanowić swobodny tekst. Dobrane są jednak bardzo rozbieżnie. Poniektóre ilustracje są bardzo rozbudowane, rozpraszają tak małe dzieci, grafika jest zbyt intensywna. Kolory są za bardzo żywe i jaskrawe. Jest na obrazkach za dużo elementów i dziecko nie potrafi się skupić. Są też ilustracje prawidłowo dobrane dla dzieci w tym wieku. Do każdej nowej litery, którą poznają dzieci dołączone są obrazki, które przedstawiają przedmioty, których nazwa zaczyna się na daną literę. W danym elementarzu ilustracje dobrane są nie zawsze prawidłowo np. Ilustracja na stronach 84 i 85 zawiera za mało przedmiotów z literą '' p''. Natomiast strona 86 jest dobrze zaplanowana. Ilustracja jest adekwatna do tekstu, a test jest prosty do zrozumienia dla uczniów. Ilustracje te mają za zadanie pomóc dziecku w zapamiętaniu poznanej litery. Pomagają w lepszej interpretacji tematu. Takie uczenie wykorzystywano już we wcześniejszych elementarzach.

Funkcja motywacyjna jak sama nazwa wskazuje polega na motywowaniu, wywołaniu pozytywnego nastawienia do uczenia się poprzez budzenie zaciekawienia i zainteresowania. Problemowe ujęcie treści w „Naszym Elementarzu” pozwala na ich rozwinięcie. Uczniowie uczestniczą w odkrywaniu procesów i zjawisk, dostrzeganiu ich prawidłowości, zależności między nimi. Uczniowie wykorzystują wtedy różnorodne metody i techniki w dochodzeniu do wiedzy. Funkcja motywująca to funkcja zachęcająca do podejmowania różnego rodzaju aktywności poznawczej, trzeba wzbudzić zainteresowanie, aby uczeń był zmotywowany i zachęcony do dalszych działań w szkole oraz poza nią. Przykładem może być zadanie o treści: „sprawdźcie, które znaki drogowe znajdują się w pobliżu waszej szkoły i dowiedzcie się, co one oznaczają” wzbudza u uczniów ciekawość i zachęca ich do zapytania rodziców lub innego samodzielnego działania, celem którego byłaby znajomość podstawowych znaków drogowych.

Kolejną funkcją jest funkcja ćwiczeniowa, związana z funkcją motywacyjną. Wyraża się ona w postaci poleceń i instrukcji do ćwiczeń. W „Naszym elementarzu” znajduje się szeroko rozwinięty blok ćwiczeniowy. Zadania mają na celu wyposażyć ucznia w wiedzę, jak również umiejętności praktyczne. Zadania te kształcą u ucznia: czytanie ze zrozumieniem, pisanie, słuchanie i sprawne posługiwanie się językiem zarówno w mowie, jak również w piśmie. Funkcja ćwiczeniowa w „Naszym Elementarzu” skłania ucznia do podejmowania działania, celem którego jest przede wszystkim wzbogacenie wiedzy, rozwinięcie kreatywności, ćwiczenie logicznego myślenia, np. polecenia zawarte w jednym z wielu zadań - namalujcie swoje portrety i je podpiszcie, wymyślcie zabawę, która pomoże wam łatwiej zapamiętać imiona koleżanek i kolegów z klasy i powiedzcie, co znajduje się w waszej klasie, używając słów: nad, pod, obok, na oraz wymyślcie znaczki dla tych słów kształt – wyraźnie kształcą u dzieci kreatywność i umiejętność wypowiadania się. Ponadto plusem jest także to, że w dodatkowych materiałach znajdują się również adaptacje dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zawarte są zadania dla uczniów niewidomych w alfabecie Braille’a, są także dla uczniów słabowidzących opracowane drukiem powiększonym, zadania dla uczniów mających trudności w uczeniu i/lub komunikowaniu się, jest zeszyt piktogramów, wersja multimedialna dla uczniów mających trudności w uczeniu się i/lub komunikowaniu – niesłyszących i słabosłyszących i wersje dla nauczyciela – podręcznik dla uczniów mających trudności w komunikowaniu się i/lub uczeniu oraz podręcznik dla uczniów niewidomych w alfabecie Braille’a.

Funkcja transformacyjna polega na mobilizacji ucznia do wykorzystania zdobytej wiedzy w codziennym działaniu i praktyce życiowej. W „Nowym elementarzu” dzieci poznają zasady obowiązujące na terenie szkoły oraz zasady bezpiecznego poruszania się po drodze, a także znaki informacyjne, drogowe oraz sygnalizację świetlną. Poznają numery alarmowe i uczą się przygotowywać posiłki wspólnie z rówieśnikami.

Zawarte w podręczniku wiersze jak na przykład wiersz o przechodzeniu przez pasy, ułatwia dziecku zrozumienie i zapamiętanie zasad przechodzenia przez pasy, dzięki czemu łatwiej może zastosować je na co dzień. Utrudnienie stanowić mogą jednak braki w ćwiczeniach praktycznych. W elementarzu często zawarte są polecenia o treści: zobaczcie coś na rysunku, zapamiętajcie jak to się robi, opiszcie. Jednak dzieci powinny zapamiętywać własne zachowania a nie obrazki.

Funkcja kontrolno – korektywna, której celem jest ułatwienie poprzez pytania i polecenia powtórzenia i utrwalenia materiału a tym samym dokonania samooceny i tzw „wzmocnienia pozytywnego”, czyli wystąpienie pozytywnej konsekwencji po zachowaniu. Jest widoczna w „Nowym Elementarzu” poprzez zastosowane pytania i polecenia, na które uczeń odpowiada, a są one zawarte na każdej stronie podręcznika. Nie znajdziemy w owym podręczniku ćwiczeń kaligraficznych ani ćwiczeń grafopercepcyjnych jednak są one zawarte w kartach pracy oraz albumie liter, dostępnych na stronie internetowej.

Funkcja samokształceniowa celem jest samodzielne przyswajanie wiedzy oraz pobudzenie do samodoskonalenia się. Funkcja ta spełniona jest w zadaniach, które dzieci wykonać mają w domu np. : „Zapytaj tatę lub dziadka co to znaczy być dżentelmenem? , Zaplanujcie spacer do parku, lasu lub na łąkę. Zabierzcie ze sobą lupy. Co będziecie obserwować?”, a także poprzez przedstawienie bohaterów, którzy lubią czytać i często to robią co motywuje dziecko do czytania. Kolorowe ilustracje również zachęcają dzieci do pracy, chociaż jak twierdzą, niektórzy recenzenci mogą też rozpraszać ich uwagę.

Kryterium praktyczności to pierwsze z prezentowanych przez nas kryteriów, treści zawarte w elementarzu pozwalają dziecku zdobyć wiedzę o otaczającym świecie, o ogólnych zasadach i prawach, które umożliwiają funkcjonowanie w społeczeństwie. Realistyczne ilustracje zachęcają, sprawiają, że dziecko skupia się na treściach zawartych w podręczniku, łatwiej je zapamiętuje. Przykłady może zaobserwować we wszystkich częściach elementarza. Opisane są w nich większe miasta Polski, legendy ich dotyczące -co uczy dziecko wiadomości o otaczającym je środowisku, uczy również o bezpieczeństwie, przyrodzie, zjawiskach atmosferycznych, tradycji związanej ze świętami, wiedzy astronomicznej.

Kryterium podmiotowości, naukowości to kolejne z wymienionych kryteriów, treści podręcznika uwzględniają indywidualne możliwości i zainteresowania poznawcze dzieci i umożliwiają naukę na różnych poziomach trudności. Zawierają treści pozwalające w pełni realizować wymagania podstawy programowej i osiągać zapisane w niej efekty, a także je przekraczać, umożliwiając rozwój dziecka. Elementarz zawiera bogaty materiał poznawczy, który rozwija myślenie oraz kształtuje osobowość dziecka. Służy także kształtowaniu umiejętności czytania i pisania. Jest ciekawy, interesujący, kolorowy, pełny barwnych ilustracji co sprawia, że pobudza w dziecku chęć korzystania z niego, co sprawia, że wiedza i umiejętności dziecka wzbogacają się. W elementarzu brakuje tekstów literackich, wierszy, opowiadań utworów o charakterze wychowawczym, których celem jest kształtowanie u dzieci zasad moralnych i społecznych. Brakuje zagadek, które uczą myślenia abstrakcyjnego oraz wierszy do opanowania pamięciowego. Zamiast tego dużo jest prostych rebusów. W podręczniku nie zostały wydzielone kręgi tematyczne (tygodniowe), co jest sprawdzone i powszechne w edukacji wczesnoszkolnej. Tematy nie są spójnie połączone, brakuje miejsca na powtórzenie i utrwalenie. W elementarzu brakuje odniesień do edukacji artystycznej ( według podstawy programowej chodzi o kontakt ze sztuką-malarstwem, architekturą, rzeźbą) a także do edukacji muzycznej, informatycznej oraz do wychowania fizycznego( pojawia się tylko raz na str. 14). Według powyższych przykładów uznać można, że elementarz nie do końca realizuje założenia podstawy programowej. Również edukacja matematyczna ukazana w elementarzu niesie wiele zastrzeżeń. Treści polonistyczne są przeplatane z matematycznymi. Brak osobnej książki, ćwiczeń do matematyki może stanowić utrudnienie w przyswajanych treściach . Zadań i zagadnień matematycznych jest w elementarzu bardzo mało. Stymulacja obrazkowa i grafika jest zbyt intensywna. Kolory są za żywe, układ na stronach jest bardzo chaotyczny. Strony są często przeładowane. Godna uwagi jest strona 6-7. Ilustracja jest bardzo dobra, zachęca do pracy przy stolikach, dziewczyna na wózku rozmawia z inną dziewczynką, co oznacza tolerancje, akceptacje ze strony dzieci zdrowych. Dwóch chłopców bawi się, co oznacza że atmosfera jest swobodna, dzieci rozmawiają ze sobą, wykonują prace plastyczne. Szczególną uwagę należy zwrócić na dziecko poruszające się na wózku inwalidzkim oraz dzieci innych narodowości.

Kryterium heurystyczności, elementarz dostosowany jest do współczesnych dzieci, wspiera kreatywne myślenie, rozwija wyobraźnię, zawiera rozwiązania, dzięki którym dzieci mogą dobrze przygotować się do dalszej nauki, rozwijać swoje umiejętności, zainteresowania. Dzieci mają możliwość indywidualnego doświadczania, nauczyciele pełni rolę przewodnika, który pomaga rozwiązywać im problemy, a to najlepiej pomaga przygotować dziecko do aktywnego uczestnictwa we współczesnym społeczeństwie. Zadania zawarte w elementarzu pobudzają dzieci do aktywnych form pracy. Niektóre ilustracje znajdujące się w elementarzu są atrakcyjne, tak jak na przykład ilustracja na stronie 4-5. Zachęca do budowania zdań i rozwijania mowy. Choć tak jak na większości stronach kolorystyka nie jest wyważona i może utrudniać koncentrację dziecka. Wiele pytań jest infantylnych, zbyt dziecinnych. Dzieci w wieku szkolnym posiadają już sporą wiedzę na temat otaczającego ich świata. Z drugiej strony jest wiele pytań, poleceń zdecydowanie za trudnych, nie dostosowanych do umiejętności dzieci. W wielu przypadkach strony są źle rozplanowane, po prostu jest na nich wszystkiego o wiele za dużo. Niektóre ilustracje, teksty są nie do końca zrozumiałe i przemyślane. Plusem jest to, że niektóre zadania wymagają pracy w grupach, pozwalają rozwinąć wyobraźnię i kreatywność dziecka.

TOK PROBLEMOWY

Celem toku problemowego jest odkrywanie i rozwiązywanie przez uczniów, często z pomocą nauczyciela nowych dla nich kwestii.

Jednokierunkowy przekaz wiadomości nie jest lubiany przez uczniów.

Istota nauczania problemowego: nauczyć uczniów myśleć, rozwiązywać problemy, a nawet je odkrywać.

Nauczyciel zamiast podawać uczniom nowe koncepcje i teorie (tok podający), stawia uczniom pytania i problemy, a także sam prowokuje ich do zadawania pytań i prosi, by sami spróbowali rozwiązać określoną trudność teoretyczna lub praktyczną. Nauczyciel w toku problemowym NIE NAUCZA, ale KIERUJE procesem uczenia się.

Według W. Okonia:

3 techniki kształcenia umiejętności rozwiązywania problemów:

1. Technikę wskazówek słownych – pytania, polecenia, naprowadzanie przez nauczyciela.

2. Technikę zadań pomocniczych opartych o transfer – czyli przenoszenie umiejętności do nowych zadań, które były zastosowane w zadaniach analogicznych.

3. Technikę grupowego rozwiązywania problemów – sesja pomysłowaości, „burza mózgów”

Nauczanie problemowe sprzyja:

- rozwijaniu samodzielności i myślenia uczniów

- pobudzaniu aktywności poznawczej

- kształtowaniu otwartości umysłu, wrażliwości na problemy oraz postawy badawczej

Liczne obserwacje i eksperymenty wykazują, że aktywną postawę umysłową wywołują tylko te sytuacje szkolne, które wprawiają uczniów w stan intelektualnego zakłopotania i wywołują u nich spontaniczną ciekawość otaczającego ich świata.

W zauważaniu i formułowaniu problemów powinien pomóc uczniowi nauczyciel przez stworzenie takiej sytuacji, w której problem pojawi się z dużą wyrazistością  efekt mistrzostwa dydaktycznego nauczyciela.

W toku lekcji problemowej występują następujące ogniwa:

(tworzenia sytuacji problemowych, formułowanie problemów, formułowanie hipotez, weryfikacja, wyprowadzanie wniosków, ocena)

Tworzenia sytuacji problemowych

Sytuacja problemowa – to taka, w której podmiot chce rozwiązać jakieś trudne dla siebie zadanie, lecz brak mu do tego wystarczających danych i musi sam o nie zabiegać. Innymi słowy – uczniowie, na tym etapie muszą uświadomić sobie, co już wiedzą na dany temat i to czego jeszcze nie wiedzą.

Istotą tworzenia sytuacji problemowych jest wywołanie u uczniów zaciekawienia danym zagadnieniem, pobudzenia ich intelektu do poszukiwania rozwiązania, postawienia ucznia w sytuacji zaniepokojenia intelektualno – emocjonalnego.

Tworzenie sytuacji problemowych stanowi niejako preludium (fakt będący zapowiedzią czegoś) do rozwiązywania problemu. Im lepiej i ciekawiej zostanie zaaranżowana określona sytuacja problemowa, tym bardziej twórczo i z pasją przebiegaćbęzierealizacja dalszych, kolejnych ogniw.

  1. Formułowanie problemu

Przez problem rozumie się wszelką trudność teoretycznąlub praktyczną, której rozwiązanie jest rezultatem własnej działalności badawczej ucznia. W prawdziwym problemie dydaktycznym musi wystąpić coś niewiadomego, ale również coś wiadmomego. Wśród prblemówmożna wyróżnić takie,w k™órych występuje jedna trudność oraz takie, w których występuje kilka kolejnych trudności, które trzeba rozwiązać, aby znaleźć ostateczne rozwiązanie.

Od umięjętnego i trafnego postawienia problemu zależy w dużym stopniudalsza realizacja pozostałych ogniw.

Prawidłowo określony problem już ze swojej natury powinien rodzić zaciekawienie i zainteresowanie ucznia jego rozwiązaniem.

  1. Formułowanie hipotez roboczych

Uczniowie, mając przed sobą do rozwiązania dany problem, muszą teraz poszukiwać różnych dróg do jego rozwiązania, a następnie udowodnić, która z nich jest prawdziwa.

Ogniwo to wymaga od ucznia szczególnej aktywności intelektualnej, ale równieżpraktycznej i emocjonalnej. W toku formułowania hipotez uczeń posługuje się operacjami logicznymi.

Ogniwo to jest niesłychanie istotne i ważne z punktu widzenia rozwijania samodzielności myślenia ucznia, wyrobienia u niego nastawienia badawczego i twórczego. Nauczyciel musi uwierzyć, że uczeń sam może dojść do rozwiązania określonej trudności nawet metodą prób i błędów.

  1. Logiczna i empiryczna weryfikacja rozwiązania problemu

Wesryfikacja sprowadza się do oceny i wyboru pomysłów rozwiązania. Ocena ta może być logiczną albo eksperymentalną w zależności od charakteru problemu i możliwości uczniów. Uczniowie swoje różnorakie pomysły musząna tym etapie poddać próbie wiarygodności na drodze ćwiczeń i doświadczeń, albo na drodze rozumowania logicznego.

  1. Sprawdzanie pracy ucznia

Szczególnie istotnym elementem w problemowym toku zajęć staje się prawidłowy sposób kontroli i oceny pracy ucznia. Oceny szkolne nie tylko stanowią miernik opanowanych wiadomości, chociażpowszechnie tak są rozumiane, ale także stanowią czynnik wpływający na efekty uczenia się. Mogą one albo mobilizowaćucznia do nauki, albo zniechęcać.

W nauczaniu problemowym sprawdzanie osiągniętych wyników uczenia się nie może ograniczać się tylko do kontroli i oceny po opanowaniu wiadomości, lecz powinno odbywać się w toku poszczególnych ogniw tego typu zajęć.

Dzięki stosowaniu pracy indywidualnej, grupowej i zbiorowej, na zajęciach może mieć miejsce co najmniej dwukrotne sprawdzenie pracy ucznia. Pierwsze stadium kontroli – może już wystąpić na etapie formułowania problemów, drugie – na etapie weryfikacji. Dlatego tak ważna jest ciągła obserwacja uczniów przez nuczyciela.

Zaleta:

Aktywizacja uczniów – lepsze przyswojenie i zapamiętanie treści

Wada:

Nie wszystkie zagadnienia da się przedstawić za pomocą tego toku.

W początkowym okresie nauki kontynuowany jest rozpoczęty w przedszkolu proces formowania dojrzałości dzieci do nauki czytania i pisania. Umiejętności te kształtuje się według wybranej metody, dbając o spójność w ich łączeniu.
W klasie I szkoły podstawowej około połowy czasu przeznaczonego na edukację polonistyczną uczniowie mogą jeszcze zajmować się rysowaniem i pisaniem, siedząc przy stolikach. Należy pamiętać o tym, że klasa I jest
pierwszym etapem nauki czytania i pisania,
a umiejętności te są intensywnie kształtowane w klasie II i III . Proces ten musi więc zachodzić stopniowo, aby na stałe utkwił w pamięci uczniów. Ważnym celem edukacji polonistycznej jest rozwijanie u dzieci zamiłowania do czytelnictwa poprzez słuchanie pięknego czytania i rozmawianie. Dobór utworów ma uwzględnić następujące gatunki literatury dziecięcej: baśnie, bajki, legendy, opowiadania, wiersze, komiksy – przy wyborze należy kierować się realnymi umiejętnościami czytelniczymi dzieci, a także potrzebami wychowawczymi i edukacyjnymi. Dzieci powinny uczyć się na pamięć wierszy, fragmentów prozy, tekstów piosenek, co udoskonali ich proces nauczania na różnych szczeblach8.

Podręcznik do klasy I szkoły podstawowej ,,Nasz elementarz” autorstwa Marii Lorek oraz Lidii Wollman został podzielony na cztery części, z których każda odpowiada jednej z czterech pór roku.

Poszczególne edukacje posiadają swój charakterystyczny znak graficzny, który pomaga w klasyfikacji zadań ze względu na obszar kształcenia, którego dotyczą.
Edukacja polonistyczna jest oznaczona piktogramem czerwonym z charakterystycznymi literami „Aa”.

Dużą rolę odgrywa obrazowe przedstawienie treści. Ilustracje pomagają
w interpretacji tekstów, budowaniu skojarzeń, tworzeniu odniesień jak również pobudzają wyobraźnię i oddziałują na zmysł wzroku. Pozwalają dziecku w tak młodym wieku nie tylko dokładniej, ale również szybciej zrozumieć nowy materiał. Powinny być jednak utrzymane w odpowiednim stylu poznawczym, artystycznym i estetycznym. Obecny elementarz jest zgodny z tymi kryteriami i obfity w ilustracje.

Podręcznik zawiera zadania, które mają pomagać uczniom w zdobywaniu informacji na temat źródeł wiedzy (encyklopedie, telewizja, telefon, gazety). Zachęca do jej pogłębiania poza murami szkoły. Zwraca uwagę na ogromną rolę doświadczeń dziecka w budowaniu całego obrazu otaczającej rzeczywistości, co uwidacznia się przede wszystkim poprzez częste odnoszenie się do wspomnień, jak również korzystanie
z zasobów informacji osób starszych oraz wyspecjalizowanych w danej dziedzinie (spotkanie z policjantem, pielęgniarką).

W elementarzu nie zostały wydzielone kręgi tematyczne (tygodniowe), co jest sprawdzone i od lat powszechne w edukacji wczesnoszkolnej. Tematy nie są spójnie połączone, brakuje miejsca na powtórzenie i utrwalenie. Koniecznością jest wykorzystanie dostępnego albumu pracy. Początkowe tematy są skorelowane ze sobą (szkoła, lato, bezpieczeństwo) natomiast następne, to niestety zbiór przypadkowych pomysłów.

W podręczniku podczas wprowadzania nowej litery, najpierw pojawia się jej symbol, następnie zapis w systemie liniowym, obrazek o tematyce związanej z literą,
a kolejno graficzne przedstawienie całego słowa, podziału na sylaby, głoski i całego proponowanego wyrazu. Końcowe kolejne strony podręcznika zadania, przewidziane dla uczniów są niespójne z podstawą programową wychowania przedszkolnego, gdyż są one albo zbyt infantylne, albo zbyt trudne i niedostosowane do możliwości rozwojowych dziecka, dlatego wymagają pomocy osób starszych.

W ,,Naszym elementarzu” brakuje metodyki wprowadzenia liter. Nie rozróżnia się samogłosek i spółgłosek poprzez kolor niebieski i czerwony. Podręcznik zawiera elementy metody globalnej, która jest metodą trudniejszą. Metoda czytania globalnego, którą stosuje się w metodzie Domana, polega na odczytywaniu wyrazów jako całości.9
W elementarzu zupełnie pominięta została sylabowa metoda nauki czytania, która od wielu lat była praktykowana w procesie nauczania. Podręcznik zawiera nieprawidłową, niespotykaną dotąd kolejność wprowadzania liter, niezgodną z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Dysleksji oraz niezgodną z zaleceniami Uniwersytetu Pedagogicznego
w Krakowie (autorki symultaniczno-sekwencyjnej nauki czytania - metoda sylabowa - prof. Jagody Cieszyńskiej-Rożek). W jednym i drugim przypadku wprowadzone powinny zostać najpierw samogłoski. Przypomnijmy kolejność wprowadzania liter rekomendowaną przez Polskie Towarzystwo Dyslektyczne: O,o, A,a, E,e, I,i, y, U, u, Ó, ó, ą, ę, T, t, L, l, M, m, S,s, K,k ,J,j, P, p, D, , B, b, N,n, R, r, C, c, Ł, ł, G, g, W, w, H, h, Ch, ch, F, f, Z,z, Ż, ż, Rz, rz, Sz, sz, Cz, cz, dż, Ź, ź, Zi, zi, Dź,dź,Dzi,dzi,Ć,ć,Ci,ci,Ń,ń,Ni,ni,Ś,ś,Si,si oraz kolejność wprowadzania liter zgodna
z rozwojem mowy i rekomendowaną przez Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie :
O, o, A, a, E, e, U, u, Y, y I, i, Ó, ó,(ą,ę ) P, p, M, m, B, b, L, l, F, f, W, w, T, t, D, d, Z, z, S, s, K, k, G, g, J, j, N, n, (R, r) Sz, sz, Ż, ż, Rz, rz, C, c, Dz, dz, H, h, Ch, ch, Ł, ł, Cz, cz, Ś, ś, Si, si, Ź, ź, Zi, zi, Ć, ć, Ci, ci, Dź, dzi, Ń, ni. W „Naszym elementarzu” samogłoski przeplata się spółgłoskami, co umożliwia dziecku tworzenie prostych wyrazów czy łączenie ich w całość. Kolejność wprowadzania liter w elementarzy wygląda następująco: a, A, l, L, o, O, m, M, t, T ,i, I, e, E ,k, K, y, Y , j,J, s,S, d, D, r, R , w, W, u, U, ó, Ó ,p, P, n, N, c, C, ę, ą, ł, Ł, b, B, g, G, z, Z, ś, Ś, si, Si, ń, ni, Ni, Ź, ź, zi, Zi, ć, Ć, f, F, ż, Ż, rz, Rz, sz, Sz, cz, Cz, h, H, ch, Ch, dz, Dz, dź, Dź, dż. Dż.

Każdą z liter wprowadza się na pojedynczej stronie. Proces ten polega na podaniu przykładów trzech wyrazów (z wprowadzaną literą na początku, w środku i na końcu).

Teksty zbudowane są z kolejno wdrażanych liter i przedstawione za pomocą czarnej czcionki. Czytanki dla chętnych ukazane są poprzez zieloną czcionkę (zachęcają do dalszego doskonalenia zdobytych umiejętności oraz umożliwiają zagospodarowanie czasu uczniów zdolnych). Niestety treści na stronach jest zdecydowanie za dużo.
Ponadto teksty napisane są nieprawidłową czcionką. Powinny zostać napisane czcionką bezszryfową.

Wprowadzanie liter rozpoczyna się od a, A. Przedstawiona jest jej wielka i mała postać zapisana za pomocą druku oraz znaków pisanych. Elementarz podaje konkretny przykład wyrazu rozpoczynającego się na daną literę z ilustracją (a- album) oraz kilka słów, które ją zawierają, np. mak, ryba wraz z ich obrazowymi reprezentacjami.
Pod wyrazem skojarzonym z daną literą wyznaczone jest miejsce na zapisanie go
z podziałem na sylaby, głoski oraz wyraz. Do każdego zagadnienia przygotowane są pytania stanowiące inspirację do aktywnego działania. Służą one usystematyzowaniu zdobytej wiedzy. W przypadku liter dotyczą tworzenia skojarzeń związanych
z wyglądem danego znaku literowego jak również wyszukiwania przedmiotów zawierających w swej nazwie daną głoskę. Litera k, K jest wprowadzana w połączeniu
z literą y, Y. Ma to na celu ukazanie zależności między liczbą mnogą i pojedynczą (kot-koty). Wraz z wdrożeniem litery r-R dziecko zostaje dodatkowo zapoznane
z pojęciem rymu w tekście. U oraz Ó skorelowane są razem, aby ukazać dziecku odmienną pisownię wyrazów zawierających tę samą głoskę. Jest to na pewno duża zaleta podręcznika.

W I części zaproponowano wprowadzenie 17 liter. Jest to większa liczba niż
w poprzednich podręcznikach do klasy pierwszej. Efektem tego uczniowie powinni mieć relatywnie więcej czasu na opanowanie kolejnych liter. Tempo jest więc za szybkie.
Nie pozwala na odpowiednie usystematyzowanie nowych reprezentacji wiedzy oraz ich odpowiednie przyswojenie i połączenie w spójną całość. Wdrożenie trzech liter dzień po dniu, bez dodatkowego utrwalania i powtórzenia nie jest zgodne z profilaktyką ryzyka dysleksji. W wielu podręcznikach proponowany rytm wprowadzania liter to 2, najwyżej 3 litery tygodniowo. Ważnym wątkiem wymagającym rozwinięcia jest okres przedliterowy, który jest za krótki. Nie pozwala na odpowiednią diagnozę zespołu klasowego, dostosowanie metod i form pracy. Okres dwóch tygodni jest także niewystarczający na ewentualne wyrównanie poziomu umiejętności uczniów. 

Podręcznik zachęca do tworzenia albumów liter przez uczniów. Książka ta ma powstawać przez cały okres wprowadzania liter. Ma on czarno-białą formę, która pomaga w koncentracji uwagi na danych elementach. Dziecko jako autor książki ma za zadanie wypełnić ją kolorami. Album liter opiera się na:

Na stronach wprowadzających litery: ó, ch, rz znajdują się ćwiczenia
z wysłuchiwaniem głosek u, h, ż w nagłosie, wygłosie, śródgłosie wyrazów. Ma to na celu uzmysłowienie uczniom, że mimo zapoznania się z innym zapisem ortograficznym nadal słyszą te same głoski. Żeby dzieci szybciej zapamiętały graficzną reprezentację danej litery stosowane są krótkie rymowanki, wierszyki, historyjki komiksowe, dialogi, zagadki, rebusy, krzyżówki do rozwiązania. Wykorzystano tutaj metody problemowe – gdzie uczeń samodzielnie systematyzuje swoją wiedzę przez rozwiązywanie problemów, tworzy własne interpretacje, odgaduje rebusy, zagadki itp.10 Zalecanym sposobem w przypadku zapoznawania dzieci ze znakami graficznymi liter jest ukazanie ich przy pomocy namacalnych przedmiotów, np. klocków, wstążek, a nawet poprzez odpowiedni układ własnego ciała.

W podręczniku znajdują się zadania polegające na integracji wiedzy z zakresu znajomości liter ( układanie wyrazów z poznanych liter) jak również pobudzenia inwencji twórczej dzieci z zakresu pisania (np. wymyślanie smoczego pisma, krótkich wierszyków), układanie historyjek wg kolejności występowania zdarzeń). Występują ćwiczenia, które mają na celu pobudzić kreatywność dziecka ( np. tworzenie zakończenia do historyjki) oraz kształtować umiejętność pisania z pamięci.

Elementarz zawiera zadania zachęcające do tworzenia krótkich wypowiedzi, formułowania odpowiednich pytań, opowiadań opartych na przemyśleniach oraz własnych refleksjach. Ćwiczenia w komunikowaniu się, rozwijaniu umiejętności mówienia i wypowiedzi ustnej stają się atrakcyjniejsze poprzez okazjonalne wplatanie ćwiczeń logopedycznych, dykcyjnych, treningu oddechowego, które wspierają właściwą artykulację, pomagają w przełamywaniu barier komunikacyjnych. Uczniowie często wypowiadają się na temat przedstawionych ilustracji, stosując porównania. Pomaga to
w doborze odpowiednich form komunikacji w zależności od sytuacji, jak również poszerza zakres słownictwa. Komunikaty często związane są z fragmentami tekstów zamieszczonych w podręczniku, który podkreśla także dużą rolę ukształtowania umiejętności słuchania się wzajemnie ( zwłaszcza ćwiczenia początkowe). Jest to zgodne z założeniem, iż edukacja wczesnoszkolne kieruje się przede wszystkim metodą wspierania edukacyjnego, która jest nastawiona głównie na potrzeby oraz oczekiwania ucznia w stosunku do nowej wiedzy. Metoda ta jest na tyle korzystna iż nauczyciel ma za zadanie stawiać uczniom pytania. Nauczyciel musi jednak pamiętać, aby zapewnić uczniom możliwość zadawania ich własnych pytań i chętnie rozwiązywać wszelkie nurtujące ich problemy11, jak również zapewnić wymianę poglądów z rówieśnikami.

Dużą rolę odgrywa zachęcanie dzieci do czytelnictwa już od najmłodszych lat. Bohaterowie przedstawieni w podręczniku często czytają swoje ulubione książki.

Dopiero w czwartym tygodniu nauki pojawia się pierwszy tekst literacki.
Należy jednak zauważyć, że jego treść powinna być dla dziecka bardziej realistyczna. Dostosowana do poziomu myślenia w tym wieku. Literatura nie jest dobrana odpowiednio pod względem poziomu trudności. Tekst "Przygody dębowego listka" jest za trudny, zaś zadania z tematu "Jesienne skarby" są zbyt łatwe. Należy pamiętać, że
z wieloma tematami, uczniowie klasy pierwszej spotykają się już w przedszkolu.

Niektóre teksty mające na celu wyjaśnienie pewnych sytuacji, wprowadzenie czytelnika w świat bohatera, ukazanie jego problemów i chęć nauczania dzieci tolerancji. Są niezrozumiałe, zagmatwane. Wymagają od dziecka umiejętności myślenia dedukcyjnego, a nawet abstrakcyjnego. Dlatego też dziecko nie zawsze jest w stanie zrozumieć przekaz danego tekstu , jego przesłania.

Brakuje fragmentów utworów literackich, wierszy, opowiadań, fragmentów lektur, utworów o charakterze wychowawczym, których celem byłoby kształtowanie
u dzieci zasad moralnych i społecznych. Podręcznik ten zawiera teksty literackie przeznaczone dla dzieci (wiersz Jana Brzechwy „Katar”, fragment książki
M. Kownackiej „ Plastusiowy pamiętnik” ), ale ich liczba jest minimalna, niewystarczająca.

Wykorzystywana literatura to wiersze J. Brzechwy, J. Tuwima, M. Strzałkowskiej,
M. Konopnickiej, J. Czechowicza, J. Bednarek, książka „Pilot i ja” A. Bahdaja, komiksy. Jednak w większości nie są one zamieszczone w elementarzu. Zakłada się, że uczniowie będą słuchali nagrania z płyt CD lub głośnego czytania nauczyciela, nie mając przy tym tekstów przed sobą.

Za pomocą czytanek wprowadzana jest edukacja patriotyczna. Dzieci uczą się hymnu Polski, legendy o Warszawie, Krakowie.

Podręcznik zawiera zadania skupiające się na pamięciowym zapamiętaniu fragmentu tekstu (wiersz o przechodzeniu przez jezdnię, wiersz W. Gawdziak o głosce
i literze wiersz W. Bełzy „Kto ty jesteś? Polak mały” ), które wspierają rozwój funkcji poznawczych dziecka.

Dzieci uczą się budować dłuższe wypowiedzi ustne poprzez wymyślanie historyjek do obrazków. Potrafią też złożyć życzenia. Poznają zapis pamiętnikowy na podstawie kartki z pamiętnika Gabrysi znajdującego się w elementarzu i „Plastusiowego pamiętnika” .

Rozwój ekspresji teatralnej odbywa się poprzez wprowadzanie form takich jak: teatrzyk samorodny, teatr cieni, scenki dramowe, zabawy parateatralne angażujące takie elementy jak gest, mimika, ruch. Uczeń odkrywa znaczenie rekwizytu (np. temat związany z aktywnym wypoczynkiem). Forma teatralna jest rozwijana także poprzez odpowiedni przydział ról, naukę tekstów na pamięć lub improwizację. Dzieci poznają podstawowe słownictwo tematyczne takie jak: spektakl, scena, widownia.
Ponadto rozwijają wiedzę na temat wyrażania emocji oraz ich kontroli. Następuje tutaj wykorzystanie proponowanej i interpretowanej przez Irenę Adamek metody waloryzacyjnej – inaczej metody nauczania przez przeżywanie, w której uczniowie mają za zadanie odtworzenie, odegranie, a nawet przeżywanie danych sytuacji o charakterze społecznym, moralnym, estetycznym itp. Na tą metodę składają się: prezentacja danej sztuki teatralnej, sytuacji filmowych, udział w przedstawieniach12 .

Dużą rolę odgrywa integracja edukacji polonistycznej z innymi, np. przyrodniczą poprzez tworzenie obrazowych skojarzeń ze zwierzętami oraz ich cechami anatomicznymi, jak również rozpoznawanie poszczególnych głosek w ich nazwach. Zachęca się nauczycieli do organizowania spacerów, które mają być inspiracją do późniejszych opowiadań lub opisów. Edukacja polonistyczna łączy się także z obszarem matematycznym (wykorzystywanie bajek z morałem, wierszyków, rymowanek) oraz społecznym ( zapoznawanie dzieci z pojęciami i wydarzeniami z punktu widzenia narodu, zawodami wykonywanymi przez ludzi).

Podręcznik zawiera podsumowanie umiejętności z zakresu każdej edukacji. Nauczyciel kończąc omawianie danej części przeprowadza zabawę „Czy wiesz?
Czy umiesz?”. Dzięki, której możliwe jest powtórzenie zdobytych informacji w sposób atrakcyjny dla uczniów, jak również poszerzenie swojej wiedzy poprzez zadawanie dodatkowych pytań.

Elementarz ten różni się od poprzedniego. We wcześniejszym podręczniku funkcjonuje etap przedliterowy (materiał przygotowujący do nauki czytania i pisania), który w ,,Naszym elementarzu” jest zdecydowanie za krótki.
Istotną różnicą są kryteria doboru kolejności liter.
W obecnym elementarzu brakuje metodyki wprowadzenia liter. W poprzednim natomiast zastosowano jasne kryteria doboru kolejności liter:
o, a, e, i, m, t, l, u, k, d, y, b, c, n,
biorąc pod uwagę następujące kryteria:

1.fonetyczne – łatwość wysłuchania wprowadzanej głoski
2.graficzne – łatwość zapisania kaligraficznego wzoru
3.funkcjonalne – łatwość tworzenia wyrazów, zdań i ciekawych sensownych tekstów

W ,,Elementarzu XXI wieku” oznaczono kolorystycznie samogłoski (czerwone)
i spółgłoski (niebieski) zgodnie z obowiązującym standardem, czego niestety zabrakło
w tym, który obecnie obowiązuje. Zastosowano też skuteczną i przyjazną dla dziecka metodę nauki czytania i pisania - jest to metoda analityczno-syntetyczna o charakterze funkcjonalnym, która w nauce czytania wykorzystuje funkcję wzrokową, słuchową oraz ruchową.

Bardzo ważne jest, aby tempo wprowadzania liter było dostosowane do dzieci rozpoczynających naukę szkolną. Nie wolno dopuścić do jego forsowania, zwłaszcza
w studium elementarnym. Tempo to powinno być dostosowane do stopnia rozwoju przeciętnego dziecka oraz odpowiednie do jego możliwości uczenia się. Istotne jest, by każdy szczegół przerobiony był gruntownie, ćwiczenia powinny być powtarzane wielokrotnie, po to by dzieci mogły w pełni je opanować, zanim otrzymają nowy materiał. Uczniowie nie powinni poznawać więcej niż 14 liter
w pierwszych 3 miesiącach. We wcześniejszym podręczniku autorzy wzięli ten aspekt pod uwagę. Natomiast w obecnym wprowadzono 17 liter. Tempo to jest niedopuszczalne.

W poprzednim elementarzu zamieszczono w dostatecznej ilości teksty zbudowane
z kolejno wprowadzanych liter. Najważniejszą zasadą, którą kierowano się przy doborze tego typu tekstów jest stopniowanie trudności i nie chodzi tu tylko o długość
czy o tematykę tekstu, ale również, o strukturę/budowę
dobieranych wyrazów, np.: najpierw wyrazy krótkie
z sylab otwartych, później zamkniętych, później zbiegi spółgłoskowe, później ubezdźwięcznienia itd. W obecnym elementarzu znajduje się za mało tekstów do nauki czytania z kolejno wprowadzonych liter; brak tekstów literackich.

Podręcznik jest zaliczany do grupy środków wzrokowych i prostych13.
Jego cele są ściśle określone:

- ma służyć do opanowania nowej wiedzy z danej dziedziny, łączyć ją, systematyzować
i utrwalać,

- kształtować nowe umiejętności, nawyki,

- dawać możliwość systematycznej kontroli, oceny bądź korekty nauczania,

- pomagać w poprawnym zrozumieniu treści w nim zawartych,

- wyjaśniać na przykładach,

- pomagać w łączeniu i szeregowaniu różnych zwartych w nim treści

Tak wiec jego zadaniem jest spełnianie takich funkcji jak:

Wyżej interpretowany przez nas obecnie obowiązujący elementarz spełnia kryteria wymagań w stosunku do podręczników szkolnych, jednak nie jest on bez skazy, na co wskazują opisane przez nas uwagi.

Omówienie „Naszego Elementarza” dla klasy I.

Edukacja przyrodnicza.

Zgodnie z podstawą programową obowiązującą od 30.05.2014 r., edukacja przyrodnicza łączy się z edukacją zdrowotną i higieną. W metodyce jest ona nazywana wyjściową i priorytetową pośród wszystkich edukacji obowiązujących w klasach I – III. To właśnie dzięki niej uczeń zdobywa podstawową wiedzę na temat świata, a także życia.

Nauczanie zintegrowane, oznacza, że dzieci poznają różne treści edukacyjne w ramach jednych zajęć np. zdobywając umiejętności matematyczne równocześnie mogą poszerzać wiedzę z zakresu przyrody. Dlatego też, inteligencja uczniów powinna być strukturalizowana i wzbogacana o nowe informacje w sposób stopniowy i pogłębiający posiadaną wiedzę. Jest to tzw. spiralny układ treści kształcenia.

Zgodnie z podstawą programową, edukacja przyrodnicza, powinna być rozwijana głównie z wykorzystaniem metod aktywizujących. Ma to odbywać się poprzez aktywność badawczą, przeprowadzanie doświadczeń, badanie, przewidywanie, wnioskowanie i dociekanie przyczyn. Należy też zwrócić uwagę na to, by była ona realizowana w środowisku naturalnym poza szkołą.

Autorzy nowego elementarza zadbali o to, by zarówno uczniowie jak i nauczyciele, wiedzieli, jakiego zakresu wiedzy dotyczy poszczególny temat omawiany w elementarzu. Na dole każdej strony, można dostrzec różne ikony, które prezentują poszczególne edukacje. W przypadku omawianej przez nas edukacji przyrodniczej, jest to zielony kwadrat z lupą. Co więcej, zwróciłyśmy uwagę także na podział treści nauczania występujących w elementarzu z zakresu omawianej przez nas edukacji. Możemy wyróżnić ich V. Są to: świat roślin; człowiek i świat zwierząt; przyroda nieożywiona; ochrona środowiska; pogoda i zjawiska atmosferyczne.

Po dokładnym przeanalizowaniu elementarza dostrzegłyśmy, różnorodność informacji, które musi zasymilować dziecko w ciągu nauki w klasie I. Rozpoczynając od najłatwiejszych jest to znajomość narzędzi ogrodniczych, a także opis roślin rosnących na łąkach, w lesie, ogrodzie czy też parku. Uczeń ponadto wie, jakie warunki są potrzebne do ich prawidłowego wzrostu. Nie tylko takich, które znajdują się w gospodarstwie domowym, ale także hodowlanych i tych w warunkach szkolnych. Należy pamiętać o tym, że dziecko w tym stadium rozwojowym wg. Piageta, posługuje się konkretami, więc należałoby założyć kącik przyrodniczy, w którym dzieci będą mogły obserwować wzrost roślin, a także dbać o nie i rozwijać swoją odpowiedzialność. Dzięki obserwacji, uczniowie będą potrafili wyjaśnić zmiany zachodzące w życiu roślin w kolejnych porach roku. Oprócz kącika przyrodniczego, autorzy elementarza zachęcają do wykonywania nieskomplikowanych doświadczeń przyrodniczych, które uczeń przeprowadza, analizuje i wyciąga z nich wnioski. W edukacji na tym etapie, dzieci powinny również wiedzieć, że rośliny także mogą zagrażać ich życiu. Dlatego powinno zapoznawać się uczniów z zagrożeniami płynącymi z upraw roślin trujących, a także jakie zasady zachowania obowiązują w przypadku zatrucia. „Nasz Elementarz” zapewnia również poznanie wybranych gatunków roślin chronionych. Ale także, poznanie sposobów przetwarzania warzyw i owoców np. konfitury, zamrażanie itp.

Jeżeli chodzi o temat pogody i zjawisk atmosferycznych, to uczeń klasy I – szej, rozpoznaje i nazywa zjawiska atmosferyczne, które są charakterystyczne dla poszczególnych pór roku oraz zna niebezpieczeństwa wynikające z różnych zjawisk atmosferycznych np. powodzi itp., występujących na całym świecie. Ponadto, uczeń powinien znać zasady zachowania się człowieka w w/w niebezpiecznych zjawiskach. Uczniowie oglądając mass media, w zakresie edukacji przyrodniczej, powinni swoją uwagę zwrócić na prognozy pogody. Trzeba zachęcać ich do uważnego słuchania, a także dostosowywania się do podanych informacji. Czyli np. do odpowiedniego ubioru w zależności od panującej na zewnątrz pogody. Nauczyciel jest zobowiązany zalecenie dziecku stworzenia obrazkowego kalendarza zjawisk meteorologicznych.

Oprócz nauki na temat roślin i zjawisk atmosferycznych, dzieci po I klasie szkoły podstawowej, powinny posiąść odpowiednią wiedzę na temat zwierząt. Wiedzą podstawową na tym etapie, wydaje się nazwanie i wymienienie wybranych gatunków zwierząt żyjących w gospodarstwie wiejskim. Pozostaje więc zgodnie z nowym elementarzem, uczyć dzieci opisu życia zwierząt na łące, w lesie, ogrodzie czy parku, ze szczególnym zwróceniem uwagi na warunki, które są niezbędne dla ich rozwoju. Wychowankowie muszą umieć opisywać sposoby ochrony zwierząt przed niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi. Dzięki temu, dzieci, potrafią wyjaśnić zmiany zachodzące w życiu zwierząt w poszczególnych porach roku np. odloty i przyloty ptaków. Ponadto znają i potrafią wymienić wybrane gatunki ptaków, a także zwierzęta, które są pod ochroną.

Uczniowie podczas nauki przyrody w klasie I – szej, potrafią wskazać zagrożenia wynikające z kontaktu z niebezpiecznymi i chorymi zwierzętami, ale także wiedzą, jak zachować się w przypadku spotkania z takim zwierzęciem. Ponadto, mają świadomość pozytywnego wpływu zwierząt na środowisko naturalne np. zapylanie kwiatów przez owady. Dzięki obserwacjom, które przeprowadzają uczniowie, powinni oni być w stanie scharakteryzować życie pszczół, zwracając uwagę na sposób produkcji miodu oraz opisywać i rozpoznawać domy zwierząt leśnych. Warto zachęcić rodziców, do powierzenia dzieciom opieki nad zwierzętami domowymi (jeżeli takie posiadają) lub zajmowaniem się hodowlą zwierząt w szkole.

Autorzy „Naszego Elementarza” zakładają, że dzieci już od I – szej klasy będą dbać o ochronę naszego środowiska. Od uczniów wymaga się podejmowanie działań na rzecz ochrony przyrody w ich środowisku lokalnym. Uczniowie po ukończeniu pierwszego etapu kształcenia zintegrowanego, są świadomi konieczności segregowania śmieci, wiedzą, że należy oszczędzać wodę oraz rozumieją sens stosowania opakowań ekologicznych. Dzięki stałej obserwacji, wskazuje zniszczenia w przyrodzie dokonane przez człowieka np. hałasowanie w lesie lub rezerwacie przyrody.

Jeżeli chodzi o dział przyrody nieożywionej, to tak jak już wcześniej wspomniałyśmy, uczeń wyjaśnia zależność zjawisk przyrody od pór roku oraz jest świadom znaczenia wody w życiu człowieka, roślin i zwierząt. Są to jedne z podstawowych informacji, lecz to głównie na nich opiera się nauka i rozumienie poznawanych później ekosystemów.

Po dokładnym przeanalizowaniu „Naszego Elementarza” pod kątem edukacji przyrodniczej, wydaje nam się, że wiadomości z tego zakresu, zostały ujęte adekwatnie do rozwoju ucznia. Na tym etapie nauki dzieci w wieku 7 lat, znajdują się w stadium operacji konkretnych wg. Piageta. Oznacza to, że myślenie dziecka ma charakter obrazowy i cechuje się nieodwracalnością, a także ogranicza się do symboli konkretnych. Pod tym względem należy znaleźć pozytywną stronę ministerialnego elementarza. Bowiem autorzy, skupili się na tym, by uczniowie pracowali na konkretach, dlatego, że abstrakcja na tym poziomie nie jest dla nich zrozumiała. Jak opisałyśmy powyżej, w elementarzu znajdziemy wiele ćwiczeń wymagających od dzieci obserwacji otaczającego świata, a także wykonywaniu doświadczeń. Sami dobrze zdajemy sobie sprawę z tego, że nie ma nic lepszego, niż nauka poprzez samodzielne doświadczanie poszczególnych zjawisk. Także barwne obrazki, które zawiera nowy elementarz, pozwala na lepsze uświadomienie sobie otaczającej rzeczywistości.

Po dogłębnej analizie edukacji przyrodniczej, jesteśmy zdania, że uczniowie zachęcani do samodzielnej pracy, lepiej będą przyswajać nowe informacje oraz w przyszłości, będą się do nich stosować.

Postaramy się omówić aspekt patriotyczno społeczny. Aspekt patriotyczny nie jest oznaczony piktogramem, natomiast społeczny jest oznaczony piktogramem, w kolorze niebieskim, przedstawiający dwie twarze zwrócone ku sobie. Aspekt społeczny jest bardzo ważny, o czym świadczy fakt, że jest zawarty w prawie każdej lekcji, a patriotyczny jest jedynie wyróżniony w części czwartej. W pozostałych częściach wiedza patriotyczna jest zmarginalizowana. Zgodnie z podstawą programową dzieci powinny posiadać umiejętności w zakresie pracy zespołowej oraz współpracy z grupą zadaniową i szeroko pojętą społecznością szkoły, miejscowości, regionu, kraju. Szerzej rozumiana edukacja społeczna według podstawy programowej powinna odkrywać:

Wprowadzanie dziecka w środowisko społeczne rozpoczyna się w sposób praktyczny w rodzinie oraz w przedszkolu. Szkoła, zespół uczniowski jest następną społecznością, którą dziecko poznaje i włącza się w system jej funkcjonowania. Warto podkreślić, iż współcześnie obowiązujące paradygmaty zakładają m.in., że „w klasie szkolnej nie są najważniejsze treści nauczania, a jakość mikrosystemu edukacyjnego, jaki tworzy nauczyciel”.

Na przykładzie grupy rówieśniczej, szkoły i najbliższego środowiska dziecko może zrozumieć potrzebę organizowania życia społecznego, podziału obowiązków, zarządzania, znaczenia zasad i norm życia społecznego, potrzebę współgospodarowania, przyjmowania i realizowania zadań, uzgadniania poglądów i porozumiewania się z rówieśnikami i dorosłymi, także w sytuacjach trudnych.

Wiedza społeczna jest dziecku niezbędna do orientowania się w środowisku społecznym,

stanowi podstawę do kształtowania pozytywnych postaw, szacunku i życzliwości do pracy oraz do dziedzictwa kulturowego narodu.

Rozwijaniu umiejętności społecznych dzieci oraz poszanowaniu idei aktywności własnej jednostki będą sprzyjać:

– spotkania spontaniczne, niezaplanowane, niespodziewane „losowe wydarzenia”,

– spotkania jako zdarzenia specjalnie przygotowane, zainicjowane, kreowane,

– spotkania będące konfiguracją obu wymienionych typów.

Idea wprowadzania wychowanka w życie wartościowe przez odpowiedzialnych i mądrych

rodziców, wychowawców i nauczycieli jest z pewnością ze wszech miar przekonująca, zwłaszcza gdy zaszczepia się mu określony system norm moralnych2. W procesie wychowania niezwykle istotna jest jakość spotkań i relacji typu nauczyciel – uczeń, uczeń – nauczyciel. Nauczyciel jest wzorem dla dziecka, zachęca je do myślenia i działania, pokazuje ważne problemy i jest drogowskazem w zakresie wartości, a zarazem potrafi przekazać część swojej energii duchowej”.

We współczesnej literaturze pedagogicznej szczególnie wyraziście akcentuje się kategorię

spotkania w wychowaniu; współczesne nauki o człowieku niejednokrotnie postrzegają spotkanie jako „fenomen”.

Spotkanie w procesie wychowania odnosi się do sytuacji, które umożliwiają doświadczanie

wydarzenia mniej lub bardziej znaczącego egzystencjalnie; w tym zwłaszcza umożliwiającego bardziej wnikliwe wzajemne poznanie się uczestników spotkania, nawiązywanie przez nich do mniej lub bardziej głębokich relacji interpersonalnych, racjonalne wychodzenie naprzeciw potrzebom/aspiracjom osób (...). Inaczej rzecz ujmując, autentyczne spotkanie w przestrzeni wychowawczej umożliwia diagnozę oraz projektowanie przedsięwzięć wychowawczych i realizację owych zamierzeń. W projektowanych/realizowanych przedsięwzięciach wychowawczych istotne jest to, że człowiek może być nie tylko uczestnikiem spotkania, lecz także ich (głównym) inicjatorem,

kreatorem, nadaje im określony kształt i jakość.

Warto organizować w szkole takie sytuacje edukacyjne, podczas których uczniowie mogą

rozwijać osobowość, rozpoznawać swoje możliwości dzięki współdziałaniu z rówieśnikami i dorosłymi.

Poprzez różnorodne doświadczenia dziecko nie tylko poznaje świat, ale także samego

siebie. Kontakty społeczne umożliwiają kształtowanie właściwego stosunku do innych i wdrażają do przestrzegania obowiązujących norm.

Po pierwszym etapie edukacyjnym uczeń potrafi być członkiem określonych społeczności,

przestrzegając obowiązujących norm, zachowując i umiejętnie egzekwując prawa jednostki, utrzymując poprawne relacje z innymi i będąc otwartym na nowe sytuacje. To znaczy, że uczeń:

  1. zna swoje prawa i obowiązki wobec społeczności rodzinnej, rówieśniczej i środowiskowej, rzetelnie je wypełnia i aktywnie uczestniczy w życiu kulturalnym tych środowisk,

  2. identyfikuje się ze swoją rodziną i jej tradycjami, zna i szanuje tradycje najbliższej okolicy,regionu, kraju (zna symbole narodowe oraz najważniejsze wydarzenia z historii Polski oraz ludzi dla niej zasłużonych),

  1. potrafi szanować prawa ludzi do pracy, wypoczynku i odrębności kulturowej, jest tolerancyjny, nie krzywdzi słabszych, potrafi nieść pomoc potrzebującym.

Dziecko kończące swoją edukacje w klasie pierwszej z nowym elementarze powinno:

1. W zakresie odróżniania dobra i zła w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi:

  1. potrafi odróżnić, co jest dobre , a co złe w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi

  2. wie, że warto pomagać potrzebującym

  3. zdaje sobie sprawę z tego, jak ważna jest sprawiedliwość i prawdomówność

  4. wie, że nie wolno zabierać cudzej własności bez pozwolenia

  5. wie, że ludzie żyją w różnych warunkach i dlatego nie należy dokuczać dzieciom, które wychowują

  6. się w innych warunkach

  7. współpraca z innymi i przestrzeganie reguł

  8. współpracuje z innymi w zabawie, nauce szkolnej i w sytuacjach życiowych

  9. przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej i w świecie dorosłych

  10. grzecznie zwraca się do innych w szkole, w domu i na ulicy

  11. jest uczynny i uprzejmy wobec innych (np. ustępuje miejsca osobom starszym)

  12. uczestniczy w szkolnych wydarzeniach

  13. wie, że nie wolno zabierać cudzej własności bez pozwolenia

  14. pamięta o oddawaniu pożyczonych rzeczy i nie niszczy ich

  15. wie, że dzieci niepełnosprawne znajdują się w trudnej sytuacji i stara się im pomagać

  16. troska o własne bezpieczeństwoi ochrona innych

  17. wie, gdzie można bezpiecznie organizować zabawy, a gdzie nie można i dlaczego

  18. zna niektóre zagrożenia ze strony innych ludzi, wie, do kogo i w jaki sposób należy się zwrócić o pomoc

  19. niesie pomoc potrzebującym w sytuacjach codziennych

  20. wie, że nie można dążyć do zaspokojenia swoich pragnień kosztem innych i kosztem niszczenia otoczenia

  21. zna numery telefonów: pogotowia, policji, straży pożarnej i numer alarmowy 112

2. W zakresie kształtowania poczucia przynależności do rodziny i społeczności lokalnej:

  1. uświadamianie roli rodziny w życiu jednostki – identyfikuje się ze swoją rodziną i jej tradycjami

  2. poznawanie relacji rodzinnych i obowiązków z nich wynikających

  3. zna podstawowe relacje rodzinne między najbliższymi

  4. wywiązuje się z powinności wobec nich

  5. podejmuje obowiązki domowe

  6. dostosowywanie oczekiwań własnych do realiów ekonomicznych rodziny

  7. wie, że nie należy dążyć do zaspokajania swoich pragnień kosztem innych członków rodziny

  8. wie, że pieniądze otrzymuje się za pracę

  9. wie, że trzeba dostosować własne oczekiwania do realiów ekonomicznych rodziny

  10. zdobywanie wiadomości na temat swojej miejscowości i jej mieszkańców

  11. potrafi wymienić status administracyjny swojej miejscowości (wieś, miasto)

  12. określa podobieństwa i różnice między krajobrazami wiejskim i miejskim

  13. wie, jakie zawody wykonują jego najbliżsi i znajomi

  14. wie czym zajmuje się np. policjant, weterynarz

  15. wie, do kogo może się zwrócić o pomoc

3. W zakresie wychowania patriotycznego w poczuciu przynależności do kraju i Europy (Unii Europejskiej):

  1. kształtowanie tożsamości narodowej – wie, jakiej jest narodowości i że mieszka w Polsce

  2. zna symbole narodowe (flaga, godło)

  3. wychowanie w poczuciu przynależności do społeczności i kultury europejskiej

  4. wie, że Polska znajduje się w Europie

  5. rozpoznaje flagę Unii Europejskiej

Teraz omówimy po kilka przykładów ćwiczeń w których dostrzec można aspekt patriotyczny bądź społeczny.

W części pierwszej zatytułowanej "Jesień" w temacie "to my" dzieci uczą sie pracy w grupach, wymyślają dla nich nazwy, ustalaj zasady takiej pracy oraz poznają zalety takiej współpracy. W temacie "Jak zachowujemy się w szkole" dzieci dyskutują na temat jak należy zachowywać sie w szkole, do kogo zwrócić sie o pomoc w razie potrzeby, ustalają zasady panujące w szkole oraz zapoznają sie z tablicami i znakami informacyjnymi w szkole. "Droga do szkoły" uczy uczniów bezpiecznego przechodzenia przez jezdnie poprzez naukę wierszyka, dzieci opowiadają o swojej drodze do szkoły oraz uczą sie odpowiedniego zachowania na przystanku autobusowym. W czasie spotkania z liczbą T w temacie "T jak tata" dzieci opowiadają o tym jak chciały by spędzać czas z tata, zastanawiają sie czym interesują sie ich bliscy oraz poznają powiązania rodzinne. W temacie "Gra planszowa"

dzieci wymyślają zasady gry i grają w nią, uczą sie zdrowej rywalizacji.

W części "Zima", w temacie "Świąteczne zakupy" dzieci opowiadają o świętach, które obchodzone są w ich rodzinach. Dowiadują się także jakie święta obchodzi się w innych krajach, przez co w jakimś stopniu poznają tradycje i obyczaje tych krajów. Natomiast w kolejnym zadaniu uczą się tego, że osobom starszym i samotnym trzeba pomagać i same podają propozycje w jaki sposób można to zrobić. W następnym temacie "Litera Ą" dzieci projektują ozdobę choinkową. Ich zadanie polega również na tym, by wytłumaczyć koleżance lub koledze, jak ją zrobić, przez co uczą się współpracy i pomagają rówieśnikom, nawiązują z nimi kontakt. W temacie "N jak nos" dzieci rozmawiają na temat zmysłu węchu, u zwierząt, dowiadują się informacje na temat tego jak zwierzęta pomagają ludziom, kto to jest weterynarz i czym się zajmuje, dlaczego warto mieć przyjaciela- psiaka. Zabawa o zmysłach smaku węchu i dotyku. Zaś w temacie "Mówimy sercem" uczniowie poznają język migowy- dowiadują się kto go używa i dlaczego – dzieci miedzy sobą pokazują proste słowa za pomocą języka migowego.

W trzeciej części elementarza zatytułowanej „Wiosna” dzieci uczą się współpracować ze sobą, zacieśniają kontakty z rówieśnikami, czego przykładem może być temat „Ś jak ślimak, si jak siedem”. Podczas omawiania tego tematu dzieci zdobywają wiedzę na temat tego, jak należy zachowywać się będąc z wizytą u kogoś. Podejmują próbę samodzielnego ułożenia życzeń dla solenizanta/solenizantki oraz odegrania scenki składania sobie życzeń. W rozdziale zatytułowanym „W kąciku przyrodniczym” dzieci podejmują dyskusje na temat roślin. Wspólnie ustalają jakie rośliny chciałyby hodować, omawiają co jest potrzebne roślinom do życia i dzielą się obowiązkami. Niewątpliwie w ten sposób dzieci uczą się obowiązkowości, dzielą się nawzajem swoimi pomysłami.
Z tematu „Przygotowujemy przedstawienie” dzieci dowiadują się, że 27 marca obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Teatru. Jedno z zadań polega na przygotowaniu, wspólnie z nauczycielem, przedstawienia. W tym celu dzieci między innymi wymyślają tytuł przedstawienia i scenografię. Zadanie to pobudza je do myślenia, uczy pracy w grupie, a także pomysłowości i kreatywności. Przez to, że dzieci biorą czynny udział w przygotowywaniu przedstawienia, budują wiarę w swoje możliwości, uczą się szanować pracę swoją i innych. Taka forma zabawy pozwala dzieciom odkryć nowe zdolności, może dostarczyć mnóstwa radości i satysfakcji. Natomiast w temacie „Dz jak Dzwonek” dzieci między innymi rozwijają mowę poprzez dyskusję na temat, w jaki sposób należy pomagać chorym kolegom i koleżankom. Zastanawiają się również co znaczy być dobrym kolegą, dzielą się swoimi spostrzeżeniami na forum grupy. Dzieci również uczą się jak należy właściwie przeprowadzić rozmowę telefoniczną, próbują odegrać scenki ilustrujące taką rozmowę. W ten sposób zacieśniają się relacje między dziećmi, rozwija się ich mowa, a dzieci uczą się dostosowywać do danej sytuacji.

W 4 części elementarza zatytułowanej "Lato" występuje, wiele aspektów społecznych.
Dzięki „ Legendzie o Lechu, Czechu i Rusie „ dzieci zastanawiają się, gdzie najczęściej godło Polski jest umieszczane, dlaczego jest na nim orzeł i jak się zmieniało.
„ Polska w Europie ” uczniowie dowiadują się z jakimi państwami sąsiaduje Polska, zapoznają się z flagą Europy i zastanawiają się dlaczego jest na niej 12 gwiazd.
„ Piosenka o marzeniach ” dzięki tej lekcji dzieci dzielą się pomiędzy sobą jakie mają marzenia i rysują ją, opowiadają o tym w jakich momentach są szczęśliwe, a w jakich smutne.
Dzięki czytance pt. „ Wakacje ” wychowankowie rozmawiają o tym jak bezpiecznie spędzić wakacje, o czym należy pamiętać w czasie wakacyjnych zabaw i podróży.
Oprócz społecznych można również zauważyć aspekt patriotyczny. Uczniowie zapoznają się z hymnem „ Mazurek Dąbrowskiego ” oraz śpiewają go. Dowiadują się również, kiedy jest Dzień Flagi i uczą się o niej wiersza. Jako zadanie mają dowiedzieć się co to jest Konstytucja.

Teraz przedstawimy wady i zalety części społecznej i patriotycznej "Nowego Elementarza".

Główną wadą jest niewątpliwie brak informacji o najważniejszych świętach państwowych, szczególnie o dniu 11 listopada lub dniu 1 listopada (Dzień Zmarłych). Pomijanie ich rodzi niepokój o jasność wychowania patriotycznego dzieci. Autorki "Elementarza" zwracają uwagę na geograficzne położenie Polski i przynależność do Unii Europejskiej, ale nie wspominają o barwach narodowych. Treści z zakresu edukacji społecznej i patriotycznej przekazywane są ewidentnie w sposób selektywny. Kolejną wadą jest brak zagadnień związanych z rozwojem emocjonalnym oraz podręcznik dostarcza bardzo mało informacji na temat przeżyć, zainteresowań i sposobów zachowania bohaterów.

Niewątpliwie zaletą jest duża zawartość aspektu społecznego. Dzieci przyzwyczają się do pracy w grupie wśród rówieśników, uczą się także wypowiadać na forum klasy, wyrażać swoje zdanie i opinie na różne tematy.

ELEMENTARZ I JEGO FUNKCJE

Dobry elementarz powinien spełniać w procesie dydaktycznym określone funkcje. Są one bardzo ważne we właściwej edukacji dziecka . Od 2014 roku dzieci klas pierwszych szkoły podstawowej uczą się z nowych elementarzy wydawnictwa MEN "Nasz elementarz", które udostępniono dla nich za darmo. Wraz z koleżankami postaramy się przedstawić jak ten elementarz realizuje dane funkcje. W poniższej pracy przedstawimy poszczególne funkcje i rozpatrzymy je pod względem nowego elementarza.

Pierwszą z wymienionych przez nas funkcji jest funkcja informacyjna. W jaki sposób elementarz udostępnia uczniom wiadomości w zakresie przewidzianym przez program? Omawiany podręcznik nie jest typowym elementarzem, z jakim mieliśmy do czynienia przez ostatnie dwadzieścia lat. Jego budowa jest zbliżona do książeczek dziecięcych. Tematy nie są spójnie połączone, brakuje miejsca na powtórzenie i utrwalenie. Pierwsze tematy są spójne ze sobą (szkoła, lato, bezpieczeństwo) natomiast następne, to zbiór przypadkowych pomysłów. Program zawarty w tym elementarzu jest dość okrojony przez co dzieci bardziej zdolne mogą się nudzić, ponieważ szybko pojmą zawarte informacje. Poziom podręcznika jest niezwykle skrajny. Od zadań bardzo prostych wręcz infantylnych (zadanie 1 strona 22 - wskaż największy samochód), poprzez niezrozumiałe i nie do końca udane teksty literackie, po ekspresowe wprowadzanie liter bez utrwalania i powtórzenia. Teksty do czytania dla dzieci w części polonistycznej elementarza są dobrane nieprawidłowo . Są bardzo łatwe lub dość trudne aby dziecko je zrozumiało, brakuje wypośrodkowania trudności. Teksty nadprogramowe zaznaczone są czcionką zieloną. Elementarz obejmuje różną tematykę np. informacje o moralności, patriotyzmie, o wiedzy ogólnej , o świecie przyrody. Rozpatrując stymulowanie procesu uczenia się trzeba pamiętać, że zdolności myślowe dziecka rosną i rozwijają się wraz z nim. Dziecko najpierw dostrzega samego siebie, kolejno dostrzega najbliższe otoczenie, dom, podwórko, szkołę. Następnie powoli pojmuje pojęcie świata, kultury, cywilizacji i ludzkiego istnienia. Jako nauczyciele musimy zwracać uwagę na indywidualne tempo rozwoju każdego dziecka. Dobierając elementarz trzeba mieć na uwadze za równo dzieci zdolne, przeciętne jak i te z problemami w nauce, które potrzebują więcej czasu na przyswojenie materiału . "Nasz elementarz" część treści ma dobranych prawidłowo, lecz duża ilość materiału jest dobrana nie przemyślanie. Biorąc za przykład naukę liter. Tempo ich wprowadzania jest bardzo szybkie. Dziecko nie ma czasu na utrwalenie zdobytych wiadomości, a cały czas dostarcza się mu nowej wiedzy. Plusem tego elementarza są zawarte w nim historyjki, rebusy i zagadki. Dzięki nim dziecko może łatwiej zapamiętać zdobyte informacje, łatwiej zaciekawi się danym tematem. Jeżeli chodzi o to jak "Nasz elementarz" umożliwia uzupełniania wiadomości zdobytych w wyniku własnych obserwacji i doświadczeń można zauważyć np. w części polonistycznej pytania pod każdym tekstem literackim. Umożliwiają one dzieciom przypominanie i uporządkowywanie wiadomości zdobytych na wcześniejszych zajęciach. Mają pobudzać wyobraźnię. Ćwiczenia zawarte w elementarzu mogą zachęcać dziecko do pogłębiania wiedzy poza murami szkoły. Pomocne w nauce dla dzieci są ilustracje. Wykorzystywane są jako źródło wiadomości i dialogu z tekstem. Ilustracje użyte w elementarzu "Nasz elementarz" są powiązane z tekstem literackim. Same też mogłyby stanowić swobodny tekst. Dobrane są jednak bardzo rozbieżnie. Poniektóre ilustracje są bardzo rozbudowane, rozpraszają tak małe dzieci, grafika jest zbyt intensywna. Kolory są za bardzo żywe i jaskrawe. Jest na obrazkach za dużo elementów i dziecko nie potrafi się skupić. Są też ilustracje prawidłowo dobrane dla dzieci w tym wieku. Do każdej nowej litery, którą poznają dzieci dołączone są obrazki, które przedstawiają przedmioty, których nazwa zaczyna się na daną literę. W danym elementarzu ilustracje dobrane są nie zawsze prawidłowo np. Ilustracja na stronach 84 i 85 zawiera za mało przedmiotów z literą '' p''. Natomiast strona 86 jest dobrze zaplanowana. Ilustracja jest adekwatna do tekstu, a test jest prosty do zrozumienia dla uczniów. Ilustracje te mają za zadanie pomóc dziecku w zapamiętaniu poznanej litery. Pomagają w lepszej interpretacji tematu. Takie uczenie wykorzystywano już we wcześniejszych elementarzach.

Funkcja motywacyjna jak sama nazwa wskazuje polega na motywowaniu, wywołaniu pozytywnego nastawienia do uczenia się poprzez budzenie zaciekawienia i zainteresowania. Problemowe ujęcie treści w „Naszym Elementarzu” pozwala na ich rozwinięcie. Uczniowie uczestniczą w odkrywaniu procesów i zjawisk, dostrzeganiu ich prawidłowości, zależności między nimi. Uczniowie wykorzystują wtedy różnorodne metody i techniki w dochodzeniu do wiedzy. Funkcja motywująca to funkcja zachęcająca do podejmowania różnego rodzaju aktywności poznawczej, trzeba wzbudzić zainteresowanie, aby uczeń był zmotywowany i zachęcony do dalszych działań w szkole oraz poza nią. Przykładem może być zadanie o treści: „sprawdźcie, które znaki drogowe znajdują się w pobliżu waszej szkoły i dowiedzcie się, co one oznaczają” wzbudza u uczniów ciekawość i zachęca ich do zapytania rodziców lub innego samodzielnego działania, celem którego byłaby znajomość podstawowych znaków drogowych.

Kolejną funkcją jest funkcja ćwiczeniowa, związana z funkcją motywacyjną. Wyraża się ona w postaci poleceń i instrukcji do ćwiczeń. W „Naszym elementarzu” znajduje się szeroko rozwinięty blok ćwiczeniowy. Zadania mają na celu wyposażyć ucznia w wiedzę, jak również umiejętności praktyczne. Zadania te kształcą u ucznia: czytanie ze zrozumieniem, pisanie, słuchanie i sprawne posługiwanie się językiem zarówno w mowie, jak również w piśmie. Funkcja ćwiczeniowa w „Naszym Elementarzu” skłania ucznia do podejmowania działania, celem którego jest przede wszystkim wzbogacenie wiedzy, rozwinięcie kreatywności, ćwiczenie logicznego myślenia, np. polecenia zawarte w jednym z wielu zadań - namalujcie swoje portrety i je podpiszcie, wymyślcie zabawę, która pomoże wam łatwiej zapamiętać imiona koleżanek i kolegów z klasy i powiedzcie, co znajduje się w waszej klasie, używając słów: nad, pod, obok, na oraz wymyślcie znaczki dla tych słów kształt – wyraźnie kształcą u dzieci kreatywność i umiejętność wypowiadania się. Ponadto plusem jest także to, że w dodatkowych materiałach znajdują się również adaptacje dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zawarte są zadania dla uczniów niewidomych w alfabecie Braille’a, są także dla uczniów słabowidzących opracowane drukiem powiększonym, zadania dla uczniów mających trudności w uczeniu i/lub komunikowaniu się, jest zeszyt piktogramów, wersja multimedialna dla uczniów mających trudności w uczeniu się i/lub komunikowaniu – niesłyszących i słabosłyszących i wersje dla nauczyciela – podręcznik dla uczniów mających trudności w komunikowaniu się i/lub uczeniu oraz podręcznik dla uczniów niewidomych w alfabecie Braille’a.

Funkcja transformacyjna polega na mobilizacji ucznia do wykorzystania zdobytej wiedzy w codziennym działaniu i praktyce życiowej. W „Nowym elementarzu” dzieci poznają zasady obowiązujące na terenie szkoły oraz zasady bezpiecznego poruszania się po drodze, a także znaki informacyjne, drogowe oraz sygnalizację świetlną. Poznają numery alarmowe i uczą się przygotowywać posiłki wspólnie z rówieśnikami.

Zawarte w podręczniku wiersze jak na przykład wiersz o przechodzeniu przez pasy, ułatwia dziecku zrozumienie i zapamiętanie zasad przechodzenia przez pasy, dzięki czemu łatwiej może zastosować je na co dzień. Utrudnienie stanowić mogą jednak braki w ćwiczeniach praktycznych. W elementarzu często zawarte są polecenia o treści: zobaczcie coś na rysunku, zapamiętajcie jak to się robi, opiszcie. Jednak dzieci powinny zapamiętywać własne zachowania a nie obrazki.

Funkcja kontrolno – korektywna, której celem jest ułatwienie poprzez pytania i polecenia powtórzenia i utrwalenia materiału a tym samym dokonania samooceny i tzw „wzmocnienia pozytywnego”, czyli wystąpienie pozytywnej konsekwencji po zachowaniu. Jest widoczna w „Nowym Elementarzu” poprzez zastosowane pytania i polecenia, na które uczeń odpowiada, a są one zawarte na każdej stronie podręcznika. Nie znajdziemy w owym podręczniku ćwiczeń kaligraficznych ani ćwiczeń grafopercepcyjnych jednak są one zawarte w kartach pracy oraz albumie liter, dostępnych na stronie internetowej.

Funkcja samokształceniowa celem jest samodzielne przyswajanie wiedzy oraz pobudzenie do samodoskonalenia się. Funkcja ta spełniona jest w zadaniach, które dzieci wykonać mają w domu np. : „Zapytaj tatę lub dziadka co to znaczy być dżentelmenem? , Zaplanujcie spacer do parku, lasu lub na łąkę. Zabierzcie ze sobą lupy. Co będziecie obserwować?”, a także poprzez przedstawienie bohaterów, którzy lubią czytać i często to robią co motywuje dziecko do czytania. Kolorowe ilustracje również zachęcają dzieci do pracy, chociaż jak twierdzą, niektórzy recenzenci mogą też rozpraszać ich uwagę.

Kryterium praktyczności to pierwsze z prezentowanych przez nas kryteriów, treści zawarte w elementarzu pozwalają dziecku zdobyć wiedzę o otaczającym świecie, o ogólnych zasadach i prawach, które umożliwiają funkcjonowanie w społeczeństwie. Realistyczne ilustracje zachęcają, sprawiają, że dziecko skupia się na treściach zawartych w podręczniku, łatwiej je zapamiętuje. Przykłady może zaobserwować we wszystkich częściach elementarza. Opisane są w nich większe miasta Polski, legendy ich dotyczące -co uczy dziecko wiadomości o otaczającym je środowisku, uczy również o bezpieczeństwie, przyrodzie, zjawiskach atmosferycznych, tradycji związanej ze świętami, wiedzy astronomicznej.

Kryterium podmiotowości, naukowości to kolejne z wymienionych kryteriów, treści podręcznika uwzględniają indywidualne możliwości i zainteresowania poznawcze dzieci i umożliwiają naukę na różnych poziomach trudności. Zawierają treści pozwalające w pełni realizować wymagania podstawy programowej i osiągać zapisane w niej efekty, a także je przekraczać, umożliwiając rozwój dziecka. Elementarz zawiera bogaty materiał poznawczy, który rozwija myślenie oraz kształtuje osobowość dziecka. Służy także kształtowaniu umiejętności czytania i pisania. Jest ciekawy, interesujący, kolorowy, pełny barwnych ilustracji co sprawia, że pobudza w dziecku chęć korzystania z niego, co sprawia, że wiedza i umiejętności dziecka wzbogacają się. W elementarzu brakuje tekstów literackich, wierszy, opowiadań utworów o charakterze wychowawczym, których celem jest kształtowanie u dzieci zasad moralnych i społecznych. Brakuje zagadek, które uczą myślenia abstrakcyjnego oraz wierszy do opanowania pamięciowego. Zamiast tego dużo jest prostych rebusów. W podręczniku nie zostały wydzielone kręgi tematyczne (tygodniowe), co jest sprawdzone i powszechne w edukacji wczesnoszkolnej. Tematy nie są spójnie połączone, brakuje miejsca na powtórzenie i utrwalenie. W elementarzu brakuje odniesień do edukacji artystycznej ( według podstawy programowej chodzi o kontakt ze sztuką-malarstwem, architekturą, rzeźbą) a także do edukacji muzycznej, informatycznej oraz do wychowania fizycznego( pojawia się tylko raz na str. 14). Według powyższych przykładów uznać można, że elementarz nie do końca realizuje założenia podstawy programowej. Również edukacja matematyczna ukazana w elementarzu niesie wiele zastrzeżeń. Treści polonistyczne są przeplatane z matematycznymi. Brak osobnej książki, ćwiczeń do matematyki może stanowić utrudnienie w przyswajanych treściach . Zadań i zagadnień matematycznych jest w elementarzu bardzo mało. Stymulacja obrazkowa i grafika jest zbyt intensywna. Kolory są za żywe, układ na stronach jest bardzo chaotyczny. Strony są często przeładowane. Godna uwagi jest strona 6-7. Ilustracja jest bardzo dobra, zachęca do pracy przy stolikach, dziewczyna na wózku rozmawia z inną dziewczynką, co oznacza tolerancje, akceptacje ze strony dzieci zdrowych. Dwóch chłopców bawi się, co oznacza że atmosfera jest swobodna, dzieci rozmawiają ze sobą, wykonują prace plastyczne. Szczególną uwagę należy zwrócić na dziecko poruszające się na wózku inwalidzkim oraz dzieci innych narodowości.

Kryterium heurystyczności, elementarz dostosowany jest do współczesnych dzieci, wspiera kreatywne myślenie, rozwija wyobraźnię, zawiera rozwiązania, dzięki którym dzieci mogą dobrze przygotować się do dalszej nauki, rozwijać swoje umiejętności, zainteresowania. Dzieci mają możliwość indywidualnego doświadczania, nauczyciele pełni rolę przewodnika, który pomaga rozwiązywać im problemy, a to najlepiej pomaga przygotować dziecko do aktywnego uczestnictwa we współczesnym społeczeństwie. Zadania zawarte w elementarzu pobudzają dzieci do aktywnych form pracy. Niektóre ilustracje znajdujące się w elementarzu są atrakcyjne, tak jak na przykład ilustracja na stronie 4-5. Zachęca do budowania zdań i rozwijania mowy. Choć tak jak na większości stronach kolorystyka nie jest wyważona i może utrudniać koncentrację dziecka. Wiele pytań jest infantylnych, zbyt dziecinnych. Dzieci w wieku szkolnym posiadają już sporą wiedzę na temat otaczającego ich świata. Z drugiej strony jest wiele pytań, poleceń zdecydowanie za trudnych, nie dostosowanych do umiejętności dzieci. W wielu przypadkach strony są źle rozplanowane, po prostu jest na nich wszystkiego o wiele za dużo. Niektóre ilustracje, teksty są nie do końca zrozumiałe i przemyślane. Plusem jest to, że niektóre zadania wymagają pracy w grupach, pozwalają rozwinąć wyobraźnię i kreatywność dziecka.


  1. Wolny Barbara, ,,Nowa Podstawa Programowa Kształcenia Ogólnego, Edukacja wczesnoszkolna, ZALECANE WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI”, [online].[dostęp 7.11.14], Dostępny:

    https://www.kul.pl/files/803/biblioteczka_cyfrowa/edukacja_wczesnoszkolna_zalecane_warunki.pdf

  2. Minge Natalia , ,,Metody nauki czytania” , [online].[dostęp 7.11.14], Dostępny: http://www.wczesnaedukacja.pl/artykul/art2.html.

  3. Adamek Irena ,,Podstawy edukacji wczesnoszkolnej”, s. 59-62

  4. Adamek Irena ,,Podstawy edukacji wczesnoszkolnej”, s.70

  5. Adamek Irena ,,Podstawy edukacji wczesnoszkolnej”, s. 59-62

  6. Kupisiewicz Czesław. ,,Podstawy dydaktyki ogólnej”, s.216

  7. Adamek Irena ,,Podstawy edukacji wczesnoszkolnej”, s. 110- 111

  8. Wolny Barbara, ,,Nowa Podstawa Programowa Kształcenia Ogólnego, Edukacja wczesnoszkolna, ZALECANE WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI”, [online].[dostęp 7.11.14], Dostępny:

    https://www.kul.pl/files/803/biblioteczka_cyfrowa/edukacja_wczesnoszkolna_zalecane_warunki.pdf

  9. Minge Natalia , ,,Metody nauki czytania” , [online].[dostęp 7.11.14], Dostępny: http://www.wczesnaedukacja.pl/artykul/art2.html.

  10. Adamek Irena ,,Podstawy edukacji wczesnoszkolnej”, s. 59-62

  11. Adamek Irena ,,Podstawy edukacji wczesnoszkolnej”, s.70

  12. Adamek Irena ,,Podstawy edukacji wczesnoszkolnej”, s. 59-62

  13. Kupisiewicz Czesław. ,,Podstawy dydaktyki ogólnej”, s.216

  14. Adamek Irena ,,Podstawy edukacji wczesnoszkolnej”, s. 110- 111


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
nowy podrecznik dx
Mirosława Popek, Bożenna Wapińska Podstawy budownictwa podręcznik opis, informacje, dane techniczne
Wirpsza Witold nowy podrecznik wydajnego zazywania narkoty
Wirpsza Witold Nowy podręcznik wydajnego zażywania narkotyków
Opis techniczny - nowy, Budownictwo Politechnika Rzeszowska, Rok IV, Konstrukcje Metalowe, Konstrukc
OPIS DO PROJEKTU, Politechnika krakowsla, uczelnia, konstrukcje drewniane, Nowy folder
opis próbek, Politechnika krakowsla, uczelnia, konstrukcje metalowe, Nowy folder
Koparki EO 2621 EO 2626 Opis techniczny i podręcznik użytkownika
opis zegarów GOLF IV, Nowy Dokument programu Microsoft Word
opis regresji, UE Katowice, Gospodarka Turystyczna Mgr I rok, prognozowanie cwiczenia, Metody Progno
Nowy Mendel cz3 - część 3b, Fizyka - podręczniki, wykłady i inne materiały, Nowy Mendel cz3
Opis nowy
NOWY OPIS OPCJI SERWISOWYCH PROCESORÓW X8YZ
Nowy opis zdj�æ
Nowy opis odcinka 3x01 Pamiętniki wampirów

więcej podobnych podstron