1

WPROWADZENIE

DO

PROBLEMATYKI

MIĘDZYNARODOW

YCH STOSUNKÓW

GOSPODARCZYCH

Dr Mieczysław SZOSTAK

Starszy wykładowca w Instytucie MSG

SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA

.

2

GŁÓWNE ZAGADNIENIA

1.

Pojęcie i specyfika międzynarodowych

stosunków gospodarczych jako

wyodrębnionej dyscypliny nauk

ekonomicznych.

2.

PROGRAM WYKŁADÓW z MSG I
(wraz z zalecaną literaturą).

3.

Zróżnicowanie skali i podmiotów działalności

ekonomicznej we współczesnym świecie.

4. Charakterystyka podstawowych pojęć

dotyczących międzynarodowej działalności

ekonomicznej.

3

GŁÓWNE ZAGADNIENIA

(c.d.)

5. Zarys ewolucji gospodarki światowej - od jej

narodzin do obecnego etapu globalizacji życia

ekonomicznego.

6. Przesłanki, przejawy i skutki globalizacji

ekonomicznej.

7. Dysproporcje strukturalne we współczesnej

gospodarce światowej w świetle danych

empirycznych.

8. Tendencje zmian w handlu międzynarodowym.

9. Ogólne wnioski z analizy empirycznej.

4

1. Pojęcie i specyfika

międzynarodowych
stosunków gospodarczych
jako wyodrębnionej
dyscypliny nauk
ekonomicznych

• Międzynarodowe stosunki gospodarcze (MSG)

jako przedmiot wykładów i badań to wyodrębniona

w okresie międzywojennym część ekonomii .

• Dwa powody „usamodzielnienia się” MSG:

- odmienność działalności gospodarczej wewnątrz poszczególnych

krajów i w skali międzynarodowej,

- ciągły wzrost znaczenia współpracy ekonomicznej na szczeblu

ponadkrajowym.

• Ekonomiści amerykańscy określają MSG jako

”część ekonomii, która zajmuje się transakcjami

między krajami w zakresie towarów i usług,

przepływami finansowymi
i ruchem czynników produkcji”.

5

MSG jako dyscyplina nauk
ekonomicznych (c.d.)

• Przy tym nie tylko na uczelniach USA, ale w skali

całego współczesnego świata preferuje się nazwę

EKONOMIA MIĘDZYNARODOWA (International

economics). Natomiast w Polsce ta relatywnie

nowa dyscyplina nauk ekonomicznych od

początku jej wykładania zwana jest MSG.

• Analiza pozytywna

w MSG oznacza badanie procesów

gospodarczych bez formułowania rekomendacji

praktycznych, podczas gdy

analiza normatywna

to

przedstawianie sądów wartościujących i zaleceń.

• Chociaż w rozważaniach ekonomicznych powszechnie

stosuje się podział na makro- i mikroekonomię, to w

ramach wykładów z MSG zazwyczaj wyodrębnia się

trzy

główne części

:

- teorię międzynarodowego handlu (lub wymiany),
- zagraniczną politykę ekonomiczną,
- międzynarodowe stosunki walutowo-finansowe.

6

MSG jako dyscyplina nauk

ekonomicznych (c.d.)

•

Zazębianie się problematyki

wykładanej w ramach

MSG (lub ekonomii międzynarodowej) z tematyką

wykładów z innych przedmiotów ekonomicznych:
a) makroekonomii i mikroekonomii,
b) polityki gospodarczej,
c) finansów międzynarodowych,
d) biznesu międzynarodowego,
e) integracji europejskiej,
f) organizacji międzynarodowych,
f) korporacji transnarodowych (internacjonalizacji

działalności

przedsiębiorstw).

•

Interdyscyplinarne aspekty MSG

: politologiczne

(stosunki międzynarodowe); prawne (międzynarodowe

prawo publiczne), historyczne (historia gospodarcza i

polityczna), geograficzne (geografia ekonomiczna świata i

Polski); socjologiczne
i instytucjonalne, etnograficzne, psychologiczne itp.

7

2.

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI
GOSPODARCZE I -

Program

wykładów

I. WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI

MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH

CZĘŚĆ A:

ZARYS TEORII WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ

II.

PRZEDKLASYCZNE I KLASYCZNE TEORIE HANDLU

MIĘDZYNARODOWEGO

III.

NEOKLASYCZNE KONCEPCJE HANDLU

MIĘDZYNARODOWEGO

IV.

TEORIA HECKSCHERA-OHLINA: ZRÓŻNICOWANIE

WYPOSAŻENIA W CZYNNIKI PRODUKCJI PODSTAWĄ

MIĘDZYNARODOWEJ WYMIANY HANDLOWEJ

V.

WYBRANE ALTERNATYWNE TEORIE HANDLU

MIĘDZYNARODOWEGO

8

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI

GOSPODARCZE I

Program wykładów (c.d.)

VI.

ANALIZA WPŁYWU WZROSTU GOSPODARCZEGO
NA HANDEL MIĘDZYNARODOWY

VII. PRZYCZYNY, GŁÓWNE FORMY I SKUTKI

MIĘDZYNARODOWYCH PRZEPŁYWÓW CZYNNIKÓW

WYTWÓRCZYCH

VIII. BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE: ASPEKTY

TEORETYCZNE I PRAKTYCZNE

CZĘŚĆ B:

PODSTAWY TEORETYCZNE ZAGRANICZNEJ
I MIĘDZYNARODOWEJ POLITYKI EKONOMICZNEJ

IX.

MALEJĄCA ROLA CEŁ WE WSPÓŁCZESNYM HANDLU

MIĘDZYNARODOWYM

9

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI

GOSPODARCZE I

Program wykładów (c.d.)

X.

ZNACZENIE POZATARYFOWYCH BARIER

HANDLOWYCH

XI.

KONTROWERSJE WOKÓŁ POLITYKI

WOLNEGO HANDLU I PROTEKCJONIZMU

HANDLOWEGO

XII. WKŁAD GATT I WTO W LIBERALIZACJĘ

MIĘDZYNARODOWEJ WYMIANY HANDLOWEJ

XIII. ORGANIZACJA WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ

I ROZWOJU (OECD) JAKO ELITARNY KLUB

KOORDYNACJI POLITYKI EKONOMICZNO-

SPOŁECZNEJ KRAJÓW ROZWINIĘTYCH

10

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI

GOSPODARCZE I

Program wykładów (c.d.)

XIV. ORGANIZACJA KRAJÓW EKSPORTUJĄCYCH ROPĘ

NAFTOWĄ: CZY OPEC JEST UNIKALNYM
I SPECYFICZNYM KARTELEM MIĘDZYNARODOWYM ?

CZĘŚĆ C:

WAŻNIEJSZE ASPEKTY MIĘDZYNARODOWYCH
STOSUNKÓW WALUTOWYCH I FINANSOWYCH

XV.

BILANS PŁATNICZY KRAJU I KWESTIA JEGO

RÓWNOWAGI

XVI. KURS WALUTOWY I MIĘDZYNARODOWY RYNEK

WALUTOWY

XVII. KLUCZOWA ROLA MIĘDZYNARODOWEGO FUNDUSZU

WALUTOWEGO WE WSPÓŁCZESNYCH STOSUNKACH

FINANSOWYCH

11

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI

GOSPODARCZE I - Zalecana

literatura

LITERATURA PODSTAWOWA:

-- Podręcznik A. BUDNIKOWSKIEGO:

Międzynarodowe stosunki gospodarcze,

wydanie III zmienione, PWE, Warszawa 2006
(większość rozdziałów)

--- M. SZOSTAK: OPRACOWANIA (TEKSTY)

I PREZENTACJE DO WYKŁADÓW z MSG I

Dostępne w formie elektronicznej

na stronie

internetowej
Instytutu Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych:

www.sgh.waw.pl/imsg/

12

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI

GOSPODARCZE I - Zalecana

literatura (c.d.)

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

P. R. KRUGMAN, M. OBSTFELD:

Międzynarodowe stosunki gospodarcze:

Teoria i polityka, Wydanie drugie

poprawione, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2001 (wybrane rozdziały)

J. MISALA: Wymiana międzynarodowa i

gospodarka światowa: Teoria i mechanizmy

funkcjonowania, SGH, Warszawa 2005

(wybrane rozdziały)

13

3. Zróżnicowanie skali i

podmiotów

działalności ekonomicznej

we współczesnym świecie

• Przedsiębiorstwa

jako podstawowe podmioty

aktywności gospodarczej w mikroskali.

• Kraje (= państwa)

z ich gospodarkami

narodowymi

jako główne podmioty prowadzące działalność

ekonomiczną w makroskali ( oraz kluczowe

znaczenie

organizacji międzyrządowych

).

• Rosnąca rola

poszczególnych ludzi

jako

podmiotów gospodarczych (oraz znacząca

pozycja krajowych i międzynarodowych

organizacji społeczeństwa

obywatelskiego

).

14

3.1.

PRZEDSIĘBIORSTWA

(zwłaszcza KORPORACJE
TRANSNARODOWE)
jako podstawowe podmioty
aktywności
gospodarczej w mikroskali

•

Chociaż często przedsiębiorstwa ograniczają

swoją działalność do skali lokalnej, to w

praktyce zróżnicowanie skali ich działania:

obok lokalnej także skala regionalna,

sektorowa, krajowa, międzynarodowa i

globalna.

• Wiodąca rola w życiu gospodarczym

współczesnego świata wielkich przedsiębiorstw,

nazywanych najczęściej korporacjami

transnarodowymi (

KTN

- transnational

corporations).

• W zagranicznej i polskiej literaturze

ekonomicznej spotyka się różnorodne definicje

KTN. Na dodatek autorzy publikacji

poświęconych tej tematyce używają kilku

terminów na oznaczenie każdego z obu członów

analizowanego wyrażenia.

15

KORPORACJE

TRANSNARODOWE

- Spory terminologiczne

• Za synonim słowa „korporacje” uznawane są

określenia: przedsiębiorstwa, firmy, kompanie,

spółki, koncerny, konglomeraty, towarzystwa,

grupy, oligopole lub monopole.
• Natomiast jako pojęć zastępujących

przymiotnik

„transnarodowe”

używa

się

terminów: wielonarodowe lub multinarodowe,

międzynarodowe, globalne, ponadnarodowe

oraz światowe.
•

Rada

Ekonomiczno-Społeczna

ONZ

w

rezolucji przyjętej na swej sesji w lipcu 1974 r.

zaleciła powszechne stosowanie terminu KTN,

deklarując, że w sposób najtrafniejszy wyraża

on istotę tych specyficznych podmiotów

gospodarczych. Dlatego też w publikacjach

UNCTAD (np. „World Investment Report,

2008”) i innych agend ONZ używa się do dziś

wyrażenia KTN.

16

KORPORACJE TRANSNARODOWE

- Spory terminologiczne (c.d.)

• Od prawie 30 lat termin KTN wyraźnie

preferowany jest też w polskie literaturze

ekonomicznej. Niektórzy autorzy podkreślają

przy tym szczególną trafność przymiotnika

„transnarodowe”, który najlepiej określa

zjawisko „przenikania kapitału przez granice

państwowe” (M.Małecki, 1978 r., A. Zorska,

2007 r.).

• Natomiast w publikacjach OECD, Banku Światowego,

MFW, w literaturze amerykańskiej i innych krajów

anglosaskich

najczęściej

używa

się

wyrażenia

przedsiębiorstwa wielonarodowe (multinational

enterprises

lub po prostu multinationals). Podobnie we

francuskojęzycznym piśmiennictwie, gdzie mówi się o

„les

entreprises

multinationales”

lub

„les

multinationales”.

• Nie wdając się w szczegóły trwającej od

dawna debaty na temat trafności powyższych

pojęć,

za

najbardziej

adekwatne

do

rzeczywistości trzeba uznać określenie KTN.

Ale inne wymienione poprzednio terminy

można traktować jako pełne synonimy KTN.

17

KORPORACJE

TRANSNARODOWE

- Istota pojęcia

• W myśl definicji UNCTAD („World

Investment Report 2007” – „WIR 2007”), pod

pojęciem KTN rozumie się firmy „składające się

z przedsiębiorstw macierzystych i ich

zagranicznych filii (affiliates)”.

• Przy tym mianem firmy macierzystej

UNCTAD określa „przedsiębiorstwo, które

kontroluje aktywa innych jednostek w krajach

innych niż kraj jego pochodzenia (home

country) zazwyczaj poprzez posiadanie

własności pakietu kapitału zakładowego. Udział

równy 10% lub więcej zwykłych akcji spółki

albo głosów (w przedsiębiorstwie nie będącym

spółką - unincorporated enterprise) ... jest

normalnie uznawany za próg niezbędny dla

kontroli aktywów”

.

18

KORPORACJE

TRANSNARODOWE

- Istota pojęcia (c.d.)

• Z kolei eksperci OECD w 2000 r.

zaproponowali następującą definicję firm

multinarodowych: „Pod terminem tym rozumie

się zwykle przedsiębiorstwa, mające siedzibę na

terytorium więcej niż jednego państwa i

powiązane ze sobą tak, że umożliwia to

koordynowanie ich działań w różnoraki

sposób”. Podkreślali oni zarazem, iż „stopień

autonomii poszczególnych podmiotów w

obrębie przedsiębiorstwa wielonarodowego

może być różny” (podobnie jak różnorodny

bywa charakter własności takich podmiotów

gospodarczych).

• Dla potrzeb dalszych rozważań należy

przyjąć, że KTN to firma, która posiada własną

sieć filii zagranicznych oraz koordynuje

działalność tych ostatnich z jednego ośrodka,

zwanego firmą macierzystą lub centralą tej

korporacji, gdzie podejmowane są wszelkie

decyzje typu strategicznego.

19

KTN - Ekspansja ilościowa

•

Wobec braku dla lat 1945-1968 danych

statystycznych pokazujących liczbę działających

na świecie korporacji transnarodowych i ich

filii, analizę dynamiki ilościowej KTN
w okresie powojennym można zacząć dopiero

od 1969 r.

, kiedy – według informacji ONZ –

działało ich

prawie 7 tys.

• W 1980 r. liczba macierzystych KTN

przekroczyła 12,5 tys. W tym samym roku

liczba ich filii zagranicznych wyniosła
ok. 98 tys.

• Dzięki szybkiej ekspansji KTN w kolejnych

kilkunastu latach w 1994 r. – jak szacował

UNCTAD - działało już ich
ok. 40 tys., a posiadały one 265 zagranicznych

filii.

• Liczba macierzystych KTN zwiększyła się

do 60 tys. w roku 2000, podczas gdy liczba ich

filii przekroczyła 800 tys.

20

KTN - Ekspansja ilościowa (c.d.)

• Z kolei w 2005 r. funkcjonowało na świecie

77,2 tys. KTN. Miały one 773 tys. zagranicznych

filii. Ich lokalizacja geograficzna wyglądała

następująco:

-----------------------------------------------------------------------------

-----------------
Grupy krajów Liczba KTN Odsetek ogółu

Liczba filii

Odsetek
-----------------------------------------------------------------------------

----------------
KWR 55,5 tys.

71,9%

256,2 tys.

33,1%
KSR

20,2 tys.

26,2%

407,0 tys.

52,3%
KTT

1,5 tys.

1,9%

109,8

tys. 14,6%
-----------------------------------------------------------------------------

------------------

• Natomiast

w roku 2007

– według danych

UNCTAD („WIR 2008”) – liczba działających w

gospodarce globalnej

KTN

zwiększyła się do

79 tys.

Posiadały one łącznie

ok. 790 tys. filii zagranicznych.

21

KTN - Obecna pozycja w gospodarce
światowej

• Najbardziej syntetycznym wskaźnikiem jest szacunkowy

udział KTN w tworzeniu światowego produktu brutto

(GDP)

. Według obliczeń I. Moosy

w połowie lat 90. ten wskaźnik wynosił 25%.
• Ze swej strony A. Zorska oszacowała, iż

w 2005 r. KTN

wytworzyły

trochę więcej, bo

27% globalnego produktu

brutto.

• Jednakże szacunki Moosy i Zorskiej odbiegały znacznie w

górę od wyników obliczeń

ekspertów UNCTAD

, według

których

w roku 2007 udział wartości dodanej filii KTN w

globalnym GDP wynosił tylko 11%.

• Skalę międzynarodowej działalności ekonomicznej KTN

obrazują też ogólnie

wielkość przychodów ze sprzedaży

(sales),

osiąganych przez ich filie zagraniczne, a także

wartość produktu brutto (gross product) tych filii

.

Ewolucję obu tych wskaźników w latach 1982-2007 obrazują

poniższe dane UCTAD:

--------------------------------------------------------------------------------------

----------------- Biliony USD 1982 1990

2004

2007

Zmiana 2007/1982

--------------------------------------------------------------------------------------

-----------------

Przychody filii 2,6 6,0

21,0

31,2

Wzrost 12 razy

Produkt brutto filii 0,6 1,5

4,3

6,0

Wzrost 10

razy

-----------------------------------------------------------------------------

----------------

22

KTN - Obecna pozycja światowa

(c.d.)

• Kolejnymi 2 wskaźnikami rosnącej aktywności i pozycji

KTN we współczesnej gospodarce światowej są

wielkość

aktywów ich filii zagranicznych i liczba zatrudnionych

(według danych UCTAD dla okresu 1982-2007 r.):

----------------------------------------------------------------------------------------

---------------

Wskaźniki

1982 1990 2004 2007

Zmiana

2007/1982

----------------------------------------------------------------------------------------

----------------

Aktywa filii (bln USD)

2,1 5,9

42,8 68,7 Wzrost

ok. 33 razy

Zatrudnienie (mln osób)

19,5 24,5

59,5 81,6 Wzrost

ponad 4 razy

-------------------------------------------------------------------------------

-------------

• Dynamiczny wzrost wartości eksportu filii

zagranicznych KTN na tle zmiany wielkości całego

światowego eksportu w latach 1982-2006:

-------------------------------------------------------------------------------

------------

Bln USD

1982

1990

2004

2007

Zmiana 2007/1982

----------------------------------------------------------------------------------------

--------- Eksport filii zagr.

0,6 1,4

3,7 5,7

Wzrost 9,5 razy

Eksport ogółem

2,2 4,3 11,2 17,1

Wzrost

ok. 8 razy

----------------------------------------------------------------------------------------

--------------

Komentarz

: W analizowanym okresie

udział

eksportu filii zagranicznych

KTN w całym globalnym eksporcie

podniósł się z 27,3% do

33,3%.

23

KTN - Ranking czołówki

Ranking 20 największych KTN w skali światowej w roku 2007

według wielkości ich przychodów (revenues) na podstawie listy

„Fortune Global 500”:

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------

Nr Nazwa KTN (kraj) Mld USD Nr Nazwa KTN (kraj)

Mld USD

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

---------

1. Wal-Mart Stores (USA) 378,8 11. Daimler (Niemcy)

177,2
2. Exxon Mobil (USA) 372,8 12. General Electric

(USA) 176,7

3. Royal-Dutch Shell (WB/N) 355,8 13. Ford Motor (USA)

172,5

4. British Petroleum (W. Br.) 291,4 14. Fortis

(Belgia/Niderl.) 164,9

5. Toyota Motor (Japonia) 230,2 15. AXA (Francja)

162,8

6. Chevron (USA) 210,8 16. Sinopec (ChRL)

159,3
7. ING Group (Niderl.) 201,5 17. Citigroup (USA)

159,3

8. Total (Francja) 187,3 18. Volkswagen

(Niemcy) 149,0

9. General Motors (USA) 182,3 19. Dexia Group

(Fr./Bel.) 147,6
10. ConocoPhillips (USA) 178,6 20. HSBC Holdings

(W. Bryt.) 146,5

--------------------------------------------------------------

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Komentarze:

1) Na liście 20 największych światowych KTN

pod względem przychodów w roku 2007 znajdowało się 8

korporacji amerykańskich. ZFrancji, Niemiec i W. Brytanii

pochodziły po dwie firmy, po jednej KTN wywodziło się z

Niderlandów, Japonii i ChRL, zaś pozostałe trzy firmy miały

kapitał mieszany.
2) Zajmująca pierwszą pozycję na powyższej liście Wal-Mart

Stores miała niemal identyczne przychody jak druga (Exxon

Mobil), lecz ponad 2,5-krotnie wyższe przychody od dwudziestej

KTN na tej liście.

24

3.2. PAŃSTWA (=KRAJE)

z ich gospodarkami

narodowymi
jako podmioty działające głównie w
makroskali

• Państwo podstawowym podmiotem wewnętrznego życia politycznego

i ekonomicznego oraz „aktorem” międzynarodowych stosunków

politycznych
i gospodarki światowej.

• Państwo pojmowane jest co najmniej dwojako: szeroko lub wąsko.

• Szeroka definicja: Państwo (lub kraj) jako zorganizowana

wspólnota ludzi, zamieszkujących terytorium zamknięte

granicami zewnętrznymi.

• Innymi słowy, państwo stanowi szczególną formę organizacji

społeczeństwa (obywateli): terytorialna i suwerenna.

• Trójelementowa definicja państwa: terytorium, ludność i suwerenna

władza publiczna (polityczna).

• Koncepcja suwerenności władzy państwowej (J. Bodin, XVI w.): Państwo

sprawuje władzę najwyższą i niepodzielną na terenie własnego kraju,

zgodnie ze swym systemem prawnym (suwerenność wewnętrzna).

Natomiast suwerenność zewnętrzna = niezależność od innych państw.

• Równość suwerennych państw, ale tylko formalnie, bo praktycznie duże

zróżnicowanie.

25

Państwo - Pojęcie i funkcje

(c.d.)

• Wąska definicja państwa utożsamianego z władzą publiczną

(polityczną), z całością organów administracji publicznej

(instytucji) lub z państwowym „aparatem przemocy”.

• Trójpodział władzy państwowej (J. Lock, Ch. Montesquieu):

ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza.

• Różne szczeble władzy: organy władzy lokalnej, regionalnej i

centralnej (ogólnokrajowej), czasami także władzy ponadkrajowej

(w skali grupy państw, regionu ponadkrajowego lub w skali

globalnej).

• Ostatnio dużą popularnością cieszy się termin:

„rządzenie

publiczne”

(„

public governance

”) używany jako synonim wąsko

rozumianego państwa. Szczególnie popularny w postaci koncepcji:

„dobrego rządzenia” (”good governance”) i „globalnego rządzenia”.

• Niezwykłe

zróżnicowanie funkcji gospodarczych państwa

(tj.

polityki gospodarczej) w dzisiejszym świecie: regulator lub

koordynator życia ekonomicznego, strateg (wizjoner lub

„programista” przyszłości), a nierzadko także właściciel majątku

produkcyjnego i swoisty przedsiębiorca (to ostatnie zjawisko zwane

ETATYZMEM).

• Obok wpływu na wewnętrzne życie gospodarcze państwo odgrywa

aktywną rolę w międzynarodowych stosunkach ekonomicznych

poszczególnych krajów, ingerując w tę sferę bezpośrednio lub

pośrednio.

26

Państwa a gospodarki

narodowe

• Z pojęciem państwa i kraju ściśle łączy się kategoria gospodarki narodowej

lub krajowej.

• Według P. Sulmickiego,

gospodarka narodowa

każdego kraju jest:

- zamkniętą granicami politycznymi częścią składową (podzbiorem)

gospodarki światowej,
- obszarem, na którym suwerenna władza danego państwa może

kontrolować

ruch osób, rzeczy i informacji oraz zapewnia egzekwowanie prawa,
- zbiorem jego ludności, zasobów naturalnych, majątku narodowego i

systemu

ekonomicznego (tj. zbioru zasad regulacji życia gospodarczego).

• Ekonomiczne konsekwencje istnienia granic międzypaństwowych

(według podręcznika A. Budnikowskiego): Przeważnie każdy kraj ma własną

walutę, odrębny system prawny, prowadzi własną politykę

makroekonomiczną i reguluje stosunki gospodarcze z zagranicą, odznacza

się też specyfiką cywilizacyjno-kulturową.

• Obecnie na świecie istnieje

191 państw oficjalnie uznanych przez ONZ

za suwerenne

. Natomiast Bank Światowy uwzględnia w swych danych listę

210 krajów i terytoriów. Tyle samo więc mamy gospodarek krajowych.

• Gospodarki narodowe poszczególnych krajów są bardzo zróżnicowane pod

względem swego potencjału i struktury, poziomu rozwoju, stopnia

otwartości
na wymianę zagraniczną, uwarunkowań społecznych i instytucjonalnych
(o czym mowa będzie dalej).

27

Międzyrządowe organizacje

międzynarodowe

• Aktywną rolę we współczesnej gospodarce światowej

odgrywają także

międzypaństwowe (lub

międzyrządowe) organizacje międzynarodowe

,

które zrzeszają zainteresowane państwa, np.: ONZ i

organizacje „systemu NZ”, WTO, MFW, OECD, Unia

Europejska, EFTA, NAFTA, OPEC, Unia Afrykańska,

ASEAN, APEC itp.

• Ich cechą charakterystyczną jest

działanie na

szczeblu ponadkrajowym

, tj. w stosunkach między

sąsiednimi krajami,
w skali regionów ponadkrajowych lub w skali globalnej.

• Obecnie działa

ok. 6500 takich organizacji

międzypaństwowych

, zróżnicowanych pod względem

ich zasięgu geograficznego, przedmiotowego i charakteru

działalności.

28

Międzyrządowe organizacje

międzynarodowe (c.d.)

Klasyfikacje organizacji międzyrządowych:

a) według zasięgu geograficznego - organizacje powszechne (lub
globalne - np. ONZ) i regionalne (lub grupowe – np. UE i

OPEC);

b) według zakresu przedmiotowego - org. uniwersalne (ONZ)

i wyspecjalizowane (MFW lub WTO);

c) według dziedziny działania (P. Sulmicki): organizacje
zajmujące się sferą produkcji (OPEC), sterowaniem (UE,
OECD) i zasilaniem (MFW, Bank Światowy);

d) według celów i charakteru działalności – ugrupowania
integracyjne (UE) i organizacje typu koordynacyjnego
(OECD lub OPEC).

29

3.3. Kluczowa rola poszczególnych
ludzi
oraz krajowych i
międzynarodowych
organizacji społeczeństwa
obywatelskiego
we współczesnym życiu
gospodarczym

---

Poszczególni ludzie - wraz z ich gospodarstwami

domowymi

– od zarania dziejów w centrum życia

gospodarczego (nie tylko jako konsumenci, ale też wytwórcy,

decydenci w sprawach ekonomicznych i politycznych itp.).

---

Próba typologii krajowych organizacji

społeczeństwa obywatelskiego

(civil society), zwanych

organizacjami pozarządowymi

:

• Ogólnokrajowe organizacje pracodawców lub

przedsiębiorców ( np.: Polska Konfederacja Pracodawców lub

Konfederacja Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”);

• Izby gospodarcze: ogólnokrajowe (np. KIG), regionalne i

branżowe;

30

Krajowe organizacje

społeczeństwa
obywatelskiego (c.d.)

--- Typologia krajowych organizacji pozarządowych (c.d.):
• Związki zawodowe (np.: NSZZ „Solidarność”, OPZZ);
• Stowarzyszenia branżowe , np. adwokatów, radców prawnych,

architektów, lekarzy, księgowych, doradców podatkowych,

inżynierów budownictwa itp. (zwane są one też korporacjami

zawodowymi);

• Organizacje konsumenckie;
• Organizacje ekologiczne (tzw. „zieloni”);
• Organizacje zajmujące się działalnością charytatywną (np.: PCK);
• Stowarzyszenia oświatowe, kulturalne, sportowe i turystyczne;
• Towarzystwa miłośników miast i regionów;
• Inne organizacje, np. Towarzystwa Przyjaciół Piwa (!!!) itp.
- -- Krajowe organizacje pozarządowe odgrywają

ważną rolę w

życiu gospodarczym i społecznym

, prowadząc aktywny

lobbying, wpływając na ustawodawstwo i realizację polityki

ekonomicznej państwa, jak też na działalność przedsiębiorstw.

31

Międzynarodowe organizacje

społeczeństwa obywatelskiego

---

Międzynarodowe organizacje pozarządowe o charakterze

prywatnym lub publicznym zrzeszają osoby fizyczne lub prawne

pochodzące z różnych krajów, tzn. działają na szczeblu

ponadkrajowym.

• Międzynarodowe organizacje pracodawców (np.: UNICE - Związek

Europejskich Konfederacji Pracodawców i Przemysłu oraz BIAC);

• Międzynarodowa Izba Handlowa (ITC - International Trade

Chamber);

• „Międzynarodówki” związków zawodowych : CES - Konfederacja

Europejska Związków Zawodowych; ICFTU - Międzynarodowa

Konfederacja Wolnych Związków Zawodowych;

• Transparency International (organizacja ds. zwalczania korupcji);
• Międzynarodowa Unia Geograficzna, EADI - Europejskie

Stowarzyszenia Instytutów Badań nad Rozwojem, itp.

--- Obecnie na świecie działa

ok. 44 tys. takich

międzynarodowych organizacji społeczeństwa

obywatelskiego.

32

SCHEMAT OBRAZUJĄCY WZAJEMNE

POWIĄZANIA MIĘDZY GŁÓWNYMI

PODMIOTAMI GOSPODARCZYMI

33

4. Charakterystyka
podstawowych
pojęć dotyczących
międzynarodowej
działalności gospodarczej

• Gospodarka światowa (globalna)
• Międzynarodowe stosunki

gospodarcze

• Międzynarodowe przepływy

ekonomiczne

• Międzynarodowy ład (porządek)

ekonomiczny

34

4.1. Pojęcie gospodarki światowej

(globalnej)

---

Według

P. Sulmickiego

możliwe są

dwa spojrzenia

na

gospodarkę światową (world economy):

• Podejście z perspektywy globalnej

: Gospodarka światowa

rozumiana jako zbiór złożony z: a) gospodarek narodowych wszystkich

krajów; b) ludzi, rzeczy i informacji, które przemieszczają się między

krajami;

c) „międzynarodowych kierownictw gospodarczych” (tj. organizacji

międzyrządowych).

• Podejście z perspektywy określonego kraju

: Gospodarka

światowa rozumiana jako gospodarka narodowa danego kraju wraz z

jej otoczeniem zewnętrznym (to ostatnie składa się z gospodarek

pozostałych krajów świata, przepływów ludzi, rzeczy i informacji oraz z

istniejących organizacji międzyrządowych).

- Natomiast

B. Budnikowski

definiuje gospodarkę światową bardzo

zwięźle jako „system trwałych powiązań gospodarczych między krajami

obejmujących swym zasięgiem cały świat”.

- Tak pojęta gospodarka światowa zwana też bywa gospodarką

globalną (global economy).

35

4.2. Pojęcie międzynarodowych

stosunków gospodarczych

• O ile we wszystkich podręcznikach międzynarodowych

stosunków gospodarczych przedstawia się charakterystykę

MSG jako odrębnej dyscypliny badań ekonomicznych i

przedmiotu wykładanego na uczelniach ekonomicznych, o tyle

zazwyczaj autorzy takich podręczników unikają podawania

definicji MSG jako dziedziny realnego życia gospodarczego.

• Wydaje się, że MSG można zwięźle określić jako

całokształt uwarunkowań i powiązań

międzynarodowych łączących różne podmioty, które

zajmują się działalnością gospodarczą w

poszczególnych krajach.

• Tak rozumiane MSG stanowią równocześnie pełny synonim

terminu:

międzynarodowa współpraca ekonomiczna

.

• Podobnie w charakterze synonimów MSG można używać

kategorii:

międzynarodowe kontakty gospodarcze

i

międzynarodowy podział pracy

.

36

4.3. Pojęcie międzynarodowych
przepływów
ekonomicznych

• Według

L. Balcerowicza

pojęcie międzynarodowych

przepływów ekonomicznych obejmuje takie międzykrajowe

przepływy ludzi, rzeczy
i informacji, które ściśle wiążą się z szeroko pojętą produkcją

przedmiotów materialnych i usług oraz z konsumpcją służącą

zaspokajaniu potrzeb ludzkich (jest to konsumpcja w sensie

ekonomicznym).

• Ludzie

przemieszczają się w skali międzynarodowej jako producenci

dóbr i usług za granicą, konsumenci produktów materialnych i

niematerialnych poza granicami danego kraju oraz nadawcy lub

odbiorcy zagranicznej wiedzy technicznej.

• Międzynarodowe przepływy

rzeczy

obejmują transfery

przedmiotów materialnych

, tj. środków służących do produkcji,

konsumpcji i niszczenia (uzbrojenia), nośników informacji i wiedzy

naukowo-technicznej, jak też zanieczyszczeń ekologicznych.

• Informacje stanowią dobra niematerialne, lecz są często

właściwością ludzi lub rzeczy. Wówczas towarzyszą

przemieszczaniu się w skali międzynarodowej ludzi i rzeczy.

Ale poprzez korzystanie z telefonu, radia, telewizji

satelitarnej i Internetu następuje międzynarodowy przepływ

informacji „w czystej postaci”. Skala tego zjawiska w ostatnim

czasie rośnie w sposób lawinowy.

37

Klasyfikacje międzynarodowych

przepływów ekonomicznych

---

L. Balcerowicz zaproponował

- w pracy zbiorowej pod

swoją redakcją pt. „Międzynarodowe przepływy ekonomiczne:

Nowe tendencje zmian i próby regulacji’ (PWN, Warszawa

1987) – pięć następujących

klasyfikacji takich

przepływów:

1) Przepływy pieniężne (pieniądze w postaci materialnej lub

elektronicznej) i przepływy niepieniężne.

2) Przepływy odpłatne (handel) i nieodpłatne (darowizny).
3) Przepływy legalne i nielegalne (przemyt, handel narkotykami,

pranie pieniędzy, międzynarodowa działalność mafii).

4) Przepływy celowe i niecelowe (tj. niekontrolowane przez ludzi

ruchy ponadgraniczne wody, powietrza, ptaków i zwierząt itp.).

5) Międzynarodowa wymiana dóbr materialnych i usług

obok przepływów czynników produkcji (migracje ludzi,

przepływy kapitałów i wiedzy naukowo-technicznej).

38

4.4. Pojęcie
międzynarodowego ładu
(porządku)
ekonomicznego

• Wieloznaczność pojęcia międzynarodowego ładu

ekonomicznego (w skrócie: MŁE).

• Szeroko rozumiany MŁE oznacza taki istniejący w

danym okresie układ sił między wszystkimi
podmiotami działania, występującymi w gospodarce
światowej (tj. między przedsiębiorstwami
transnarodowymi, państwami, organizacjami
międzyrządowymi i pozarządowymi), który zapewnia
utrzymanie strukturalnej równowagi wewnętrznej
całego globalnego systemu gospodarczego oraz
pozwala
na sprawne funkcjonowanie mechanizmów rządzących
międzynarodowymi przepływami ekonomicznymi.

39

Pojęcie

międzynarodowego ładu
ekonomicznego (c.d.)

•

Ale

zazwyczaj MŁE pojmowany jest znacznie

węziej

, gdyż nie bierze się pod uwagę roli

wszelkich innych - poza państwami narodowymi -
podmiotów działania.

•

Wtedy sprowadza się

istotę MŁE do

określonego układu sił między dwiema
głównymi grupami państw, tj. między wysoko
rozwiniętymi krajami (KWR) Północy

(do

których zalicza się łącznie uprzemysłowione kraje
Zachodu oraz część europejskich krajów
postsocjalistycznych)

i gospodarczo słabo

rozwiniętymi krajami Południa

(w skrócie -

KSR).

40

Determinanty międzynarodowego

ładu ekonomicznego

-

W rzeczywistości o kształcie panującego w danym okresie

MŁE lub - mówiąc inaczej - o układzie sił między głównymi
grupami krajów decydują

trzy następujące zespoły

czynników

:

1) osiągnięty przez kraje Północy i Południa poziom rozwoju i

ich potencjał gospodarczy;

2) skala, natężenie i formy przepływów ekonomicznych,

łączących poszczególne kraje (handel międzynarodowy,

migracje ludzi, przepływy środków finansowych, transfer

wiedzy naukowo-technicznej oraz informacji);

3) charakter mechanizmu regulującego międzynarodowe

stosunki ekonomiczne i proces rozwoju gospodarczo-

społecznego (mechanizm rynkowy, regulacja państwowa lub

różnorodne

rozwiązania

pośrednie),

jak

też

formy

instytucjonalno-prawnych powiązań międzypaństwowych.

- Współzależności pomiędzy powyższymi czynnikami MŁE

można zilustrować przy pomocy podanego dalej

schematu

.

41

42

5. Zarys ewolucji gospodarki

światowej – od

jej narodzin do obecnego etapu

globalizacji

• Ograniczony zakres międzynarodowej wymiany handlowej w czasach

starożytnych, w średniowieczu i później - aż do I rewolucji

przemysłowej.

• Ilościowy i jakościowy rozwój handlu międzynarodowego dzięki

pierwszej rewolucji przemysłowej - w efekcie wykorzystania maszyn

parowych i telegrafu oraz rozwoju transportu, energetyki węglowej
i hutnictwa.

• Powstanie gospodarki światowej w drugiej połowie XIX wieku,

zakończenie kolonizacji i szybka ekspansja międzynarodowej

wymiany handlowej
do I wojny światowej.

• Zahamowanie współpracy w okresie międzywojennym i słaba

dynamika handlu światowego do końca lat 50-ych XX wieku.

• Poważne przyśpieszenie wymiany międzynarodowej dopiero od lat

60-tych do 80-tych XX w.

• Od przełomu lat 80-tych i 90-tych zawrotną karierę w światowej

literaturze ekonomicznej i w praktyce międzynarodowej zrobiło

hasło GLOBALIZACJI, chociaż jest to pojęcie wyjątkowo różnorodnie

interpretowane i do dzisiaj budzące silne kontrowersje.

43

6. Pojęcie, przesłanki, przejawy i
skutki
globalizacji ekonomicznej

• Znany ekonomista amerykański J.E. Stiglitz twierdzi, że

globalizacja to coraz „ściślejsza integracja państw oraz ludzi na

świecie, spowodowana ogromną redukcją kosztów transportu i

telekomunikacji oraz zniesieniem sztucznych barier w przepływach

dóbr, usług, kapitału, wiedzy i (w mniejszym stopniu) ludzi z kraju

do kraju”.

• Dwaj inni ekonomiści z USA P. Bairoch i R. Kozul-Wright

podkreślają, iż „globalizacja oznacza proces, w którym produkcja i

struktury finansowe poszczególnych krajów stają się coraz bardziej

powiązane poprzez rosnącą liczbę transakcji transgranicznych,

prowadzących do ukształtowania się nowego międzynarodowego

podziału pracy, w którym tworzenie bogactwa narodowego jest

coraz bardziej uzależnione od podmiotów gospodarczych z innych

państw”.

• Bardzo zwięźle i ogólnikowo definiuje globalizację wybitny brytyjski

ekonomista J. H. Dunning, który sprowadza jej istotę do „rosnących

transgranicznych powiązań wzajemnych działalności gospodarczej.”

44

Niejednoznaczność pojęcia globalizacji
ekonomicznej

• Według ekspertów UNCTAD, globalizacja polega na

„rosnących powiązaniach krajów w zakresie handlu

światowego, bezpośrednich inwestycji zagranicznych i rynków

kapitałowych. Proces globalizacji uległ przyśpieszeniu w

efekcie postępu technicznego w transporcie i łączności, a

także w wyniku szybkiej liberalizacji i deregulacji handlu i

przepływów kapitałów, zarówno na szczeblu krajowym, jak i

międzynarodowym.”

• Z kolei Komisja Europejska określa globalizację „jako proces,

w którym produkcja i rynki w różnych krajach stają się coraz

bardziej współzależne z racji dużej dynamiki wymiany dóbr i

usług oraz przepływów kapitałów i technologii”, co prowadzi

do powstania zintegrowanego rynku globalnego.

• Obecny Sekretarz Generalny OECD, G. Gurria podczas

wykładu, wygłoszonego jesienią 2006 r. w SGH, słusznie

zauważył, że nie ma jednej powszechnie akceptowanej definicji

globalizacji. Dalej stwierdził: „W OECD globalizację

ekonomiczną rozumiemy jako proces ścisłej integracji

ekonomicznej rynków globalnych: finansowego, towarowego i

pracy”. To lapidarne określenie dość dobrze oddaje istotę

analizowanego zjawiska.

45

Niejednoznaczność pojęcia
globalizacji (c.d.)

• Ze swej strony

A. Budnikowski

definiuje globalizację

jako proces realnego scalania gospodarek narodowych

poprzez dynamiczny wzrost obrotów handlu

międzynarodowego (zwłaszcza usług), przepływów

kapitałowych i ekspansję KTN, co jest możliwe dzięki

„traktowaniu całego świata jako rynku zbytu przez

coraz większą liczbę przedsiębiorstw”.

• Natomiast zdaniem

A. Zorskiej

(z SGH): „Globalizacja

polega na długofalowym integrowaniu działalności na

poziomie gospodarek, przemysłów/sektorów oraz

przedsiębiorstw ponad granicami państw, dzięki

rozszerzaniu, pogłębianiu oraz intensyfikowaniu

różnego rodzaju powiązań (handlowych, inwestycyjnych,

kooperacyjnych, informacyjnych), co prowadzi do

tworzenia się współzależnego systemu ekonomicznego

w skali światowej, czyli globalnej gospodarki”.

46

Najważniejsze przyczyny

współczesnej

globalizacji

• Do głównych przyczyn obecnej fazy globalizacji życia

gospodarczego zalicza się w polskiej i zagranicznej literaturze

naukowej następujące zjawiska:
a) niebywałe

przyśpieszenie postępu technicznego

,

zwłaszcza w informatyce, biotechnologii i produkcji nowych
materiałów;

b) szeroką

liberalizację

wymiany handlowej, obrotów

finansowych i przepływów czynników produkcji;

c)

umiędzynarodowienie

działalności

przedsiębiorstw

(o czym świadczy w szczególności niebywała ekspansja KTN).

• Symbolicznym przejawem wszechogarniającej globalizacji życia

gospodarczego we współczesnym świecie jest upowszechnienie

nowej zasady działania ekonomicznego:”Myśl globalnie, działaj

lokalnie!!!”.

• O ile panuje dość duża zbieżność poglądów co do przyczyn

globalizacji, o tyle od dawna trwają zażarte spory wokół korzyści
i zagrożeń globalizacji: obok entuzjastów globalizacji, spotyka

się licznych jej sceptyków, alterglobalistów i antyglobalistów.

47

Korzyści i zagrożenia

globalizacji

• Według opinii A. Budnikowskiego i szeregu innych

autorów, za główne

korzyści

globalizacji trzeba uznać:

poprawę racjonalności i efektywności gospodarowania,

podniesienie wydajności pracy, przyśpieszenie rozwoju i

wzrost dobrobytu społecznego w skali globalnej dzięki

pozytywnym skutkom zwiększenia obrotów handlu

światowego, przypływów czynników produkcji i

umiędzynarodowienia działalności przedsiębiorstw.

• Natomiast

zagrożenia

procesu globalizacji są przed

wszystkim wiązane z działalnością korporacji

transnarodowych :

a) KTN są oskarżane o działanie na szkodę interesów konsumentów

(przykładowo: ekspansja koncernów tytoniowych szkodzi zdrowiu;
z kolei ujednolicanie przez KTN gustów konsumentów zagraża

tradycji i kulturze narodowej – zjawisko „coca-kolonizacji”);
b) twierdzi się, że działalność KTN powoduje degradację środowiska

naturalnego, zwłaszcza w KSR (chociaż na szerszą skalę raczej nie

potwierdzają tego zarzutu dostępne dane faktograficzne);

48

Zagrożenia związane z

globalizacją

a jej bilans

c) zarzuca się też KTN preferowanie działań

sprzecznych z priorytetami rozwojowymi ubogich

krajów i utrudnianie rządom prowadzenia skutecznej

polityki gospodarczej;
d) pogłębianie się luki rozwojowej między czołówką

bogatych krajów Północy i biednymi krajami Południa

uznaje się również za słabość globalizacji;
e) negatywnym skutkiem globalizacji jest – według jej

krytyków – nadmierny wzrost ogólnoświatowej

współzależności ekonomicznej, tj. uzależnienie życia

gospodarczego poszczególnych krajów od wydarzeń

zachodzących w innych krajach, co przejawia się

zwłaszcza w międzynarodowej transmisji kryzysów

koniunkturalnych, a jeszcze bardziej - kryzysów

finansowych.

• Jednak - mimo przedstawionych wyżej

zarzutów - saldo bilansu korzyści i kosztów

globalizacji jest bezsprzecznie dodatnie.

49

7. Dysproporcje strukturalne

we współczesnej gospodarce
światowej
w świetle danych empirycznych

• Ewolucja wielkości światowego produktu brutto (GDP) w okresie

1982-2007
(w mld USD w cenach bieżących)

• Zmiany wielkości światowego produktu brutto (GDP) i jego struktury

w podziale na KWR i KSR w latach 1995-2005 (przy uwzględnieniu
ewolucji parytetu siły nabywczej)

• Ogólna charakterystyka zróżnicowania ekonomiczno-społecznego

głównych grup krajów współczesnego świata w 2005 r.

• Pozycja wielkich mocarstw w gospodarce światowej w 2005 r.

• Zróżnicowanie krajów świata pod względem potencjału ludnościowego

w 2007 r.

• Zróżnicowanie krajów świata pod względem wielkości bezwzględnej

dochodu krajowego brutto (GDP) w 2007 r.

50

Dysproporcje strukturalne

w

gospodarce
światowej w świetle danych
empirycznych (c.d.)

• Zróżnicowanie krajów świata pod względem udziału rolnictwa w

GDP
w 2005 r.

• Zróżnicowanie krajów świata pod względem wysokości dochodu

(GDP)
per capita w 2005 r.

• Zróżnicowanie głównych grup krajów świata pod względem

tempa wzrostu realnego produktu brutto per capita w latach

1980-2005

• Zróżnicowanie krajów świata w 2005 r. pod względem długości

życia mieszkańców (w latach)

• Zróżnicowanie pod względem stopy analfabetyzmu dorosłych

w 2005 r. (w %)

• Zróżnicowanie krajów świata pod względem podziału dochodów

pomiędzy najbiedniejsze i najbogatsze grupy ludności

51

Ewolucja wielkości światowego produktu
brutto (GDP)

w okresie 1982-2007 (w cenach bieżących, bez
uwzględnienia zmian parytetu siły nabywczej walut
narodowych)

Lata

Światowy GDP

Lata

Światowy GDP

1982

12 002 mld
USD

2005

44 486 mld
USD

1990 22 060 mld

USD

2007* 54 274 mld

USD

Źródło: IMF, World Economic Outlook , April 2007 (* Dane dla
2007 r. wg UNCTAD)

Zmiany wielkości światowego produktu brutto
(GDP) i jego struktury w podziale na KWR i
KSR w latach 1995-2005

(przy uwzględnieniu ewolucji parytetu siły nabywczej
walut narodowych)

Lata Świat. GDP

(100%)

K W
R

K S R
(+KTT
)

Azja
Wsch.
i Pacyf.

Afryka
Subsah
ar.

199
5

42,3 bln
USD

61%

39%

13%

2%

200
5

61,3 bln
USD

54% 46% 19%

2%

52

Ogólna charakterystyka zróżnicowania
ekonomiczno-społecznego głównych grup
krajów współczesnego świata w 2005 r.

(według danych Banku Światowego)

Wyszcze-
gólnienie

61 krajów
o niskim
GNI per

capita

(do 765

USD)

104 kraje
o średnim

GNI per

capita

(766 – 9

385 USD)

55 krajów i

teryt. o

wysok. GNI

per capita

(ponad 9

386 USD)

ŚWIAT
(210 krajów

i terytoriów)

Ludność
(mln osób)

2 353
(36,6%)

3 073
(47,7%)

1 011
(15,7%)

6 438
(100%)

Średniorocz

ny przyrost

natur.
(2000-2005)

1,9%

0,9%

0,7%

1,2%

Wielkość

GNI
(mld USD)

1 364
(3,0%)

8 113
(18,0%)

35 529
(79,0%)

44 983
(100%)

Przeciętny

GNI per

capita

580

USD

2 6400

USD

35 131

USD

6 987

USD

53

Ogólna charakterystyka zróżnicowania
ekonomiczno-społecznego głównych grup
krajów (c.d.)

Wyszczególnie

nie

I grupa

krajów

II gr.

krajów

III gr.

krajów

ŚWIAT

Roczne tempo
wzrostu GDP per
capita 2004-2005

5,6%

5,4%

2,1%

2,4%

Długość życia
mężczyzn/kobi

et

58/60

lat

68/73

lata

76/82

lata

65/69 lat

Umieralność do 5
roku życia na
1000 dzieci

126

38

7

81

Analfabetyzm

dorosłych

38% 10%

0%

20%

54

Pozycja wielkich mocarstw w
gospodarce światowej w 2005 r.

(wg

danych MFW; świat=100%)

KRAJE (KWR)

Wielkość

GDP

Eksport

Ludność

USA

20,9

10,4

4,7

Japonia

6,9

5,7

2,0

Niemcy

4,3

9,5

1,3

Francja

3,1

4,8

1,0

Wielka Brytania

3,1

4,7

1,0

Włochy

2,9

3,8

0,9

Kanada

1,9

3,4

0,5

GRUPA SIEDMIU

(G-7)

43,1

42,3

11,4

Łącznie 29 K W

R

54,6

71,8

15,3

55

Pozycja wielkich mocarstw w

gospodarce światowej w 2005 r.

(

świat=100%)

- c.d.

KRAJE

(KSR+KTT)

Wielkość

GDP

Eksport

Ludność

Chiny

13,2

5,9

20,7

Indie

5,9

1,0

17,3

Rosja

2,6

1,8

2,3

Brazylia

2,6

1,0

2,8

Meksyk

1,8

1,2

1,7

GRUPA PIĘCIU

26,1

10,9

44,8

Łącznie 146

KSR
(oraz KTT)

45,4

28,2

84,7

56

Zróżnicowanie krajów świata pod

względem potencjału ludnościowego

w 2007 r.

Lud-
ność

Liczb

a

krajó

w

Przykłady z grupy 184 krajów (mln

mieszkańców)

Ponad
100

mln

11

CHINY (1 306), INDIE (1 169), USA (310),

Indonezja (232), Brazylia (192), Pakistan (164),
Bangladesz (159), Nigeria (148), Rosja (142),

Japonia (128), Meksyk (107)

99 – 50

mln

12

Filipiny (88), Wietnam (87), Etiopia (83), Niemcy

((83), Turcja (75), Egipt (75), Iran (71), Tajlandia

(64), Kongo (Kinsz.- 63), Francja (63), Wielka

Brytania (61), Włochy (59)

49 – 30

mln

14

Birma (49), Ukr. (48), Korea Płd (48), RPA (45),
Kolumbia (44), Hiszp.(41), POLSKA (38,1), Argent.

(38), Tanz.(34), Kenia (30), Alg. (32), Kanada (32),

Kenia (32), Maroko (30)

29 –10

mln

37

Peru (27), Wenezuela (26), Uganda (25), Arabia Saud.

(23), Australia (20), Sri Lanka (19), Jemen (19), Syria

(16), Chile (16), Ekwador (13), Angola (14),

Zimbabwe (13), Burkina Faso (12), Mali (12), Senegal

(10), Belgia (10), Węgry (10)

57

Zróżnicowanie potencjału ludności w

2007 r. (c.d.)

Ludnoś
ć

Liczba
kr.

Przykłady krajów (mln
mieszkańców)

9 – 5

mln

31

Tunezja (9), Białoruś (9), Szwecja (9),

Dominikana (9), Rwanda (8), Czad (8), Gwinea

(8), Austria (8), Bułg.(8), Szwajc.(7), Burundi (7),

Benin (7), Salwador (6), Papua-Nowa Gwinea

(6), Jordania (5), Togo (5), Finl.(5)

4 – 1

mln

29

Erytrea (4), Kostaryka (4), Liban (4), Singapur

(4), Nowa Zel.(4), Rep. Środ. Afr.(4), ZEA (4),

Albania (3), Litwa (3), Urugwaj (3), Panama (3),

Jamajka (3), Kuwejt (2), Oman (2), Łotwa (2),

Słowenia (2), Botswana (2), Lesoto (2), Estonia

(1), Gabon (1), Gambia (1), Mauritius (1)

0,9 -

0,5
mln

11

Bhutan (0,9), Fidżi (0,8), Gujana (0,8), Bahrajn

(0,7), Dżibuti (0,7), Katar (0,6), Komory (0,6)

0,4 -

0,1 mln

25

Luksemb.(0,4), Barbados (0,3), Belize (0,3),

Island.(0,3), Malta (0,3), Vanuatu (0,2),

Grenada (0,1), Tonga (0,1)

Poniżej

0,1 mln

14

Aruba (0,09), Kiribati (0,09), Dominika

(0,07), Andora (0,07), Monako (0,03), Palau

(0,02)

58

Zróżnicowanie krajów świata pod względem

wielkości bezwzględnej dochodu krajowego

brutto (GDP) w 2007 r.

GDP w

mld USD

Liczb

a
krajó
w

Przykłady z grupy 158 krajów i ich GDP
(w mld USD)

Ponad

1000
mld

12

USA (13 816), Japonia (4 395), Niemcy (3 302),

CHINY
(3 289), W. Bryt. (2 738), Francja (2 567),

Włochy (2 092), Hiszpania (1 430), Kanada (1

419), BRAZYLIA (1 347), ROSJA (1 285), INDIE
(1 137)

999 - 200

mld

24 KOREA PŁD (940), Australia (921), MEKSYK

(889), Niderlandy (761), Turcja (485), Belgia

(447), Szwecja (447), INDONEZJA (432),

POLSKA (418), Szwajcaria (413), Norwegia

(386), Arabia Saud.(384), Tajwan (376),
Austria (371), Dania (314), Iran (314), RPA

(278), Argentyna (266), Irlandia (257),

Tajlandia (245), Finlandia (244), Wenezuela

(233), Portugalia (219), Hongkong (205)

199 - 100

mld

13 Malezja (177), Czechy (173), Kolumbia (165),

PAKISTAN (167), Chile (164), Singapur (156),

NIGERIA (151), Filipiny (143), Węgry (137),

Egipt (132), Algieria (132), Nowa Zelandia

(129), Peru (107)

99 - 50

mld

9

BANGLADESZ (77), Maroko (73) Wietnam

(67),
Katar (66)

59

Zróżnicowanie wielkości bezwzględnej
dochodu
krajowego brutto (GDP) w 2007 r. (c.d.)

GNI w

mld

USD

Liczb

a
krajó

w

Przykłady spośród 158 krajów i ich GDP (w mld

USD)

49 - 20

mld

11

Ukraina (47), Słowacja (46), Luksemburg (36),

Słowenia (34), Ekwador (33), Gwatemala (32), Angola

(29), Litwa (25),
Tunezja (22)

19 - 5

mld

29

Dominikana (18), Sri Lanka (18), Liban (18), Bułgaria

(17), Islandia (16), Cypr (16), Białoruś (16), Łotwa

(15), Salwador (14), Panama (13),Tanzania (13),

Estonia (13), Jamajka (7), Malta (6), Etiopia (6),

Uganda (6), Zimbabwe (2), Madagaskar (5)

4 - 1 mld 34

Mozambik (4), Burkina Faso (4), Zambia (4), Andora

(3), Haiti (3), Benin (3), Malawi (2), Nikaragua (4),

Mołdawia (2), Czad (2), Togo (1), Wyspy Ziel. Przyl.

(1), Erytrea (1), Sierra Leone (1)

Poniżej

1 mld

26

Burundi (0,8), Gujana (0,8), Belize (0,7), Seszele

(0,7), Liberia (0,6), Bhutan (0,6), Gambia (0,5),

Grenada (0,4), Komory (0,3), Tonga (0,2),

Vanuatu (0,3), Kiribati (0,1), Palau (0,1), Wyspy

Sao Tome i Książęca (0,07)

60

Zróżnicowanie krajów świata pod
względem udziału rolnictwa w GDP w
2005 r.

Udział

rolnict.
w GDP

Liczb

a
krajó

w

Przykłady z grupy 137 krajów i udział

ich rolnictwa w tworzeniu GDP (w %)

30 % i

więcej

23

Rep. Środk. Afr. (61), Kongo (Kinsz. - 58),

Sierra Leone (52), Laos (53), Burundi(49),

Kambodża (49), Tanzania (43), Rwanda

(42), Etiopia (42), Mali (36), Uganda (33),

Kamerun (45), Togo (41), Niger (40), Nepal

(40), Malawi (38), Nigeria (37), Benin (36),

Ghana (35)

29 - 10%

61

Madagaskar (29), Haiti (27), INDIE (23),

PAKISTAN (23), Mozambik (23),

BANGLADESZ (22), INDONEZJA (17),

CHINY (15), Rumunia (12), Bułgaria (12),

Argentyna (11), Algieria (11), Namibia (10),

Białoruś (10)

9 –5%

24

Urugwaj (9), Chile (9), Peru (8), BRAZYLIA

(6), Jamajka (5), Arabia Saud. (5), Korea

Płd (5), ROSJA (5)

Poniżej 5% 29

Botswana (4), Meksyk (4), Hiszp.(4),
FRANCJA (3), WŁOCHY (3), POLSKA (3),

USA (2), Austria (2), JAPONIA (1), NIEMCY

(1), W. BRYT. (1), Singapur (0)

61

Zróżnicowanie krajów świata pod

względem
wysokości dochodu (GDP) per capita
w 2005 r.

GDP

per

capita

Liczb

a
krajó
w

Przykłady z grupy 171 krajów i ich GDP na 1

mieszkańca
(w USD)

Ponad
40

000 $

10

Luksemburg (79 866), Bermudy (63 731),

Norwegia (63 704), Islandia (53 474), Oman (52

863), Szwajcaria (49 520), Irlandia (48 696),

Dania (47 761), Andora (42 063), USA (41 287)

39

999 –

20

000 $

19

Szwecja (39575), Niderlandy (38229), Austria

(36911), Finlandia (36820), WIELKA BRYT.

(36361), Belgia (35662), JAPONIA
(35 646), Australia (349300), FRANCJA (33863),

NIEMCY (33815), ZEA (32589), WŁOCHY
(30053), Kuwejt (27487), Singapur (26985),

Nowa Zelandia (26752), Hiszpania (25914),

Hongkong (24463), KANADA (23930), Grecja

(20289)

19

999 –

5 000

$

22

Izrael (19374), Bahrajn (18416), Portug.(17410),

Słowenia (17020), Korea Płd (16454), Arabia

Saud. (13299), Czechy (12004), Węgry (10830),

Estonia (9494), Seszele (8173),
POLSKA (7593), Meksyk (7370), Chile (6833),

ROSJA (5321)

62

Zróżnicowanie krajów świata pod
względem
wysokości dochodu (GDP) per capita w
2005 r. (c.d.)

GNI

per

capita

Liczb

a
krajó

w

Przykłady spośród 171 krajów i ich GDP per capita (w

USD)

4 999 –
1 000

$

59

Botswana (4821), Argentyna (4731), BRAZYLIA (4279),

Bułgaria (3411), Iran (3122), Białoruś (3018), Tunezja
(2875), Albania (2707),

Ukraina (1741),

CHINY (1536),

Egipt (1392), Maroko (1320), Paragwaj (1301),

INDONEZJA (1244), Filipiny (1155), Boliwia (1059)

999 –
500 $

23

Syria (990), Kamerun (945), Dżibuti (910), Nikaragua

(899), NIGERIA (803), Kiribati (779), Mołdawia (752),

Mongolia (724), INDIE (706), Senegal (703),

PAKISTAN (696), Sudan (668), Bhutan (660), Zambia

(637), Korea Płn (519), Benin (513), Laos (507)

499 –
200 $

31

Ghana (461), Komory (450), Mali (446), Gwinea (430),

BANGLADESZ (418), Haiti (418), Kenia (390), Burkina

Faso (387), Tadżykistan (358), Togo (351), Mozambik

(325), Uganda (315), Gambia (297), Madagaskar (290),

Nepal (274), Somalia (266), Czad (250), Niger (245),

Erytrea (238), Birma (228), Sierra Leone (208)

Poniż
ej 200

$

7

Gwinea Bissau (186), Zimbabwe (168), Liberia
(163), Malawi (162), Kongo (Kinszasa-123),

Etiopia (118), Burundi (107)

63

Zróżnicowanie głównych grup krajów
pod względem tempa wzrostu realnego
produktu brutto (GDP)
per capita w latach 1980-2005

(w %

średniorocznie)

GRUPY KRAJÓW
(I REGIONY KSR)

1981
-
1990

1991
-
2000

2001-
2005

CAŁY ŚWIAT
KRAJE WYSOKO ROZWINIĘTE
KRAJE W TRAKCIE
TRANSFORM.
KRAJE SŁABO ROZWINIĘTE

1,3
2,5

-1,0
1,8

1,3
1,9

-4,2

3,1

1,5
1,4
6,5
3,7

AFRYKA
AMERYKA
ŁACIŃSKA/KARAIBY
AZJA (tylko KSR)
OCEANIA

-0,3

-0,3
3,7
1,3

-0,1
1,5
4,5
0,6

2,3
1,1
5,0
0,2

64

Dynamicznie rozwijające się kraje świata

pod względem tempa wzrostu realnego GDP per
capita w latach 2001-2005

Średni

o-

roczni
e

Liczba
krajów

Przykłady krajów i tempo wzrostu ich realnego

GDP
per capita (w %)

Powyż

ej 9%

7

Gwinea Równ. (20,1), Armenia (12,7), Azerbejd.

(11,8), Czad (11,5), Makao (11,3), Kazachstan

(9,7), Afganistan (9,1)

5,1-

9,0%

22

Ukraina (9,0), Sierra Leone (8,9), CHINY (8,8),

Gruzja (8,7), Birma (8,7), Mołdawia (8,5),

Tadżykistan (8,5), Łotwa (8,4), Litwa (8,2),

Białoruś (8,1), Estonia (7,7), Trynidad/Tobago
(7,5), Wyspy Cooka (7,5), ROSJA (6,8), Rumunia

(6,3), Mozambik (6,0), Angola (6,0), Wietnam

(5,9), Iran (5,9), Bułgaria (5,7),

Serbia/Czarnogóra (5,6), Tuvalu (5,4)

2,1-

5,0%

76

INDIE (5,0), Mongolia (5,0), Słowacja (4,9),

Sudan (4,6), Tajlandia (4,6), Węgry (4,4),

Botswana (4,2), Tanzania (4,2), Korea Płd (4,1),

Nigeria (3,9), Algieria (3,6), Czechy (3,5),
BANGLADESZ (3,5), Słowenia (3,4),

INDIONEZJA (3,3), Irlandia (3,3), POLSKA

(3,2), Belize (3,1), PAKISTAN (3,0), Chile (3,0),

Kuwejt (2,5), Uganda (2,4), Nowa Zelandia (2,4)

65

Rozwijające się powoli lub
przeżywające regres
ekonomiczny kraje świata

(według

tempa wzrostu
realnego GDP per capita w latach 2001-
2005)

Średni

o-

roczni
e

Liczb

a
krajó

w

Przykłady krajów i tempo wzrostu ich realnego

GDP
per capita (w %)

0,1-

2,0%

66 W. BRYTANIA (1,9), KANADA (1,8), USA (1,5),

Hiszpania (1,5), JAPONIA (1,3), Argentyna (1,2),

Gambia (1,1), Meksyk (1,0), BRAZYLIA (0,9),

Benin (0,9), FRANCJA (0,8), Niger (0,5), Szwajc.

(0,4), Kenia (0,4), WŁOCHY (0,2), Malawi (0,2)

0%

2 Gwatemala, Wyspy Dziewicze (brytyjskie)

Poniże

j 0%
(REG-

RES)

29 Portugalia (-0,1), San Marino (-0,1), Wyspy

Marshalla (-0,1), Izrael (-0,2), Somalia (-0,2),

Malta (-0,3), Grenada (-0,3), Togo
(-0,3), Gabon (-0,4), Komory (-0,4), Wenezuela (-

0,5), Burundi
(-0,6), Madagaskar (-0,6), Kajmany (-0,9), Wybrz.

Kości Słon.
(-1,2), Wyspy Salomona (-1,2), Nowa Kaledonia (-
1,4), Erytrea
(-1,4), Rep. Środk. Afr. (-1,7), Aruba (-1,7), Teryt.

Palestyny
(-2,1), Vanuatu (-2,4), Haiti (-2,4), Montserrat (-

2,7), Gwinea Bissau (-3,2),Timor-Leste (-5,5),

Zimbabwe (-5,6), Liberia
(-8,4), Irak (-8,5)

66

Zróżnicowanie krajów świata w 2005 r. pod
względem oczekiwanej długości życia
mieszkańców (w latach)

Długoś

ć życia

Liczba
krajó

w

Przykłady z grupy 192 krajów i przeciętna

oczekiwana długość życia ich mieszkańców (w

latach)

Powyż

ej 70

lat

90

Japonia (82), Szwecja (80), Szwajc.(80),

Islandia (80), Hongkong (80), Kanada (79),

Austria (79), Belgia (79), Hiszpania (78),

Singapur (78), USA (77), Kostaryka (77),

Kuweit (77), Chile (76), Argentyna (74), Korea

Płd (73), POLSKA (73), CHINY (71), Algieria
(71)

70 – 61

lat

52

Litwa (70), Łotwa (70), Salwador (70), Ekwador

(69), Tajlandia (69), Białoruś (68), Brazylia

(67), ROSJA (66), INDIE (63), Boliwia (62),

Egipt (61), Bangladesz ((61)

60 – 50
lat

18

Ghana (58), Sudan (56), Madagaskar (54), Haiti

(53), Benin (51), Kamerun (51), Gwinea Równ.

(50), Erytrea (50)

Poniże

j 50 lat

32

Angola (47), Burkina Faso (43), Burundi (42),

Etiopia (42), Mali (41), Mozambik (41), Rwanda

(40), Zimbabwe (39), Botswana (39), Leshoto

(38), Malawi (38), Zambia (37), Sierra Leone

(37)

67

Zróżnicowanie krajów świata pod
względem stopy
analfabetyzmu dorosłych w 2005 r. (
%)

Stopa

analfab.

Liczb

a
krajó
w

Przykłady z grupy 192 krajów i stopa

analfabetyzmu dorosłych ich mieszkańców
(w %)

Poniżej

5%

87

JAPONIA (0), NIEMCY(0), FRANCJA ((0),

POLSKA (0), Białoruś (0), Litwa (0), Rosja

(0),Ukraina (0), USA(1), Hiszpania (2),

Gujana (2), Chorwacja(2), Urugwaj (2),
Korea Płd(2), Argentyna (3), Kuba (3),

Rumunia(3), Chile(4)

5-20%

42

Kostaryka (5), Tajlandia (5), Paragwaj (7),

Singapur (8), Sri Lanka (9), CHINY (9),

Zimbabwe (12), BRAZYLIA (15), Boliwia

(15), Dominikana (17), Libia (18), Suazi (19)

21-40%

34

Salwador (22),Zambia (23), Botswana (24),

Kamerun (25), Ghana (30), Nikaragua (32),

Algieria (33), Nigeria (37)

41-60%

22

INDIE (44), Irak (45), Egipt (45), Haiti (51),

Burundi (55), Pakistan (55), Jemen (55),

Bangladesz (59), Nepal (60)

Powyżej

60%

7

Benin (61), Gwinea Bissau (62), Afganistan

(64), Gambia (64), BURKINA FASO (77),

MALI (81), NIGER (83)

68

Zróżnicowanie krajów świata pod względem
podziału dochodów pomiędzy najbiedniejsze i
najbogatsze grupy ludności u progu XXI wieku

(udział w całości dochodów w %)

Kraj

Rok

10%

najbiedniej-

szych ludzi

(A)

10%

najbogat-
szych

ludzi(B)

Dysproporc

je
(A:B)

Honduras

199

7

0,4

44,3

1 : 111

Boliwia

199

7

0,5

45,7

1 : 91

Paragwaj

199

8

0,5

43,8

1 : 87

Rep. Środ.

Afryki

199

3

0,7

47,7

1 : 68

Lesoto

198

7

0,9

43,4

1 : 49

Brazylia

199

7

1,0

46,7

1 : 47

Meksyk

199

6

1,6

41,1 1 : 25

Malezja

199

7

1,7

38,4

1 : 22

Kostaryka

199

7

1,7

34,6

1 : 20

69

Zróżnicowanie krajów świata pod względem podziału

dochodów

pomiędzy najbiedniejsze i najbogatsze grupy

ludności (c.d.)

Kraj

Rok

10%

najbiedniej-

szych ludzi
(A)

10%

najbogat-
szych

ludzi(B)

Dyspropor

cje
(A:B)

USA

199

7

1,8

30,5

1 : 17,5

Senegal

199

5

2,6

33,5

1 : 13

Etiopia

199

5

3,0

33,7

1 : 11

Indie

199

7

3,5

33,5

1 : 9,5

POLSKA

199

8

3,2

24,7

1 : 7,5

Bangladesz

199

6

3,9

28,6

1 : 7,5

Pakistan

199

7

4,1

27,6

1 : 6,5

Egipt

199

5

4,4

25,0

1 : 5,5

SZWECJA

199

2

3,7

20,1

1 : 5,5

70

8. Tendencje zmian w handlu
międzynarodowym

•

Ewolucja wielkości światowego eksportu

towarów
w latach 1980-2006

•

Struktura geograficzna światowego eksportu

towarów
w roku 2006

•

Struktura towarowa światowego eksportu

w latach 1995 i 2005

•

Najwięksi eksporterzy spośród krajów świata
w 2005 r. (eksport w mld USD)

•

Najmniejsi eksporterzy spośród krajów świata
w 2005 r. (eksport w mld USD)

•

Wielkość eksportu per capita w wybranych

krajach świata w 2006 r. (w tys. EUR)

71

Ewolucja wielkości światowego

eksportu towarów

w latach 1980-2006

(według danych

UNCTAD)

Lata

198
0

199
0

2000 2004

2006

Mld

USD

2

033

3

494

6 437 9167 11

985

Komentarze

: 1) Powyższe dane obejmują

tylko eksport towarowy, tj. wywóz dóbr
materialnych (Exports of goods).
2) Natomiast łączny globalny eksport dóbr i
usług (Exports of goods and non-factor
services) był znacznie wyższy, wynosząc –
przykładowo – w roku 1990 = 4 329 mld
USD, zaś w roku 2006 = 14 120 mld USD.
Oznacza to, że wartość samego eksportu
usług w 2006 r. = 2 135 mld USD.

72

Struktura geograficzna
światowego eksportu
towarów w roku 2006

(według głównych grup krajów; dane
UNCTAD)

Kraje wysoko rozwinięte (KWR) = 59,1% (7 085

mld USD)

Kraje słabo rozwinięte (KSR)

= 36,8% (4 409

mld USD)

Kraje w trakcie transformacji (KTT) = 4,1% (489

mld

USD)

73

Struktura towarowa światowego

eksportu towarów w latach

1995 i 2005

(w %; według danych UNCTAD)

Grupy towarowe

1995

2005

Artykuły spożywcze

9,0

6,4

Surowce rolne

2,7

1,6

Rudy metali

3,3

3,3

Paliwa

7,5

13,3

Artykuły
przemysłowe

74,7

71,7

Pozostałe towary

2,8

3,7

Razem

100,0

100,0

74

Najwięksi eksporterzy spośród

krajów świata w 2005 r.

(eksport

towarów w mld USD)

Ekspo
rt

Liczb
a
krajó
w

Przykłady krajów i wartość ich
eksportu
(w mld USD)

Powyż
ej
200
mld

15

NIEMCY (971), USA (904), CHINY
(762), JAPONIA (598), FRANCJA (459),
Niderlandy (401), WLK. BRYTANIA
(378), WŁOCHY (367), KANADA (360),
Belgia (330), Hongkong (292), Korea
Płd (285), Rosja (245), Singapur (230),
Meksyk (214)

200 –
101
mld

12 Hiszpania (186), Arabia Saud. (179),

Tajwan (151), Malezja (141), Szwecja
(130), Szwajcaria (126), Austria (123),
BRAZYLIA (118), Tajlandia (110),
Australia (109), Irlandia (109),
Norwegia (103)

100 -
51
mld

11 POLSKA (95), INDIE (90), INDONEZJA

(86), Dania (85), Czechy (78), Turcja
(73), Finlandia (66), Węgry (62), Iran
(58), Wenezuela (56), RPA (52)

75

Najmniejsi eksporterzy

spośród krajów świata w 2005 r.

(eksport towarów w mld USD)

Ekspo
rt

Liczb
a
krajó
w

Przykłady krajów i wartość ich
eksportu
(w mld USD)

1,0 –
0,51
mld

13

Gwinea (0,9), Tadżykistan (0,9),
Gruzja (0,9), Armenia (0,9), Uganda
(0,9), Etiopia (0,9), Nepal (0,8),
Nikaragua (0,8), Togo (0,8), Kirgizja
(0,7), Madagaskar (0,7), Albania
(0,6), Benin (0,6)

0,5
mld
i
mniej

12 Malawi (0,5), Haiti (0,5), Laos (0,4),

Mauretania (0,4), Burkina Faso (0,4),
Niger (0,4), Burundi (0,1), Sierra
Leone (0,1), Rwanda (0,1), Burundi
(0,1), Republika Środkowej Afryki
(0,1), Erytrea (0,009)

76

Wielkość eksportu per capita w

wybranych krajach świata w 2006 r. (w

tys. EUR)

77

9. Ogólne wnioski z analizy
empirycznej

:

Dysproporcje między

krajami słabo i wysoko
rozwiniętymi oraz zacofanie państw
Południa

--- W odróżnieniu od czołówki wysoko rozwiniętych krajów

Północy,

słabo rozwinięte kraje Południa

– mimo

ogromnego zróżnicowania ekonomiczno-społecznego tej

grupy państw - charakteryzują się obecnie

zespołem

głównych cech wspólnych

. Są to przede wszystkim:

• niski poziom rozwoju gospodarczego,

mierzony wysokością

dochodu narodowego (lub PKB) na jednego mieszkańca (i innymi

wskaźnikami); a często też

niedostateczna dynamika

wzrostu;

• zacofana i za słabo zdywersyfikowana struktura

gospodarki, duże rozmiary sektora nieformalnego (tzw.

„czarnego rynku”) i sektora gospodarki naturalnej;

• ubóstwo i niedorozwój społeczny

(występowanie zjawiska

niedożywienia lub głodu, fatalny stan zdrowotny, niedostateczna

długość życia, analfabetyzm i niedostateczny poziom wykształcenia,

nierównomierny podział dochodów między najbiedniejsze
i najbogatsze grupy ludności);

78

9. Ogólne wnioski z analizy
empirycznej:

Dysproporcje KWR –KSR i zacofanie

krajów
Południa (c.d.)

----

Do wspólnych cech charakterystycznych słabo rozwiniętych

krajów Afryki, Azji, Ameryki Łacińskiej, Karaibów i Oceanii

należy także zaliczyć

zbyt słabe, za duże i

nieefektywnie działające państwo

, co przejawia się

następująco:

•

słabość instytucji rynkowych i władzy państwowej,

•

nadmiernie rozbudowana biurokracja,

•

powszechność korupcji urzędników i nadużyć ze strony

administracji publicznej.

---- Ponadto KSR (pomijając specyfikę krajów OPEC) zajmują

zazwyczaj

niekorzystną pozycję w międzynarodowym

podziale pracy

, o czym świadczą w szczególności takie

zjawiska jak:

•

za słabo zdywersyfikowana struktura handlu zagranicznego,

•

zbyt mały napływ BIZ i transfer wiedzy naukowo-technicznej,

•

nadmierna zależność rozwoju gospodarczo-społecznego od

rynków i oficjalnej pomocy finansowej ze strony KWR.