UBEZPIECZENIA W PRZEDSIĘBIORSTWACH

dr Andrzej Grzebieniak zaliczenie – 5 pytań opisowych (5pkt.)

WYKŁAD 1 14.10.2014
(nic nie pisaliśmy)

WYKŁAD 2 28.10.2014

Ryzyko w przedsiębiorstwie

MODEL RYZYK W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Obecnie koncepcje zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie opierają się przede wszystkim na:

1) uznaniu, że w działalności przedsiębiorstwa występuje szerokie spektrum różnego rodzaju ryzyk

2) uznaniu, że w procesie zarządzania ryzykiem musi być bezpośrednio zaangażowane kierownictwo naczelne przedsiębiorstwa

3) dążeniu do zintegrowanego ujmowania różnych ryzyk w przedsiębiorstwach

4) tendencje ilościowego pomiaru ryzyk

5) uznaniu, że narzędzia i procedury zarządzania ryzykiem są wspólne dla wszystkich rodzajów przedsiębiorstw

6) odejściu od ryzyka rozumianego jako sytuacji negatywnej i traktowanie go także jako szansy przedsiębiorstwa

Ryzyko w działalności gospodarczej – możliwość bezpośrednich lub pośrednich strat wynikających z niewłaściwych lub zawodnych procesów wewnętrznych, ludzi i systemów przedsiębiorstwa oraz ze zdarzeń zewnętrznych.

Cele przedsiębiorstwa:

1) przetrwanie (szczególnie wtedy, gdy występuje kryzys w przedsiębiorstwie lub na rynku)

2) rozwój (co najmniej taki szybki rozwój przedsiębiorstwa, jak szybko rozwija się rynek)

3) wzrost wartości kapitałów właścicieli przedsiębiorstwa

4) wzrost wartości rynkowej przedsiębiorstwa]

Ryzyko przedsiębiorcy polega na:

1) możliwości utraty przez przedsiębiorstwo zdolności zarobkowej o oczekiwanym poziomie (np. przynoszenia co najmniej określonej wielkości lub stopy zysku (=zysk netto/przychody))

2) możliwości niedostrzegania i niewykorzystywania szans osiągnięcia wyższego poziomu zarobkowania niż początkowo oczekiwany (np. uzyskania większej wielkości lub stopy zysku niż oczekiwano)

Główne rodzaje ryzyka w przedsiębiorstwie

Ryzyko rynkowe	Ryzyko kredytowe	Ryzyko operacyjne	Ryzyko prawne
- kursu walutowego - stóp procentowych - cen akcji - cen towarów - polityczne - siły nabywczej	- utraty płynności finansowej (w wyniku np. niewykonania przez odbiorcę zobowiązań finansowych) - niewykonanie umowy dostawy własnej - upadłości - kraju odbiorcy	- sprzedaży - systemowe - nowego produktu - zasobów ludzkich - odpowiedzialności prawnej za produkty i usługi - kontroli - utarty reputacji - defraudacji - katastroficzne	- zmian regulacji prawnych w obszarze działalności firmy - prawne możliwości skutecznego dochodzenia zobowiązań od kontrahentów

Ryzyko rynkowe - wiąże się ze zmianami rynkowej ceny aktywów lub kontraktów, tej?, które firma posiada, chce sprzedać lub które musi kupić, a zmiany te mogą mieć niekorzystny wpływ na przyszłe przepływy finansowe firmy, o. w konkurencji na wartość firmy.

Ryzyko kursu walutowego – wiąże się z możliwością wahań kursu jednej waluty w stosunku do innej; wyróżnia się:

*ryzyko transakcyjne – wynika z transakcji rozliczonej w innej walucie niż waluta krajowa danego przedsiębiorstwa.

*ryzyko księgowe – wynika z możliwości zmiany wyceny aktywów i pasywów, których cena jest wyrażona w walucie innej niż waluta krajowa danego przedsiębiorstwa.

Ryzyko stóp procentowych – związane jest ze zmianami stóp procentowych na rynku, o. zmiany te powodują wahania dochodów oraz zmiany wartości instrumentów opartych na stopach procentowych; wzrost rynkowych stóp procentowych prowadzi do spadku cen dłużnych papierów wartościowych o stałej stopie procentowej, z kolei spadek przekłada się na wzrosty cen papierów dłużnych o stałym oprocentowaniu.

Ryzyko cen akcji – związane jest z inwestycją w walor konkretnej spółki istnieje możliwość ograniczenia ryzyka poprzez dywersyfikacji lokat w akcję spółek z wielu branż prowadzących działalność na różną skalę i w ramach różnych modeli biznesowych.

Ryzyko cen towarów – możliwość negatywnego wpływu zmiany cen towarów na wynik finansowy przedsiębiorstwa.

Ryzyko polityczne – wynika z możliwości zmian politycznych lub ingerencji politycznej w inwestycję prowadzącą do możliwości realizacji inwestycji lub spodziewanych produktom inwestycji.

Ryzyko siły nabywczej-związane jest ze zjawiskiem inflacji i występuje w sytuacji, gdy na skutek inflacji dochodzi do zmiany siły nabywczej pieniądza i jest to również możliwość spadku siły nabywczej kupujących ze względu na ich mniejsze dochody.

Ryzyko kredytowe(kupieckie)- wiąże się z możliwością niewykonania przez kontrahenta zobowiązań umownych, np. w wyniku jego niewypłacalności.

Ryzyko utraty płynności finansowej - wiąże się z możliwością braku zdolności regulowania zobowiązań w wyniku czynników makro i mikroekonomicznych oraz branżowych( zmiany cen surowców, technologiczne i zmiany konkurencyjne)

Ryzyko niewykonania umowy dostawy własnej- wynika z faktu nieotrzymania uzgodnionych wcześniej warunków umowy dostawy własnej przedsiębiorstwa.

Ryzyko upadłości- wynika z możliwości powstania przesłanek do ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa lub dostawców realizujących inwestycje.

Ryzyko kraju odbiorcy- wiąże się z możliwością niewykonania przez kontrahenta zobowiązań umownych w wyniku niespójnych przepisów prawnych obowiązujących w kraju odbiorcy- kontrahenta, lub braku możliwości prawnych skutecznego dochodzenia roszczeń.

Ryzyko operacyjne- wiąże się z działalnością operacyjną przedsiębiorstwa nakierowaną na realizację celów przedsiębiorstwa i obejmuje możliwe straty wynikające z braku kontroli nad jakością produkcji, defraudacją, złym zarządzaniem systemami przedsiębiorstwa, zasobami…

Ryzyko sprzedaży- wiąże się z możliwością braku sprzedaży produktów przedsiębiorstwa z przyczyn ekonomicznych, handlowych i technologicznych.

Ryzyko systemowe- wynika z możliwości złego funkcjonowania systemów zarządzania, przepływów..

Ryzyko nowego produktu- wynika z braku lub zbyt powolnego tempa akceptacji produktu przez potencjalnych nabywców, lub podjęcia przez konkurentów działań odwetowanych osłabiających efekty wprowadzenia nowego produktu na rynek, lub też stworzenia kanałów dystrybucji dla nowego produktu.

Ryzyko zasobów ludzkich- wynika z ludzkich błędów, braku kompetencji absencji, świadomych działań( przedsiębiorstwa sprzeniewierzenia, strajki), braku zdrowia, złego bezpieczeństwa pracy, roszczeń odszkodowawczych z tytułu mobbingu, bhp, itd.

Ryzyko odpowiedzialności prawnej za produkty i usługi-wiąże się z możliwością poniesienia strat przez firmę w wyniku nie właściwego przestrzegania norm jakościowych, bezpieczeństwa, środowiskowych.

Ryzyko utraty reputacji- to możliwość utraty dobrego wizerunku przedsiębiorstwa w wyniku zrealizowania się innych ryzyk, np. odpowiedzialności za produkt niebezpieczny, szantażu gospodarczego, skażenia produktów, lub celowego niekorzystnego działania osób trzecich.

Ryzyko prawne- wynika z możliwości zaistnienia niekorzystnych regulacji prawnych w danym kraju lub na świecie w szczególności w zakresie podatków, ceł, akcyz, koncesji, pozwoleń, norm technicznych oraz innych regulacji odnośnie prowadzenia działalności gospodarczej.

WYKŁAD 3 25.11.2014

1. Mierzenie ryzyka

Niepewność – nieprzewidywalność zdarzeń ich skutków

Ryzyko – niepewność oczekiwanej wartości

Ryzyko różni się od niepewności wartością, jaką mogą mieć nieprzewidywalne zdarzenia.

Aby ryzyko było mierzalne, musi istnieć zarówno mierzalna niepewność, jak i mierzalna wartość (w zjawiskach ekonomicznych jest to pieniądz).

Mierzalna niepewność:

1. niepewność mierzona prawdopodobieństwem matematycznym (apriorycznym)

2. niepewność mierzona prawdopodobieństwem statystycznym (ryzyko ubezpieczalne)

3. niepewność oceniana na podstawie opinii, czyli praktycznie niemierzalna

Ryzyko ubezpieczalne – ryzyko czyste, gdzie występuje jedynie możliwość pojawienia się straty lub szkody oraz brak straty lub szkody

Ryzyko ubezpieczalne – ryzyko, dla którego częstość zdarzeń i średnia szkodliwość są wysoce przewidywalne

2.2. Proces zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie produkcyjnym

2. W celu uzyskania informacji potrzebnych do oceny ryzyka, należy posługiwać się następującymi metodami:

1) wizja lokalna – pozwala stwierdzić elementarne zagrożenia typu powstanie pożaru, uszkodzeń, kradzieży

2) analiza dokumentów – dotyczy kontraktów, planów, decyzji, bilansów, wypadków w firmie itd.

3) analiza struktury organizacyjnej – braki w kompetencji, w systemie kontroli wewnętrznej, w systemie informacyjnym i informatycznym

4) listy kontrolne – umożliwiają stałe badanie działów, procesów i obiektów zagrożonych ryzykiem

5) badanie otoczenia przedsiębiorstwa – badanie koniunktury, konkurencji, rynku, branż rozwojowych w zakresie podaży i popytu

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM ODSZKODOWAWCZYM MENADŻERÓW

3.1. Zakres i podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej menedżerów

Art. 293 k.s.h. (dotyczy spółek z o.o.)

&1. Członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponosi winy.

&2. Członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności.

4. Odpowiedzialność członków zarządu

1) ciężar udowodnienia braku winy spoczywa na osobie menedżer

2) członkowie zarządów i rad nadzorczych, komisji rewizyjnych oraz likwidatorzy odpowiadają solidarnie za błędne decyzje lub zaniechania, które doprowadziły do strat, a finansowe zabezpieczenie naprawienia szkody stanowi wartość całego ich majątku, zarówno aktualnego, jak i przyszłego

3) szczególny miernik staranności oznacza, że menedżerowie mają wykonywać swoje obowiązki rzetelnie, przejawiać zapobiegliwość i posiadać wiedzę fachową w zakresie pełnionego stanowiska (czyli np. objęcie stanowiska bez odpowiedniego wykształcenia i umiejętności jest traktowane jako naruszenie wymaganej staranności).

5. Rodzaje odpowiedzialności

Rodzaje odpowiedzialności	Przykłady
Odpowiedzialność prawna	1. Przestrzeganie prawa 2. Ochrona środowiska naturalnego 3. Ochrona praw konsumenta 4. Przestrzegania prawa regulującego stosunki pracownicze 5. Przestrzegania prawa antykorupcyjnego 6. Dotrzymanie wszystkich zobowiązań kontraktowych
Odpowiedzialność ekonomiczna	1. Osiąganie satysfakcjonującego zysku, maksymalizowanie dochodów ze sprzedaży i zaangażowanego kapitału, minimalizowanie kosztów. 2. Podejmowanie rozważnych decyzji strategicznych. 3. Dbanie o politykę podziału
Odpowiedzialność etyczna	1. Równe i sprawiedliwe traktowanie wszystkich pracowników
Odpowiedzialność filantropijna	1. Pożądana jest działalność nakierowana na wspieranie ekonomiczne społeczności lokalnej

WYKŁAD 4 9.12.2014

Przedmioty roszczeń kierowane przez pracowników do kierownictwa firmy:

1. bezprawne zwolnienie

2. zaniżanie kompetencji i wymagań

3. wyznaczanie niemożliwych do wykonania zadań

4. psychiczne znęcanie się

5. molestowanie seksualne

6. różne formy dyskryminacji ze względu na wiek, płeć, rasę, niepełnosprawność

Ochrona ubezpieczeniowa menedżera w zakresie odpowiedzialności cywilnej

Wśród ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej menedżerów wyróżnia się przede wszystkim:

1. ubezpieczenie D&O (ang. Directors and officers – dyrektorzy i urzędnicy (kierownicy) wyższego szczebla, inaczej OC menedżera)

2. ubezpieczenie EPLI (ang. Employment’s practices liability insurance – ubezpieczenie odpowiedzialności praktyk zatrudnienia, inaczej OC pracodawcy)

Ubezpieczenie D&O – objęcie odpowiedzialność cywilnej ubezpieczonego za szkody wyrządzone osobom trzecim, w tym spółce, w związku z wykonywaniem powierzonych obowiązków, za które ubezpieczony ponosi odpowiedzialność cywilną zgodnie z Kodeksem Spółek Handlowych, umową bądź statutem i regulaminem spółki kapitałowej oraz innymi przepisami regulującymi odpowiedzialność członków organów spółki kapitałowej, na zasadach określonych w Kodeksie Cywilnym.

Cechy ubezpieczenia OC menedżerów:

1. błąd w zarządzaniu skutkujący odpowiedzialnością majątkową został popełniony w tak zwanej dobrej wierze (a nie w wyniku działań przestępczych oraz z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa)

2. obowiązuje zasada „actio directa” (zasada oparta na przepisach kodeksu cywilnego, zgodnie z którą uprawniony do odszkodowania, w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela).

Czasowe ograniczenia w ubezpieczeniach OC (BĘDZIE NA ZALICZENIU!)

1. Polisa OC typu „claims made” – ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność za roszczenia zgłoszone w okresie ubezpieczenia bez względu na chwilę powstania czy ujawnienia szkody

2. Polisa OC typu „loss occurrence” – ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność, jeżeli szkoda powstała w okresie ubezpieczenia, bez względu na to, kiedy wystąpiło zdarzenie będące jej źródłem oraz niezależnie od tego, kiedy doszło do ujawnienia szkody i zgłoszenia roszczeń odszkodowanego.

3. Polisa OC typu „act commited” – ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność, jeżeli zdarzenie będące źródłem szkody wystąpiło w okresie ubezpieczenia.

4. Polisa OC typu „loss manifestation” – ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność, jeżeli szkoda ujawniła się w okresie ubezpieczenia, niezależnie od czasu jej powstania, daty zdarzenia, które ją wywołało.

W Polsce SU wahają się od 100 tys. zł do kilkuset tys. zł (ale na przykład polisa D&O dla władz grupy PKN Orlen wykupiona w PZU S.A. posiada SU = 100 mln zł).

Składka OC menedżera zależy od:

- SU

- okresu ubezpieczenia

- zakresu ubezpieczenia

- indywidualnej oceny ryzyka

- oceny ryzyka wynikającego z branży

- analizy dokumentów finansowych spółki (aktualnych i przeszłych)

- statutu spółki

- toczących się procesów sądowych

- sporów z pracownikami

- planowanych zmian w akcjonariacie

- roszczeń kierowanych do firmy

Ubezpieczenie EPLI – zapewnia ochronę przed skutkami finansowymi roszczeń z tytułu molestowania seksualnego, mobbingu, nieuzasadnionego zwolnienia z pracy, niesprawiedliwego oceniania, pozbawienia szans kariery.

Charakterystyka ubezpieczenia wzajemnego

- Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych – zakład, który ubezpiecza swoich członków na zasadzie wzajemności

Celem towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych jest wspólne i lepsze pokrycie ryzyka oraz obniżka kosztów finansowanych ryzyk.

Cechy ubezpieczeń wzajemnych:

1. ograniczony transfer ryzyka

2. ograniczone tzw. ryzyko moralne (oznacza zmianę bodźców) po stronie ubezpieczającego w związku z zawarciem umowy ubezpieczenia)

3. w zarządzanie towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych włączeni są członkowie towarzystwa i zarazem ubezpieczający

4. brak podmiotu trzeciego, udostępniającego kapitał

5. nadwyżki z operacji ubezpieczeniowych wracają do ubezpieczających w postaci zwrotów bądź obniżenia składek za następne okresy ubezpieczenia, a w przypadku niekorzystnego przebiegu szkodowego uiszczenia dopłaty do składki (nawet w nieograniczonej wysokości)

6. występuje zasada jedności stosunku prawnego ubezpieczenia (stosunek ubezpieczenia wzajemnego jest regulowany nie tylko w umowie ubezpieczenia (ogólnych warunków ubezpieczenia – OWU), ale także w regulacjach statutowych TUW)

Istotą ubezpieczeń wzajemnych jest zasada wzajemności, która opiera się na:

1. połączeniu praw wynikających z umów ubezpieczenia oraz praw członkowskich

2. świadczeniu ochrony ubezpieczeniowej członkom towarzystwa

3. eliminacji nastawienia na zysk

4. współdecydowaniu członków o losie towarzystwa

Metody kalkulacji składki ubezpieczeniowej:

1. składka oparta na systemie repartycji

2. składka stała (premia)

3. składka mieszana (łączy obydwie w/w metody)

Składka oparta na systemie repartycji – dokonuje się pełnego rozłożenia szkód, jakie wystąpiły w danym czasie we wspólnocie ryzyka

Zalety:

1. pozwala ubezpieczycielowi na pełne rozłożenie w czasie kosztów na uczestników wspólnego ryzyka

2. nie występuje u ubezpieczyciela ryzyko cenowe

Wady:

1. nie daje ubezpieczającemu możliwości równomiernego rozłożenia kosztów ubezpieczenia w czasie

2. podmioty przystępujące do ubezpieczenia na podstawie systemu repartycji składki narażone są na wahania kosztu ubezpieczenia

3. brak możliwości zamiany ryzyka na znany ciężar ekonomiczny pozwalający na włączenie tego ciężaru do rachunku ekonomicznego

Składka stała – cena ubezpieczenia jest stała i znana w momencie podpisania umowy ubezpieczenia

Zalety:

1. ubezpieczający przed podjęciem decyzji o ubezpieczeniu zna jego koszt, co umożliwia mu pełne włączenie kosztu ryzyka do rachunku ekonomicznego, a w konsekwencji uwzględnienie kosztu ubezpieczenia w kalkulacji cen na produkowane wyroby i świadczenia

2. szkodowość ubezpieczyciela w danym przedziale czasowym nie wpływa na wysokość składek płaconych bieżąco przez ubezpieczających

Wada:

1. występuje ryzyko składki u ubezpieczyciela (w przypadku strat istnieje konieczność finansowania jej ze środków własnych ubezpieczyciela)

Czynniki kształtujące popyt przedsiębiorstw na ubezpieczenia

1. polityka gospodarcza państwa

2. polityka przedsiębiorstw w zakresie zarządzania ryzykiem

3. oferta produkowana ubezpieczycieli