UBEZPIECZENIA I REASEKURACJA

dr inż. Ryszard Stempel EGZAMIN
[e-mail] zerówka
Oczapowskiego 4, pokój 211 A 5-8 pytań
524 65 79
możliwe listy na wykładach i podniesienie oceny o 0,5

WYKŁAD 1 2.10.2014
Istota, definicje, podstawowe pojęcia ubezpieczeniowe

1. Etymologia słowa „ubezpieczenie”
   W literaturze fachowej uznaje się, że słowo ubezpieczenie pochodzi od łacińskich słów: securitus (łac.) – bezpieczeństwo, securus, Sechura, securum (łac.) – bezpieczny, sine cura vivera (łac.) – żyć bez troski i obawy, assecuramentum (łac.) – ubezpieczenie.

2. Aspekty i definicje ubezpieczenia.
   Pojęcie ubezpieczenia jest definiowane różnorako, jest to skutkiem interdyscyplinarnego charakteru ubezpieczeń. W literaturze występuje wiele definicji ubezpieczenia, które określane jest jako operacja, instytucja bądź urządzenie gospodarcze służące do likwidacji szkód powstałych w wyniku zaistniałych zdarzeń losowych.

3. Definicje ubezpieczenia.
   - definicja ekonomiczna – „Ubezpieczeniem nazywamy urządzenie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych, wywołanych u poszczególnych jednostek przez zdarzenia losowe odznaczające się pewną prawidłowością, w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym zagrażają te same zdarzenia losowe.”
   
   - definicja finansowa – „Forma organizacji wyodrębnionego i scentralizowanego funduszu (ubezpieczeniowego) tworzonego ze źródeł zdecentralizowanych, to jest ze składek pochodzących z wpłat wnoszonych przez osoby zainteresowane.”
   
   - definicja prawna – „Stosunek cywilnoprawny, którego treść polega na tym, że jedna ze stron (ubezpieczający) zobowiązania jest do zapłaty oznaczonego, co do wysokości świadczenia pieniężnego (składki), a druga strona (zakład ubezpieczeń) do zapłaty umówionego świadczenia pieniężnego, w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku ubezpieczeniowego.”
   
   - w aspekcie zarządzania ryzykiem – Ubezpieczenie jest to metoda mieszana zarządzania ryzykiem polegająca na kombinacji metod: zatrzymania ryzyka, transferu ryzyka, dyspersji ryzyka, kontroli i prewencji ryzyka.

W literaturze naukowej istnieje jeszcze wiele nazw, określeń, definicji ubezpieczeń widzianych z punktu widzenia określonej nauki, np. socjologii, cybernetyki, psychologii, statystyki, teorii decyzji i wielu innych.

1. Podstawowe pojęcia ubezpieczeniowe.
   - składka ubezpieczeniowa – świadczenie pieniężne realizowane przez ubezpieczającego na rzecz zakładu ubezpieczeń w zamian za ochronę ubezpieczeniową. Podstawową funkcją składki jest gromadzenie funduszu ubezpieczeniowego.
   
   - świadczenie ubezpieczeniowe – wypłata w wysokości wynikającej z umowy ubezpieczenia, do której ubezpieczyciel jest zobowiązany w przypadku zajścia losowego określonego w umowie. Gdy świadczenie służy rekompensacie strat majątkowych nazywane jest odszkodowaniem.
   
   - zakład ubezpieczeń (ubezpieczyciel) – podmiot prowadzący działalność ubezpieczeniową zaciąga zobowiązania wobec klientów do udzielenia, w zamian za składkę, ochrony ubezpieczeniowej polegającej na wypłaceniu przez zakład świadczenia w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego.
   W czasie ochrony ubezpieczeniowej zakład ubezpieczeniowy jak i ubezpieczającego wiąże stosunek ubezpieczenia. Ubezpieczający jest stroną umowy ubezpieczeniowej.
   
   - ubezpieczający – osoba, która zawiera z zakładem ubezpieczeń umowę ubezpieczenia i zobowiązana jest do płacenia składki ubezpieczeniowej
   
   - ubezpieczony – osoba, której mienie lub życie albo zdrowie jest podmiotem ubezpieczenia. Ubezpieczający i ubezpieczony mogą być tą samą osobą lub nie (zakład pracy – pracownik, matka – dziecko).
   
   - w ubezpieczeniach na wypadek śmierci w umowie ubezpieczenia należy imiennie podać osobę uprawnioną do pobrania świadczenia. Zwyczajowo osobę taką nazywa się: uprawnionym, uposażonym, beneficjentem.
   
   - przedmiot ubezpieczenia – interes ubezpieczeniowy chroniony w ramach stosunku ubezpieczenia
   
   - interes ubezpieczeniowy – rodzaj finansowego interesu, który jednostka musi posiadać, aby mieć prawo do świadczenia. Jednostka ma taki interes, jeżeli zajście określonego wypadku ubezpieczeniowego może powodować stratę finansową lub szkodę osobistą
   
   - wypadek ubezpieczeniowy (zdarzenie ubezpieczeniowe) – zdarzenie losowe, które jest określone w umowie ubezpieczenia jako to, którego pojawienie się rodzi prawo do uzyskania świadczeń od zakładu ubezpieczeń
   - pośrednictwo ubezpieczeniowe – wykonywanie przez pośrednika za wynagrodzeniem czynności faktycznych lub czynności prawnych związanych z wykonywaniem lub zawieraniem umów ubezpieczenia
   
   - umowa reasekuracji – umowa, na mocy której jeden zakład ubezpieczeń odstępuje całość lub część ubezpieczonego ryzyka wraz z odpowiednią częścią składek innemu zakładowi ubezpieczeń, który zobowiązuje się do zapłaty zakładowi odstępującemu odpowiedniej części świadczeń wypłaconych ubezpieczającemu
   
   - klauzule ubezpieczeniowe – zastrzeżenia, dodatkowe regulacje w polisie ubezpieczeniowej, które mogą ograniczać, rozszerzać lub zmieniać zakres ochrony ubezpieczeniowej. Często zawierają postanowienia natury prewencyjnej.
   
   - suma ubezpieczenia – suma pieniężna, na którą ubezpieczono mienie, zdrowie, życie. W ubezpieczeniach majątkowych suma ubezpieczenia stanowi zazwyczaj górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela i z założenia powinna odpowiadać aktualnej wartości ubezpieczonego majątku. Natomiast sumę ubezpieczenia osobowego określa się w praktyce na podstawie przybliżonej wartości potrzeb, które mogą powstać w wyniku wypadku losowego.
   
   - stopa składki (stawka ubezpieczeniowa) – stawka taryfowa wyrażona w promilach lub procentach sumy ubezpieczenia lub innej podstawy naliczania (obrót, fundusz płac). Stopa składki najczęściej dotyczy okresu jednego roku. W niektórych ubezpieczeniach stopa składki może obejmować okres krótszy od jednego roku, np. czas transportu mienia, czas wyjazdu zagranicznego itp.
   
   - taryfa ubezpieczeniowa – wewnętrzna regulacja zakładu ubezpieczeń stanowiąca zbiór zasad i stawek ubezpieczeniowych regulujących sposób obliczania składki ubezpieczeniowej

WYKŁAD 2 16.10.2014
Rys historyczny ubezpieczeń

1. Instytucja ubezpieczeń powstała w celu ochrony człowieka lub owoców jego pracy przed skutkami niepomyślnych zdarzeń losowych. Te zdarzenia losowe są związane z występowaniem ryzyka. Wg Sangowskiego w historii ubezpieczeń można wyodrębnić 4 okresy:

1. Czasy starożytne oraz średniowiecza do połowy XIV wieku – pierwsze formy ubezpieczeń o charakterze wzajemności przedkapitalistycznej.

2. Od XIV do XVII w. – wyodrębnienie się instytucji ubezpieczenia w ustroju kapitalistycznym.

3. Wiek XVIII oraz pierwsza połowa wieku XIX – powstanie współczesnych form ubezpieczeń w rozwiniętym kapitalizmie.

4. Od II połowy XIX w. do czasów współczesnych – ciągle rozwijające się nowe formy ubezpieczeń dostosowywane do warunków gospodarki rynkowej.

1. Już w czasach starożytnych znane były przypadki zrzeszania się zainteresowanych podmiotów w celu wspólnego ponoszenia ryzyka. Charakterystyczną cechą tych różnych form zrzeszeń i porozumień było oparcie działalności na zasadach wzajemności i solidarności.
   Wspólnoty ryzyka powstawały najwcześniej w tych dziedzinach, w których gospodarka towarowo-pieniężna miała stosunkowo największe znaczenie, a zarazem tam, gdzie niebezpieczeństwo zagrażające działalności gospodarczej człowieka i jego życiu było największe. Dotyczyło to przede wszystkim działalności handlowej, transportowej i rzemiosła.

2. Epoka starożytna (pierwsze formy ubezpieczenia, z reguły organizacyjne niewyodrębnione)

1. Indie. Dłużnik udający się w niebezpieczną podróż opłacał wyższy procent od dłużnej sumy.

2. Grecja. Zajmowano się interesem, który polegał na zobowiązaniu się za opłatą do pokrycia właścicielowi straty wynikłej z ucieczki niewolnika.

3. Babilon. Kodeks Hammurabiego regulował na zasadzie pomocy wzajemnej umowę ubezpieczenia uczestników karawan kupieckich.

4. Palestyna. Umowy pomiędzy poganiaczami osłów gwarantujące rekompensatę w naturze na wypadek ucieczki, padnięcia, kradzieży lub rozszarpania osła przez dzikie zwierzęta.

5. Rzym. Organizacje wojskowe wypłacające żołnierzom zasiłki pieniężne na koszty przeniesienia do innego garnizonu, wystąpienia ze służby oraz na pokrycie kosztów pogrzebu. Podobnie kasy pogrzebowe, rzemieślnicze i artystyczne.

1. Od początku nowej ery do średniowiecza.
   Wspólne ponoszenie strat poczynionych rozmyślnie w celu uniknięcia wspólnego dla całej sprawy niebezpieczeństwa, to zachowana do dzisiaj awaria wspólna, oparta od najdawniejszych czasów na zasadzie solidarności interesów uczestników morskiej wyprawy handlowej i obowiązku przyczyniania się do ochrony tych interesów. Najstarszy zapis dokumentujący istnienie awarii wspólnej pochodzi z tzw. Prawa rodyjskiego (Lex Rhodia de iactu) i zwarty jest w IV księdze Kodeksu Justyniana („gdy dla ulżenia statkowi, towar został wyrzucony za burtę, wówczas to, co zostało poświęcone dla wszystkich, powinno być przez wszystkich poniesione”).

• Koinonia
  „Gdy dla ulżenia statkowi, towar został wyrzucony za burtę, wówczas to, co zostało poświęcone dla wszystkich, powinno być przez wszystkich poniesione”

Awaria wspólna nie przekształciła się w ubezpieczenie ani nie została przez nie wchłonięta, ale istnieje nadal w ramach prawa morskiego.

1. Pożyczka morska
   Transakcja kredytowo-handlowa, polegająca na udzieleniu przez bankierów wysokoprocentowego kredytu przeznaczonego na sfinansowanie wyprawy morskiej, który podlegał zwrotowi tylko w razie pomyślnego zakończenia wyprawy. W przypadku utraty statku lub ładunku kredytobiorca był wolny od obowiązku zwrotu kredytu.
   Pożyczka morska stanowiła połączenie kredytu i ubezpieczenia.

2. Umowa fikcyjnego kupna – sprzedaży (zawierana od XIII wieku w formie korzystnych aktów notarialnych).
   Umowa, na podstawie której bankier kupował zagrożone przedmioty, jednak zapłata ceny była odroczona do czasu ich utraty wskutek wypadku losowego. Umowie tej towarzyszyła druga umowa stwierdzająca, że w razie pomyślnego finału podróży handlowej umowa fikcyjna traciła ważność.

3. Średniowiecze i czasy nowożytne
   Pożyczka morska i umowy fikcyjnej sprzedaży (po bulli papieskiej z 1230 r. stopniowo zanikają). W początkach XIV wieku pojawiła się umowa ubezpieczenia oderwana od transakcji kredytowo-handlowej.
   Na polisach umieszczono również postanowienia stanowiące treść umowy.
   Umowa fikcyjnego kupna-sprzedaży i pożyczka morska były wypierane przez dokumenty prywatne, które nazywane były polisą.

4. Cechy kupieckie i rzemieślnicze
   Związki tworzone dla ochrony wspólnych interesów członków udzielające pomocy na zasadzie wzajemności w razie pożaru, śmierci, kradzieży, wypadku w podróży morskiej czy lądowej.

5. Gildie
   Ich celem było pokrywanie strat członków związku w razie pożaru lub padnięcia bydła.

6. Bractwa
   Zrzeszenia mające na celu wzajemną pomoc w razie choroby, niezdolności do pracy i śmierci.

7. Kupno renty
   Transakcje polegające na przekazaniu stronie (miastu, klasztorowi) sumy pieniężnej w zamian za obowiązek płacenia renty.

8. Montes pietatis
   Zakładane przez Kościół do połowy XV wieku instytucje kredytowe – udzielające bezprocentowego kredytu. Często płaciły renty ofiarodawcom.

9. Powstał nowy dział w matematyce – rachunek prawdopodobieństwa, który zaczął znajdować zastosowanie w kalkulacjach ubezpieczeniowych. Prymitywne ubezpieczenia przekształciły się w instytucje odznaczające się cechami ubezpieczeń współczesnych.
   Najbardziej charakterystyczną cechą ubezpieczeń stał się ich handlowy charakter i odejście od „wzajemnej pomocy” w kierunku firmy „towarowej”. Zakłady ubezpieczeń zaczęły się przekształcać w przedsiębiorstwa handlowe, co miało związek ze zmianami stosunków społeczno-produkcyjnych w następującym okresie.

10. W Niemczech, Anglii i Francji tworzyły się publicznoprawne zakłady ubezpieczeń z inicjatywy władz państwowych w celu udzielania ochrony ubezpieczeniowej. Najbardziej rozwinęły się one w Niemczech w formie lokalnych związków ogniowych, łączących się stopniowo w większe jednostki obejmując większy obszar kraju.
    W ten sposób w 1677 roku w Hamburgu powstał pierwszy publiczny zakład ubezpieczeń budowli od ognia. Za jego przykładem zaczęto tworzyć podobne zakłady zwane socjetami.
    W krajach Skandynawskich wprowadzono przymusowe ubezpieczenia nieruchomości od ognia.
    W 1667 roku w Anglii założono Ogniowe Towarzystwo Ubezpieczeń – The Fire Office, przekształcone następnie w Phoenix Office. Impulsem do jego powstania był wielki pożar, który miał miejsce w Londynie w 1666 r.
    We Francji powstały instytucje Tontyny (1689 r.). Osoby różnego wieku wpłacały do kas określone sumy, za co otrzymywały dożywotnie renty.

11. Rozwój ubezpieczeń na życie
    Rozwój ubezpieczeń na życie został zapoczątkowany już w formacjach przedkapitalistycznych.
    W XVII-wiecznej Anglii istniały stowarzyszenia wzajemnej pomocy (Friendly Societies), gwarantujące wypłatę zasiłków pośmiertnych rodzinom członków stowarzyszenia, jak również rent tym, którzy utracili zdolność do zarobkowania.
    
    Dopiero w roku 1762 towarzystwo wzajemne Equitable rozpoczęło prowadzenie długoterminowych ubezpieczeń na życie, w których kalkulacje składek oparte były na rachunku prawdopodobieństwa zgonu osób w różnym wieku.
    
    Pierwsza znana i udokumentowana polisa ubezpieczenia na życie datowana na dzień 18.06.1853r. została spisana w Londynie, ubezpieczonym był William Gybbona na sumę 382 funty, 6 szylingów, i 8 pensów. Świadczenie miało być wypłacone w przypadku śmierci w ciągu 12 miesięcy od daty podpisania umowy.
    
    We Francji dekret z roku 1793 podczas toczącej się Wielkiej Rewolucji Francuskiej spowodował likwidację wszystkich instytucji ubezpieczeniowych, a odbudowa działalności ubezpieczeniowej nastąpiła dopiero w połowie XIX wieku.

12. Interesujący jest natomiast rozwój ubezpieczeń rent socjalnego typu nazywanych tontynami (Od nazwiska jego twórcy Lorenzo Tonti). Renty te zorganizowane przez rząd francuski sprzedawane były obywatelom w celu podbudowania finansów państwa.
    Osoby, które chciałyby skorzystać z tontyny wpłacały w zależności od wieku określoną sumę pieniędzy, za co otrzymywały dożywotnią rentę. Wysokość kwoty renty każdego roku zwiększała się w miarę wymierania członków tontyny. Pozostali przy życiu członkowie tontyny otrzymywali renty w coraz większej wysokości.
    Tontyny okazały się bardzo atrakcyjne i szybko przeniknęły do innych krajów, w tym Holandii, Anglii i Niemiec.

13. Ważniejsze daty z prawa ubezpieczeniowego
    - ok. 1800 r. p.n.e. – kodeks Hammurabiego
    - ok. 549 r. p.n.e. – Prawa Solona
    - ok. 451 r. p.n.e. – Lex duodecym tabularum
    - ok. 304 r. p.n.e. – ukształtowanie morskiego prawa rodyjskiego

14. Ubezpieczenia w Polsce.
    - początki w XV wieku
    Pierwsze zrzeszenie pomocy wzajemnej od nieszczęśliwych wypadków (górniczych, pożaru).
    
    - Kupno renty XV – XVI wiek
    „Montes pietatis” – kościelne instytucje kredytowo-rentowe

- kasy i spółki brackie XVI wiek
Dotyczy kas brackich na ziemi opolskiej, bytomskiej, raciborskiej i obowiązku wnoszenia składek do kas.

- porządki ogniowe w XVI-XVII wiek
Zapewniały pomoc wzajemną poszkodowanym przez pożar oraz wprowadzały przymus osobistych świadczeń na wypadek pożaru

- związki groblowe XVII- XVIII wiek
Żuławy. Związki chłopskie mające na celu udzielanie pomocy na wypadek zalania upraw.

1. Polski rynek ubezpieczeniowy okresu międzywojennego 1938 r.
   zakłady publiczne 6
   największe PZU w Warszawie i ZUW w Poznaniu
   
   prywatne 73
   - zagraniczne 6
   - S.A. 15
   - TUW 52

2. Cechy ubezpieczeń
   - średni stopień rozwoju rynku w porównaniu z innymi rynkami Europy Zachodniej

- słaby stopień rozwoju ochrony ubezpieczeniowej, niska świadomość ubezpieczeniowa

- mała koncentracja i centralizacja zakładów ubezpieczeniowych
- przeważający udział kapitału zagranicznego
- wysoki wzrost ubezpieczenia
- duża przestępczość ubezpieczeniowa

1. Okres ubezpieczeń po wojnie.
   I – Okres odbudowy rynku. Likwidacja zagranicznych zakładów ubezpieczeń. Ochrona ubezpieczeniowa obejmuje 3 sektory: prywatny, spółdzielczy i państwowy.
   
   II – Okres upaństwowienia ubezpieczeń opartych na monopolu PZU. Ograniczenie ubezpieczeń sektora państwowego. Wzrastający fiskalizm w działalności ubezpieczeniowej.
   
   III – 1957-1970r. Okres duopolu ubezpieczeniowego (PZU; Warta, która przejęła prowadzenie ubezpieczeń morskich). Stopniowe rozszerzenie ochrony ubezpieczeniowej w sektorze państwowym w związku z decentralizacją gospodarki.
   
   IV – koniec lat 70., lata 80. (praktycznie do roku 1990) - Okres częściowej demonopolizacji obok PZU i Warty powstają spółdzielcze zakłady ubezpieczeń (najpierw Westa w Łodzi, Gryf, Polisa itd.)
   
   V – od 1990r. do chwili obecnej - Okres zasadniczej przebudowy prawnej i organizacyjnej rynku ubezpieczeniowego, demonopolizacja, komercjalizacja, prywatyzacja, coraz większy udział kapitału zagranicznego. Wprowadzenie modelu ubezpieczenia rynkowego opartego na standardach europejskich.

2. Do 1990 roku polski rynek ubezpieczeniowy był zmonopolizowany przez państwo. Ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. wraz z nowelizacjami wprowadziła warunki wolnego ubezpieczenia rynkowego.
   Podstawowe zasady:

1) Demonopolizacja rynku.

2) Koncesjonowanie działalności ubezpieczeniowej.

3) Wprowadzenie wyłącznie umownej formuły ubezpieczeń (stosunek ubezpieczenia powstaje na skutek umowy).

4) Ograniczenie form organizacyjno – prawnych, w której zakłady ubezpieczeniowe mogą prowadzić działalność gospodarczą w formie spółki akcyjnej i towarzystw ubezpieczeniowych (towarzystw ubezpieczeń wzajemnych).

5) Rozdzielenie działalności ubezpieczeniowej w zakresie ubezpieczeń na życie (osobowych) i pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych przez jeden zakład ubezpieczeniowy (powstało PZU Życie).

6) Przywrócenie instytucji brokera ubezpieczeniowego i reasekuracyjnego, czyli pośrednictwa ubezpieczeniowego i określenie warunków ich działania.

7) Powstanie wyodrębnionej instytucji zajmującej się nadzorem ubezpieczeń – PUNU (Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń) (od 1.04.2002 r.) KNUiFE – Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, powstały z połączenia PUNU i UNFE – Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi. Od 2006 roku KNF – Komisja Nadzoru Finansowego.

8) Otwarcie rynku ubezpieczeniowego dla kapitału zagranicznego (od stycznia 1995r.)

9) Ograniczenie zakresu obowiązkowej ochrony ubezpieczeń; obowiązkowe ubezpieczenia to:
- ub. OC właścicieli pojazdów
- ub. Budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego
- ub. OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego
- ub. OC doradców podatkowych
- ub. OC gabinetów lekarskich prywatnych świadczących usługi na rzecz kas chorych
- ub. OC adwokatów, radców prawnych i notariuszy

10) Powstanie specjalnego funduszu – Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego (ochrona ubezpieczonych i poszkodowanych).

WYKŁAD 3 30.10.2014

1. Prawo ubezpieczeniowe – ogół norm prawnych regulujących organizację i zasady działalności zakładów ubezpieczeń oraz prawa i obowiązki stron stosunków ubezpieczeniowych w dziedzinie ubezpieczeń gospodarczych i społecznych (Nowa Encyklopedia Powszechna PWN t. 6. Warszawa 1997)

2. Prawo ubezpieczeń gospodarczych – Całokształt norm prawnych regulujących stosunki związane z istnieniem i funkcjonowaniem ubezpieczeń gospodarczych, w szczególności zaś: organizację ubezpieczeń, zasady podejmowania i wykonywania działalności ubezpieczeniowej oraz zasady i warunki udzielania ochrony ubezpieczeniowej. (B. Kęszycka, Prawo ubezpieczeń gospodarczych, Poznań 1999)
Prawo ubezpieczeń gospodarczych tworzą normy prawne, które zaliczane są do tzw. kompleksowych gałęzi prawa, do których należą: prawo cywilne, administracyjne, finansowe oraz karne (w związku z przestępstwami ubezpieczeniowymi).

3. Cywilne prawo ubezpieczeniowe – Ogół norm prawnych regulujących obligacyjne stosunki powstające na tle umów ubezpieczenia bezpośredniego, umów reasekuracji oraz umów gwarancji ubezpieczeniowej.

4. Podstawowe źródła prawa ubezpieczeń gospodarczych:

KODEKSY

Kodeks Cywilny – (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.) reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi w ubezpieczeniach (patrz tabela 1)

Kodeks Morski (Dz. U. Nr 138, poz. 1545, 2001r.) – reguluje ubezpieczenia morskie. Regulacje dotyczące ubezpieczeń morskich zawarte są w tytule VIII art. 292-338 Kodeksu morskiego.

Kodeks spółek handlowych w zakresie spółek akcyjnych ubezpieczeniowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z 15.09.2000)

USTAWY UBEZPIECZENIOWE

Pakiet czterech ustaw uchwalonych przez Sejm 22 maja 2003 r., do których należą:

- Ustawa z dnia 22 maja 2003r. o działalności ubezpieczeniowej

- Ustawa z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych

- Ustawa z dnia 22 maja 2003r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych

- Ustawa z dnia 22 maja 2003r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym obowiązującą od 1 stycznia 2004 r.

Ustawa z dnia 21 lipca 2006r. o nadzorze nad rynkiem finansowym

Ustawa z dnia 7 lipca 1994r. o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych

Ustawy „około ubezpieczeniowe”

Między innymi:

- Ustawa z dnia 29 listopada 2000r. Prawo atomowe.

- Ustawa z dnia 3 lipca 2002r. Prawo lotnicze.

- Ustawa z dnia 26 maja 1982r. Prawo o adwokaturze.

- Ustawa z dnia 14 lutego 2002r. Prawo o notariacie.

- Ustawa z dnia 13 października 1995r. Prawo łowieckie itp.

Ustawa o działalności ubezpieczeniowej

Normuje kluczowe kwestie związane z funkcjonowaniem zakładu ubezpieczeń:

- zasady podejmowania i wykonywania działalności ubezpieczeniowej przez ZU krajowe i zagraniczne

- zasady gospodarki finansowej i sprawozdawczości ubezpieczeniowej

- reguły nadzoru ubezpieczeniowego

- postępowania naprawcze i likwidacyjne oraz łączenie się zakładów ubezpieczeń

- wykonywanie zawodu aktuariusza

- kształt i zasady tworzenia i funkcjonowania ubezpieczeniowego samorządu gospodarczego

I zagadnienia szczególne:

- definicja działalności ubezpieczeniowej

- problematyka likwidacji szkód

- wymogi odnoszące się do OWU

- zasady kalkulacji składek itp.

Ustawa wzmacnia pozycję i ochronę ubezpieczających (klientów), nakłada większe obowiązku na ZU, dostosowuje regulacje szczególnie do dyrektyw UE i innych unormowań krajowych.

Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym (UFG) i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (PBUK)

- określa rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych

- ustala organizację, przedmiot działalności i zasady funkcjonowania UFG i PBUK

- wyznacza nowe funkcje dla UFG:

* możliwość udzielenia pomocy dla ZU przejmującego portfel umów ubezpieczenia obowiązkowego

* zarządzanie ośrodkiem informacji o umowach OC posiadacza pojazdu mechanicznego i zdarzeniach powodujących odpowiedzialność ZU z tytułu powyższych umów

- rozszerza przedmiot działalności PBUK

- spełnia wymogi III Dyrektywy Komunikacyjnej, tj. realizuje zasadę jednej umowy i jednej składki na obszarze krajów wspólnoty

- spełnia wymogi IV Dyrektywy Komunikacyjnej, tj. wprowadza reprezentanta ds. roszczeń, organu odszkodowawczego i jednolitego terminu płatności odszkodowań i świadczeń

Ustawa o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych

- określa organizację i zasady nadzoru nad ZU, pośrednictwem ubezpieczeniowym, funduszami emerytalnymi i towarzystwami emerytalnymi. Organem nadzoru jest Komisja Nadzoru Finansowego. Jej celem jest ochrona interesów osób ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych. Koszty nadzoru ponoszone są przez zakłady ubezpieczeń i powszechne towarzystwa emerytalne.

- określa uprawnienia nadzoru względem aktuariuszy, UFG i PBUK

- reguluje zasady działalności Rzecznika Ubezpieczonych. Do jego zadań należy rozpatrywanie skarg w indywidualnych sprawach kierowanych do Rzecznika, występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, informowanie właściwych organów nadzoru i kontroli, PIU oraz organizacji gospodarczych PTE o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeń i funduszy emerytalnych.

Ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym

- obejmuje całość zagadnień pośrednictwa ubezpieczeniowego. Pośrednictwo polega na wykonywaniu przez pośrednika czynności faktycznych lub prawnych związanych z zawieraniem lub wykonywaniem umów ubezpieczenia. Wykonywane jest wyłącznie przez agentów ubezpieczeniowych lub brokerów ubezpieczeniowych, a w zakresie reasekuracji przez brokerów reasekuracyjnych. Pośrednik ubezpieczeniowy wykonuje między innymi czynności w imieniu lub na rzecz zakładu ubezpieczeń albo w imieniu lub na rzecz podmiotu poszukującego ochrony ubezpieczeniowej.

- rozszerza wymogi stawiane osobom wykonującym czynności pośrednika. Osoba fizyczna ubiegająca się o zezwolenie musi posiadać wykształcenie co najmniej średnie, musi zdać egzamin przed Komisją Egzaminacyjną, być osobą niekaralną oraz posiadać przynajmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe w zakresie ubezpieczeń zdobyte w okresie 5 lat bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku

- wprowadza centralny rejestr agentów ubezpieczeniowych

- ustala swobodę świadczenia usług pośrednictwa ubezpieczeniowego

5. Podstawowe odrębności ubezpieczenia morskiego

1. Odrębna regulacja prawna

2. Wyłącznie ubezpieczenie majątkowe

3. Dotyczy specyficznych ryzyk „dużych” wymagających głębokiej reasekuracji na rynku międzynarodowym

4. Dużą rolę odgrywają zwyczaje morskie mające charakter międzynarodowy

5. Dla umów ubezpieczenia morskiego nie stosuje się w praktyce standardowych i ustalonych OWU

6. Umowy ustalane są na bazie klauzul ubezpieczeniowych stosowanych przez światowe ośrodki ubezpieczeń morskich (np. przez Londyński Instytut Ubezpieczycieli, tzw. Klauzule Instytutowe)

7. W zakresie OC armatora niemal powszechnie działają tzw. armatorskie Kluby Ubezpieczeń Wzajemnych

8. Regulacja prawna ubezpieczeń morskich zawiera szereg specyficznych rozwiązań i instytucji (np. umowa ubezpieczenia generalnego, polisa przenoszalny papier towarowy itp.)

6. Obowiązki zakładu ubezpieczeniowego

- Wypłata świadczenia w razie zajścia wypadku określonego w umowie ubezpieczenia (zgodnie z art. 817 KC zakład powinien wypłacić świadczenie 30 dni od daty otrzymania zawiadomienia o szkodzie). Gdyby wyjaśnienie w powyższym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności załadu ubezpieczeń albo wysokości świadczenia okazało się niemożliwe, świadczenie powinno być spełnione w ciągu 14 dni od wyjaśnienia tych okoliczności.

Bezsporną część świadczenia zakład powinien jednak spełnić w terminie 30 dni od zawiadomienia o wypadku

- Stwierdzenie zawarcia umowy ubezpieczenia polisą, legitymacją ubezpieczeniową, tymczasowym zaświadczeniem albo innym dokumentem ubezpieczenia

- Poinformowanie ubezpieczającego, że dokument ubezpieczenia zawiera postanowienia, które odbiegają na jego niekorzyść od treści złożonej przez niego oferty lub od ogólnych warunków ubezpieczenia. Niewykonanie tego obowiązku przez zakład sprawia, że zmian dokonane na niekorzyść ubezpieczającego są nieważne.

- Podanie w dokumencie ubezpieczenia tekstu ogólnych warunków ubezpieczenia (OWU), na których podstawie umowa została zawarta. Jeżeli OWU były ogłoszone lub wyłożone do publicznej wiadomości, zakład ubezpieczeń może w dokumencie ubezpieczenia bądź tylko powołać się na ogólne warunki, bądź też zamieścić w umowie wyciąg z tych warunków zawierający najbardziej istotne ich postanowienia, podając gdzie warunki te zostały ogłoszone, wyłożone do publicznej wiadomości.

- Zwrot ubezpieczającemu poniesionych kosztów zastosowania środków w celu zmniejszenia szkody, zabezpieczenia bezpośrednio zagrożonego mienia przed szkodą, jeżeli środki te były celowe, chociażby okazały się bezskuteczne.

Ogólne warunki ubezpieczenia dla poszczególnych rodzajów ubezpieczeń mogą zawierać postanowienia korzystniejsze dla ubezpieczającego.

7. Obowiązki ubezpieczającego

1. Obowiązki ubezpieczającego w okresie przed zawarciem umowy ubezpieczenia:

- dostarczenie dokładnych i prawdziwych informacji, które będą stanowiły podstawę do prawidłowego określenia stawek ubezpieczeniowych zgodnie z obowiązującą taryfą

2. Obowiązki istniejące w okresie trwania umowy ubezpieczeniowej, ale przed nastąpieniem wypadku ubezpieczeniowego:

- przestrzeganie praw i przepisów umowy

- informowanie ubezpieczyciela o istotnych zmianach, które mogą mieć wpływ na wzrost niebezpieczeństwa zagrożonym podmiotom

3. Obowiązki powstające z chwilą nastąpienia wypadku ubezpieczeniowego

- użycie wszelkich dostępnych środków i metod w celu minimalizacji szkody

- zabezpieczenie szkody

- zawiadomienie zakładu ubezpieczeń w terminie „niezwłocznym”

WYKŁAD 4 13.11.2014
Rodzaje i znaczenie reasekuracji

Aby skutecznie wyrównać swój portfel ryzyka zakład ubezpieczeń stosuje następujące metody dzielenia ryzyka:

• selekcja ryzyka (np. metoda ABC)

• zróżnicowanie ryzyka

• koasekuracja

• reasekuracja

KOASEKURACJA

Koasekuracja – jest szczególnym przypadkiem ubezpieczenia jednego ryzyka w wielu zakładach ubezpieczeń, które świadomie i celowo uczestniczą w tym ubezpieczeniu (współubezpieczenie)

Koasekuracja występuje w 2 formach:

1. Koasekuracja zewnętrzna – ubezpieczający podpisuje umowę ubezpieczenia, w odpowiedniej części ryzyka, z każdym zakładem ubezpieczeń i za tę część każdy ko asekurator odpowiada bezpośrednio wobec ubezpieczającego:

- forma niedogodna zarówno dla zakładu ubezpieczeń, jak i samego ubezpieczającego

- bezpośredni kontakt ubezpieczającego z kilkoma zakładami nie jest pożądany dla zakładu ze względów konkurencyjnych

- zwiększają się koszty ubezpieczenia

- większa czasochłonność przy zawieraniu kilku umów ubezpieczenia

1. Koasekuracja wewnętrzna – jeden ubezpieczyciel odpowiada za całe ryzyko wobec ubezpieczonego, pozostali zaś ubezpieczyciele odpowiadają wyłącznie wobec pierwszego ubezpieczyciela:

- koasekurator prowadzący jest wyposażony w pełnomocnictwa ogólne by mógł występować w imieniu wszystkich ko asekuratorów

- koasekuratorem prowadzącym jest zazwyczaj ten zakład ubezpieczeń, który skontaktował się z klientem jako pierwszy (jego udział w ryzyku nie musi być najwyższy)

REASEKURACJA

Reasekuracja – jest umową, na mocy której jeden zakład ubezpieczeń, zwany cedentem, odstępuje (ceduje) całość lub część ubezpieczonego ryzyka bądź grupy ryzyk wraz z odpowiednią częścią składek, innemu zakładowi ubezpieczeń zwanemu reasekuratorem (cesjonariuszem), który ze swej strony zobowiązuje się do zapłaty odpowiedniej części świadczeń wypłaconych ubezpieczonemu.

Reasekuracja to:

- ubezpieczenie ubezpieczenia

- ubezpieczenie zakładu ubezpieczeń

- ubezpieczenie pośrednie

- dalsza cesja ryzyka

- przedłużenie ubezpieczenia

- metoda wielokrotnej dywersyfikacji ryzyk

- metoda wtórnego podziału ryzyka

- odmiana ubezpieczenia

W każdej formie reasekuracji można wyróżnić dwie odmiany:

- reasekuracja bierna – zakład, który odstępuje całość lub część ryzyka

- reasekuracja czynna – zakład, którzy przyjmuje część lub całość ryzyka

Funkcje reasekuracji:

1. Finansowa – jest skutkiem udostępniania cedentom części kapitałów i środków finansowych reasekuratorów. Polega na dążeniu do stabilizacji wyniku finansowego zakładu ubezpieczeń nawet kosztem mniejszego zwrotu z kapitału i aktywów, co wiąże się z kosztem programu reasekuracyjnego

2. Techniczna – realizuje się poprzez wtórny podział ryzyka, dzięki czemu następuje ilościowe i jakościowe wyrównanie portfela ryzyk zakładu ubezpieczeń, Dzięki ograniczeniu ujemnych skutków fluktuacji kosztów świadczeń reasekuracja pozwala zachować wypłacalność zakładu ubezpieczeń

3. Gwarancyjna – gwarantuje zakładom ubezpieczeń zdolność finansową wykonania ich zobowiązań z tytułu wszystkich umów ubezpieczenia, niezależnie od ich ilości i wielkości zaistniałych szkód

4. Kapitałotwórcza – operacje reasekuracyjne powodują koncentrację znacznych środków finansowych w skali krajowej i międzynarodowej

5. Stabilizująca – przeciwdziała gwałtownym zachwianiom koniunktury na krajowych rynkach ubezpieczeniowych, amortyzuje skutki załamań kryzysowych spowodowanych gwałtownym wzrostem szkodowości

Podziały reasekuracji:

• Ze względu na rolę zakładu w procesie transferu ryzyka

- reasekuracja czynna

- reasekuracja bierna

• Ze względu na pochodzenie reasekuratora

- reasekuracja krajowa

- reasekuracja zagraniczna

• Ze względu na skalę rozłożenia ryzyka

- reasekuracja prosta (cesja)

- retrocesja

• Ze względu na typ umowy

- fakultatywna

- obligatoryjna

- fakultatywno-obligatoryjna

• Ze względu na sposób rozliczeń

- reasekuracja proporcjonalna

- reasekuracja nieproporcjonalna

Reasekuracja fakultatywna

- forma najstarsza, coraz rzadziej stosowana

- dotyczy jednego (indywidualnego) ryzyka lub grupy jednorodnych ryzyk

- jej istotą jest swoboda w zakresie indywidualnego podjęcia decyzji co do podziału ryzyka pomiędzy cedentem a reasekuratorem (czyli obie strony mają pełną swobodę wyboru). Zakład ubezpieczeń – cedent podejmuje decyzję, czy i w jakim zakresie reasekurować poszczególne ryzyka, natomiast reasekurator może decydować o tym, czy i w jakim zakresie przyjąć oferowane mu do ochrony ryzyko

- z punktu widzenia technicznego niezbyt dogodna ze względu na czasochłonność, skomplikowane procedury, kosztowna

Reasekuracja obligatoryjna

- automatyczna – polega na porozumieniu pomiędzy ubezpieczycielem a reasekuratorem. Cedent zobowiązuje się do przekazywania, a reasekurator do przyjmowania automatycznie każdego ryzyka objętego programem np. zakład ubezpieczeń może zawrzeć umowę reasekuracji obligatoryjnej na ochronę swojego portfela ubezpieczeń OC

- z reguły jest to umowa roczna

- najczęściej stosowana ze względu na niskie koszty obsługi i szybkość działania

Reasekuracja fakultatywno-obligatoryjna

- otwartej ochrony – zawiera pewne elementy reasekuracji fakultatywnej, jak i obligatoryjnej. Dzięki tej umowie cedent swobodnie podejmuje decyzje co do tego, jakie rodzaje ryzyka i w jakiej części przekazać reasekuratorowi, który przyjmuje je automatycznie, nie mając prawa do odmowy

- może też występować z obowiązkiem cesji przez zakład ubezpieczeń na rzecz reasekuratora

Poole reasekuracyjne (reasekuracja syndykatowa)

- porozumienia grup ubezpieczycieli, którzy łączą się w celu lepszego rozłożenia ryzyka. Poole reasekuracyjne tworzone są dla specyficznych, najczęściej o wysokim stopniu prawdopodobieństwa wydarzenia się ogromnych szkód, ryzyk np. ryzyka lotnicze, nuklearne, katastrofy naturalne.

Reasekuracja proporcjonalna

- najstarsza forma reasekuracji

- udział reasekuratora w każdym ryzyku jest ustalony w umówionym stosunku do cedenta, a więc reasekurowanego. Reasekurator przejmuje określoną część całej składki ubezpieczeniowej pomniejszonej o prowizję reasekuracyjną oraz uczestniczy w takim samym stosunku w pokryciu wszystkich szkód. Czyli suma ubezpieczenia, składka oraz strata są dzielone między ubezpieczyciela oraz reasekuratora wg ustalonego w kontrakcie reasekuracyjnym współczynnika.

- odmiany reasekuracji proporcjonalnej:
* system kwotowy
* system ekscedentowy
* system mieszaniny (ekscedentowo-kwotowy)

Reasekuracja nieproporcjonalna

- rozwinęła się szerzej w II połowie XX wieku i wypiera reasekurację proporcjonalną

- system rozliczeń nie jest pracochłonny

- technika rozliczeń nie opiera się na zasadzie „reasekurator dzieli los cedenta”

- przy podziale ryzyka pomiędzy reasekurowanego a reasekuratora nie obowiązują żadne z góry określone proporcje. Reasekurator będzie zobowiązany do pokrycia szkody wówczas, gdy przekroczy ona z góry określoną wielkość

- odmiany reasekuracji nieproporcjonalnej:
* reasekuracja nadwyżki kwot
* reasekuracja nadwyżki odszkodowań

Odmiany reasekuracji proporcjonalnej

1. System kwotowy – reasekurator przyjmuje ustalony procent każdej polisy ubezpieczeniowej sprzedanej przez ubezpieczyciela. Współczynnik ten nosi nazwę „quota”. Określa on proporcje podziału sumy ubezpieczenia, składki oraz strat między ubezpieczyciela i reasekuratora. Jednocześnie ustalony jest limit górnej granicy odpowiedzialności reasekuratora w odniesieniu do jednego ryzyka lub grupy ryzyk.

2. System ekscedentowy – reasekurator pokrywa tylko ekscedent, czyli nadwyżkę ryzyka ponad tzw. Maksimum – górną granicę udziału własnego cedenta; poniżej limitu reasekurator w ogóle nie partycypuje w ryzyku. Podobnie, określany jest górny limit, powyżej którego reasekurator nie uczestniczy w ryzyku. W ramach tych podziałów ustalane są proporcje podziału sumy ubezpieczenia, składki oraz strat między ubezpieczyciela i reasekuratora.

3. System mieszany (ekscedentowo-kwotowy) – reasekurator uczestniczy w ustalonym procencie w każdym ryzyku, lecz dodatkowo – wówczas gdy, pomimo udziału reasekuratora, dana suma ubezpieczenia przewyższałaby ustalone maksimum cedenta – reasekurator otrzymuje do pokrycia ekscedent. W praktyce stosowany bardzo rzadko.

WYKŁAD 5 27.11.2014

Rynek ubezpieczeń gospodarczych w Polsce i na świecie

1. Rynek – ogół transakcji kupna-sprzedaży danego dobra lub czynnika produkcji, zawieranych na pewnym terytorium w określonym czasie.

2. Rynek ubezpieczeniowy – segment rynku ogólnego, który obejmuje całokształt usług ubezpieczeniowych, zaliczany do tzw. rynku usług finansowych. Obejmuje całokształt powiązań i relacji między jednostkami oferującymi ten rodzaj usług (reprezentują podaż usług ubezpieczeniowych), a jednostkami zgłaszającymi zapotrzebowanie na nie (reprezentują popyt na usługi ubezpieczeniowe).

3. Rynek ubezpieczeniowy w ujęciu podmiotowym

Obejmuje wszystkie osoby i podmioty uczestniczące w dystrybucji usług ubezpieczeniowych oraz podmioty, organy i instytucje zrzeszające uczestników rynku, kontrolujące i nadzorujące jego działalność i funkcjonowanie.

4. Rynek ubezpieczeniowy w ujęciu segmentowym

Grupy podmiotów uczestniczące w całym procesie dystrybucji usług ubezpieczeniowych (od ubezpieczających do zakładów ubezpieczeń i reasekuracji).

5. Mierniki wielkości i rozwoju rynku ubezpieczeń

Rynek ubezpieczeniowy mierzony jest poprzez szereg różnych wskaźników i wartości.

Najczęściej rozwój rynku mierzymy za pomocą następujących wskaźników:

- wartość składki przypisanej brutto zbieranej w ciągu roku ze wszystkich sprzedanych produktów ubezpieczeń gospodarczych w kraju (w zł, $, euro)

- współczynnik gęstości ubezpieczeń to wartość składki przypisanej brutto przypadającej na 1 mieszkańca kraju (w zł, $, euro)

- współczynnik penetracji ubezpieczeń – udział składki przypisanej brutto w PKB kraju (w %).

6. Ogólne informacje o zakładach ubezpieczeń w krajach Unii Europejskiej

Ważnym źródłem informacji o sytuacji na europejskim rynku ubezpieczeniowym są:

Dane prezentowane przez stowarzyszenie Insurance Europe (poprzednia nazwa CEA). Organizacja ta liczy 34 członków reprezentantów państw europejskich, w tym skupia wszystkie kraje UE. Stanowią około 95% rynku europejskiego mierzonego składką przypisaną brutto.

Na postawie informacji statystycznych przekazanych przez kraje członkowskie przygotowuje rocznie(?) raporty zawierające zagregowane dane o składce i portfelu lokat wszystkich zakładów ubezpieczeniowych jednolitego rynku ubezpieczeniowego.

Zgodnie z raportem Insurance Europe, w 2012 r. największym europejskim rynkiem ubezpieczeniowym pozostawała Wielka Brytania. Tuż za nią plasowały się najsilniejsze gospodarki europejskie – Niemcy i Francja.

Polska zajmowała 14 pozycję, wyprzedzając m.in. Portugalię, Irlandię i Turcję.

Jednych ze wskaźników poziomu rozwoju rynku ubezpieczeniowego jest relacja składki przypisanej brutto przypadająca na 1 mieszkańca (per capita) w 2011r. wśród krajów UE wskaźnik ten był najwyższy w Holandii i wyniósł 4728 euro. Polska znajduje się w gronie państw UE, gdzie wskaźnik ten kształtuje się na stosunkowo niskim poziomie (357 euro).

Miernikiem poziomu rozwoju rynku ubezpieczeniowego jest także relacja składki przypisanej brutto do produktu krajowego brutto (tzw. wskaźnik penetracji). Najwyższy wskaźników ogółem odnotowano w Holandii w wysokości 13,1%, tam też osiągnięto najwyższy wskaźnik w dziale non-life. Spadek wskaźnika penetracji zanotowano w takich krajach jak Portugalia (o 2,6 p. proc.), Włochy (o 1,1 p. proc.). (..) w krajach należących do Unii Europejskiej penetracji spadek wskaźnika penetracji wystąpił w 22 krajach, a w 5 krajach UE wzrost wskaźnika. W dziale life zdecydowanym liderem była Wielka Brytania. Najniższy wskaźnik penetracji w obu działach odnotowano na Łotwie, gdzie wyniósł on łącznie…

Między poszczególnymi krajami Unii Europejskiej występowało dość znaczne zróżnicowanie w strukturze dystrybucji ubezpieczeń. W ostatnich latach rozpowszechnionym kanałem dystrybucji na świecie ubezpieczeń life stała się sprzedaż produktów ubezpieczeniowych powiązanych z produktami handlowymi, oferowanych we wspólnej sieci sprzedaży. Taki system sprzedaży jest szczególnie rozpowszechniany w Portugalii, Francji i we Włoszech. W Wielkiej Brytanii nie oferuje się tych produktów w ubezpieczeniach life, a głównym kanałem dystrybucji w tym segmencie rynku pozostały firmy brokerskie. Podobny model sprzedaży polis na życie funkcjonuje w Irlandii, gdzie popularna stała się…..(ucięty slajd)

7. Rynek ubezpieczeń w Polsce

W Polsce w 2013r. działał jednej zakład reasekuracji oraz 66 zakładów ubezpieczeń, w tym 27 krajowych zakładów ubezpieczeń oferujących ubezpieczenia na życie oraz 30 zakładów oferujących pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe.

Spośród działających zakładów ubezpieczeń 58 to spółki akcyjne, a 8 to towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

Oprócz tego w Polsce w 2013r. prowadziły działalność 23 oddziały zakładów ubezpieczeń mające siedzibę w krajach UE,

W tym 4 oddziały oferujące ubezpieczenia na Zycie oraz

19 oddziałów oferujących pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe.

Szacuje się, że na koniec 2013r. w zakładach ubezpieczeń zatrudnionych było około 34 tys. osób, a w całym sektorze ubezpieczeniowym około 220 tys. osób.

Liczba osób pracujących na rynku ubezpieczeniowym:

Agenci ubezpieczeniowi - 18 000 osób

Multiagenci - 15 500 osób

Osoby wykonujące czynności agencyjne:

Osoby pracujące dla jednego agenta: 121 000 pracowników

Osoby pracujące dla wielu agentów: 33 000 pracowników

8. Rola ubezpieczeń w gospodarce narodowej

- Zakłady ubezpieczeń pełnią rolę stabilizatora cykli koniunkturalnych i są długoterminowym inwestorem w krajową gospodarkę. W 2013r. rynek ubezpieczeń w Polsce stanowił około 3,5% wartości polskiego PKB. Inwestycje krajowych zakładów ubezpieczeń w akcje i inne papiery o zmiennej stopie dochodu wyniosły na koniec 2013r. 21,88 mld zł. Natomiast lokaty w instrumenty dłużne, emitowane głównie przez Skarb Państwa, wyniosły ponad 53,7 mld zł.

9. Rynek ubezpieczeń w Polsce

Ogółem wartość zebranych składek ubezpieczeniowych w 2013r. wyniosła 57,86 mld zł, z czego największy udział w rynku stanowiły ubezpieczenia na życie (54,6%). W pozostałych ubezpieczeniach osobowych i majątkowych (działu II – 45,4%) najważniejszą pozycję od lat stanowią ubezpieczenia komunikacyjne.

Dominującą pozycję działu I pod względem wartości zebranej składki brutto, podobnie jak w roku poprzednim, stanowiły ubezpieczenia na życie, gdzie składka wyniosła 13 139,3 mln z oraz ubezpieczenia na życie związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym – 13 051 mln zł. Udział ich wyniósł odpowiedni 42,1% i 41,8% wartości składek przypisanych brutto tego działu.

W dziale II największą pozycję (53,2% składek) stanowiły składki brutto zebrane z tytułu polis komunikacyjnych. Składki te spadły o 5,3% i wyniosły 13 786,4 mln zł. Udział ubezpieczeń casco pojazdów lądowych w składkach przypisanych brutto działu II wyniósł 20,5%, a ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej wynikających z posiadania pojazdów lądowych 32,7%. Wartość ich była niższa niż w 2012r. odpowiednio o 5,4% i 5,2%.

Zakłady ubezpieczeń o największych udziałach w rynku (mierzonym wielkością składki przypisanej brutto) w 2010r.

1. PZU ŻYCIE S.A. 1. PZU S.A.
2. TUaŻ EUROPA S.A. 2. STU ERGO HESTIA S.A.

3. TUaŻ WARTA S.A. 3. TUiR WARTA S.A.

4. ING TUaŻ S.A. 4. TUiR ALLIANZ POLSKA S.A.

5. NORDEA Polska TUaŻ S.A. 5. INTERRISK TU S.A.

W końcu grudnia 2012r. w grupie 28 towarzystw prowadzących działalność w ubezpieczeniach na życie, 23 miały przeważający, bądź stuprocentowy udział kapitału zagranicznego. W pozostałych ubezpieczeniach osobowych i majątkowych 22 spośród 31 zakładów ubezpieczeń wykazało większościowy udział zagranicznych właścicieli.

Miarą dojrzałości rynku ubezpieczeniowego jest także miernik odnoszący wielkość rynku do populacji mieszkańców.

Wyróżniającym się w tym kontekście rokiem był 2008r., w którym zebrano w ubezpieczeniach na życie 1 023 zł składki na mieszkańca Polski. W 2009r. wskaźnik ten spadł o 22,4%, ale w kolejnych latach wykazywał wzrost aż do kwoty 944 zł przypadającej na osobę w 2012r.

W dziale pozostałych ubezpieczeń osobowych i ubezpieczeń majątkowych odnotowano od 2008r. stabilny wzrost przeciętnej składki na mieszkańca, która w 2012r. wyniosła 681 zł.

WYKŁAD 6 4.12.2014

Prowadzenie działalności ubezpieczeniowej na terytorium Polski

Wykonywanie działalności ubezpieczeniowej wymaga zezwolenia organu nadzoru: KOMISJA NADZORU FINANSOWEGO.

Przez działalność ubezpieczeniową rozumie się wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienie skutków zdarzeń losowych.

Zakład ubezpieczeń nie może wykonywać innej działalności poza działalnością ubezpieczeniową i bezpośrednio związaną z nią, chyba że jest to:

• Działalność akwizycyjna na rzecz otwartych funduszy emerytalnych,

• Usługi związane z zabezpieczeniem dokumentów związanych z zawieraniem i wykonywaniem umów ubezpieczenia.

Zakład ubezpieczeń nie może wykonywać jednocześnie działalności w dziale I oraz w dziale II. Zakład ubezpieczeń wykonujący działalność w dziale I używa w nazwie wyrazy wyróżniające ten rodzaj działalności.

Przykłady:

TU na życie CARDIF Polska S.A.

COMMERCIAL UNION Polska – TU Ogólnych S.A.

Zakład ubezpieczeń może wykonywać działalność ubezpieczeniową na terytorium Polski wyłącznie w następujących formach:

1. Zakłady ubezpieczeń z siedzibą w Polsce:

- w formie spółki akcyjnej

- w formie TUW

2. Notyfikowane w Polce zakłady ubezpieczeń, bądź oddziały zakładów ubezpieczeń państwa członkowskich UE i państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EFA).

3. Główne oddziały zakładów ubezpieczeń z innych państwa niż państwa członkowskie UE oraz państwa członkowskich EFTA – stron umowy o EFA.

(EOG opiera się na czterech fundamentalnych wolnościach: swobodzie przepływu ludzi, kapitału, towarów i usług).

Począwszy od 2005r. krajowe zakłady ubezpieczeń mogą prowadzić działalność międzynarodową w ramach swobody zakładania przedsiębiorstw lub w ramach swobody świadczenia usług.

Do końca 2011r. 19 krajowych zakładów ubezpieczeń posiadało notyfikację na działalność zagraniczną na zasadzie swobody świadczenia usług.

Trzy zakłady ubezpieczeń – AEGON TunŻ S.A., PAPTUnŻiR AMPLICO-LIFE S.A. oraz COMPENSA TU S.A. VIG – posiadają notyfikację na działalność poprzez oddział.

Krajowy zakład ubezpieczeń

Przedsiębiorca z siedzibą na terytorium RP, który uzyskał zezwolenie na wykonywane działalności ubezpieczeniowej na terytorium RP.

Zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w drodze decyzji, po rozpatrzeniu wniosku założycieli zakładu ubezpieczeń, wydaje KNF.

Zakład musi rozpocząć wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w terminie nieprzekraczającym 12 miesięcy od dnia wydania zezwolenia. Za dzień rozpoczęcia wykonywania działalności ubezpieczeniowej uważa się dzień zawarcia pierwszej polisy.

Wniosek założycieli zakładu o zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej ma zawierać:

- określenie nazwy firmy, siedziby i adresu, zasięgu terytorialnego i rzeczowego zakresu działalności

- określenie wysokości kapitału zakładowego

- wskazanie założycieli krajowego zakładu ubezpieczeń

- wskazanie formy prawnej, w jakiej ma być wykonywana działalność

- określenie wysokości funduszu organizacyjnego przeznaczonego na utworzenie administracji

- wskazanie imion i nazwisk osób przewidzianych na członków zarządu i rady nadzorczej

- wskazanie imienia nazwiska aktuariusza

Do wniosku dołącza się jeszcze m.in.:

- projekt statutu

- projekty ogólnych warunków ubezpieczenia ryzyk, w zakresie których ma być wydane zezwolenie

- sprawozdania finansowe założycieli

- oświadczenia założycieli o kapitale zakładowym ze wskazaniem podmiotów obejmujących akcje lub udziały

- dowód posiadania przez założycieli wolnych od obciążeń środków finansowych w wysokości równej kapitałowi zakładowemu i funduszowi organizacyjnemu wraz z oświadczeniem o przeznaczeniu ich na pokrycie kapitału zakładowego i funduszu organizacyjnego

- plan działalności, obejmujący okres pierwszych trzech lat obrotowych działalności

- życiorysy założycieli będących osobami fizycznymi oraz osób przewidzianych na członków zarządu, członków rady nadzorczej i aktuariusza

Itd.

Wymogi stawiane zakładowi krajowemu:

Zarząd

1. Składa się co najmniej z trzech osób (z wyłączeniem TUW)

2. Członkiem zarządu może być osoba, która spełnia łącznie następujące wymagania:

- posiada pełną zdolność do czynności prawnych

- posiada wyższe wykształcenie

- nie była skazana za umyślne przestępstwo stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu

- daje rękojmię prowadzenia spraw zakładu ubezpieczeń w sposób należyty

3. Co najmniej dwie osoby wchodzące w skład zarządu, w tym prezes zarządu, muszą posługiwać się językiem polskim.

4. Co najmniej połowa członków zarządu, w tym prezes zarządu, musi legitymować się co najmniej pięcioletnim stażem pracy na samodzielnych stanowiskach kierowniczych w instytucjach finansowych.

5. Powołanie dwóch członków zarządu, w tym prezesa, następuje za zgodą organu nadzoru.

Rada nadzorcza

Członkiem rady nadzorczej może być osoba, która spełnia łącznie następujące wymagania:

- posiada pełną zdolność do czynności prawnych

- posiada wyższe wykształcenie

- nie była skazana za umyślne przestępstwo stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu

- daje rękojmię prowadzenia spraw zakładu ubezpieczeń w sposób należyty

Członkiem organu zarządzającego zakładu ubezpieczeń nie może być osoba zasiadająca w zarządzie:

- narodowego funduszu inwestycyjnego lub firmy zarządzającej majątkiem narodowego funduszu inwestycyjnego

- towarzystwa funduszy inwestycyjnych

- podmiotu prowadzącego działalność maklerską oraz inną działalność w zakresie publicznego obrotu papierami wartościowymi

- powszechnego towarzystwa emerytalnego

- banku

Spółka akcyjna

Cechy szczególne:

1. Statut spółki musi zostać zatwierdzony przez organ nadzoru.

2. Konieczność zgromadzenia odpowiednich kapitałów.

3. Akcje mogą być tylko akcjami imiennymi, z wyjątkiem akcji wprowadzanych do publicznego obrotu.

4. Konieczność powiadomienia KNF o nabyciu lub zbyciu akcji krajowego zakładu ubezpieczeń następuje po przekroczeniu następujących progów udziału głosów na walnym zgromadzeniu lub udziału w kapitale zakładowym:

10%, 13%, 17%, 20%, 33%, 50%

- 10% udział – należy zgłosić 7 dni po nabyciu

- pozostałe progi każdorazowo przed nabyciem

- zawsze należy powiadomić o zamiarze zbytu

Zakład ubezpieczeń, w formie spółki akcyjnej, ma obowiązek i wyłączne prawo używania w nazwie lub firmie wyrazów:

- towarzystwo ubezpieczeń – TU

- zakład ubezpieczeń – ZU

- towarzystwo ubezpieczeń i reasekuracji – TUiR

- zakład ubezpieczeń i reasekuracji – ZUiR

- towarzystwo reasekuracji – TR

- zakład reasekuracji – ZR

Kapitał podstawowy jest to pierwotny wkład właścicieli (akcjonariuszy) wniesiony przy założeniu zakładu ubezpieczeń.

W świetle art. 33 i 46 ustawy o działalności ubezpieczeniowej kapitał zakładowy nie może być niższy niż najwyższa wysokość minimalnego kapitału gwarancyjnego wymaganego dla grup ubezpieczeń, które są prowadzone przez zakład ubezpieczeń.

Kapitał zakładowy jest pokrywany wkładem pieniężnym i podlega wpłaceniu przed zarejestrowaniem krajowego zakładu ubezpieczeń w KRS. Środki na opłacenie kapitału zakładowego nie mogą pochodzić z kredytu lub pożyczki, albo być w inny sposób obciążane.

Wg art. 146 zakład ubezpieczeń jest obowiązany posiadać środki własne w kwocie nie niższej niż margines wypłacalności i nie niższej niż minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego.

Kapitał gwarancyjny jest równy większej z wartości: 1/3 marginesu wypłacalności, minimalnej wysokości kapitału gwarancyjnego.

Zgodnie z art. 147 minister właściwy do spraw instytucji finansowych określa w drodze rozporządzenia sposób wyliczenia wysokości marginesu wypłacalności oraz minimalną wysokość kapitału gwarancyjnego.

Minimalną wysokość kapitału gwarancyjnego stanowi minimalną wysokość środków własnych ubezpieczyciela wolnych od zobowiązań, wymagana bezwzględnie zarówno w momencie rozpoczęcia działalności ubezpieczeniowej, jak i na każdym dalszym jej etapie.

Minimalną wielkość kapitału gwarancyjnego dla działów i grup ubezpieczeń obrazuje tabela.

Dział i grupa ubezpieczeń	Minimalny kapitał gwarancyjny (w mln euro)
	S.A.
Dział I	3,2
Dział II dla grup 1-9; 16;18	2,2
dla grup 10-15	3,2

Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych

Zakład ubezpieczeń, który ubezpiecza swoich członków na zasadzie wzajemności, jest towarzystwem ubezpieczeń wzajemnych.

Członkowie TUW mogą być zobowiązani do udziału w pokrywaniu straty towarzystwa przez wnoszenie dodatkowej składki ubezpieczeniowej.

Jeżeli statut nie stanowi inaczej, uzyskanie członkostwa musi być związane z zawarciem umowy ubezpieczenia, a jego utrata – z wygaśnięciem stosunku ubezpieczenia.

Statut towarzystwa może przewidywać, że towarzystwo będzie ubezpieczało także osoby nie będące członkami towarzystwa, ale:

- osoby te nie mogą być zobowiązane do udziału w pokrywaniu straty towarzystwa przez wnoszenie dodatkowej składki ubezpieczeniowej

- składki od tych osób nie mogą stanowić więcej niż 10% składki przypisanej brutto towarzystwa

Organami towarzystwa są:

- zarząd

- rada nadzorcza

- walne zgromadzenie członków, będące najwyższym organem towarzystwa

Zakład ubezpieczeń, w formie TUW, ma obowiązek i wyłączne prawo używania w nazwie wyrazów „towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „TUW”.

Towarzystwo posiadające ograniczony zakres działalności ze względu na:

- małą liczbę członków

- niewielką liczbę lub niskie sumy zawieranych umów ubezpieczenia

- niewielki terytorialny zasięg działalności

Może być uznane przez organ nadzoru za małe towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych.

Zasady działania notyfikowanych w Polsce zakładów , bądź oddziałów zakładów ubezpieczeń państw członkowskich UE.

Zagraniczny zakład ubezpieczeń z państwa członkowskiego Unii Europejskiej może wykonywać działalność ubezpieczeniową na terytorium RP, jeżeli uzyskał odpowiednie zezwolenie na wykonywanie tej działalności w państwie, w którym ma swoją siedzibę.

Wykonywanie działalności przez zakład ubezpieczeń podlega nadzorowi właściwego organu państwa członkowskiego UE, w którym ma on swoją siedzibę.

Zagraniczny zakład działający w Polsce na jej terenie jest obowiązany stosować prawo polskie, chyba że co innego wynika z umowy międzynarodowej, której RP jest stroną.

Zagraniczny zakład ubezpieczeń może wykonywać działalność na terytorium RP w ramach swobody świadczenia usług, gdy KNF otrzyma następujące dokumenty:

- zaświadczenie potwierdzające, że zakład ubezpieczeń posiada środki na pokrycie marginesu wypłacalności

- informacje o grupach ubezpieczeń, na wykonywanie których posiada on zezwolenie

- informacje o rodzaju ryzyk, które taki zakład ubezpieczeń zamierza ubezpieczeń na terytorium RP

Wykonywanie działalności ubezpieczeniowej na terytorium RP przez zagraniczne zakłady ubezpieczeń mające siedzibę poza terenem UE.

Mogą podejmować i wykonywać działalność ubezpieczeniową:

- na zasadzie wzajemności

- jedynie przez główny zarząd

Podjęcie działalności ubezpieczeniowej przez zagraniczny zakład ubezpieczeń, wymaga odpowiedniego zezwolenia na wykonywanie tej działalności przez KNF.

Wykład 7 08.01.2015

1. Prowadzenie działalności ubezpieczeniowej wymaga:

1. Kalkulacji składek ubezpieczeniowych

2. Tworzenie rezerw techniczno- ubezpieczeniowych

3. Zawieranie umów ubezpieczenia

4. Budowy programów reasekuracyjnych

5. Ustalanie świadczeń i odszkodowań

Najistotniejsze- ustalenie składek oraz świadczeń i odszkodowań. Składki- po stronie przychodów. Odszkodowania i świadczenia- po stronie rozchodów. Te wielkości winny się kompensować, wówczas stabilnie funkcjonuje zakład.

Wpływy z lokat Środki własne

Wpływy ze składek Przychody Fundusz ubezpieczeniowy

Wpływy z regresów

Wydatki:

-koszty administracyjne

-odszkodowania i świadczenia

-koszty aktywizacji

Wpływy ze składek stanowią najczęściej od 70 % do 90% wszystkich przychodów ubezpieczyciela. Wpływy z lokat od 10 do 25 %. Wpływy z regresów od 1 do 5%.

Odszkodowania i świadczenia stanowią z reguły 55- 70% wydatków ponoszonych przez zakład.

2. Zasady ustalania składek

Składka to zobowiązanie ubezpieczającego wobec ubezpieczyciela za udzieloną ochronę ubezpieczeniową w ciągu umownego okresu, zwanego okresem ubezpieczenia. Składa reprezentuje udział zakładów w pokrywaniu przyszłych świadczeń i odszkodowań z punktu widzenia gospodarki finansowej zakładu ubezpieczeń.

Wysokość składki ustalana jest na podstawie stopy składki. Stopa składki (stawka ubezpieczeniowa) stanowi cenę ochrony ubezpieczeniowej jednostki wartości ubezpieczenia (sumy ubezpieczenia). Stawka ubezpieczeniowa wyrażana jest zazwyczaj w promilach lub w procentach od sumy ubezpieczenia.

Taryfa składek zakładu ubezpieczeń

Uporządkowany zbiór stup składek odpowiadający wszystkim klasom ryzyka wraz z rabatami (bonusami) odliczanymi od składki oraz (malusami) dodatkami odliczanymi do składki stanowi taryfę składek.

Rabaty (bonusy) zmniejszają składkę związane są ze zmniejszeniem ryzyka określonego ubezpieczenia (obiektu).

Malusy (dodatki) zwiększające składkę odzwierciedlają ryzyko wyższe od przeciętnego.

Przyjęcie określonej taryfy składek decyduje o:

- rozmiarach funduszu ubezpieczeniowego

-repartycji obciążeń ubezpieczeniowych

Rozmiary funduszu ubezpieczeniowego ustalane są drogą antycypacji przyszłych zdarzeń losowych oraz ich skutków majątkowych dla ubezpieczyciela.

Repartycja obciążeń finansowych z kolei opiera się na różnicowaniu składek na podstawie indywidualizacji ubezpieczonego ryzyka. Brany jest tu pod uwagę fakt przesuwania wielu jednostek ryzyka indywidualnego na całą wspólnotę ryzyka zakładu.

Kalkulacja wysokości składek winna respektować 3 złote reguły ubezpieczeniowe:

Reguła równowagi składek i świadczeń - podstawowa reguła równowagi finansowej zakładu ubezpieczeń, oznacza konieczność równowagi między sumą wypłacanych przez ubezpieczających składek netto ( fundusz ubezpieczeniowy) a suma zobowiązań zakładu ubezpieczeń z tytułu odszkodowań i świadczeń ubezpieczeniowych.

Zasada proporcjonalności składek i świadczeń- wysokość składki powinna być zależna od sumy ubezpieczenia, która stanowi podstawę wysokości składki im wyższa jest suma ubezpieczenia tym wyższy powinien być poziom wnoszonej składki.

Zasada równowartość wnoszonych składek i świadczeń ( zasada składki sprawiedliwej) - każdy podmiot korzystający z ochrony ubezpieczeniowej powinien ponosić ciężary ściśle w odpowiednim stosunku do wielkości ryzyka wniesionego przez niego do wspólnoty. Na podstawie wielkości ryzyka reprezentowanego przez dany przedmiot określa się stopę składek. Składka jest więc zindywidualizowana i zróżnicowana w zależności od ubezpieczonych ryzyk.

Można wyróżnić 3 sposoby ( metody) ustalania składek ubezpieczeniowych:

- stawki zróżnicowanej

- stawki przeciętnej

- stawki mieszanej

Pełna indywidualna składka następuje przy metodzie stawki zróżnicowanej.

Stawki zróżnicowane stosuje się najczęściej w ubezpieczeniach dobrowolnych, do ryzyka niemających charakteru masowego. Przejawia się w proporcjonalnym zróżnicowaniu wysokości stawki ubezpieczeniowej w zależności od stopnia wnoszonego ryzyka. Pełna indywidualizacja przy metodzie stawki zróżnicowanej zakłada przeprowadzenie ścisłej kwalifikacji ubezpieczonych ryzyk.

Indywidualizacja składek stoi w kolizji z procesami wyrównania składek stoi w kolizji z procesami wyrównania składek w odniesieniu do klasy ryzyka i terytorialnego rozkładu.

Przeciwieństwem metody składki zindywidualizowanej ( zróżnicowanej) jest ustalanie składek metodą stawki przeciętnej.

Metodę stawki przeciętnej stosuje się w ubezpieczeniach masowych, gdzie są jednorodne przedmioty, niewiele różniące się od siebie, o zbliżonym stopniu ryzyka i wartości sumy ubezpieczenia. Jej istota polega na kalkulacji składki na jednakowym poziomie dla każdego rodzaju ryzyka niezależnie od jego wysokości. Np. jednakowe OC dla pojazdów o określonej pojemności silnika bez uwzględnienia sposobu użytkowania pojazdu, miejsca, wieku kierowcy, itp.

W praktyce najczęściej stosuje się metodę ograniczonej indywidualizacji składki manipulując bonusami i malusami.

Metoda stawki mieszanej- (metoda ograniczonej indywidualizacji składki) – polega na częściowym zróżnicowaniu wysokości stawki w zależności od ryzyka. Zamiast zbyt wielkiego zróżnicowania stawek w poszczególnych klasach zakład ubezpieczeń posługuje pewnymi zniżkami (bonusami) lub zwyżkami (malusami), odliczanymi lub doliczanymi do stawki podstawowej danej grupy ryzyk.

Wysokość składki może być ustalana w jednym z 2 systemów:

- system repartycji (płatne z dołu)

- systemie składki oznaczonej (stałej)

Pierwszy system to system składki płatnej z dołu polega na ustaleniu jej wysokości na podstawie rzeczywistego zapotrzebowania wywołanego przez zdarzenia losowe w danym okresie roku.

Zaleta- nie istnieje niebezpieczeństwo uiszczania składki nadmiernej.

Wada- niemożność ustalenia ceny ochrony ubezpieczeniowej w momencie jej nabywania, co powoduje problemy z planowaniem kosztów działalności gospodarczej.

System w praktyce jest wyparty przez system składki z góry oznaczonej.

Jedynie stosowany w towarzystwach ubezpieczeń wzajemnych ubezpieczeniach na życie gdzie przebieg zdarzeń losowych podlega mniejszym fluktuacjom niż w ubezpieczeniach majątkowych.

System składki z góry oznaczonej (stałej) opiera kalkulację składek na zapotrzebowaniu prawdopodobnym a nie rzeczywistym. Bazuje na przypuszczalnym przebiegu zdarzeń losowych.

3. Kalkulacja składki czystej w ubezpieczeniach

Kalkulacja składki w ubezpieczeniach długoterminowych( na życie) i krótkoterminowych ( pozostałe, osobowe i majątkowe) jest zdecydowanie odmienna.

Stopa składki netto w ubezpieczeniach majątkowych i pozostałych osobowych

Podstawą kalkulacji składek w ubezpieczeniach majątkowych jest założenie, że suma składek netto (S) za dany okres ubezpieczenia pewnego zbioru rodzajów ryzyk powinna być równa oczekiwanej sumie odszkodowań i świadczeń za szkody wynikłe w tym zbiorze(O).

S=O

S*u*N=p*u*N

S=P

S- suma składek netto

O -świadczenia i odszkodowania

s -stopa składki netto

u -jednostkowa suma ubezpieczenia

N- liczba ubezpieczonych obiektów

p- prawdopodobieństwo wypadku w ubezpieczeniowego

s > p – korzyść dla zakładu ubezpieczeń, strata dla ubezpieczającego, który nadpłaca składkę

s < p – korzyść dla klienta, składka jest nieadekwatna do wielkości ryzyka

4. Struktura składki ubezpieczeniowej

Podstawowa część składki – składka netto (czysta) - służy do pokrycia świadczeń i odszkodowań. Reprezentuje udział ubezpieczającego w repartycji szkód, a suma tych składek tworzy fundusz ubezpieczeniowy na wypłatę świadczeń i odszkodowań.

Składka czysta określana jest mianem- ryzyko składki

Równoważność składki czystej zachodzi w ubezpieczeniach majątkowych oraz od wypadku, w których odchylenie od przebiegu zdarzeń losowych w raz z upływem czasu jest względnie stałe.

Dodatki powiększające składkę czystą

1. dodatek na koszty administracyjne organizacji ubezpieczeniowej

Koszty administracji wyznaczają 3 czynniki:

• skala prowadzenia działalności ubezpieczeniowej

• jakość zarządzania organizacją ubezpieczeniową

• poziom obciążeń publicznych związanych z obowiązującym reżimem regulacyjnym.

• Im większa skala tym mniejszy dodatek

• Im niższy poziom, jakości zarządzania tym wyższy poziom obciążeń

1. dodatek na koszty pozyskiwania ubezpieczeń( koszty akwizycji)

Zależny od rodzaju stosowanych kanałów sprzedaży oraz stopnia agresywności prowadzonych działań rynkowych.

1. dodatek na działania prewencyjne

Prosty związek z kosztami działań prewencyjnych prowadzonych przez zakład.

1. dodatek na bezpieczeństwo

Dodatek na ryzyko (bezpieczeństwo) służy gromadzeniu funduszu bezpieczeństwa służącego do pokrycia niekorzystnych odchyleń w przebiegu zdarzeń losowych, które nie były przewidziane przy kalkulacji składki.

1. Dodatek na zysk

Dodatek na zysk ma zapewnić zakładowi odpowiednią stopę zwrotu z wyłożonego kapitału.

Składka całkowita nie stanowi prostego sumowania: składka czysta+ dodatki. Uwzględnia się też korekty takie jak:

1. korekta z tytułu dochodów inwestycyjnych( dochody z lokat). Im wyższy poziom tym większe możliwości obniżenia obciążeń składkowych.

2. Korekta inflacyjna związana ze spadkiem realnej wartości zebranej składki w czasie.

3. Korekta reasekuracyjna związana ze skalą i strukturą prowadzoną przez ubezpieczyciela reasekuracji biernej.

5. Zasady ustalania świadczeń i odszkodowań

W ubezpieczeniach majątkowych ustalanie odszkodowań zależy od przyjętego systemu zawierania ubezpieczeń, tzn. czy system ubezpieczeń jest w pełnej wartości? Czy tylko na pierwsze ryzyko?

W pełnej wartości podstawą kalkulacji odszkodowań są 3 elementy:

• Wartość ubezpieczenia

• Suma ubezpieczenia

• Wysokość szkody

Wartość ubezpieczenia stanowi wartość ubezpieczonego interesu. Suma ubezpieczeń jest najwyższą sumą świadczenia do której zobowiązany jest zakład w danym stosunku ubezpieczenia czyli suma maksymalna, która wypłacona jest przy szkodzie całkowitej, a przy częściowej- część tej sumy.

W ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej OC w miejsce sumy ubezpieczenia ustala się sumę gwarancyjną.

Generalną zasadą w ubezpieczeniach majątkowych jest, że suma ubezpieczenia (U) nie może być wyższa od wartości ubezpieczeniowej (W), czyli:

U = W

Kiedy U= W - ubezpieczenie o pełnej wartości

Kiedy U < W – niedoubezpieczenie

O/S = U/W

Więc

O= S* U/W

Jeśli U < W to również O < S

O- odszkodowanie

S- szkoda

U- suma ubezpieczenia

W- wartość ubezpieczenia