Makroekonomia

Wykład 25.02.2012r.

Wzrost gospodarczy – proces powiększania kategorii ekonomicznych (PKB, poziom C, I, L) w procesie wzrostu gospodarczego kładziemy nacisk na powiększanie – ilość konsumpcji.

Rozwój gospodarczy - obejmuje zarówno procesy powiększania kategorii ekonomicznych jak i proces doskonalenia stosunków ekonomicznych, proces doskonalenia struktury gospodarczej. Nie tylko powiększanie, ale także lepsze dopasowanie czynników do potrzeb i do struktury. Rozwój jest kategorią ilościową i jakościową.

Mówiąc o wzroście gospodarczym, musimy powiedzieć o czynnikach wzrostu gospodarczego.

Czynniki wzrostu gospodarczego:

PKB – praca (N), kapitał (K), wiedza (W) – równoczesne uruchomienie, każdy z tych czynników charakteryzuje się określoną produktywnością.

Produktywność określa wielkość efektów społecznych, określonych przez jednostkę zasobów. Mamy określone zasoby i wskaźniki produktywności:

- Produktywność pracy – społeczna wydajność pracy – informuje ile PKB wytwarza przeciętnie jedna osoba zatrudniona.

- produktywność kapitału (C) - oznacza ile jednostek PKB uzyskany z jednostki zaangażowanego kapitału

- efektywność wiedzy (E) - ile efektów osiągniemy dzięki jednostce zasobu wiedzy. Zasoby charakteryzują się określoną efektywnością

PKB = N * W PKB = K * C PKB = W * E

Między zasobami uruchamianymi występują określone współzależności.

1. Efekt społeczny osiągamy przy jednoczesnym uruchamianiu wszystkich zasobów. Bez jednego z tych 3 zasobów nie osiągniemy efektu społecznego.

2. Efekty społeczne zależą od poziomu zasobów i ich produktywności.

3. Produktywność dowolnego zasobu zależy nie tylko od cech jakościowych tego zasobu, ale również od ilości i cech jakościowych pozostałych zasobów. Co oznacza, że na poziom produktywności każdego zasobu wpływają cechy jakościowe pozostałych zasobów.

4. Na jakość pracy poza cechami pracowników, wpływa kapitał i wiedza. Na produktywność kapitału wpływa kapitał i jego cechy i elementy związane z zatrudnieniem i poziomem wiedzy.

5. Kolejną prawidłowością jest to, że poziom efektów społecznych determinowany jest przez zasób będący w minimum. Determinuje (obniża) on produktywność pozostałych zasobów.

6. Prawo malejących przychodów zasobów – mówi, że kolejny wzrost określonego zasobu prowadzi do co raz mniejszego przyrostu efektów społecznych.

Jakie czynniki wpływają na wydajność pracy? Przeciętna wydajność pracy:

Wydajność pracy determinuje wiele czynników. Międzynarodowa organizacja pracy wyróżniła 300 czynników.

• I grupa – czynniki związane z postępem naukowo-technicznym – wzrost technicznego uzbrojenia pracy (TUP)

• II grupa – czynniki związane z kwalifikacjami pracowników

• III grupa – organizacja pracy

• IV grupa – motywacja pracy

Należy też dodać inne czynniki: efekty skali, struktury gospodarczej.

Co to jest techniczne uzbrojenie pracy?

TUP - Informuje o wyposażeniu pracownika w środki trwałe, w materiały, relacja między kapitałem a zatrudnionymi. Im wyższe techniczne uzbrojenie pracy, tym więcej maszyn i urządzeń przypada na jedno stanowisko pracy. Techniczne uzbrojenie pracy wiąże się z wdrażaniem nowych rozwiązań postępu naukowo-technicznego.

T_up = $\frac{K}{N}$

Postęp naukowo-techniczny – proces doskonalenia elementów procesu wytwórczego, czyli maszyn i urządzeń, przedmiotów pracy, technologii wytwarzania, samych wyrobów gotowych, który prowadzi do wzrostu społecznej wydajności pracy, prowadzi do oszczędności zasobów wytwórczych bądź do poprawy warunków i bezpieczeństwa pracy.

Obecnie do postępu techniczno-organizacyjnego zaliczamy innowacje marketingowe. (nie tylko techniczne).

T_up = $\frac{I}{N}$ : Y

T_up = $\frac{\frac{I}{y}}{\frac{Y}{N}}$ = $\frac{k}{\text{Wn}}$

k = $\frac{I}{y}:\frac{Y}{N} = \ \ \frac{\frac{I}{y}}{\frac{Y}{N}}$

I – Inwestycje (nakład)

Tup – techniczne uzbrojenie pracy

∆ N – przyrost miejsc pracy

k – kapitałochłonność

Wn – wydajność nowozatrudnionych

T_up = $\frac{\frac{I}{y}}{\frac{Y}{N}}$ = $\frac{k}{\text{Wn}}$

Kapitałochłonność przyrostu dochodu narodowego.

k – współczynnik kapitałochłonności przyrostu dochodu narodowego, ile jednostkę nakładów inwestycyjnych musimy ponieść, aby osiągną jednostkę kapitału dochodu narodowego.

Efekty w przeliczeniu na wydajność nowo zatrudnionych.

Kapitałochłonność = techniczne uzbrojenie pracy/ wydajność nowozatrudnionych

Współczynnik kapitałochłonności decyduje o typie postępu technicznego

Rodzaje typu postępu technicznego

• Neutralny – techniczne uzbrojenie pracy rośnie w tym samym tempie co wydaj

• Oszczędny – techniczne uzbrojenie pracy rośnie wolniej niż wydajność pracy

• Kapitałochłonny – techniczne uzbrojenie pracy rośnie szybciej niż wydajność pracy

Czynniki wpływające na wydajność pracy – techniczne uzbrojenie pracy. Umożliwia wdrożenie postępu technologicznego.

Skala wpływu postępu technicznego na wydajność pracy. Skala ta zależy od poziomu rozwoju gospodarczego. W krajach o niższym poziomie rozwoju skala ta sięga 60%. W krajach słabo rozwiniętych czynnikiem minimum jest postęp techniczny, kwalifikacje.

Kwalifikacje obejmują: wykształcenie teoretyczne i doświadczenie praktyczne. Z badań wynika, że wpływ kwalifikacja na wydajność pracy zawiera się w przedziale od 20-27%. A zatem mamy stosunkowo wysoki. Mniejszy wpływ w krajach wysoko rozwiniętych.

Dwie pozostałe grupy czynników to organizacja pracy i motywacja.

Aby osiągnąć wysoką wydajność pracownik musi być wyposażony w maszyny i urządzenia i musi umieć je obsługiwać. Dobrze zorganizowany proces produkcji, powinny dominować procesy tworzące wartość dla klientów. Pracownik musi chcieć wykorzystać pełny potencjał występujący w procesie produkcyjnym:

- bodźce materialne

- bodźce płacowe

- motywacja pozamaterialna

- motywacja moralna.

Łącznie te 4 gr. czynników decydują o wysokim poziomie wydajności pracy. Jeśli jedna z tych grup będzie uruchamiana z opóźnieniem, to nie osiągniemy pełnej wydajności.

Produktywność kapitału informuje jaki efekt osiągniemy z jednostki kapitału.

C= $\frac{Y}{K}$

Y – dochód

K – zasoby kapitałowe

C= $\frac{Y}{K*c}$ = $\frac{Y}{I}$ C= $\frac{1}{k}$

Odwrotnością produkcyjności kapitału jest kapitałochłonność. Można powiedzieć, że produktywność kapitału zależy od:

• Typu postępu technicznego

• sprawności procesu inwestycyjnego

Koszty zamrożenia nakładów inwestycyjnych – koszty jakie ponosimy z tytułu nie osiągania efektów.

Koszty zaangażowania nakładów inwestycyjnych.

Przygotowanie projektu i jego realizacja, w trakcie procesu ponosimy nakłady, ale nie otrzymujemy efektów. Nasze nakłady zostają zamrożone – nie przynoszą efektów. Im sprawniejszy proces tym mniejszy jest koszt zamrożenia. Im większe koszty zamrożenia, tym niższa produktywności kapitału.

Struktura nakładów inwestycyjnych – w ramach nakładów inwestycyjnych wyróżniamy:

- nakłady na roboty budowlano-montażowe

– budowa budynków budowli które tworzą warunki dla procesu wytwórczego,

- pozostałe – opracowanie projektu techniczno-ekonomicznego, nakłady na zakup patentów i licencji jakie będą wykorzystywane w ramach projektu rozwojowego. Maszyny i urządzenia – decydują o produktywności, o efektach związanych z inwestycjami. Im wyższy udział części aktywnej, tym wyższa będzie produktywność kapitału. Im więcej przeznaczymy na roboty budowlano-montażowe, tym mniejsza będzie produktywność kapitału. Inwestorzy zagraniczni jeśli decydują się na lokatę kapitału w innych krajach, czekają aż władze lokalne stworzą drogi i kanalizacje, co pozwoli obniżyć wydatki na roboty budowlano-montażowe.

Zasób wiedzy – decyduje o nowoczesności pozostałych zasobów. Wykorzystanie zasobu wiedzy, efektywny, zależy od struktury gospodarczej kraju. Określone rozwiązania techniczne, innowacje, będą efektywnie wykorzystane, jeżeli ta wiedza ma charakter kompleksowy. Dotyczące Polski – opanowanie wytwarzania mikroprocesorów, brak wiedzy i jakościowych produkcji w dziedzinie optyki i elektroniki. Wiedza nie przełożyła się na efekty gospodarcze, światłowody – brak rozwiniętych współzależnych branż, wiedza nie przełożyła się na efekty społeczne.

Mówiąc w wzroście gospodarczym możemy posłużyć się podstawową funkcją produkcji Cobb-Douglasa

Y = A* K^α * N^β

Zawiera kapitał, pracę i inne wartości: zawarte w A

Y – dochód narodowy brutto

K – zasoby kapitału

N – praca

A – uwzględnia inne czynniki (wiedza), przesunięcie funkcji produkcji, która nie zależy od zmian ilości uruchamianych zasobów czyli pracy i kapitału.

α, β – elastyczności funkcji produkcji względem określonego zasobu

β – zmiana dochodu do zmiany kapitału

β – względna zmiana dochodu do nakładów pracy

β = $\frac{\frac{\mathbf{}\mathbf{Y}}{\mathbf{Y}}}{\frac{\mathbf{}\mathbf{N}}{\mathbf{N}}}$ α = $\frac{\frac{\mathbf{}\mathbf{Y}}{\mathbf{Y}}}{\frac{\mathbf{}\mathbf{K}}{\mathbf{K}}}$

α + β =1 – oznacza stałe przychody względem skali

Y

Y = Y (K, N, W)

Funkcja produkcji Cobb-Douglasa

K

∆ Y/ ∆ K

K

Informuje:

- jaki będzie przyrost efektów przy kolejnym wzroście kapitału o jednostkę, (marginalna produktywność kapitału)

– jaki efekt w postaci przyrostu dochodu uzyskamy zwiększając nakłady kapitałowe o jednostkę. Przyrost kapitału o kolejną jednostkę prowadzi do coraz mniejszych efektów. Prawo malejących przychodów

Marginalna produktywność kapitału zależy od przeciętnej produktywności kapitału i parametru α

MPK = $\frac{\mathbf{}\mathbf{Y}}{\mathbf{}\mathbf{K}}$ = α * $\frac{\mathbf{Y}}{\mathbf{K}}$

Y/K – przeciętny dochód na jednostkę kapitału, przeciętna produktywność kapitału

Y

Y=Y(N,K,W)

Funkcja produkcji pod względem czynnika pracy

N

∆ Y/∆ N

N

Marginalna produktywność pracy – zależy od przeciętnej produktywności pracy i parametru beta

MPN = $\frac{\mathbf{}\mathbf{Y}}{\mathbf{}\mathbf{N}}$ = β * $\frac{\mathbf{Y}}{\mathbf{N}}$

Funkcja produkcji Cobb-Douglasa dla podkreślenia tych efektów została rozwinięta i przyjęła postać

Y= A⁰ * e^u*t * K^α * N^β

A⁰ – stała

e^u*t – wiąże się z postępem naukowo-technicznym

u – wykładnik charakteryzujący postęp techniczno-organizacyjny, pokazujący wpływ postępu na efekty

t – czas, wpływ czasu na efekty społeczno-ekonomiczne

Funkcja produkcji Cobb-Douglasa została wykorzystana do konstrukcji różnych formuł wzrostu. Na bazie analizy czynników wzrostu pojawiły się modele czynników wzrostu:

• I grupa – modele ekonomii neoklasyczne

• II grupa – modele ekonomii Keynesowskiej

Różnice między modelami ekonomii neoklasycznej a metodami keynesowskimi

1. Pierwsza różnica dotyczy czynników sprawczych wzrostu. I grupa uznaje, że pierwszym czynnikiem sprawczym są czynniki podażowe, wzrost gospodarczy determinowany jest przez wzrost techniczno-organizacyjny, wzrost liczby ludności, w drugich głównym czynnikiem sprawczym jest globalny popyt.

2. Druga grupa różnic wiąże się z rolą mechanizmów regulacyjnych w pierwszych główną rolę odgrywa rynek, w drugich – aktywna rola państwa.

3. W modelach neoklasycznych uznaje się aktywną rolę stopy procentowej, która dostosowuje oszczędności i inwestycje do siebie. Przyjmuje się, że inwestycje są wynikiem oszczędności. W drugich inwestycjom przypisuje się wywoływanie podwójnych efektów – popytowych w okresach realizacji inwestycji generujemy popyt, zatrudniamy pracowników, nabywamy maszyny i urządzenia, po zrealizowaniu inwestycji osiągamy wzrost produkcji – wzrost podaży.

Przykładem modelu wzrostu ekonomii klasycznej jest model Meade’go, wiąże się w sposób bezpośredni z funkcją produkcji Cobb-Douglasa, przyjmuje aktywną rolę rynku.

Y = U * K + Q * N + r_im

Y – stopa wzrostu dochodu narodowego (ile % rośnie dochód w ciągu roku) $\frac{\mathbf{}\mathbf{Y}}{\mathbf{Y}}$

K – stopa wzrostu kapitału (ile % rośnie kapitał w ciągu roku)

M – stopa wzrostu zatrudnienia (ile % rośnie zatrudnienie w ciągu roku)

r_im – efekty postępu techniczno-organizacyjnego (liczy się jako resztę)

U, Q – wkład danego zasobu

Te wagi w ujęciu Meade’ go są ustalane przez rynek, żeby podkreśli aktywną rolę rynku

U – udział zysku z kapitałów w dochodzie narodowym

Q – udział dochodów z pracy, kosztów z tytułu zatrudnienia w dochodzie narodowym

Rynek wycenia wkład kapitału i pracy. Mierzymy udziałem wkładu kapitału i pracy w dochodzie

I grupa informuje o wkładzie kapitału we wzrostu gospodarczy

II grupa informuje o wkładzie pracy we wzrost

Efekty postępu technologiczno-organizacyjnego są ujęte w trzecim członie

Jest to model ekonomii klasycznej

Jako przykład formuły wzrostu ekonomii Keynesowskiej – model Samuelsona – wzrost determinowany przez czynniki popytowe, dwa rodzaje inwestycji:

- indukowane – pobudzane wzrostem kategorii ekonomicznych (globalnego dochodu i wzrostem globalnego popytu)

- autonomiczne – wynikające z postępu naukowo - technicznego, modernizacyjne, zmniejszamy koszty, działanie interwencjonizmu państwowego, pobudzane przez państwo

Y_n = α * Y n-1 + β * (Y_n-1 – Y_n-2) + A_n

Y_n – dochód narodowy w wartościach bezwzględnych dla n roku

Y n-1 – popyt c -> α – krańcowa skłonność do konsumpcji $\frac{\mathbf{}\mathbf{C}}{\mathbf{}\mathbf{Y}}$

α = $\frac{\mathbf{c}}{\mathbf{Y}}$

krańcowa stopa konsumpcji informuje, o ile wzrośnie konsumpcja jeśli dochód wzrośnie o jednostkę

β - popyt na inwestycje indukowane, rośnie dochód, który wymaga stworzenia odpowiedniego potencjału, jakie jest przełożenie wzrostu globalnego popytu na popyt inwestycyjny zależy od parametru beta, nazywany akceleratorem, określa relacje między przyrostem kapitału a przyrostem dochodu

β = $\frac{\mathbf{K}}{\mathbf{Y}}$ Jest to przeciętna kapitałochłonność dochodu narodowego

A_n - inwestycje autonomiczne zależą od postępu naukowo-technicznego, względnie wywoływane przez interwencjonizm państwowy, w modelu Samuelsona mamy czynniki determinujące od strony popytu.

Rynek dóbr konsumpcyjnych

Jak zapewnić równowagę w skali globalnej

Zagregowany popyt:

popy konsumpcyjny (prywatny) – C,

inwestycyjny – I,

popyt publiczny – G,

korygowany przez netto eksport – NX

AD = C +I +G + NX

Funkcje popytu na dobra konsumpcyjne:

- bieżąca – zaspokajanie bieżących potrzeb

- przyszła – zaoszczędzenie części dochodu dzisiaj na konsumpcję w przyszłości

Konsumpcja zapewnia określoną użyteczność. Problemem jest, jak zmaksymalizować użyteczność konsumpcji w czasie?

Y,C

S+ Cykl życia

-S -S S=> V

W okresie produkcyjnym nadmierne oszczędności. Nasze oszczędności przekształcamy w majątek, który zapewnia nam określone korzyści.

Jakie osiągamy korzyści z tytułu posiadania majątku?

• Bezpieczeństwo konsumpcji w czasie - dochód z majątku zapewnia nam w przyszłości określoną konsumpcję

• Prestiż społeczny – im większy majątek, tym wyższa pozycja społeczna

• Motyw władzy – posiadają majątek posiadamy możliwości decydowania, wpływ na innych

• Przezorność, bezpieczeństwo

Użyteczność wynosi C w całym cyklu konsumpcji:

- zależy od konsumpcji w roku T. T1, ….

- wiąże się także z posiadanym majątkiem,

Celem jest maksymalizacja użyteczności (C) konsumpcji i majątku w czasie, oszczędności przekształcamy w majątek. Nasza konsumpcja będzie się kształtowała poniżej naszego dochodu. Wiąże się to z cyklem życia Mogillianiego(?) Cykl życia może być podzielony na okresy – 2 lata.

U = u (C_t, C_t1, ..., C_tn, V_t, V_t1, ..., V_tn)

Wykres

t₀

Y₁

45° tg α t₁

Y₀

t₀

t₁

W każdym okresie mamy określone Y i C. Jeżeli te dwa lata rozpatrujemy łącznie, to dochód będzie wynosił Y₀ + Y₁. Zadłużymy się na rok Y₁ i rozdysponujemy dochód w T₁, lub rozłożymy wydatki w czasie. Możemy zatem wykreślić linię budżetową – linia możliwych kombinacji dochodów, które możemy przeznaczyć na wydatki. Każdy punkt na linii informuje nas o określonej ilości wydatków w roku t₁ i t₀. Zatem nasz dochód może podlegać przemieszczaniu w czasie. Możemy się zadłużać lub oszczędzać.

Czy w ekonomii można w taki prosty przenosić dochody w czasie? Nie, ponieważ w ekonomii występuje czynnik czasu.

Czynnik czasu w ekonomii jest to konieczność uwzględniania zmieniających się celów gospodarowania w czasie, zmieniających się uwarunkowań w czasie. W związku ze zmianą celów i warunków gospodarowania zmienia się wycena kategorii ekonomicznej. Nie możemy wprost przenosić wartości z t₁ do t₀ i odwrotnie, bo występują czynnik zmieniające wartość kategorii ekonomicznych w czasie:

1. Postęp techniczny

2. Czynniki potrzebo-twórcze

3. zmianę wymagań w procesach wytwórczych

4. Zmiany programu wzrostu

5. Działanie rynku pieniężno-kapitałowego

Ad. 1 Postęp techniczny – proces doskonalenia prowadzący do wzrostu wydajności pracy i innych zasobów, prowadzi zatem do wzrostu produktywności pracy, do obniżania kosztochłonności. Z tych samych nakładów w przyszłości osiągniemy wyższe efekty, albo te same efekty osiągniemy przez mniejsze nakłady. Tworzenie efektów będzie tańsze. Postęp techniczny wiąże się z doskonaleniem nowych produktów. W szerszym zakresie generuje nowe potrzeby. (N=>E↑)

Ad. 2 Czynniki potrzebotwórcze – odczuwamy coraz szerszy zakres potrzeb:

- postęp techniczny – prowadzi do tworzenia nowych produktów, w szerszym zakresie generuje potrzeby

- zmiany stylu życia – zmiana roli kobiet w gospodarce, zwiększa zakres potrzeb w zakresie wychowania dzieci itd., potrzeby są kategorią dynamiczną, skala potrzeb rozszerza się, jeżeli w wyniku działania czynników potrzebo twórczych wzrasta oznacza, że odczuwamy mniejszą satysfakcję. Czynniki potrzebotwórcze oznaczają, że ta sama konsumpcja będzie mniej cenna, mniej nas satysfakcjonuje, będzie uznawana za niewystarczającą.

Ad. 3 Zmiany wymagał w procesach wytwórczych

Proces wytwórczy stawia przed nami nowe wymagania: kwalifikacje, cechy psychologiczne, psychosomatyczne, musimy podnosić kwalifikacje, potrzeby w zakresie kształcenia, w zakresie regeneracji sił psychofizycznych, rozwój czynników niematerialnych, nasze potrzeby wzrastają.

Ad. 5 Rynek kapitałowy – 100 j w roku t₀ ulokujemy w banku na 10% będziemy mieć 110J.

100 w t0 = 110 w t1 nie równa się

Zmiana wyceny wartości wiąże się ze stosowaniem dwóch metod. Dla lokat – procent składany, dla kredytu – dyskonto. Jeżeli chcemy przeliczać wartości na okres przyszły stosujemy metodę procentu składanego, jeżeli chcemy przeliczać na warunki roku bazowego stosujemy dyskonto. Future value i present value. Albo przeliczamy na wartość bieżącą albo na przyszłą. Musimy sprowadzić do tego samego momentu czasowego. Jak liczymy?

Metoda dyskonta: (prezent value)

PV = a_t * CF_t

CF – Cash flow roku t, wartość jaką osiągniemy w roku t

PV – przyszła wartość przeliczona na warunki roku bazowego

a_t - jest to współczynnik dyskontujący, informuje nas jaką wartość przypiszemy jednostce, którą osiągniemy w roku t z punktu widzenia roku bazowego.

at$= \frac{1}{{(1 + r)}^{t}}$

r –stopa dyskontowa - informuje jaka jest roczna stopa spadku wartości kategorii ekonomicznych

t – liczba lat danego okresu od roku bazowego (na ile lat osiągniemy ten efekt)

Stopa dyskontowa uwzględnia warunki istniejące na rynku kapitałowym (czynnik potrzebo twórcze, ryzyka występujące w gospodarce: ryzyko operacyjne – zmienność sytuacji na rynku, ryzyko finansowe – źródła finansowania)

Metoda procentu składanego: future value

FV_n = CF_t (1+r)^n-t

r – stopa procentowa roczna

n – liczba lat okresu docelowego

t - Konkretna liczba lat

Dochód w t₁ będzie:

Y₁ + Y₀ (przeliczone) *(1 + r) do wykresu os OX

Wprowadzenie procentu spowoduje, że w t₁ dochód spadnie, zapożyczamy się w przyszłości, w t₁ musimy zapłacić odsetki, gdy stosujemy oprocentowanie to ten kąt tg α = $\frac{1}{1 + r}$= a1

Dotychczasowe rozważania pokazują linię budżetu w okresie 2 lat. Wybór zależy nie tylko od linii budżetu ale od krzywej użyteczności krańcowej w czasie.

Dla zachowania tej samej użyteczności możemy w różnym stopniu zastępować konsumpcję przyszłą bieżącą lub odwrotnie. Krańcowa stopa substytucji i konsumpcji w czasie – informuje o ile musimy ograniczyć konsumpcję bieżącą, by zwiększyć konsumpcję przyszłą o jednostkę. Krańcowe stopy substytucji są zmienne. Krzywa użyteczności konsumpcji w czasie. Marginalna stopa substytucji i konsumpcji w czasie

MSCT = $\frac{Ct0}{Ct1}$ – kąt stycznej

MSCT zależy od:

- >1 – wysoka – preferuje dla C przyszłej

- <1 – niska – preferuje dla C bieżącej

Stopa krańcowej substytucji w czasie zależy od poziomu konsumpcji bieżącej, wysoka oznacza preferencje dla konsumpcji przyszłej, niska dla bieżącej.

Im dalej krzywa obojętności – tym wyższy poziom użyteczności konsumpcji. Gospodarstwa domowe działające racjonalnie dążą do tego aby się znaleźć na jak najwyższej krzywej. Mają ograniczone dochody (linia budżetowa), najdalej położona krzywa będzie w punkcie stycznym, poszukujemy takiej kombinacji w czasie, która wynika ze styczności linii budżetu i najdalej położonej krzywej obojętności w czasie. Reprezentuje najwyższy poziom użyteczności.

Punkt położony najdalej powyżej linii -. Najwyższy poziom użyteczności.

Jeżeli mamy krzywą I₀ linię budżetu B₀ B1, to punkt (X), czyli my określimy nasz poziom konsumpcji, C₀ i C₁. Nasz dochód bieżący może być wyższy od konsumpcji, oszczędności przeznaczymy na powiększenie majątku.

Punkt równowagi

tg2= $\frac{1}{1 + r}\ $

x - punkt równowago - MSCT = 1/1+r

Rola stopy procentowej:

– wpływa na poziom stopy dyskontowej,

- wpływa na zmianę wyceny wartości kategorii ekonomicznych w czasie.

Jeżeli stopa procentowa wykazuje tendencję rosnącą w czasie, powoduje zmianę stopy zamiany dochodów w czasie, dochód przyszły stanie się jeszcze tańszy. W związku z tym będziemy musieli poszukiwać nowej stopy substytucji konsumpcji w czasie.

Wzrost stopy procentowej wywoła efekty:

- substytucyjny,

- konsumpcji w czasie,

- dochodowy.

Każda krzywa reprezentuje określony poziom użyteczności.

C

A

B

Stopa zamiany dochodu w czasie zależy od stopy procentowej. Stopa procentowa powoduje, że dochód przyszły jest tańszy niż dochód bieżący.

Efekt substytucyjny wiąże się ze znalezieniem nowego punktu równowagi, nowa stopa substytucji zrówna się z nową stopą zamiany. Przejście z A do B. efekt substytucyjny wyraża się ograniczenie konsumpcji bieżącej na rzecz przyszłej. Oszczędzamy więcej.

Efekt dochodowy – szukamy nowej krzywej z punktu B do C efekt dochodowy, stwarza możliwość przejścia na wyżej położoną krzywą, wzrost konsumpcji bieżącej kosztem przyszedłem wzrost stopy procentowej, prowadzi do ograniczenia konsumpcji przyszłej i zwiększenia konsumpcji bieżącej, zwiększa się skłonność do oszczędzania i do ograniczania konsumpcji bieżącej.

Te zależności możemy przedstawić w postaci określonej funkcji konsumpcji

Funkcja konsumpcji w ujęciu Keynesa – determinowana jest przez konsumpcję

C =c + c * Y c = $\frac{C}{Y}$

Determinanty:

C autonomiczna – niezależne od dochodu, wynikają np. za struktury społecznej

C kształtowana przez dochód

c – krańcowa skłonność do konsumpcji, o ile konsumpcja jeśli dochód o jednostkę

C

c+cY

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _

45 ̊ Y

Wydatki autonomicznej konsumpcji, niezależące od dochodu, wydatki autonomiczne mogą wzrosnąć – wtedy też wzrasta dochód, ten przyrost wywołany jest procesami mnożnikowymi,

∆Y = ∆ C*m

m=1/1-c

w ujęciu Keynesa uznano, że krańcowa skłonność do konsumpcji nie jest równa przeciętnej skłonności do konsumpcji. $\frac{C}{Y} < \ \frac{C}{Y}$

Weryfikacja funkcji konsumpcji Keynesa (1949), w rzeczywistości krańcowej skłonności do konsumpcji jest równa przeciętnej skłonności do konsumpcji. Funkcja konsumpcji przyjmuje dwojaką postać.

C

45 ̊

FKD – funkcja konsumpcji Douglasa

FKK – funkcja konsumpcji Keynesa

Y

Powstały 3 hipotezy dotyczące funkcji konsumpcji

• I – dochodu absolutnego

• II – dochodu względnego

• III – dochodu permanentnego – opracowana przez Friedmana

Hipoteza dochodu absolutnego – prawdziwą funkcją jest funkcja

- krótkookresowej konsumpcji, odzwierciedla decyzje konsumentów,

- długookresowa natomiast tworzy coś w rodzaju iluzji statystycznej.

Długookresowa FKD mamy do czynienia ze wzrostem gosp.(A-> B)

B FKK

A C= C+c*Y mamy do czynienia z recesją (A->C)

C

Rzeczywisty poziom konsumpcji może ulegać modyfikacji, jeżeli mamy do czynienia ze wzrostem gospodarczym. Krzywa krótko przesunie się w górę, w recesji przesunie się w dół. Po II wojnie światowej – wzrost gospodarczy z A do B. iluzja statystyczna – w gospodarce nastąpiły określone procesy strukturalne, zaliczamy do nich proces przechodzenia ludności ze wsi do miast, zatrudnienie poza rolnictwem wyższa wydajność pracy, obserwuje się wzrost aktywności zawodowej w gospodarstwach domowych, rosną dochody, wzrost ludności w wieku produkcyjnym, wzrost poziomu życia, wzrasta poziom konsumpcji autonomicznej, jest to iluzja statystyczna – rośnie dochód itd. Hipoteza ta głosi, że prawdziwa jest krzywa

Hipoteza dochodu względnego – sformułowana w 1949r., głosi, że obie funkcje są prawdziwe, to oznacza, że decyzje dotyczące konsumpcji wynikają z dochodów bieżących i dochodów przeszłych, nie zależą od dochodu absolutnego, tylko od względnego, porównanie dochodu bieżącego do sytuacji w przeszłości, gospodarstwa domowe starają się zachować stare zwyczaje konsumpcyjne, efekt rygla – gospodarstwa domowe stara się utrzymać przez pewien okres konsumpcję na dotychczasowym poziomie, nawet jeżeli dochód uległ zmniejszeniu, 6 miesięcy czasem dłużej, starają się utrzymać zwyczaje konsumpcyjne.

45 C=k*Y

C

C1 C=C+c*Y

C0 B A

Y1

Uwzględniamy poziom bieżący i poziom przyszły, zachowamy pewne tradycje i zwyczaje, obydwie funkcje są prawdziwe bo dochód względny Y’, jeżeli dochód wzrośnie to przejdziemy do punktu C, Y’2