Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda)   Wiele osób zastanawia się czy warto do oczka wodnego wprowadzać ślimaki. Oczywiście, że tak - co to za staw bez ślimaków. Ślimaki są jednym z ogniw równowagi biologicznej w stawie. Choć niektórzy przestrzegają przed ślimakami, jakoby niszczyły rośliny to ja mając wieloletnie doświadczenia z nimi, nigdy nie zauważyłem by podjadały zdrowe rośliny. Jeśli roślina marnieje i nie czuje się dobrze ślimaki mogą ją dobić (dzieje się tak często z żabiściekiem). Kiedyś przeprowadziłem doświadczenie polegające na hydroponicznej uprawie (bez podłoża) grążela drobnego. Jak się okazało, gatunek ten potrzebuje jednak żyznej gleby, wyrastające liście były więc słabe, cienkie i pożółkłe - od razu zainteresowały się nimi ślimaki. Tak więc, wolą żywić się nadgniłymi i chorymi częściami roślin, glonami oraz osadem ze ścianek zbiornika. Przyczyniają się dzięki temu do szybszego rozkładu materii organicznej pełniąc rolę służby sanitarnej w naszym stawie. Ponadto ślimaki spacerujące po roślinach podwodnych oczyszczają je z mułu i glonów. Obserwując ślimaki zawsze podziwiam ich zdolność "chodzenia" po powierzchni wody, a w zasadzie po powierzchni powietrza jako, że robią to całkowicie zanurzone pod wodą.  Najłatwiej naszych podopiecznych sprowadzić do oczka ze środowiska naturalnego. W Polsce występuje około 50 gatunków ślimaków słodkowodnych, a najliczniejsze są tzw. ślimaki płucodyszne (oddychające powietrzem atmosferycznym). Najpospolitszym gatunkiem jest Błotniarka stawowa (Lymnea stagnalis), to największy nasz ślimak słodkowodny (dorasta do 7 cm). Znajdziemy go praktycznie w każdym zbiorniku wodnym, najliczniej zaś występuje w niedużych, nie zarybionych stawkach. Muszla błotniarki jest wydłużona i heliksowato, prawoskrętnie skręcona (patrz zdjęcie), ciało ma kolor od żółtego do czarnego, zwykle brązowe z żółtymi plamkami. U młodych osobników muszla jest przezroczysta, a widoczne przez nią narządy wewnętrzne sprawiają wrażenie jakby muszlę pokrywały nieregularne plamy. Czułki są trójkątne, jakby oklapnięte. Błotniarka jest głównie roślinożerna (wyróżnia się żarłocznością), lecz nie gardzi też pokarmem mięsnym. Jest też dużo innych gatunków błotniarkowatych (Lymneidae) np. wydzielająca do wody trujące substancje (Lymnaea peregra) oraz będąca pod ochroną błotniarka otułka (Lymnaea glutinosa). Warto jeszcze wymienić rozdętkę (Physa gyrina), jest to gatunek bardzo płodny i charakteryzuje się banieczkowatą muszlą (krótką a szeroką). Błotniarki są hermafrodytami czyli obojnakami i każdy osobnik posiada narządy męskie oraz żeńskie. Choć zwykle ma miejsce u nich kopulacja, to osobniki trzymane pojedynczo mogą się rozmnażać w drodze samozapłodnienia. Już wczesną wiosną zaczynają one składać galaretowate wstęgi o długości do kilku centymetrów. Każdy taki sznur zawiera do paruset jajeczek. Jaja błotniarek znajduję wszędzie: na pompce i wężu odprowadzającym wodę, na donicach, na ściankach oczka, zaś pierwsze liście lilii wodnych są od spodu prawie całe pokryte twardą galaretowatą masą (patrz zdjęcie poniżej). Jaja nie są zjadane przez ryby.   Gdy małe ślimaczki się wykluwają, na brzegu oczka widzę ich tysiące. Jednak ten stan trwa bardzo krótko, są one po prostu zjadane przez ryby a być może i ptaki przylatujące napić się wody. Do następnego roku dożywa maksymalnie kilkanaście sztuk. Ja nigdy nie miałem problemu z nadmiarem ślimaków, jednak dla tych, którzy chcą się pozbyć ich plagi polecam metodę stosowaną też w akwariach. Należy przy pomocy wrzątku sparzyć główkę sałaty i wieczorem umieścić ją w stawie. Tak przygotowane liście są bardzo delikatne i stanowią przysmak błotniarek. Zbierają się one po paru godzinach na sałacie masowo, wystarczy wówczas wyjąć główkę z wody. Metodę stosujemy aż do uzyskania zadowalającej nas populacji ślimaków. Inną rodzinę ślimaków płucodysznych stanowią zatoczkowate (Planorbidae), w Polsce znanych jest 16 gatunków z tej rodziny. Mają one muszlę skręconą w jednej płaszczyźnie i w zależności od gatunku wielkość od 2 mm do 4 cm. Inne charakterystyczne cechy zatoczków to długie, cienkie czułki i czerwona krew (zawiera hemoglobinę) przez co niektóre gatunki są czerwone. Najpospolitsze sązatoczek rogowy (Planorbarius corneus) oraz zatoczek pospolity (Planorbis planorbis). Zatoczka w naturze trudniej znaleźć niż masowo występujące błotniarki, a i w oczku wodnym ślimaki te często giną i nie rozmnażają się. Zatoczek gładki (Gyraulus laevis) znajduje się pod ścisłą ochroną. UWAGA :niektóre gatunki błotniarek i zatoczków (np. dorastająca do 8 mm błotniarka moczarowa(Galba truncatula)) mogą być nosicielami pośrednimi groźnych dla człowieka pasożytów (przywr żylnych) np. motylicy wątrobowej. Inną grupę ślimaków stanowią ślimaki skrzelodyszne. Najpopularniejszym w naszym kraju ich przedstawicielem jest Żyworódka rzeczna (Viviparus viviparus). Nie łatwo ją znaleźć, występuje w silnie zarośniętych rzekach i stawach o mulistym dnie. Jej dorastająca do 4 cm wysokości muszla kształtem przypomina błotniarkę, jednak posiada spiralne paski (na zdjęciu poniżej-na szczeżuji) przez co przypomina nieco pospolite w ogrodach wstężyki. Ślimaki te posiadają rosnącą wraz z muszlą, idealnie dopasowaną płaską przykrywkę, przy pomocy której zamykają swój domek niczym drzwiami. Żyworódki są rozdzielnopłciowe - samca rozpoznamy po zgrubiałym prawym czułku, który jest (tu uwaga)... jego narządem kopulacyjnym. Młode rodzą się z w pełni ukształtowanym domkiem i są miniaturkami osobników dorosłych. Żyworódka wydaje się być najodpowiedniejszym gatunkiem do oczka wodnego, lecz jest też najbardziej wymagającym z naszych ślimaków, z racji oddychania powietrzem rozpuszczonym w wodzie musi mieć wodę dobrze natlenioną. Żywi się mułem i zawartymi w nim organizmami. Zimę spędza zagrzebana w mule dennym zbiornika. Na koniec ciekawostka, ślimaki zawijają muszlę w prawo, jednak zdarzają się egzemplarze z muszlą skręconą w lewo. Muszle takie są cenne, a w Indiach stanowią przedmiot kultu.

Małże (Bivalvia) W naszym kraju występuje w naturze 6 gatunków małży z rodziny skójkowatych (Unionidae). W naturze żyją one zagłębione w mule dennym lub piasku tak, iż wystają tylko ich syfony. Trudno je wypatrzyć, zresztą poza szczeżują pospolitą (Anodonta anatina) pozostałe gatunki są pod ochroną. A są to: Szczeżuja wielka (Anodonta cygnea), szczeżuja spłaszczona (Anodonta complanata), skójka malarska (Unio pictorum), skójka gruboskorupowa (Unio crassus) i skójka zaostrzona (Unio tumidus). Tak więc chcąc zdobyć małże, należy je zakupić - ostatnio pojawiają sie dość często w sklepach z akcesoriami do oczek wodnych. Skójki od szczeżui rozróżnimy po tym, iż są podłużne, podczas gdy szczeżuje są szersze i bardziej spłaszczone.