Dr Mieczysław SZOSTAK

Instytut Międzynarodowych Stosunków

Gospodarczych SGH - www.sgh.waw.pl/imsg/

Konsultacje: wtorek, godz. 13,30-14,30; pok. 914 (gmach F)

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE I:

Zakres i program wykładów na studiach stacjonarnych SGH

I. WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI MIĘDZYNARODOWYCH

STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH

1. Pojęcie i specyfika międzynarodowych stosunków gospodarczych jako wyodrębnionej

dyscypliny nauk ekonomicznych.

2. Zróżnicowanie skali i podmiotów działalności ekonomicznej we współczesnym

świecie.

3. Charakterystyka podstawowych pojęć dotyczących międzynarodowej działalności gospodarczej.

4. Zarys ewolucji gospodarki światowej - od jej narodzin do obecnego etapu globalizacji życia ekonomicznego.

5. Przesłanki, przejawy i skutki globalizacji ekonomicznej.

6. Dysproporcje strukturalne we współczesnej gospodarce światowej w świetle danych empirycznych.

7. Tendencje zmian w handlu międzynarodowym.

8. Ogólne wnioski z analizy empirycznej.

CZĘŚĆ A: ZARYS TEORII WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ

II. PRZEDKLASYCZNE I KLASYCZNE TEORIE HANDLU

MIĘDZYNARODOWEGO

1. Rozważania wstępne na temat istoty teorii handlu międzynarodowego.

2. Wymiana międzynarodowa w ujęciu merkantylistów.

3. Teoria przewagi absolutnej A. Smitha: Istota i założenia modelu, .przykład liczbowy

i wnioski.

4. Teoria przewag komparatywnych D. Ricardo: Główna teza modelu, przykład

liczbowy i konkluzje.

5. Teoria przewag komparatywnych w ujęciu graficznym.

6. Rozwinięcie teorii przewag komparatywnych: Ujęcie pieniężne i z uwzględnieniem

większej ilości towarów.

7. Przewagi komparatywne według modelu Dornbuscha-Fischera-Samuelsona.

8. Wyniki weryfikacji teorii przewag komparatywnych.

III. NEOKLASYCZNE KONCEPCJE HANDLU

MIĘDZYNARODOWEGO

1. Narzędzia badawcze ekonomii neoklasycznej: Krzywa obojętności pojedyńczego

konsumenta i społeczna krzywa obojętności konsumentów.

2. Prezentacja korzyści z handlu międzynarodowego w warunkach stałych i rosnących

kosztów alternatywnych.

3. Korzyści z handlu międzynarodowego a krzywe możliwości produkcyjnych w ujęciu

graficznym.

4. Krzywa popytu wzajemnego a podział korzyści z wymiany handlowej w gospodarce

otwartej.

5. Warunki wymiany handlowej z zagranicą (tj. terms of trade) i ich klasyfikacja.

IV. TEORIA HECKSCHERA-OHLINA: ZRÓŻNICOWANIE

WYPOSAŻENIA W CZYNNIKI PRODUKCJI PODSTAWĄ

MIĘDZYNARODOWEJ WYMIANY HANDLOWEJ

1. Rys historyczny i założenia twierdzenia Heckschera-Ohlina (H-O).

• Twierdzenie H-O: Formuła matematyczna przedstawiająca zróżnicowanie

względnego wyposażenia w zasoby kapitału i pracy.

3. Twierdzenie H-O: Przykład liczbowy dotyczący Polski, Niemiec

i Litwy.

4. Twierdzenie H-O: Formuła matematyczna przedstawiająca zróżnicowanie pod względem „czynnikochłonności”.

5. Istota podstawowego twierdzenia Heckschera-Ohlina.

6. Graficzne ujęcie twierdzenia Heckschera-Ohlina.

7. Twierdzenie Heckschera-Ohlina-Samuelsona o wyrównywaniu się cen czynników

produkcji.

8. Twierdzenie Stolpera-Samuelsona o wpływie wyrównywania się cen na realne

dochody właścicieli czynników produkcji.

9. Wyniki empirycznej weryfikacji teorii Heckschera-Ohlina: Paradoks Leontiefa.

V. WYBRANE ALTERNATYWNE TEORIE HANDLU

MIĘDZYNARODOWEGO

1. Uwagi wstępne o alternatywnych teoriach wymiany międzynarodowej.

2. Wpływ korzyści skali produkcji na handel międzynarodowy według modelu

M. Kempa.

3. Koncepcja handlu wewnątrzgałęziowego.

4. Wpływ opóźnienia naśladowczego na handel zagraniczny według hipotezy

M. Posnera.

5. Koncepcja cyklu życia produktu R. Vernona a handel międzynarodowy.

6. Wymiana handlowa według hipotezy nakładającego się popytu S. Lindera.

7. Oddziaływnie konkurencji monopolistycznej na handel zagraniczny według modelu

P. Krugmana.

VI. ANALIZA WPŁYWU WZROSTU GOSPODARCZEGO

NA HANDEL MIĘDZYNARODOWY

1. Oddziaływanie różnych typów wzrostu ekonomicznego na międzynarodową wymianę handlową.

2. Zróżnicowanie oddziaływania wzrostu gospodarczego na terms of trade i dobrobyt poszczególnych krajów.

3. Związki wzajemne postępu technicznego, wzrostu gospodarczego i możliwości produkcyjnych.

4. Twierdzenie Rybczyńskiego o powiązaniu postępu technicznego, możliwości produkcyjnych i handlu międzynarodowego.

CZĘŚĆ B: TEORETYCZNE I PRAKTYCZNE ASPEKTY

MIĘDZYNARODOWYCH PRZEPŁYWÓW

CZYNNIKÓW PRODUKCJI

VII. PRZYCZYNY, PODSTAWOWE FORMY I SKUTKI

MIĘDZYNARODOWYCH PRZEPŁYWÓW CZYNNIKÓW

PRODUKCJI

1. Siły napędowe międzynarodowych przepływów czynników produkcji (kapitału,

wiedzy technicznej i pracowników).

2. Formy międzynarodowego przepływu kapitału: kredyty, nieodpłatne transfery środków finansowych i inwestycje zagraniczne.

3. Zasięg, kierunki i skutki międzynarodowej migracji pracowników.

VIII. BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE: POJĘCIE,

DETERMINANTY, TEORIA I PRAKTYKA

1. Wieloznaczność pojęcia bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ).

2. BIZ a portfelowe inwestycje zagraniczne.

3 Klasyfikacje bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

4. Główne determinanty lokalizacji BIZ.

5. Paradygmat OLI: Eklektyczna teoria J.H. Dunninga wyjaśniająca przepływy BIZ

i ekspansję KTN.

6. Paradygmat OLI a nowy paradygmat rozwoju.

7. Ewolucja zmian wielkości globalnych strumieni i zasobów BIZ

w latach 1982-2006.

8. Struktura geograficzna globalnego napływu BIZ.

9. Rosnąca rola korporacji z KSR i KTT w odpływie BIZ w skali globalnej.

10. Zmiany struktury sektorowej i gałęziowej globalnego napływu BIZ w latach

1990-2005.

11. Oddziaływanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych na życie gospodarcze

krajów macierzystych i przyjmujacych.

12. Perspektywy ewolucji globalnych przepływów BIZ w okresie

2007-2011 r.

.

CZĘŚĆ C: PODSTAWY TEORETYCZNE ZAGRANICZNEJ

POLITYKI EKONOMICZNEJ

IX. POLITYKA PAŃSTW WOBEC BEZPOŚREDNICH INWESTYCJI

ZAGRANICZNYCH W GLOBALNEJ GOSPODARCE

1. Pojęcie zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej.

2. Ewolucja stanowiska państw wobec BIZ i KTN w okresie powojennym.

3. Przejawy restrykcyjnego stosunku państw do BIZ i KTN.

4. Kierunki i metody liberalizacji polityki państw wobec BIZ i KTN.

5. Główne konkluzje.

X. ROLA CEŁ I BARIER POZATARYFOWYCH W HANDLU

MIĘDZYNARODOWYM

1. Pojęcie i rodzaje ceł.

2. Zróżnicowanie mechanizmu działania i skutków ceł importowych w małych i dużych

krajach.

3. Koncepcja optymalnego cła importowego.

4. Średnia stawka celna i stopień protekcji celnej.

5. Charakterystyka ogólna barier pozataryfowych.

6. Ograniczenia ilościowe i ich konsekwencje gospodarcze.

7. Specyfika działania tzw. dobrowolnych ograniczeń eksportowych.

8. Normy techniczne i sanitarne oraz inne bariery pozataryfowe.

9. Negatywny wpływ subsydiowania produkcji krajowej i eksportu na handel międzynarodowy.

10. Dumping i postępowanie antydumpingowe.

11. Najważniejsze konkluzje.

XI. KONTROWERSJE WOKÓŁ POLITYKI WOLNEGO HANDLU

I PROTEKCJONIZMU HANDLOWEGO

1. Ortodoksyjne stanowisko przeciwników polityki wolnego handlu światowego.

2. Argumentacja zwolenników współczesnego protekscjonizmu handlowego.

3. Polityczne uwarunkowania sankcji gospodarczych wykorzystywanych w stosunkach międzynarodowych.

4. Ograniczenia wolnego handlu wywołane polityką ekologiczną.

CZĘŚĆ D: MIĘDZYNARODOWA POLITYKA EKONOMICZNA

W TEORII I PRAKTYCE - WYBRANE PRZYKŁADY

XII. WKŁAD GATT I WTO W LIBERALIZACJĘ

MIĘDZYNARODOWEJ WYMIANY HANDLOWEJ

1. Nieudana próba utworzenia ITO: Geneza powstania GATT.

2. Zasady i klauzule handlu światowego według GATT.

3. Osiągnięcia praktyczne GATT.

4. Przełomowe znaczenie postanowień Rundy Urugwajskiej..

5. Powstanie Światowej Organizacji Handlu (WTO).

6. Specyfika drogi Polski do GATT i do członkostwa w WTO.

7. Struktura organizacyjna WTO.

8. Tematyka pierwszych Konferencji Ministerialnych WTO (1996-1999 r.).

9. Runda Rozwojowa z Doha: Impas w nowych wielostronnych negocjacjach

handlowych.

10. Potencjalne korzyści z dalszej liberalizacji światowej wymiany handlowej.

XIII. ORGANIZACJA WSPÓLPRACY GOSPODARCZEJ I ROZWOJU

(OECD) JAKO ELITARNY KLUB KOORDYNACJI POLITYKI

EKONOMICZNO-SPOŁECZNEJ

1. Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej poprzedniczką OECD.

2. Powstanie OECD i ewolucja zasięgu geograficznego jej działania.

3. Charakterystyka państw członkowskich OECD i ich pozycji w gospodarce światowej.

4. Statutowe cele i zadania OECD.

5. Metody działania i tematyczny zasięg zainteresowań OECD.

6. Schemat struktury organizacyjnej OECD.

7. Rada OECD jako organ najwyższy Organizacji.

8. Komitety Sektorowe i inne organy pomocnicze.

9. Sekretarz Generalny OECD.

10. Główne Dyrektoriaty i Departamenty Sektorowe

w Sekretariacie OECD.

11. Agencje afiliowane i organy doradcze OECD.

12. Priorytety działania OECD na progu XXI w.

13. Początki kontaktów i współpracy Polski z OECD w latach

1987-1990.

14. Negocjacje w okresie 190-1991 w sprawie zawarcia ramowej umowy o współpracy

Polski z OECD.

15. Rozszerzenie współpracy Polski z OECD na etapie partnerstwa

(w latach 1991-1996).

16. Wniosek Polski o przyjęcie do OECD i rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych.

17. Zakres i przebieg negocjacji akcesyjnych.

18. Polska pełnoprawnym państwem członkowskim OECD.

19. Główne korzyści Polski z członkostwa w OECD.

CZĘŚĆ E: WAŻNIEJSZE ASPEKTY MIĘDZYNARODOWYCH

STOSUNKÓW FINANSOWO-WALUTOWYCH

XIV. BILANS PŁATNICZY KRAJU I KWESTIA JEGO RÓWNOWAGI

1. Pojęcie bilansu płatniczego i zasada podwójnego zapisu.

2. Struktura bilansu płatniczego.

3. Równowagi bilansu płatniczego w kontekście analizy sytuacji makroekonomicznej kraju.

4. Przykład analizy bilansu płatniczego Polski..

XV. KURS WALUTOWY I MIĘDZYNARODOWY RYNEK

WALUTOWY

1. Definicja kursu walutowego.

2. Pojęcie międzynarodowego rynku walutowego.

3. Główne rodzaje transakcji na międzynarodowym rynku walutowym.

4. Determinnty zmian kursu walutowego.

5. Kwestia parytetu siły nabywczej waluty.

XVI. KLUCZOWA ROLA MIĘDZYNARODOWEGO FUNDUSZU

WALUTOWEGO WE WSPÓŁCZESNYCH STOSUNKACH

FINANSOWYCH

1. Pojęcie i narodziny międzynarodowego systemu walutowego.

2. Powstanie Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW).

3. Cele, funkcje i skład członkowski MFW.

4. Główne organy i proces podejmowania decyzji w MFW.

5. Zasoby finansowe Funduszu i rola SDR-ów.

6. Podstawowe formy działalności kredytowej MFW.

7. Ewolucja roli MFW w światowym systemie walutowym.

8. Polska w MFW.

LITERATURA PODSTAWOWA:

1) A. Budnikowski: „Międzynarodowe stosunki gospodarcze”,

wydanie trzecie zmienione, PWE, Warszawa 2006

2) M. Szostak: Prezentacje do następujących wykładów:

• WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH,

• BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE: POJĘCIE,

DETERMINANTY, TEORIA I PRAKTYKA,

• POLITYKA PAŃSTW WOBEC BEZPOŚREDNICH INWESTYCJI

ZAGRANICZNYCH W GLOBALNEJ GOSPODARCE,

• WKŁAD GATT I WTO W LIBERALIZACJĘ

MIĘDZYNARODOWEJ WYMIANY HANDLOWEJ,

• ORGANIZACJA WSPÓLPRACY GOSPODARCZEJ I ROZWOJU

(OECD) JAKO ELITARNY KLUB KOORDYNACJI POLITYKI

EKONOMICZNO-SPOŁECZNEJ,

• KLUCZOWA ROLA MIĘDZYNARODOWEGO FUNDUSZU

WALUTOWEGO WE WSPÓŁCZESNYCH STOSUNKACH

FINANSOWYCH.

Uwaga!! Teksty wymienionych wyżej prezentacji są dostępne

w formie elektronicznej na stronie internetowej Instytutu Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych SGH (www.sgh.waw.pl/imsg)

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

1. P.R. Krugman, M. Obsfeld: „Międzynarodowe stosunki gospodarcze: Teoria i polityka”, Wydanie drugie poprawione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001

2. J. Misala: „Wymiana międzynarodowa i gospodarka światowa: Teoria i mechanizm funkcjonowania, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2005

U W A G A !!!

Powyższa wersja zakresu i programu wykładów z MSG I stanowi nieco zmodyfikowany i trochę bardziej szczegółowy wariant koncepcji tych wykładów, jaki przedstawiłem na początku semestru.

6

---