18.04.2012
Temat: Wprowadzenie do mózgowia.
Opony mózgowia.
Płaty mózgowia.
Krążenie płynu mózgowo rdzeniowego.
Podział kliniczny i ontogenetyczny mózgowia.
Ośrodki mózgowia.
Ad. 1
Mózgowie (encephalon) położone jest w jamie czaszki okrywają je3 opony od zewnątrz do wewnątrz są to:
-opona twarda (dura mater),
-opona pajęcza (arachnoidea),
-opona miękka (pia mater).
Opona twarda stanowi okostną jamy czaszki i zarazem osłonę mózgowia. Pokrywa ona na zewnątrz całą powierzchnię mózgowia, wchodząc jedynie w postaci przegród między półkule mózgowia, mózg i móżdżek. Przegrody opony twardej zbudowane są z tkanki łącznej zbitej i dlatego są sztywne chroniąc mózgowie przed nadmiernym odkształcaniem a kości czaszki przed pęknięciami. Do przegród opony twardej zaliczamy:
-sierp mózgu (falx cerebri), jest to przegroda pośrodkowa, która oddziela od siebie półkule mózgowe. Przebiega ona z przodu ku tyłowi w płaszczyźnie strzałkowej. Na brzegach sierpa leżą 3 zatoki żylne.
-namiot móżdżku, oddziela on mózg od móżdżku. Przegroda ta rozpięta jest z tyłu mózgowia między brzegiem górnym części skalistej kości skroniowej a bruzdą zatoki poprzecznej.
-sierp móżdżku, biegnie w dole tylnym czaszki do otworu wielkiego. Pełni podobną funkcję jak namiot móżdżku, jest tylko przegrodą mniejszą.
-przepona siodła, położona na brzegach siodła tureckiego nad dołem przysadki. Bocznie przechodzi w ścianę zatok jamistych.
Opona pajęcza jest oponą środkową. Jest to przezroczysta błona przylegająca do opony twardej.
Opona miękka pokrywa bezpośrednio powierzchnię mózgowia. Ponieważ zbudowana jest z tkanki łącznej wiotkiej ściśle przylega do mózgowia wchodząc w bruzdy i zakręty.
Pomiędzy oponami obecne są szczelinowate przestrzenie. Nad oponą twardą obecna jest przestrzeń nadtwardówkowa. Pomiędzy oponą twardą a pajęczą przestrzeń podtwardówkowa. Między oponą pajęczą a miękką przestrzeń podpajęczynówkowa. W przestrzeni podpajęczynówkowej obecny jest płyn mózgowo-rdzeniowy, który wypełniając tę przestrzeń buduje płaszcz mózgowia chroniący je mechanicznie. Opona pajęcza nie na całej swojej powierzchni jest równomiernie oddalona od opony miękkiej. W związku z czym przestrzeń podpajęczynówkowa ma różną szerokośc. Miejsca w których jest ona większa nazywamy zbiornikami przestrzeni podpajęczynówkowej. Do takich zbiorników zaliczamy:
-zbiornik móżdżkowo-rdzeniowy, leży on między dolną powierzchnią móżdżku a tylna powierzchnią rdzenia przedłużonego. Ma on około 2 cm głębokości.
-zbiornik dołu bocznego, który leży w obrębie szczeliny bocznej mózgowia.
-zbiornik skrzyżowania, leży w obrębie skrzyżowania nerwów wzrokowych.
-zbiornik międzykonarowy, leży do przodu od konarów mózgu.
Mogą one byc miejscami nakłucia w celu pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego (przeważnie z pierwszego).
Ad. 2
Mózgowie zbudowane jest z 2 istot: szarej zewnętrznej i białej wewnętrznej. Największym skupiskiem istoty białej jest ciało modzelowate (corpus callosum), które budują włókna nerwowe tworzące promienistośc ciała modzelowatego. Samo ciało to potężna płyta dróg nerwowych spoidłowych, położona w głębi szczeliny podłużnej mózgowia. Ciało modzelowate uwypukla się ku górze, z przodu zaginając się w kolano ciała modzelowatego (genu) i przechodzi ono w dziób (rostrum). Z tyłu ciało modzelowate kończy się zaokrąglonym płatem (splenium).
Mózgowie, dokładniej kresomózgowie dzielimy na 5 płatów: płat czołowy, ciemieniowy, potyliczny, skroniowy oraz położony w głębi bruzdy bocznej (niewidoczny na zewnątrz) płat wyspowy (wyspa). Kresomózgowie jest silnie pofałdowane, budując bruzdy i zakręty. Do najważniejszych bruzd zaliczamy:
-bruzdę podłużną, nazywana szczeliną. Oddziela ona półkule mózgowe.
-bruzda środkowa, która oddziela płat czołowy od ciemieniowego.
-bruzda boczna, która oddziela płat skroniowy od płata czołowego i ciemieniowego.
W bezpośrednim sąsiedztwie wyżej wymienionych bruzd obecne są zakręty kresomózgowia do których zaliczamy:
-zakręt przedśrodkowy (gerus precentralis),
-zakręt zaśrodkowy (gerus postcentralis),
-zakręt skroniowy górny (poniżej środkowy i dolny),
-zakręt czołowy górny, środkowy i dolny z przodu kresomózgowia.
Ad. 3
Płyn mózgowo-rdzeniowy to ciecz wodojasna, zawierająca elektrolity, glukozę i w niewielkim stopniu białka. Przy czym 60% płynu stanowią elektrolity i glukoza. Ciężar właściwy płynu to 1,006 do 1,008. Skład płynu nie jest stały i podlega zmianą. Jego dobowa produkcja to około 600ml. Przy czym w przestrzeniach mózgowia ilośc tego płynu to od 100 do 200ml. To oznacza że cała reszta musi byc resorbowana. Za resorpcję płynu odpowiadają głównie kosmki i ziarnistości opony pajęczej. Za produkcję płynu odpowiadają sploty naczyniówkowe komór mózgowia i naczynia krwionośne opony miękkiej. Skład płynu mózgowo-rdzeniowego jest różny od składu surowicy krwi, dzięki czemu obecna jest bariera biologiczna między tymi dwoma cieczami, która nazywamy barierą krew-mózg.
Płyn mózgowo rdzeniowy krąży w przestrzeniach mózgowia do których zaliczamy:
-przestrzeń podpajęczynówkową mózgowia i rdzenia kręgowego,
-układ komorowy mózgowia.
Do układu komorowego mózgowia zaliczamy 4 komory mózgowia i wodociąg mózgu. Z 4 komór 2 pierwsze, czyli komora I i II to inaczej komory boczne, prawa i lewa. Każda leży w odpowiednich sobie półkulach mózgowych. W budowie komory bocznej wyróżnia się: część środkową i trzy rogi (przedni, tylny, dolny). Każdy z rogów leży w innym płacie kresomózgowia. Róg przedni to płat czołowy, tylny w płacie potylicznym i dolny w płacie skroniowym. Częśc środkowa komory bocznej to szczelina położona strzałkowo nad wzgórzami. W jej budowie wyróżnia się strop (do którego zaliczamy część ciemieniowa promienistości ciała modzelowatego, trzon jądra ogoniastego, prążek krańcowy, blaszkę przytwierdzoną i odnogę sklepienia) i dno. Komory boczne prowadzą przez otwory międzykomorowe (otwór Monroi) leżące ku tyłowi od słupów sklepienia do komory III. Komory boczne leżą w kresomózgowiu.
Komora III to strzałkowo położona szczelina między wzgórzami a podwzgórzami, czyli leży ona w międzymózgowiu. W jej budowie wyróżniamy 6 ścian:
-górna, (budują ją tkanka naczyniówkowa i splot komory trzeciej),
-dolna (podwzgórze),
-boczna prawa i lewa (dzieli ją bruzda podwzgórzowa na częśc górna wzgórzową i dolna podwzgórzową),
-przednia (blaszka krańcowa, spoidło przednie, słupy sklepienia),
-ściana tylna (nadwzgórze) na ścianie tej leży wejście do wodociągu mózgu.
Wodociąg mózgu leży w śródmózgowiu. Łączy komorę III z komorą IV.
Komora IV to przestrzeń kształtu piramidy leżąca w tyłomózgowiu. W budowie komory IV wyróżniamy dno (w którym jest dół równoległoboczny) i strop który buduje namiot komory IV na który składają się: konary górne móżdżku, zasłona rdzeniowa górna i dolna, brudka robaka móżdżku i tkanka naczyniówkowa i splot komory IV. W komorze IV obecny jest otwór pośrodkowy (Magendi) i otwór boczny (Luschki), które prowadzą do przestrzeni podpajęczynówkowej.
Ad. 4
Podział kliniczny mózgowia dzieli mózgowie na mózg i pień mózgu. Do mózgu zaliczamy struktury kresomózgowia i między mózgowia. Do pnia mózgu zaliczamy struktury śródmózgowia, tyłomózgowia wtórnego i rdzeniomózgowia.
Charakterystyka ogólna pnia mózgu. Filogenetycznie część stara (1,5 miliarda lat). Ma podobną budowę i funkcję u wszystkich kręgowców. Stanowi formę wyjściową dla mózgowia wszystkich kręgowców. Odpowiada za funkcje wegetatywne ustroju. W stosunku do mózgu wykazuje odrębnośc anatomo-fizyczną i anatomiczną. Jest swoistym zasilaczem dla mózgu i rdzenia kręgowego. Ma własne unaczynienie poprzez układ tętnic kręgowo-podstawnych.
Charakterystyka ogólna mózgu. Obejmuje kresomózgowie i międzymózgowie. Filogenetycznie młoda część (0,5 miliarda lat). Stanowi nadbudowę dla pnia mózgu u wszystkich kręgowców. Mózg ma odmienna budowę i funkcje u poszczególnych kręgowców. Odpowiada za funkcje wyższe. Ma własne unaczynienie przez rozgałęzienia tętnicy szyjnej wewnętrznej. (koło tętnicze mózgowia, Willisa)-gałązeczki.
Podział ontogenetyczny mózgowia. Mózgowie wykształca się najpierw jako 3 pęcherzyki pierwotne. Pierwszy pęcherzyk to przodomózgowie, drugi to śródmózgowie, trzeci to tyłomózgowie. Pęcherzyki pierwotne I i III dzielą się wtórnie na 2 w wyniku czego powstaje 5 pęcherzyków wtórnych: kresomózgowie (telencephalon), międzymózgowie (diencephalon), śródmózgowie (mesencephalon), tyłomózgowie wtórne (metencephalon), rdzeniomózgowie (myelencephalon).
Mózg jest rozwojowo wrażliwy na czynniki teratogenne. Pień mózgu jest częścią mózgowia odporną na czynniki teratogenne.
Ad. 5
Ośrodek to wyspecjalizowane pod względem czynnościowym skupiska istoty szarej pnia mózgu. Pod względem czynnościowym jest to skupisko ciał komórek nerwowych w ośrodkowym układzie nerwowym. W pniu mózgu występują ośrodki wegetatywne tworu siatkowatego i jądra nerwów czaszkowych. Te ośrodki tworu siatkowatego są istotne z punktu widzenia być albo nie być organizmu (oddychanie). Jądra nerwów czaszkowych odpowiadają za funkcje ruchowe, czuciowe i wegetatywne. Ośrodki wegetatywne pnia mózgu:
-w śródmózgowiu-przekazywania odruchów wzrokowych i słuchowych,
-most-skojarzonego spojrzenia w bok
-rdzeń przedłużony-krążenia presyjne i depresyjne, oddychania, motoryki żołądkowo-jelitowej
-w moście i rdzeniu przedłużonym jednocześnie: ssania, połykania, kaszlu, wymiotów, wydzielania gruczołów przewodu pokarmowego, regulacji napięcia pęcherza moczowego.
-we wszystkich trzech jednocześnie-modulujące sen i czuwanie, torujące i hamujące czynność ruchową mięśni.
Ośrodki mózgu to między innymi ośrodki korowe: płata czołowego, ciemieniowego, skroniowego i potylicznego.
-Płat czołowy - ośrodki ruchowe (4), ośrodek ruchowy mowy Broca (44, 45) tylko w półkuli dominującej
-Płat ciemieniowy – ośrodki czuciowe (3, 2, 1), ośrodek czuciowy mowy Wernickiego (22) tylko w półkuli dominującej, ośrodek smakowy (43)
-Płat skroniowy – ośrodki słuchowe (41, 42), węchowe (34)
-Płat potyliczny – ośrodki wzrokowe (17)
W ośrodkach ruchowych i czuciowych neurony leżą somatotopowo, czyli określonemu ruchowi lub bodźcowi czuciowemu z danej części ciała odpowiada ściśle określony obszar kory w zakręcie przedśrodkowym i zaśrodkowym. I tak np. w zakręcie przedśrodkowym w części dolnej jest reprezentacja języka, krtani, głowy. W części środkowej zakrętu jest reprezentacja ośrodków dla ręki. W pobliżu krawędzi półkuli dla tułowia. A na powierzchni przyśrodkowej zakrętu dla nogi. Największą reprezentację w korze mają te części ciała, które w sensie biologicznym związane są z dużą precyzją ruchów, czy ważności czucia. Stąd w komunculusie – człowieczku ruchowym i czuciowym największą zajmującą ponad połowę całej reprezentacji mają ręce, twarz z ustami.
Ośrodki międzymózgowia:
-we wzgórzomózgowiu – ośrodki czucia powierzchownego, głębokiego oraz podporowy ośrodek wzroku i słuchu, ośrodki ruchowe pozapiramidowe, ośrodki limbiczne.