Bertrand zasada konkurencji cenowej - traktują poziom ceny swojego konkurenta jako daną wielkość
Cło optymalne pozwala krajowi dużemu(wprowadzającemu cło) odnosić korzyści pod warunkiem, że suma efektu protekcyjnego cła i efekt konsumpcyjnego cła będzie mniejsza, niż efekt Terms of Trade. Cło wprowadzone na importowany produkt przez kraj duży, którego on jest istotnym konsumentem powoduje, że producenci obniżają ceny eksportowanego do tego kraju dobra w obawie przed spadkiem popytu, aby po doliczeniu cła ostateczna cena dla kupujących pozostała taka sama. Jeżeli w tym samym okresie ceny eksportowanych dóbr nie uległy zmianie, to spowodowany wprowadzeniem ceł spadek cen towarów importowanych prowadzi do poprawy relacji cen w eksporcie i imporcie danego kraju. Ten dodatkowy efekt wprowadzenia cła, możliwy jedynie w kraju dużym, nazywamy efektem Terms of Trade cła.
Cła wychowawcze: są nakładane na towary wybranej gałęzi produkcji, które w początkowym okresie działalności otoczone są przez państwo protekcyjną ochroną ceł. W efekcie nałożenia cła importowane towary określonej gałęzi czy branży stają się droższe, co poprawia warunki konkurencji dla krajowych producentów tych dóbr.
Dumping stały(międzynarodowa dyskryminacja cenowa) - Ma miejsce wówczas, gdy przedsiębiorstwo mające odpowiednią pozycję monopolistyczną sprzedaje za granicą dany produkt ciągle poniżej kosztów lub po cenie niższej niż na rynku krajowym.
Dumping Łupieżczy - Utrzymywana czasowo sprzedaż danego dobra na rynku zagranicznym poniżej ceny krajowej lub nawet poniżej kosztów wytwarzania, mająca na celu wyeliminowanie konkurentów i uzyskanie pozycji monopolistycznej. Cechą dumpingu łupieżczego jest także to, że po ewentualnym zniszczeniu konkurencji w kraju importera i uzyskaniu pozycji monopolistycznej na jego rynku ceny eksportowanego dobra znacznie wzrastają, co pozwala eksporterowi na realizację zysku monopolistycznego.
Efekt mnożnika handlu międzynarodowego:
wzrost zdolności importowych - osłabia działanie mnożnika, gdy rośnie krańcowa skłonność do importu, maleć musi krańcowa skłonność do konsumpcji krajowej
obniżenie produkcji – gdy producenci, w reakcji na wzrost konsumpcji nie reagują wzrostem produkcji, ale wzrostem ceny, spowoduje to osłabienie działania mnożnika; jeśli dojdzie do spadku produkcji spanie DN
stabilność cen – jest warunkiem zadziałania mnożnika, jeśli ceny nie będą stabilne, wzrost siły nabywczej pochodzący ze wzrostu zatrudnienia spowoduje wzrost cen i nie wzrośnie konsumpcja, więc mnożnik nie zadziała
Efekt stabilizacyjny stabilizacji cen: W sytuacji wahań popytu i przy braku ceny stabilnej wzrostowi wolumenu towarzyszy wzrost ceny i na odwrot ( spadek wolumenu powoduje spadek ceny). Dochody znacznie się od siebie roznia- przy wzroście popytu osiągamy maksymalny przychód eksportowy, przy spadku- przychód minimalny. W wyniku wprowadzenia ceny stabilnej nastąpi złagodzenie tych wahań i stabilizacja dochodów eksportowych.
Finansowanie kompensacyjne:
próbuje stabilizować dochody eksportowe w krajach rozwijających się ex post
system finansowania kompensacyjnego MFW – MFW uruchomi procedurę finansowania kompensacyjnego , gdy spadek dochodów eksportowych ma miejsce w krótkim okresie i jest wywołany przyczynami niezależnymi od tego kraju Ocena: nieefektywne, bo: relatywnie krótki okres, na jaki może być zaciągnięty kredyt ; konieczność współpracy z MFW w ramach restrukturyzacji swojej gospodarki
STABEX(UE) – dla AKP, tylko surowce rolne. Może być zastosowany gdy eksport surowca, z którego sprzedaży spadły dochody, stanowi co najmniej 5% dochodów eksportowych tego kraju(próg zależności) i dochody eksportowe muszą spaść o co najmniej 4,5 % w przeciągu ostatnich 6 lat
SYSMIN(UE) – surowce mineralne, każdy spadek dochodów eksportowych może być podstawą udzielenia pomocy Ocena: średnioefektywne, bo : STABEX uwzględnia ograniczoną liczbę krajów i surowców co nie rozwiązuje problemu amplitudy wahań dochodów eksportowych w skali globalnej ; fundusze ograniczone ; od transferu środków do ich wykorzystania mija zazwyczaj dużo czasu
Heckscher-Ohlin:
Teoria wzajemnej współzależności cen czynników produkcji i cen towarów
Teoria neoklasyczna
podejście podażowe – podaż czynnika produkcji decyduje o wymianie handlowej
2 kraje, 2 dobra, 2 czynniki produkcji, brak kosztów transportu
Wolny handel i doskonała konkurencja
Eksport/import zależy od obfitości występowania czynników produkcji
Przenośność czynników produkcji w kraju ale nie za granicę
Baza handlu: Kraje różnią się stopniem wyposażenia w czynniki produkcji
Oba dobra – różne funkcje produkcji
Dobro A funkcja produkcji taka sama w obu krajach
Stałe współczynniki technologiczne przy produkcji dóbr
Dobra są homogeniczne
Dane warunki popytowe w obu krajach, gusty nie zależą od dochodu
Teoremat Obfitości zasobów: Produkować te dobra, dla wytwarzania których potrzebuje czynnika prod. występującego u niego we względnej obfitości Dlaczego? skoro jest go dużo, jest on relatywnie tani . Importować - te dobra, które musiałby wytwarzać na bazie czynnika występującego u niego we względnej rzadkości.
Teoremat wyrównywania się cen czynników produkcji
Hystereza oznacza sytuację, gdy jedna ze zmiennych ekonomicznych, doznająca zmiany poziomu, nie powraca ponownie do swojego poziomu wyjściowego, mimo, że zanika przyczyna, która wywołała zmianę tej zmiennej.
Korzyści komparatywne Pojęcie korzyści komparatywnych odnosi się do teorii stworzonej przez Ricardo (rozpowszechnionej przez Torrensa) zwanej teorią kosztów komparatywnych.
Korzyści komparatywne to różnice względne w produkcji towarów, które powodują, że może dojść do korzystnej wymiany nawet, gdy jeden kraj ma absolutna przewagę nad drugim krajem w obu dobrach. Korzyści te można osiągnąć dzięki specjalizacji w danej dziedzinie, którą uzasadnia występowanie względnych różnic w kosztach wytwarzania mierzonych nakładami pracy
Kryteria konwergencji:
Kryteria monetarne:
stabilność cen-średnia arytmetyczna z co najwyżej trzech krajów o najniższej stopie inflacji + 1,5 %
stopa procentowa- bierzemy pod uwagę długookresową stopę procentową – średnia arytmetyczna stóp procentowych z co najwyżej trzech krajów o najniższej stopie inflacji +2%
2. Kryteria fiskalne:
deficyt budżetowy- nie może przekraczać 3 % PKB
zadłużenie finansów publicznych-nie może przekraczać 60% PKB ( kryterium nie spełniane przez wiele krajów)
wahania kursu walutowego- +/-15% w okresie dwóch lat przed przystąpieniem do unii walutowej
Krzywa doświadczeń (uczenia się) To wykres, który przedstawia kształtowanie się efektu doskonalenia organizacji i funkcjonowania firmy, w miarę uczenia się, spadają koszty produkcji. Efekty zdobywanego przez firmę doświadczenia pozwalają na obniżenie kosztów przeciętnych w miarę wzrostu skumulowanego wolumenu produkcji.
Za pomocą tej krzywej można wyjaśnić genezę strategicznych zachowań firm na rynku oligopolistycznym (np. samolotów).
Przykład: AIRBUS i MCDONNELL-DOUGLAS
Na rynku lotniczym analitycy stwierdzili, że rentownie tylko 2 korporacje mogą funkcjonować. Mc-D opanowały ten rynek – stworzyły DUOPOL. Gdy na rynek chciała wejść trzecia firma – europejska – AIRBUS, żeby to uczynić należało na początku ponieść bardzo wysokie koszty, dlatego też państwa europejskie zastosowały politykę subwencji dla AIRBUSA. Dzięki temu udało mu się wejść na rynek, w miarę upływu czasu koszty produkcji zaczęły spadać, aż do wyrównania się (zakładamy, że Europa uczy się szybciej i jej krzywa uczenia przebiega poniżej krzywej uczenia się Mc-D).
Gdyby nie zastosowana polityka subwencji, firma nie miałaby szans na rynku, bo na początku koszty produkcji są bardzo wysokie, a Mc-D w tym samym czasie produkuje już 50% taniej.
Kurs walutowy stały - korzyści
Przeciwdziałanie destabilizującej spekulacji - W systemie kursów elastycznych kursy walutowe są permanentnie niestabilne. Zmiany kursu walutowego są permanentne i znajdują się pod wpływem destabilizujących oczekiwań, a tym samym są w dużej mierze niezależne od fundamentalnych kategorii ekonomicznych. Jako przykład podaje się, że oczekiwana aprecjacja waluty faktycznie jest realizowana, ponieważ popyt na określoną walutę rośnie, podczas, gdy jej podaż maleje. Zostają w ten sposób wywołane wahania kursów walutowych, które wywierają wpływ na międzynarodowy podział pracy.
Dyscyplina polityki pieniężnej - System kursów stałych pozwala krajom-członkom systemu na bardzo ograniczoną autonomię polityki pieniężnej. Stałe kursy walutowe wymuszają dyscyplinowanie polityki pieniężnej i osłabiają nacisk na bank centralny do prowadzenia przystosowawczej polityki pieniężnej. Ekspansywna polityka pieniężna prowadzi bowiem do deficytu bilansu obrotów bieżących i wywiera nacisk dewaluacyjny na walutę danego kraju. W wyniku zobowiązań interwencyjnych bank centralny traci rezerwy walutowe niezbędne do przystosowania do polityki pieniężnej kraju waluty wiodącej.
Zapobieganie „wyścigowi” dewaluacji - Praktykowany w okresie międzywojennym „wyścig” przy przeprowadzaniu dewaluacji własnych walut. Poprzez dewaluacje poszczególne kraje próbowały osiągać przewagę konkurencyjną na rynku światowym w celu przede wszystkim zwalczania bezrobocia. Ponieważ do takiej strategii „beggar-my-neighbour” przyłączyły się prawie wszystkie kraje niemożliwe było osiągnięcie oczekiwanych korzyści. W rezultacie na skutek bardzo restrykcyjnej polityki pieniężnej i fiskalnej doszło do ogólnoświatowego załamania popytu i kryzysu gospodarki światowej.
Spadek ryzyka i kosztów transakcji międzynarodowych - Spadek ryzyka i kosztów jest rezultatem niewielkiego dopuszczalnego we wzajemnych ustaleniach zakresu wahań kursowych, które eliminują w praktyce nakłady na zabezpieczenie się przed ryzykiem kursowym.
Kurs walutowy zmienny - korzyści
kształtowanie kursu walutowego pod wpływem podstawowych kategorii ekonomicznych – ponieważ kurs zmienny kształtują czynniki rynkowe, to może on w rzeczywistości odzwierciedlać wartość waluty (w przeciwieństwie do kursu stałego). Mniejszy wpływ destabilizującej spekulacji niż przy kursach stałych. Krótkookresowe wahania kursów są związane z różnicami stóp %, a długookresowe z różnicami stóp inflacji i tempa wzrostu wydajności, stąd wahania kursów zmiennych mniej zakłócają realne procesy gospodarcze (niż w stałych kursach).
zmniejszenie tendencji protekcjonistycznych – kurs zmienny spełnia też funkcję instrumentu chroniącego rynek, zabezpiecza równowagę bilansu płatniczego, bo kurs wpływa na poziom eksportu i importu (przy wzroście wartości waluty krajowej spada eksport i rośnie import).
zapobieganie importowi inflacji – oczekuje się deprecjacji waluty krajów o wysokiej inflacji oraz aprecjacji w krajach o niskiej inflacji. Kurs neutralizuje jej przepływ z innych krajów, bo jego zmiana jest odwrotna do zmiany inflacji.
niewielkie znaczenie kosztów zabezpieczenie przed ryzykiem kursowym – należy się zabezpieczać przed ryzykiem, ale koszt takiego zabezpieczenia stanowi jedynie ułamek kosztów transakcji.
Marshall – krzywe zaoferowań - podstawowy instrument badania równowagi ogólnej handlu – łączą w sobie popyt i podaż i oznaczają wielkość popytu danego kraju na dobra kraju drugiego, ale jednocześnie wielkość podaży, którą dany kraj oferuje w zamian za towar partnera zagranicznego. Krzywa ta przedstawia jednocześnie wszystkie możliwe terms of trade, przy których kraj jest skłonny do wymiany.
Punkt przecięcia się krzywych zaoferowanie dwóch krajów: A i B wyraża międzynarodowy stosunek wymiany danych dóbr między tymi krajami.
Przy zmianie położenia krzywych zaoferowania, zmiana międzynarodowego stosunku wymiennego zależy od elastyczności cenowej popytu.
Jeżeli elastyczność cenowa popytu kraju A:
zwiększa się (e >1), - przesunięcie krzywej zaoferowania w lewo - to kraj A musi zapłacić mniej towarów za ilość towarów otrzymanych od kraju B, ilość towarów spada w obu przypadkach, ale w kraju A bardziej, czyli za mniejszy import płaci o wiele mniejszym eksportem – korzyść kraju A – czyli jego terms of trade polepszają się
zmniejsza się (e <1), -przesunięcie krzywej zaoferowania w prawo – to kraj A musi zapłacić dużo więcej towarów za tylko nieco większą ilość towarów z kraju B, ilość towarów rośnie w obu przypadkach, ale w kraju A bardziej, czyli za nieco większy wolumen importu musi zapłacić o wiele większym eksportem – korzyść kraju B – czyli jego terms of trade się polepszają
Zmianę terms of trade powoduje również:
każda zmiana preferencji i nabywców i możliwości produkcyjnych,
spadek lub wzrost możliwości produkcyjnych w którymś z krajów
MEAD Policy Mix Model ten przedstawia, jakie instrumenty należy stosować, aby zapewnić równowagę wewnętrzną (niska inflacja i bezrobocie) i zewnętrzną (brak nadwyżki/deficytu).
Jest to teoria oparta na poglądach Keynesa, odnosi się do krajów nie w pełni zintegrowanych z rynkiem światowym.
Stosując narzędzia: wydatki budżetowe i kurs walutowy; państwo przywraca równowagę.
1. Bezrobocie i deficyt
wzrost wydatków budżetowych -> wzrost środków pieniężnych w rękach ludzi -> wzrost popytu -> wzrost produkcji -> wzrost zatrudnienia
dewaluacja kursu walutowego -> spadek wartości waluty -> wzrost eksportu -> spadek deficytu
2. Nadmierne zatrudnienie i deficyt
spadek wydatków budżetowych -> spadek ilości środków finansowych w rękach ludzi -> spadek popytu -> spadek możliwości sprzedaży -> spadek produkcji -> spadek zatrudnienia -> spadek środków pieniężnych -> mały popyt -> mały import -> poprawa bilansu
3. Bezrobocie i nadwyżka
wzrost wydatków budżetowych -> wzrost środków pieniężnych w rękach ludzi -> wzrost popytu -> wzrost produkcji -> wzrost zatrudnienia -> wzrost popytu -> wzrost importu -> spadek nadwyżki
4. Nadmierne zatrudnienie i nadwyżka
spadek wydatków budżetowych -> spadek ilości środków finansowych w rękach ludzi -> spadek popytu -> spadek możliwości sprzedaży -> spadek produkcji -> spadek zatrudnienia
rewaluacja kursu walutowego -> wzrost wartości waluty -> spadek eksportu -> spadek nadwyżki
Międzynarodowe umowy surowcowe
tworzenie magazynu wyrównawczego (JMK) – aby ograniczyć wahania cen do rozmiarów określonych w umowie surowcowej zarząd magazynu dokonuje interwencyjnego zakupu lub sprzedaży surowca. Surowiec jest skupywany wtedy, gdy jego ceny na rynku światowym spadają, a sprzedawany jest gdy ceny na odpowiednio wysokim poziomie Ocena: nieefektywne. Bo: koszty ubezpieczenia i administracji tych magazynów; ryzyko błędnej alokacji środków – skromne środki finansowe krs angażowane w produkcję następnie magazynowanych surowców podlegałyby zamrożeniu; wymaga to trafnych prognoz przyszłych cen na rynku światowym, a te w dużym stopniu nieprzewidywalne; osłabienie motywacji krs do różnicowania produkcji i eksportu
kontyngenty eksportowe – krs umawiają się określają z góry, ile mogą eksportować danego surowca, aby nie dopuścić do tego, żeby jego nadmierna podaż spowodowała spadek ceny Ocena: nieefektywne, bo: przyznane wielkości kontyngentów opierają się na historycznych danych, wywołują niebezpieczeństwo ich nieracjonalnego wykorzystania; krs się oszukują wzajemnie i gdy drugi nie widzi, próbują coś sprzedać poza kontyngentem
Mill: (podejście popytowe )
Teoria i koncepcja wzajemnej intensywności popytu
2 kraje, 2 dobra, 1 cz. produkcji(praca)
wewn. stosunek wymienny zależy od relacji cenowych
ilość jednostek towaru/1 roboczogodzinę
Baza handlu: relacje popytu na rynku mn, wewn stosunek wymienny
Do wymiany dojdzie gdy ToT ukształtuje się między wewn. stosunkiem wymiany obu krajów
Nierówne korzyści: Prawo wzajemnego popytu: Ten kraj, który wykazuje większy popyt na dobra kraju 2 ma mniej korzystnie kształtujące się ToT.
Struktura handlu zależy od wielkości kosztów komparatywnych i od zgłaszanego popytu na dane towary
POZYCJA KRAJU
Teoria to uwzględnia konieczność ingerencji państwa, które decyduje o kierunkach rozwoju i specjalizacji.
Wniosek: Zbyt daleko idąca specjalizacja może doprowadzić do uzależnienia się danego kraju do innych. Zatem państwo nie powinno dopuszczać do zbyt daleko idącej specjalizacji i uzależnienia się danego kraju od innych krajów. A kraj, który wykazuje większą intensywność popytu na dobra drugiego kraju ma mniej korzystne terms of trade. Co powoduje, że jego pozycja jest gorsza niż pozycja kraju, z którego importuje towary.
Mundell (Policy-mix)
Chodzi tu o jednoczesne zastosowanie instrumentów polityki monetarnej i fiskalnej, a więc o kontrolę podaży pieniądza, żeby nie podnosić inflacji oraz z drugiej strony, żeby przeciwdziałać jej poprzez obniżenie podatków. Ta mieszanka polityk monetarnej i fiskalnej – podatkowej, zastosowana jednocześnie, staje się skuteczna, zarówno jeżeli chodzi o walkę z inflacją, jak i zwiększenie zatrudnienia i w związku z tym aktywności gospodarczej.
Policy mix – kombinacja nastawienia polityki pieniężnej i polityki fiskalnej występującej w danym okresie. Stanowi miarę monetarnego i fiskalnego zacieśnienia (luzowania). Zazwyczaj przedstawiany w układzie współrzędnych, gdzie na osi poziomej uwidocznione jest nastawienie monetarne (monetary loosening, monetary tightening) mierzone zmianami w rzeczywistych krótkoterminowych stopach procentowych. Oś pionowa reprezentuje nastawienie fiskalne (fiscal loosening, fiscal tightening) wyrażone zmianami w saldzie pierwotnym ze względu na fazę cyklu koniunkturalnego CAPB (cyclically-adjusted budget balances). Punkty odpowiadające prowadzonej polityce monetarno-fiskalnej w określonych latach po chronologicznym połączeniu wykreślają ścieżkę w czasie policy mix. Taka konstrukcja wykresu prowadzi do powstania czterech głównych obszarów odpowiadających ćwiartkom układu współrzędnych o różnych kombinacjach polityki monetarnej i fiskalnej, przy czym za opcję najbardziej pożądaną w długim okresie uważa się skupienie punktów (odpowiadających nastawieniu w kolejnych latach) możliwie blisko początku układu współrzędnych.
Prebish-Singer Teoria - Dotyczy kształtowania się długookresowego Terms of Trade krajów rozwijających się. Zgodnie z tym twierdzeniem w długim okresie następuje stałe pogarszanie relacji cenowych surowców mineralnych i artykułów rolnych w stosunku do cen dóbr przemysłowych. Efektem tego jest długookresowa tendencja do pogarszania się ToT krajów eksportujących dwa pierwsze z nich. Taka sytuacja ma miejsce właśnie w przypadku krajów rozwijających się.
Protekcjonizm (argumenty): poprawa ToT ; ochrona przed tanią siłą roboczą i dumpingiem ; pomoc w przywróceniu pełnego zatrudnienia ; ochrona waluty własnego kraju
Instrumentami tej polityki są cła przywozowe, cła eksportowe oraz subsydia
Reguła hojności - trzeba cos dać za darmo żeby w przyszłości odnieść korzyści (np darmowe programy, za dodatkowe funkcje trzeba płacić)
Reguła inwersji ceny – polega na tym, że coraz więcej nowych produktów wysokiej technologii pojawia się na rynku, ale są one coraz tańsze, bo jest bardzo duża konkurencja między przedsiębiorstwami. Kiedyś nowe produkty były najdroższe na rynku, zatem tą sytuację możemy taktować jako inwersję. Reguła ta odnosi się do Nowej Gospodarki (New Economy).
Reguła nieefektywności - przedsiębiorstwo powinno poszukiwać nowych możliwości a nie koncentrować sie na bieżących problemach
Reguła obfitości - dużo warte te rzeczy, które występują w dużej obfitości (odwrotnie niż w tradycyjnej gospodarce)
Reguła postępu - wprowadzanie sztucznego zagrożenia do przedsiębiorstwa żeby wymuszać postęp, firma nie może czuć sie bezpiecznie
Reguła substytucji - każdy produkt można zastąpić innym
Reguła ujemnego sprzężenia zwrotnego - korporacja dochodzi do szczytu w jakiejś branży, zarząd nie dostrzega zmian w otoczeniu, rewolucyjne przedsiębiorstwa zajmują miejsce lidera
Reguła wykładniczego wzrostu wartości - nagle firma zaczyna sie rozwijać w niezwykły sposób po długim okresie wolnego stabilnego wzrostu, np microsoft (zmiana strategii firmy może wywołać impuls do rozwoju)
Ricardo: (teoria klasyczna)
2 kraje, 2 dobra, 1 czynnik produkcji (praca)
Brak kosztów transportu
Wolny handel i doskonała konkurencja
Przenośność pracy w kraju ale nie za granicę
Baza handlu: różnica w wydajności pracy
Identyczne struktury produkcji w obu krajach
Ilość roboczogodzin/ jednostka towaru
Stały wewnętrzny stosunek wymienny
Struktura handlu zależy od wielkości kosztów komparatywnych
Produkować te dobra, w których ma przewagę komparatywną. Np. Portugalia ma przewagę absolutną w produkcji sukna i wina nad Anglią mimo to może istnieć wzajemna korzysta wymiana gdy Anglia będzie produkować sukno, bo różnica w kosz. Komp. Jest mniejsza niż przy winie.
Teoria cyklu życia produktu (neotechnologiczna Vernona)
Co decyduje o strukturze handlu? Faza cyklu życia badanego produktu
3 etapy: Testowanie - krótkie serie, pozycja monopolisty, mała elastyczność cenowa, lokalizacja produkcji blisko odbiorców (łatwa komunikacja), wysokie zyski, wysokie ryzyko rynkowe; Dojrzewanie możliwości osiągania korzyści skali, większa elastyczność cenowa, spadek kosztów i cen, utrata pozycji monopolisty, zaopatrzenie rynku krajowego i możliwość ekspansji na rynki obce ( tam szansa osiągnięcia przewagi komparatywnej); Standaryzacja - produkcja masowa, stabilizacja produkcji i konsumpcji, słabnie działalność innowacyjna, wzrost roli konkurencji cenowej, możliwość wydłużenia linii produkcyjnych (korzyści skali).
Teoria kształtowanie się pozycji inwestycyjnej na rynkach zagranicznych – (teoria poziomu rozwoju gospodarczego) Chodzi o wyjaśnienia BIZ za pomocą zróżnicowania poziomu rozwoju gospodarczego krajów.
Miernik ich pozycji inwestycyjnej: wielkość netto inwestycji /1 mieszkańca uogólnia się rozważania dotyczące współzależności między miernikiem z dochodem narodowym per capita. Wyróżnia się 4 grupy – odpowiadające 4 stadiom rozwoju i 4 etapom kształtowania się pozycji inwestyc. zagranicą
1. kraje o bardzo niskim poziomie dochodu per capita – zerowa lub ujemna wielkość netto BIZ, nie są atrakcyjnym miejscem lokat
2. średni poziom dochodu per capita – rosną BIZ z tych gospodarkach, one inwestują mało
3. i 4. jeszcze wyższe dochody, inwestują coraz więcej
Teoria lokalizacji BIZ – DUNNING, RUGMAN, TESCH
Czynniki przewagi lokalizacyjnej, które decydują o miejscu inwestycji:
struktura rozmieszczenia czynników wytwórczych, rynków
jakość i wydajność zasobów
koszty transportu
zakres interwencji władz
klimat dla BIZ
infrastruktura
dystans psychologiczny (język, kultura)
korzyści skali
Teoria luki technologicznej (neotechnologiczna Posnera)
Tłumaczy strumienie handlu międzynarodowego
Nawiązuje do dyfuzji technologii i uczenia się imitatorów od innowatorów
Innowatorzy wciąż szukają nowych rozwiązań
Co decyduje o strukturze handlu? Międzynarodowe różnice w poziomie wiedzy technicznej w tempie postępu technologicznego
3 etapy: Międzynarodowa luka popytowa Pełne dysponowanie nowym produktem w kraju, zagranicą nie ma jeszcze inf. o nowym produkcie; Międzynarodowa luka imitacyjna – innowator eksportuje zagranicę, gdzie nie ma jeszcze imitatorów; Pełne dysponowanie nowym produktem zagranicą – pojawiają się imitatorzy, innowator poszukuje miejsc tańszej produkcji lub rezygnuje i szuka nowych innowacji
Teorie neoczynnikowe - Teorie powstałe w reakcji na paradoks Leontiefa – aby wykazać jego pozorny charakter. Cechy: - ogólne założenia teorii H-O ; - nowa interpretacja zasobów produkcyjnych – odrzucenie tezy o homogeniczności czynników produkcji, uwzględnienie ich efektywności
Teoria trój czynnikowa, wewnętrznej złożoności czynników produkcji, Teoria wieloczynnikowa
Teoria trój czynnikowa – uwzględniając 3 czynniki: pracę, kapitał i surowce mineralne; wyjaśnia dlaczego USA są importerem dóbr kapitałochłonnych (mimo że to kraj o dużych zasobach kapitału, czyli powinni importować dobra pracochłonne).
USA importuje surowce, bo są to dobra kapitałochłonne (dużo kapitału przy ich wydobyciu), ale jednocześnie są dobrami występującymi we względnej rzadkości (USA ma zasoby, ale istnieje ustawa o zachowaniu zasobów dla kolejnych pokoleń, dlatego ich nie eksploatuje).
Teoria wewnętrznej złożoności czynników produkcji – zakłada, że czynnik pracy nie jest dobrem jednorodnym, bo obok pracy niskokwalifikowanej istnieje wysokokwalifikowana (kapitał ludzki). Wyjaśnia to eksport dóbr zaawansowanych technologicznie przez USA, gdzie praca nie występuję we względnej obfitości, ale jej fragment – kapitał ludzki – tak.
Teoria wieloczynnikowa - uwzględnia cztery czynniki produkcji: pracę, kapitał ludzki, kapitał rzeczowy, zasoby naturalne.
Teoria obszarów walutowych – założenie: podział gospodarnie na różne strefy walutowe
W takich warunkach pojawiają się BIZ, które są naturalnym skutkiem różnej pozycji walut na rynku pieniężnym. Inwestycje są realizowane w oparciu o pozycję waluty: płyną z krajów o silnej walucie do krajów o walucie słabszej.
Teoria Podobieństwa Preferencji
Popytowo-podażowa
Eksport/import zależy od popytu na rynku światowym
Kraje o podobnym poziomie rozwoju (zbliżony dochód i struktura popytu)
Próbowała wyjaśnić dlaczego wymianę handlową prowadzą kraje położone blisko siebie, o podobnym rozwoju gospodarczym, z którego by wynikało że specjalizacja w tych krajach jest podobna.
eksportowane są te towary, na które istnieje za granicą tzw. reprezentatywny popyt, tzn. popyt w kraju sąsiednim jest taki sam jak popyt na rynku krajowym. Preferencje rynku krajowego i preferencje zagranicy są podobne lub takie same, czyli produkcja eksportowa jest naturalnym rozszerzeniem produkcji na rynek krajowy.
Wymiana mn pomiędzy państwami jest tym większa, im:
bardziej zbliżone są struktury popytu krajów
mniejsze są różnice przeciętnych dochodów indywidualnych
Warunki istnienia handlu: występowanie podobieństw i różnic poziomu dochodów indywidualnych
Eklektyczna teoria produkcji międzynarodowej – DUNNING – wykorzystuje inne teorie
BIZ determinuje:
- przewaga specyfiki firmy:
abstrahująca od multinarodowości: wielkość i pozycja firmy, dywersyfikacja produkcji, technologia, marka, kapitał, system zarządzania, dostęp do rynków, protekcja państwa
przewaga filii nad lokalnymi firmami: dostęp do zasobów firmy macierzystej, korzyść ze scentralizowanej podaży produktów i popytu
bazująca na wielonarodowości działania: lepszy dostęp do rynku, dywersyfikacja ryzyka, wykorzystanie międzynarodowych różnic w wyposażeniu
- przewaga wynikająca z internacjonalizacji działalności gospodarczej: obniżka lub uniknięcie kosztów, spadek niepewności popytu, bezpośrednia kontrola jakości produktów i rynków, strategia konkurencyjna
- przewaga lokacyjna: rozmieszczenie produktów, rynków, koszty transportu, produkcji, infrastruktura, korzyści ze skali produkcji i marketingu
Teoria przewagi własnościowej przedsiębiorstwa – HYMER, KINDLEBERGER, CAVES
Istotną przesłanką podejmowania przez przedsiębiorstwa ekspansji zagranicznej jest dysponowanie określoną przewagą oraz możliwościami trwałego wykorzystywania (zawłaszczania) tej przewagi.
Czynniki przewagi własnościowej:
ogólne – nie związane z umiędzynarodowieniem działalności firmy
specjalne – kształtują przewagę filii nad lokalnym przedsiębiorstwem
wynikające z umiędzynarodowienia działalności przedsiębiorstwa.
Teoria transakcji wewnętrznych – COASE, BUCKEY, CASSON, MAGEE, RUGMAN
Celem ekspansji poprzez BIZ są większe korzyści z dokonywania transakcji w ramach 1 firmy, bo omija się koszty transakcji (ryzyko, opłaty administracyjne itp.)
Teoria wewnątrzgałęziowa:
Handel wewnątrzgałęziowy - gdy kraj jednocześnie eksportuje i importuje produkty należące do tej samej gałęzi
Gałąź– grupa produktów, charakteryzująca się identycznym przeznaczeniem końcowym oraz podobna f. produkcji w zakresie podstawowych czynników produkcji
Warunki istnienia handlu wewnątrzgałęziowego: 1. zróżnicowanie produktu (poziome i pionowe) 2. Korzyści skali 3. Konkurencja niedoskonała
Korzyści:
wzrost dostępności dóbr dla konsumentów (zwiększenie możliwości wyboru),
obniżka kosztów produkcji i cen (wydłużenie serii produkcji, obniżenie cen towarów na rynkach krajowych i zagranicznych przez producentów wykorzystujących statyczne i dynamiczne korzyści skali),
zwiększenie rozmiarów rynku (zwiększa się dostęp do rynków eksportowych)
maleje wpływ handlu mn na podział dochodów pomiędzy podstawowe czynniki produkcji (korzyści z handlu wewn mogą być uzyskiwane przez wszystkie czynniki produkcji, zarówno te mniej obfite, jak i te które w modelu HOS traca na handlu).
Znaczna część handlu światowego dokonuje się pomiędzy krajami uprzemysłowionymi, nie różniącymi się znacznie od siebie pod względem czynników produkcji czy technologii.
Teoria względnych przesunięć kosztów siły roboczej i kapitału – dwa typy BIZ:
1. rezultat mikroekonomicznych kalkulacji na szczeblu przedsiębiorstw, które chcą wykorzystywać przewagi rynku monopolistycznego i oligopolistycznego
2. zagraniczne inwestycje nastawione na wykorzystywanie zachodzących w czasie zmian pozycji poszczególnych krajów spowodowany kształtowaniem się w nich kosztów zastosowania siły roboczej i kapitału (ujawnia się w gospodarkach typu rynkowego).
Teoria zawłaszczalności MAGEE: Ukazuje problem zawłaszczalności - konflikt między publicznym korzystaniem z innowacji a kształtowaniem się zysków firmy innowacyjnej. Czyli jest tu chęć ochrony własnej myśli technicznej, poprzez BIZ, aby nie przejęła jej konkurencja, bo innowator dużo włożył w stworzenie technologii, a jej rozpowszechnienie się spowoduje spadek jego zysków.
Teoria mikroekonomiczna BIZ
Tłumaczy lokalizację BIZ
Nawiązuje do ochrony (zawłaszczania) technologii przez innowatorów w celu ochrony swoich zysków, a dyfuzja technologii odbywa się poprzez BIZ innowatorów w innych krajach
Innowatorzy starają się chronić swoją technologie przed dyfuzją, aby mieć duże zyski
Unia Walutowa:
KORZYŚCI
korzyści makroekonomiczne
racjonalne wykorzystywanie wspólnych zasobów dewizowych unii do regulowania rozliczeń pomiędzy krajami członkowskimi ze względu na wyeliminowanie zjawiska równoległego zadłużenia się większej liczby tych krajów, jak również wyeliminowanie z rozliczeń wewnątrzunijnych walut krajów trzecich,
wykorzystywanie w rozliczeniach międzynarodowych i przy zawieraniu różnych transakcji jednej wspólnej waluty, która w dłuższym okresie może konkurować z określonymi walutami kluczowymi,
automatyczne uzyskiwanie pomocy finansowej od władz monetarnych unii w razie wystąpienia trudności gospodarczych,
wewnątrzunijna koordynacja polityki pieniężnej i fiskalnej.
korzyści mikroekonomiczne
eliminacja kosztów transakcyjnych (eliminacja kosztów wymiany walut),
eliminacja ryzyka zmian kursów walutowych.
korzyści pozaekonomiczne (zwiększenie poczucia bezpieczeństwa oraz stabilności warunków działania)
ZAGROŻENIA
a) utrata części suwerenności ekonomicznej na skutek przesunięcia na szczebel unijny uprawnień poszczególnych krajów w zakresie polityki monetarnej,
b) utrata kursu walutowego jako instrumentu regulowania równowagi wewnętrznej i zewnętrznej,
c) wykorzystywanie przez kraje trzecie wspólnej waluty unii
Wymienialność walut:
Korzyści z istnienia wymienialności walut:
Umożliwienie producentom i konsumentom zaopatrywanie się w najtańszych źródłach i sprzedawanie po najwyższych cenach
Każdy kraj i region może specjalizować się w rodzajach produkcji, w których ma przewagę komparatywną a importować te towary, które inne kraje produkują efektywniej
Osiągnięcie maksymalnej produkcji światowej
Rodzaje wymienialności walut:
a) Pełna- przepływ walut odbywa się swobodnie w dowolnej formie, dowolnym celu, czasie i wysokości
b) Zewnętrzna- gdy jest zagwarantowana wyłącznie nie rezydentom
c) Wewnętrzna- gdy jest zagwarantowana wyłącznie rezydentom
d) Rynkowa- wymiana jednej walut na inną przez osoby fizyczne i prawne
e) Oficjalna- wzajemna wymiana walut władz monetarnych poszczególnych krajów lub walut na aktywach rezerwowych poza rynkiem krajowym
Zubażający wzrost - Tego typu wzrost dotyczy kraju rozwijającego się, który ma przewagę w wytwarzaniu określonego surowca. Kraj jest jednocześnie kluczowym dostawcą surowca na rynek światowy(np. Brazylia na rynku kawy, Wybrzeże Kości Słoniowej na rynku kakao, Arabia Saudyjska na rynku ropy naftowej), a wpływy z eksportu tego surowca stanowią istotną część jego całkowitego dochodu. Przyjmujemy ponadto, że popyt na surowiec eksportowany przez dany wykazuje niewielką elastyczność cenową. Inaczej mówiąc, zmiany cen w niewielkim stopniu wpływają na zmianę cen na rynku światowym: w okresie spadku cen popyt nie rośnie odpowiednio szybko, a w okresie wzrostu cen nie obniża się dramatycznie. W wyniku wzrostu gospodarczego kraj osiąga znacznie większe możliwości produkcji dobra(w którym ma przewagę), niż w okresie wyjściowym. Istotne zwiększenie przez dany kraj eksportu staje się jednak czynnikiem, który, przy istnieniu założonego dużego udziału tego kraju w całości podaży i niewielkiej cenowej elastyczności popytu, zmienia na niekorzyść tego kraju relację wymienną(dóbr eksportowanych i importowanych przez dany kraj). Upraszczając gdy taki kraj podniesie podaż produkowanego przez siebie dobra na rynku światowym to wywoła przez to spadek jego ceny, co powoduje spadek jego dochodów ze sprzedaży tego dobra. Wzrost zubażający nie jest zjawiskiem powszechnym, ale możliwość jego wystąpienia musi być brana pod uwagę przy prowadzeniu polityki wzrostu gospodarczego.