Czynniki wzrostu konkurencyjności gospodarki europejskiej w polityce spójności
Przedsiębiorczość
Innowacyjność
Kapitał ludzki
Poziom infrastruktury technicznej
Poziom infrastruktury społecznej
Konkurencyjność zależy od takich czynników jak: wiedza (poziom edukacji) i innowacyjność (dyfuzja i postęp techniczny), kapitał ludzki (akumulacja i koncentracja), jakość i sprawność administracji, a także jakość infrastruktury technicznej i społecznej.
2. Sposoby osiągania celów polityki spójności
Polityka spójności ma na celu wspieranie działań prowadzących do wyrównania warunków ekonomicznych i społecznych we wszystkich regionach Unii Europejskiej. W szczególności Unia Europejska zmierza do zmniejszenia różnic w poziomie rozwoju regionów oraz likwidacji zacofania najmniej uprzywilejowanych regionów i wysp, w tym obszarów wiejskich.
Polityka regionalna/spójności Unii Europejskiej to przede wszystkim pomoc w formie dotacji dla regionów w Unii Europejskiej. Polityka regionalna/spójności polega na realizacji trzech najważniejszych celów:
-konwergencji – czyli spójności – Unia Europejska wspiera rozwój infrastruktury oraz potencjału gospodarczego i ludzkiego najbiedniejszych regionów
-podniesienia konkurencyjności regionów i zatrudnienia – czyli Unia Europejska wpiera innowacje i badania naukowe, zrównoważony rozwój oraz szkolenia zawodowego
-europejskiej współpracy terytorialnej
Unia Europejska określa, który region powinien uzyskać unijne fundusze, na podstawie jego poziomu PKB. Jeśli PKB na jednego mieszkańca w danym regionie jest mniejsze niż 75 proc. średniej w Unii Europejskiej, wówczas taki region może liczyć na wsparcie z dotacji unijnych
Polityka spójności na lata 2007-2013 ma na celu zwiększenie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia we wszystkich regionach i miastach Unii Europejskiej. Realizowana jest przede wszystkim dzięki funduszom strukturalnym:
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR)- finansuje wszystkie programy unijne, które mają na celu pomoc opóźnionym w rozwoju regionom (np. rozwój turystyki, infrastruktura, ochrona środowiska)
Europejski Fundusz Społeczny (EFS)- poprawia jakość i dostępność miejsc pracy i możliwości zatrudnienia w Unii Europejskiej (doskonalenie kadr, promocja aktywnej polityki rynku pracy)
Fundusz Spójności (FS)- wspiera dwa sektory: środowisko i transport
Oprócz funduszy istnieją również inicjatywy wspólnotowe:
-JASPERS – jest to wsparcie udzielane potencjalnym beneficjentom projektów indywidualnych o charakterze infrastrukturalnym, które zostaną zgłoszone przez instytucje zarządzającą programem operacyjnym.
- JESSICA- wspieranie inwestycji służących zapewnieniu zrównoważonego rozwoju w miastach
- JEREMIE- Inicjatywa ta ma na celu poprawę wykorzystania oraz zwiększenie efektywności środków przeznaczanych na wsparcie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w ramach funduszy strukturalnych
3.Priorytety działań polityki spójności
Konwergencja
Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie
Europejska współpraca terytorialna
4.Sposoby osiągania celów polityki spójności – zwiększania atrakcyjności krajów, regionów i miast
·Rozszerzenie i poprawa infrastruktury transportu
·Podnoszenie efektu synergii między ochroną środowiska i wzrostem gospodarczym
·Zajęcie się kwestią intensywnego wykorzystywania tradycyjnych źródeł energii w Europie
5. Sposoby osiągania celów polityki spójności – wspierania innowacyjności, przedsiębiorczości oraz rozwoju gospodarki opartej na wiedzy
·Wzrost i poprawa efektywno ś ci inwestycji na badania naukowe i rozwój
·Ułatwianie innowacji i promowanie przedsiębiorczości
·Promowanie społeczeństwa informacyjnego dla wszystkich
·Poprawianie dostępu do finansowania
6. Sposoby osiągania celów polityki spójności – tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy
W zakresie rozwoju kapitału ludzkiego, zgodnie z trzema priorytetami określonymi w
Wytycznych dla zatrudnienia, Państwa Członkowskie powinny skoncentrować swoje
działania na:
· przyciągnięciu na rynek pracy i zatrzymaniu w aktywno ś ci zawodowej większej liczby osób oraz modernizacji systemów zabezpieczenia socjalnego;
· zwiększeniu zdolno ś ci dostosowawczych pracowników i przedsiębiorstw oraz elastyczności rynków pracy;
· zwiększeniu inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepszą edukację i podnoszenie umiejętności.
7.Działania inwestycyjne polityki spójności w zakresie rozszerzania i poprawy infrastruktury transportu
W oparciu o wymienione powyżej zasady, wytyczne dla działań są następujące:
• Priorytetem Państw Członkowskich powinno stać się 30 projektów leżących w interesie
Europy, zlokalizowanych w Państwach Członkowskich i regionach kwalifikujących się do
objęcia celem Konwergencji. Pozostałe projekty z zakresu transeuropejskich sieci
transportowych powinny otrzymywać wsparcie jedynie, jeśli w znaczący sposób
przyczyniają się one do zwiększenia wzrostu i konkurencyjności.
• Dodatkowe inwestycje w połączenia o drugorzędnym znaczeniu będą również miały
znaczenie w kontekście zintegrowanej strategii transportu i komunikacji regionalnej
obejmujących obszary miejskie i wiejskie, co pozwoli zapewnić, iż regiony wykorzystują
możliwości jakie oferują główne sieci.
• Wsparcie infrastruktury kolejowej powinno zmierzać do zapewnienia większej
dostępności. Opłaty za korzystanie z infrastruktury kolejowej powinny umożliwiać dostęp
operatorom niezależnym. Także i oni powinni mieć swój wkład w tworzenie
interoperacyjnej sieci obejmującej całą Europę .
• Promować należy sieci transportowe, które przestrzegają zasadę zrównoważonego
rozwoju środowiska naturalnego. Obejmuje to tak ż e działania zmierzające do zapewnienia dostępności do usług transportu publicznego określonym grupom społeczeństwa (osoby starsze czy niepełnosprawne) oraz zapewnianie sieci dystrybucji alternatywnych rodzajów paliwa samochodowego.
• Należy zwrócić uwagę na poprawę połączenia terenów śródlądowych z siecią transeuropejską. W tym celu należy promować połączenia o drugorzędnym znaczeniu, z położeniem akcentu na intermodalność i transport zorganizowany z poszanowaniem zasady zrównoważonego rozwoju. Należy zwłaszcza zapewnić odpowiednie połączenia portów i lotnisk z ich zapleczem.
• Należy zwrócić większą uwagę na rozwój „autostrad morskich” oraz żeglugę krótkodystansową stanowiące interesującą alternatywę dla długodystansowego transportu drogowego i kolejowego.
8. Działania inwestycyjne polityki spójności w zakresie podnoszenie efektu synergii między ochroną środowiska i wzrostem gospodarczym
Wytyczne działań są następujące:
• skoncentrowanie się inwestycji na infrastrukturę , zwłaszcza w regionach objętych celem konwergencji, w celu zapewnienia zgodno ś ci z prawodawstwem ochrony środowiska dotyczą cym wody, odpadów, powietrza oraz ochrony przyrody i gatunków.
• zapewnienie atrakcyjnych warunków dla przedsiębiorstw i ich wysoko wykwalifikowanych
pracowników. Cel ten może być zrealizowany poprzez promowanie planowania
zagospodarowania przestrzennego, które pozwala na zmniejszenie bezładnej zabudowy
miejskiej oraz poprzez regenerację środowiska fizycznego, co obejmuje zasoby naturalne i
bogactwa kulturowe. Inwestycje w tej dziedzinie powinny by ć wyraźnie powiązane z
rozwojem innowacyjnych i tworzących nowe miejsca pracy przedsiębiorstw na tych
obszarach.
• promowa ć inwestycje, które przyczyniają się do wypełniania przez UE zobowiązań
wynikających z protokołu z Kyoto, dodatkowo oprócz inwestycji w zrównoważ one
energię i transport, które zostały już ujęte w innych działaniach.
• przyjmować środki zapobiegania ryzyku poprzez ulepszone zarządzanie zasobami
naturalnymi, lepsze ukierunkowanie badań oraz lepsze wykorzystanie technologii
informacyjno-komunikacyjnych oraz bardziej innowacyjne polityki zarządzania
publicznego.
9. Działania inwestycyjne polityki spójności w zakresie wykorzystanie tradycyjnych źródeł energii
W tej pozycji wytyczne dla działa ń s ą następujące:
• wspieranie projektów mających na celu zwiększanie efektywności energetycznej oraz
rozpowszechnianie modeli rozwoju opartych na niskiej energochłonności.
• wspieranie rozwoju technologii wykorzystujących odnawialne i alternatywne źródła
energii
• w przypadkach gdy stwierdzono istnienie nieprawidłowo ś ci na rynku, skoncentrować
inwestycje w tradycyjne źródła energii w celu rozwijania sieci.
10. Działania strategiczne polityki spójności w zakresie wzrostu i poprawy efektywności inwestycji na badania naukowe i rozwój
Wytyczne dla działań w sektorze badań i rozwoju przedstawiają się nastę pują co:
• pogłębianie współpracy między przedsię biorstwami oraz między przedsię biorstwami a
państwowymi lub uniwersyteckimi placówkami badawczymi poprzez wspieranie
tworzenia regionalnych i ponadregionalnych klastrów doskonałości.
• wspieranie działań badawczych i działań z zakresu rozwoju technologicznego w MŚP
oraz umożliwianie MŚP dostępu do usług z zakresu badań i rozwoju w placówkach
badawczych finansowanych ze środków państwowych.
• wspieranie regionalnych przygranicznych i ponadnarodowych inicjatyw mających na
celu pogłębianie współpracy badawczej oraz rozwijanie zdolności w priorytetowych dla
unijnej polityki badawczej dziedzinach
• wspieranie rozwijania zdolności w zakresie badań i rozwoju, w tym technologii
informacyjno-komunikacyjnych, infrastruktury badawczej oraz kapitału ludzkiego w
dziedzinach o wysokim potencjale wzrostu.
11. Działania strategiczne polityki spójności w zakresie ułatwiania innowacji i promowania przedsiębiorczości
Innowacyjność jest wynikiem złożonych i interaktywnych procesów, w tym zdolności przedsiębiorstw do wykorzystywania dodatkowej wiedzy posiadanej przez inne podmioty obecne na rynku, organizacje i instytucje.
Inwestycje w innowacje stanowią nadrzędny priorytet polityki spójności zarówno w ramach programów konwergencji, jak i programów konkurencyjności regionalnej i zatrudnienia. Organy publiczne powinny zapewnić wykorzystanie przez instytucje badawcze, sektor prywatny i sektor publiczny wszystkich możliwości powstawania synergii między nimi.
wytyczne dla działań są następujące:
- Zwiększanie skuteczności i dostępności dla przedsiębiorstw, w szczególności MŚP, oferty regionalnej w zakresie BRT, innowacji i edukacji, na przykład poprzez tworzenie biegunów doskonałości, skupiających wokół instytucji badawczo-technologicznych MŚP prowadzące działalność w zakresie zaawansowanych technologii, lub poprzez tworzenie i rozwijanie klastrów wokół dużych przedsiębiorstw.
- Dostarczanie usług wspierających przedsiębiorstwa w celu umożliwienia przedsiębiorstwom, a w szczególności MŚP, zwiększania konkurencyjności oraz umiędzynarodowienia, w szczególności poprzez wykorzystanie możliwości, jakie stwarza rynek wewnętrzny. Wykorzystanie synergii (np.: transferu technologii, parków naukowych, centrów komunikacji TIK, inkubatorów i usług powiązanych, współpracy z klastrami) powinno stać się priorytetowym celem przy świadczeniu usług dla przedsiębiorstw; usługi te powinny również oferować bardziej tradycyjne wsparcie w zakresie zarządzania, wprowadzania do obrotu, wsparcia technicznego, rekrutacji oraz innych usług specjalistycznych i handlowych.
- Zapewnianie pełnego wykorzystania europejskich zdolności w dziedzinie innowacji ekologicznych. Innowacje ekologiczne powinny być wspierane wraz z poprawą praktyk MŚP poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem. Dzięki inwestowaniu w chwili obecnej w tę dziedzinę przedsiębiorstwa UE znajdą się w mocniejszej pozycji w najbliższej przyszłości, kiedy inne regiony dopiero dostrzegą potrzebę wprowadzenia takich technologii. Jest to obszar ściśle powiązany z Ramowym programem na rzecz konkurencyjności i innowacji.
- Promocja przedsiębiorczości oraz ułatwianie powstawania i rozwoju nowych przedsiębiorstw. Nacisk powinien zostać położony również na promocję powstawania spółek typu spin-out i spin-off z instytucji badawczych lub przedsiębiorstw przy wykorzystaniu różnorodnych technik (np.: podnoszenie świadomości, przygotowywanie prototypów, opieka oraz świadczenie wsparcia kierowniczego i technologicznego dla przyszłych przedsiębiorców)(......
12. Działania strategiczne polityki spójności w zakresie promowania społeczeństwa informacyjnego
Upowszechnianie TIK w całej gospodarce Unii stanowi główny czynnik podniesienia wydajności i konkurencyjności regionów. (...) Działania w ramach polityki powinny zatem koncentrować się na tworzeniu połączeń. Obejmuje to poprawę usług wspierających MŚP w dziedzinie innowacji, a szczególnym celem powinno być pobudzanie transferu technologii między instytucjami badawczymi i przedsiębiorstwami. Wymaga to również rozwijania umiejętności niezbędnych w gospodarce opartej na wiedzy oraz opracowywania zawartości poprzez dostarczanie aplikacji i usług (takich jak e-rząd, e-biznes, e-kształcenie oraz e-zdrowie), które stanowią interesujące alternatywy dla innych, często bardziej kosztownych modeli świadczenia usług. Kwestia ta ma szczególne znaczenie dla odległych i słabo zaludnionych obszarów, a także dla regionów najbardziej oddalonych, wysp lub obszarów o niekorzystnych warunkach przyrodniczych. W sposób oczywisty wykorzystanie i rozwój towarów oraz usług opartych na zawartości możliwe jest jedynie, jeżeli dostępna jest odpowiednia infrastruktura, która jest w stanie dostarczać usługi szerokopasmowe. Ważne jest zatem, aby na terenie całej Unii dostępna była przystępna cenowo, odpowiednia infrastruktura komunikacji szerokopasmowej.
Zasadniczo przy inwestycjach w infrastrukturę TIK należy uwzględnić szybki rozwój technologiczny, poszanowanie zasad neutralności technologicznej i nieograniczonego dostępu. Zasadnicze znaczenie ma przestrzeganie reguł konkurencji oraz przestrzeganie wdrażania ram prawnych właściwych dla komunikacji elektronicznej.
Biorąc pod uwagę fakt, że TIK dotyczą wszystkich sektorów gospodarki i całego społeczeństwa, konieczne jest, aby państwa członkowskie i regiony rozwijały spójne strategie w zakresie społeczeństwa informacyjnego, które zapewnią spójność i integrację między poszczególnym sektorami poprzez zrównoważenie działań dotyczących popytu i podaży na podstawie wymogów lokalnych, udziału zainteresowanych stron i silnego wsparcia politycznego opinii publicznej.
Wytyczne dla działań są następujące:
- Zapewnienie wykorzystywania TIK przez przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe oraz promowanie rozwoju poprzez zrównoważone wsparcie dla popytu i podaży na towary i usługi, zarówno prywatne, jak i publiczne, z zakresu TIK, a także poprzez zwiększone inwestycje w kapitał ludzki. Działania te powinny wpływać na podniesienie wydajności, promować otwartą i konkurencyjną gospodarkę cyfrową oraz społeczeństwo integracyjne (np. poprzez poprawę dostępu dla osób w starszym wieku i niepełnosprawnym), a tym samym pobudzać wzrost i zatrudnienie.
- Zapewnienie – tam, gdzie nie zapewnia tego rynek – dostępności infrastruktury TIK i powiązanych z nią usług po przystępnych cenach i o takim stopniu rozwoju, aby możliwe było świadczenie koniecznych usług, w szczególności na obszarach oddalonych i obszarach wiejskich oraz w nowych państwach członkowskich.
13. Działania strategiczne polityki spójności w zakresie poprawy dostępu przedsiębiorstw do finansowania rozwoju
Innym zasadniczym elementem składowym wspierania wiedzy i innowacji jest ułatwianie dostępu do finansowania. Do celów wspierania wzrostu i tworzenia nowych miejsc pracy dla przedsiębiorców i przedsiębiorstw bardziej opłacalne musi być dokonywanie inwestycji w rozwój i produkcję towarów i usług, niż koncentrowanie wysiłków na, przykładowo, działaniach służących poszukiwaniu zysku. (........)
W oparciu o wyżej wymienione zasady wytyczne dla działań są następujące:
- Wspieranie instrumentów niebędących dotacjami, takich jak pożyczki, finansowanie zabezpieczonego długu dla długów podporządkowanych, instrumenty zamienne (dług mezaninowy) oraz kapitał podwyższonego ryzyka (np.: kapitał zalążkowy oraz kapitał podwyższonego ryzyka). Dotacje powinny być wykorzystywane do budowania i utrzymywania infrastruktury ułatwiającej dostęp do finansowania (np.: biura transferu technologii, inkubatory, sieci "aniołów biznesu", programy gotowości inwestycyjnej). Wspierane mogłyby być również mechanizmy gwarancji i wzajemnych gwarancji w celu ułatwienia MŚP dostępu do mikrokredytów. W tej kwestii EBI i EFI mogłyby zapewnić cenny wkład.
- Opracowanie zintegrowanego podejścia, w ramach którego wspierane będą jednocześnie innowacje, ich przełożenie na nową działalność komercyjną oraz dostępność kapitału podwyższonego ryzyka.
- Dotarcie do niektórych określonych grup, przykładowo, młodych przedsiębiorców lub kobiet przedsiębiorców lub grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji.
Ścisła współpraca z EFI jest szczególnie ważna ze względu na zdobytą przez ten fundusz na przestrzeni lat wiedzę fachową, którą należy wykorzystać w celu zapewnienia MŚP koniecznego wsparcia przy równoczesnym rozwijaniu europejskiego rynku kapitału ryzyka. Mogłoby to obejmować uczestnictwo w inicjatywie JEREMIE.
14. Działania strategiczne polityki spójności w zakresie zatrzymania aktywności zawodowej oraz modernizacji systemu zabezpieczenia socjalnego
Poszerzanie podstaw działalności gospodarczej, podnoszenie poziomu zatrudnienia i zmniejszenie bezrobocia mają decydujące znaczenie dla utrzymania wzrostu gospodarczego, wspierania społeczeństwa sprzyjającego integracji społecznej oraz zwalczania ubóstwa. Zwiększenie udziału w zatrudnieniu ma tym większe znaczenie ze względu na spodziewany spadek liczebności populacji w wieku produkcyjnym. W ramach wytycznych dotyczących zatrudnienia, wytyczne dla działań w tym zakresie są następujące:
- Wdrażanie polityk zatrudnienia ukierunkowanych na osiągnięcie pełnego zatrudnienia, poprawę jakości i wydajności pracy, a także na wzmocnienie spójności społecznej i terytorialnej.
- Wspieranie podejścia do pracy uwzględniającego cykl życiowy.
- Zapewnienie integracji na rynku pracy, podnoszenie atrakcyjności miejsc pracy i zapewnienie, że stanie się ona opłacalna dla osób poszukujących pracy, w tym osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji oraz nieaktywnych.
- Poprawa dostosowania do potrzeb rynku pracy.
Działania powinny być poprzedzone identyfikacją potrzeb poprzez, przykładowo, zastosowanie odpowiednich krajowych lub regionalnych wskaźników, takich jak stopa bezrobocia, stopa aktywności zawodowej, stopa długotrwałego bezrobocia, wskaźnik zagrożenia ubóstwem oraz poziom dochodów. Należy zwrócić uwagę na poziom lokalny, gdzie poważne rozbieżności mogą umknąć statystykom tworzonym na poziomie regionalnym.
15. Działania strategiczne polityki spójności w zakresie zwiększenia zdolności dostosowawczej pracowników i przedsiębiorstw oraz elastyczności rynku pracy
W kontekście zwiększającej się presji wywołanej globalizacją, w tym nagłych i nieprzewidzianych wstrząsów gospodarczych, oraz ciągłego procesu wprowadzania nowych technologii Europa musi zwiększać swoją zdolność przewidywania, reagowania i radzenia sobie ze zmianami gospodarczymi i społecznymi. W ramach wytycznych dotyczących zatrudnienia wytyczne dla działań w tym zakresie są następujące:
- Promowanie elastyczności połączonej z bezpieczeństwem zatrudnienia oraz zmniejszanie segmentacji rynku pracy, przy należytym uwzględnieniu roli partnerów społecznych.
- Zapewnienie sprzyjających zatrudnieniu kosztów pracy oraz mechanizmów ustalania płac.
Główny nacisk powinien zostać położony na działania wspierające inwestycje przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP, w zasoby ludzkie oraz pracowników poprzez rozwijanie strategii i systemów kształcenia przez całe życie, które zapewniają pracownikom, szczególnie o niskich kwalifikacjach i w starszym wieku, niezbędne kwalifikacje do przystosowania się do warunków gospodarki opartej na wiedzy i do przedłużenia aktywności zawodowej. W szczególności należy zwrócić uwagę na:
- rozwijanie strategii i systemów kształcenia przez całe życie, obejmujących mechanizmy takie jak fundusze regionalne lub sektorowe, mając na celu zwiększenie inwestycji dokonywanych przez przedsiębiorstwa oraz uczestnictwa pracowników w szkoleniach,
- realizację takich strategii poprzez udział w finansowaniu programów i działalności szkoleniowej. Pierwszeństwo powinno zostać przyznane przedsiębiorczości oraz MŚP, w tym ułatwianiu im dostępu do zewnętrznych źródeł wiedzy i doświadczenia, inżynierii finansowej w rodzaju instrumentu JEREMIE, oraz rozwiązań w zakresie szkoleń przy szczególnym nacisku na TIK i umiejętności zarządzania. Szczególną uwagę należy zwrócić na zwiększenie uczestnictwa w szkoleniach i kursach przekwalifikowania pracowników o niskich kwalifikacjach i w starszym wieku.
Szczególne znaczenie ma lepsze przewidywanie oraz skuteczne zarządzanie restrukturyzacją gospodarczą, szczególnie w wyniku zmian związanych z otwarciem rynków. Należy przywiązywać wagę do tworzenia systemów monitorowania, które obejmują partnerów społecznych, przedsiębiorstwa i społeczności lokalne, do analizy zmian społeczno-gospodarczych na poziomach krajowym, regionalnym i lokalnym oraz oceny przyszłych tendencji w gospodarce i na rynku pracy. Konieczne jest zapewnienie wsparcia dla programów, których celem jest modernizacja rynku pracy i przewidywanie stopniowych zmian, zachodzących w całej Unii, szczególnie w sektorach, takich jak rolnictwo, przemysł włókienniczy i motoryzacyjny oraz górnictwo, tak jak i czynnych działań ukierunkowanych na poprawę sytuacji gospodarczej regionów. Swoją rolę mogą także odegrać szczególne usługi w zakresie zatrudnienia, szkoleń oraz wsparcia dla pracowników w kontekście restrukturyzacji przedsiębiorstw i sektorów gospodarki, takich jak mechanizmy szybkiego reagowania w przypadkach zwolnień grupowych.
Należy także zwrócić uwagę na rozwijanie i rozpowszechnianie wiedzy o innowacyjnych i elastycznych formach organizacji pracy w celu wykorzystania zdobyczy nowych technologii, w tym telepracę, podnoszenie poziomu ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i higieny pracy (np. bezpieczeństwa przemysłowego), zwiększanie wydajności i wspieranie działań ułatwiających pogodzenie życia zawodowego z prywatnym. Może to także obejmować podnoszenie świadomości na temat społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, rozwijanie świadomości w zakresie praw pracowniczych, inicjatywy na rzecz przestrzegania kodeksu pracy, zmniejszanie szarej strefy oraz sposoby przekształcania nielegalnej pracy w oficjalne zatrudnienie.
16.Działania strategiczne polityki spójności w zakresie zwiększania inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepszą edukację i podnoszenie umiejętności
Europa musi zwiększyć inwestycje w kapitał ludzki. (...). W ramach wytycznych dotyczących zatrudnienia wytyczne dla działań w tym zakresie są następujące:
- Rozszerzenie i podniesienie poziomu inwestycji w kapitał ludzki.
- Dostosowanie systemów edukacji i szkolenia w odpowiedzi na nowe wymagania dotyczące kwalifikacji.
Reformom szkoleń na potrzeby rynku pracy, zmierzającym do przyciągnięcia większej liczby ludzi na rynek pracy oraz podniesienia zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw, powinny towarzyszyć reformy systemów edukacyjnych i szkoleniowych. W poprzednich okresach programowania w ramach funduszy strukturalnych dokonano znacznych inwestycji w systemy edukacyjne i szkoleniowe. W kolejnym okresie programowania inwestycje w kapitał ludzki powinny zostać wzmocnione poprzez skoncentrowanie się na celach lizbońskich zgodnie z zintegrowanymi wytycznymi dla wzrostu i zatrudnienia. Należy zająć się następującymi priorytetami ogólnymi:
- rozszerzaniem i zwiększaniem inwestycji w kapitał ludzki, w tym rozwojem odpowiednich zachęt i mechanizmów podziału kosztów dla przedsiębiorstw, organów publicznych i osób fizycznych,
- wspieraniem spójnych i kompleksowych strategii kształcenia przez całe życie, ze zwróceniem szczególnej uwagi na kwalifikacje wymagane w gospodarce opartej na wiedzy, w tym wsparciem dla współpracy i nawiązywania partnerstw między państwami członkowskimi, regionami i miastami w dziedzinie edukacji i szkoleń w celu ułatwiania wymiany doświadczeń i dobrych praktyk, w tym projektów innowacyjnych. Szczególną uwagę należy zwrócić na realizowanie potrzeb grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji,
- wspieraniem opracowywania i realizacji reform systemów edukacyjnych i szkoleniowych, przy wykorzystaniu, w odpowiednich przypadkach, wspólnych europejskich odniesień i zasad, w szczególności w celu lepszego dostosowania edukacji i szkoleń do rynku pracy,
- wzmacnianiem powiązań między uniwersytetami, centrami badawczo-technologicznymi oraz przedsiębiorstwami, w szczególności poprzez tworzenie sieci i wspólne działania.
W ramach celu Konwergencja przed wieloma państwami członkowskimi i regionami stoją bardzo poważne wyzwania w dziedzinie edukacji i szkoleń. Zasoby finansowe powinny zostać przeznaczone na realizację reform ukierunkowanych na następujące konkretne priorytety:
- zapewnienie odpowiedniego dostępu do atrakcyjnej, dostępnej i charakteryzującej się wysoką jakością oferty edukacji i szkoleń na wszystkich poziomach, w tym poprawy kompetencji i kwalifikacji pracowników, promowania elastycznych ścieżek kształcenia oraz nowych możliwości już na etapie przedszkolnym i szkolnym, działań na rzecz znacznego zmniejszenia liczby osób wypadających z systemu edukacji oraz zwiększenia liczby osób kończących szkołę średnią, a także poprawy dostępności edukacji przedszkolnej i szkolnej,
- wspieranie modernizacji edukacji na poziomie wyższym oraz rozwoju potencjału ludzkiego w zakresie badań i innowacji poprzez studia podyplomowe, dalsze kształcenie pracowników naukowych oraz zachęcanie większej liczby młodych ludzi do podejmowania studiów na kierunkach naukowych i technicznych,
- promowanie jakości i atrakcyjności kształcenia zawodowego i szkoleń, w tym praktyk zawodowych oraz kształcenia w zakresie przedsiębiorczości,
- zapewnienie, tam, gdzie jest to stosowne, zwiększania mobilności na poziomie regionalnym, krajowym i transnarodowym oraz promowanie ram i systemów przyczyniających się do zwiększenia przejrzystości i uznawania kwalifikacji oraz zatwierdzania kształcenia pozaformalnego i nieformalnego,
- inwestowanie w infrastrukturę edukacyjną i szkoleniową, w tym TIK, w przypadkach gdy takie inwestycje są konieczne dla realizacji reform lub gdy mogą w znacznym stopniu przyczynić się do podniesienia jakości i skuteczności systemów edukacyjnych i szkoleniowych.
17. Struktura logiczna strategii rozwoju regionu
Treść i logikę strategii rozwoju regionu wyznaczają:
- kompetencje i decyzje samorządu regionalnego
- standardy i dyrektywy regulujące zasady, cele i fundusze europejskiej polityki
- potrzeby ustaniowienia czytelnych relacji z wyższymi i niższymi poziomami władz
- potrzeby ułożenia partnerskich relacji samorządu regionalnego z sektorem prywatnym
Zasadnicze elementy logiczne strategii rozwoju regionu:
- opis obecnej i przyszłej sytuacji regionu
- opis generalnego celu i opcji strategicznej regionu
- opis priorytetowych dziedzin rozwojowych, specyficznych celów strategicznych
- indykatywna kompleksowa tablica finansowa środków przeznaczonych na dziedziny priorytetowe
- opis systemu monitorowania i oceny procesów realizacyjnych
18. Zewnętrzne uwarunkowania rozwoju regionu
Należą do nich m.in.:
terytorialna organizacja kraju oraz upodmiotowienie regionów
napływ kapitału inwestycyjnego
popyt zewnętrzny na produkty i usługi regionu
pomoc publiczna - skala i formy pomocy państwa kierowanej do regionów problemowych
19. Wewnętrzne uwarunkowania rozwoju regionu
Czynniki endogeniczne stanowią główną siłę sprawczą rozwoju regionalnego.
obejmują wszystkie zasoby własne regionu
znajdują się one na obszarze danego regionu
mają one charakter specyficzny, odpowiadający tylko danemu regionowi i przez niego wytworzony
wynikają z: potencjału społecznego i gospodarczego, walorów położenia geograficznego, wielkości i dostępności zasobów czynników produkcji, stanu infrastruktury, poziomu przedsiębiorczości, polityki intraregionalnej,
Są to:
1. w sferze gospodarki regionalnej:
baza ekonomiczna regionu
struktura gospodarcza regionu
przedsiębiorczość
zdolnośc do innowacji
skala i struktura rynków lokalnych i regionalnych
inwestycje
2. w sferze infrastrukturalnej:
infrastruktura komunikacyjna
infrastruktura instytucjonalna
3. w sferze społecznej:
uwarunkowania demograficzne
kapitał ludzki
kapitał społeczny
warunki życia
instytucje i usługi spoleczne
21. Wyzwania strategiczne rozwoju regionu
Region może rzucać wyzwania innym konkurencyjnym regionom lub je podejmować.
Źródła wyzwań:
a) przeszłość regionu - sukcesy, porażki restrukturyzacji gospodarczej i urbanistycznej
b) przyszłość regionu - związana z nią wizja i misja przywództwa
Geneza wyzwań strategicznych znajduje się w otoczeniu regionu, jego wnętrzu i środowisku wewnętrznym. Porównując stan obecny z pożądanym ujawnia się tzw. luka strategiczna.
Wyzwania strategiczne można postrzegać jako:
1. stany nierównowagi strukturalnej – wynikają z nieskutecznego rozwiązywania problemów strategicznych przez przywództwo
2. zewnętrzne presje i wymuszenia – zmiany w makrootoczeniu krajowym, międzynarodowym, konkurencyjnym, kooperacyjnym
3. wybory i decyzje aktorów sceny regionalnej – ich wartości, wizje rozwoju regionu, interesy
22. Wyzwania strategiczne prowadzenia polityki rozwoju regionu
Wyzwania strategiczne polityki rozwoju
· Wzmocnienia strategiczne edukacyjnego, naukowo-badawczego i kulturalnego w regionie
· Tworzenie transeuropejskich, krajowych i regionalnych systemów komunikacyjnych i transportowo-logistycznych na obszarze regionu
· Rozbudowa infrastruktury ekologicznej
· Restrukturyzacja tradycyjnych sektorów gospodarczych i kreowanie alternatywnych aktywności gospodarczych
· Rozwój turystyki i rekreacji
· Rozwój obszarów wiejskich i tworzenie nowych relacji ekonomicznych między obszarami miejskimi i wiejskimi
· Budowa systemów wsparcia dla osób starych oraz osób zagrożonych ubóstwem i społeczną marginalizacją
· Współpraca międzyregionalna i międzynarodowa dysponująca tradycje oraz korzyści regionu.
23. Zasady prowadzenia polityki rozwoju regionu
tworzenie nowych miejsc pracy
wzmacnianie inwestowania w kapitał ludzki
wzmacnianie atrakcyjności regionu
wspieranie rozwoju obszarów problemowych
24. Zasady kształtowania polityki rozwoju regionu
a. Zasada pomocniczości
b. Zasada dialogu społecznego
c. Zasada partnerstwa między władzami publicznymi – rządowymi i samorządowymi, a sektorem prywatnym,
d. Zasada koncentracji
e. Zasada dodawalności
f. Zasada ciągłego mobilizowania i wykorzystania doświadczeń instytucji regionalnych działających w regionie
g. Zasada ciągłego uzyskiwania wsparcia legislacyjnego na poziomie krajowym dla realizacji przedsięwzięć rozwojowych wynikających z koncepcji rozwoju województwa.
25. Funkcje strategii rozwoju regionu
koncentracji - pozwala na skupienie działań na rzeczach najważniejszych dla regionu i alokowanie ograniczonych zasobów w sposób zapewniający ich zwiększoną efektywność
orientacji - strategia umożliwia jednolite ukierunkowanie i wzajemne uzgodnienie wszelkich działań przedsiębranych obecnie i w przyszłości w regionie w sposób zapewniający urzeczywistnienie wyznaczonych dla niej priorytetów rozwojowych.
spójności - jasna i akceptowalna strategia stanowi środek eliminowania konfliktów oraz harmonizowania działań aktorów lokalnych. Cecha spójności wykazuje przy tym pozytywna korelację z motorycznością i synergią w zbiorze przedsięwzięć rozwojowych
elastyczność - związania z umiejętnością wyprzedzającego rozpoznania przyszłych warunków działania oraz dostosowania do nich działań aktualnie przedsiębranych.
26. Obszary problemowe polityki regionalnej
OBSZARY PROBLEMOWE – pojęcie to używane jest na gruncie wielu nauk jednak ich konkretyzacja w aspekcie przestrzennym wiąże się bezpośrednio
z wyodrębnianiem na gruncie badań regionalnych obszarów:
• rdzeniowych i peryferyjnych,
• biednych i bogatych,
• rozwijających się i stagnujących,
• silnych i słabych,
• kryzysogennych i ekspansywnych.
Potrzeba wyznaczania tych obszarów wiąże się z jednej strony z podstawową zasadą polityki regionalnej – zasadą koncentracji interwencji w celu
poprawy efektywności działań podejmowanych na rzecz zmniejszania zróżnicowań w poziomie rozwoju, z drugiej strony natomiast wynika z realizacji
głównego celu polityki przestrzennej jakim jest dążenie do osiągnięcia ładu przestrzennego, tj. takiego zagospodarowania przestrzeni, które pozwala
na optymalne prowadzenie działalności gospodarczej na danym obszarze przy posiadanych zasobach.
Najczęściej jednak pod pojęciem obszarów problemowych rozumie się obszary charakteryzujące się niskim poziomem rozwoju gospodarczego, wykazujące słabą dynamikę rozwoju i cechujące się występowaniem negatywnych skutków społecznych procesu przemian. Tym samym pojęcie obszarów problemowych ma jednoznacznie pejoratywne znaczenie i wiąże się bezpośrednio z polityką regionalną opartą na modelu wyrównawczym, zakładającym konieczność wspierania obszarów najsłabszych w celu dążenia do konwergencji regionalnej.
30. Funkcje metropolitalne
Funkcje te powinny służyć rozwojowi macierzystych regionów oraz zapewniać im ekspansję w skali otoczenia wewnątrzkrajowego i międzynarodowego. Powinny być zatem skierowane do wewnątrz i na zewnątrz regionu. Funkcje te mogą mieć charakter regionalny, narodowy, kontynentalny czy globalny, w zależności od stopnia ukształtowania i wyspecjalizowania, jakości i unikatowości tych funkcji. Funkcje metropolitalne to:
· Polityczna i administracyjna – związana z ustrojem politycznym i systemem prawno-instytucjonalnym państwa, metropolie są siedzibami administracji rządowej i samorządowej, co stanowi źródło kontaktów regionu z otoczeniem i ma duży wpływ na jego otwartość na świat
· Ekonomiczna i finansowa – lokalizacja na obszarze metropolii central, biur i agend dużych przedsiębiorstw, zwłaszcza korporacji międzynarodowych, a także sektora bankowo-ubezpieczeniowego; metropolie stanowią najważniejsze centra gospodarcze i finansowe regionów, organizują wymianę handlową i kooperację przemysłową, organizują rynki pracy, nieruchomości i usług, prowadzą region w mechanizm globalnej konkurencji;
· Turystyczna, rekreacyjna i rozrywkowa – wynika z koncentrowania się na obszarze metropolii zabytków, dóbr będących dziedzictwem kultury, terenów i centrów rekreacyjnych oraz rozrywkowych; metropolie są miejscem koncentracji różnych działalność zapewniających spędzanie wolnego czasu, oferta ta skierowana jest do mieszkańców regionu i gości z odległych stron
· Komunikacyjna i telekomunikacyjna – jest warunkiem otwartości regionu i nowoczesnych czynnikiem jego rozwoju; metropolie są multimedialnymi węzłami transportowo-logistycznymi w skali transeuropejskiej i globalnej; bez międzynarodowych połączeń lotniczych, autostrad i dróg ekspresowych oraz szybkiej kolei regionom grozi marginalizacja i trwałe wyłączenie z procesów rozwojowych; metropolie stanowią zarazem krajowe i międzynarodowe centra telekomunikacyjne i informatyczne, tworzy to wraz z multimediami pomost i integrację regionalności z globalnością.
· Edukacyjna, naukowa i badawcza – metropolie są centrami formacji elit, potencjału intelektualnego oraz kapitału ludzkiego i społecznego regionów; na ich obszarach mają swoje siedziby uniwersytety, politechniki, akademie i wyższe szkoły zawodowe, także instytuty badawcze, centra i parki naukowo-technologiczne, centra przedsiębiorczości i innowacji oraz firmy doradcze; produktem metropolii i obszarów metropolitalnych są nowe idee, wiedza, dzieła naukowe, informacje, patenty, innowacje itp., dominują w nich produkty intelektualne promieniujące poza region.
· Kulturalna i medialna – wywodzi się z siły środowisk i instytucji artystycznych oraz z roli informacyjnej i siły oddziaływania mass mediów, metropolie stanowią centra kulturowe o wysokim potencjale twórczym, mają międzynarodowy zasięg oddziaływania, osobistości świata kultury są ambasadorami regionów; dzięki metropoliom dokonuje się komunikacja społeczna, kształtuje się tożsamość regionu oraz jego kontakt ze światem, dokonują się procesy integracyjne, przyswajanie wiedzy i pozyskiwanie nowych informacji.
31. Pojęcie metropolii i zespołu metropolitalnego
Metropolia w starożytnej Grecji była miastem macierzystym kolonii lub głównym miastem kraju oraz prowincji. W XXI w. mianem metropolii przyjęło się określać wielkie aglomeracje i konurbacje nie mniejsze jak 500 tys. mieszkańców.
W ośrodku tym następuje koncentracja specjalistycznych funkcji metropolitalnych, ale występuje na szeroką skalę także natężenie migracji wahadłowych z obszarami peryferyjnymi, tzn. przejazdy dom – praca – dom. Sprzyja temu powszechny rozwój łączności i transportu.
Według Markowskiego i Marszała, aby dany obszar mógł być metropolią musi spełniać pewne kryteria:
- liczba mieszkańców co najmniej 0,5 – 1 miliona
- rozwinięty sektor usług wyższego rzędu
- potencjał innowacyjny (jednostki naukowe, badawczo rozwojowe)
- posiadanie funkcji metropolitalnych (o zasięgu krajowym i międzynarodowym)
Obszar metropolitalny (zespół) to gęsto zaludniony region składający się z kilki lub kilkunastu miast, które są położone blisko siebie. Obszar ten to taki typ aglomeracji, w którym występują funkcje wyższego rzędu.
Zdaniem A. Wolaniuk obszar metropolitalny to „teren wokół metropolii, który wyróżnia się spośród innych jednostek osadniczych koncentracją funkcji wielkomiejskich, (…), o powstaniu regionu metropolitalnego decyduje nie kryterium ludnościowe, lecz instytucjonalne, wyrażające się w nagromadzeniu na niewielkim obszarze instytucji wielkomiejskich…”
38. Scenariusze rozwoju regionalnego
Metody scenariuszowe
Metody, w których analizuje się całe otoczenie (chociaż z naciskiem na dalsze). Scenariusze otoczenia służą do analizy zmian "nieciągłych", które nie są kontynuacją procesów zachodzących w otoczeniu w przeszłości, lecz stanowią pewien przeskok między teraźniejszością, a przyszłością. Scenariusze ułatwiają planowanie strategiczne w warunkach zmiennego i nie strukturalizowanego otoczenia.
40. Czynniki rozwoju regionu tworzące regionalne środowiska przedsiębiorczości
1. Czynniki zasobowe
·Naturalne
·Symboliczne
·Psychospołeczne
·Kognitywne
2. Czynniki instytucjonalne
·Inteligencja organizacyjna
·Kontemporalność
3. Czynniki proceduralne
·Rządowe
·Administracyjne
·Informacyjne
4. Czynniki kulturowe
·Kapitał społeczny
5. Czynniki zakorzenienia terytorium w jego otoczeniu
·Publiczne
·Rynkowe
41. Kluczowe czynniki wzrostu produktywności regionu
1. Umiejętności
- podnoszenie wydajności
- rozszerzenie swobody wyboru zatrudnienia
- podwyższenie indywidualnej samooceny
2. Inwestycje
- integracja rynków kapitałowych
- rygorystyczna ocena inwestycji publicznych
3. Innowacje
- absorbcja nowych technologii i procesów
4. Przedsiębiorczość
- przyjazne otoczenie podatkowe i prawne
- budowanie kultury przedsiębiorczości
5. Konkurencja
- redukcja kosztów i poprawa jakości
42. Strategiczna analiza procesów metropolizacji- Marta Wypiór
47. Rozwój regionalny
Rozwój regionalny to wzrost produkty regionalnego i dochodów pieniężnych. Może być rozpatrywany w kilku aspektach - politycznym, ekonomicznym, kulturowym, środowiskowym, technologicznym. Aby można było mówić o trwałym rozwoju regionalnym powyższe aspekty powinny ze sobą współpracować.
Można wyróżnić:
rozwój wewnętrzny - realizowany jest w skali lokalnej. Organizowany od dołu przez społeczność, kulturę lokalną i małą przedsiębiorczość. To inaczej kreowanie nowych wartości, do ktorych zaliczamy: nowe instytucje, firmy, idee, miejsca pracy, technologie, innowacje. Rozwój ten kierowany jest do wnętrza regionu.
rozwój zewnętrzny - to rozwój sektorów i produktów regionu na otozenie międzyregionalne i międzynarodowe. Oznacza to, że region bierze udział w rozwoju wspólnoty narodowej. Skierowany jest na pozyskanie nowych inwestorów, wiedzy, innowacji.
48. Główne składowe rozwoju regionalnego
rozwój instytucjonalny - powstawanie nowych instytucji prywatnych, publicznych, samorządowych, pozasamorządowych, które świadczą usługi dla firm i ludzi
restrukturyzacja działalności gospodarczej - polega na zmianie tradycyjnych sektorów produkcji przemysłowej i rolniczej. To przebudowa bazy ekonomicznej regionów i rynku pracy
rozwój technologiczny i innowacje - jest rdzeniem rozwoju regionalnego.
wzrost ruchliwości zasobów ludzkich i migracje - dla osób czynnych zawodowo oznacza przekwalifikowanie, dokształcanie, dla osób młodych oznacza inwestowanie w edukację, rozwijanie przedsiębiorczości
rozwój kapitału ludzkiego i sektora usług - sektor usług oparty jest na zdolnościach ludzi, staje się motorem rozwoju w regionach
wzrost/ poprawa jakości życia i środowiska - wymagania UE i restrukturyzacja sprzyjają wzrostowi jakość środowiska.
wzbogacanie tożsamości kulturowej - powstają nowe rodzaje aktywności, wzorce zachować.
49. Rozwój instytucjonalny regionu
rozwój instyucjonalny - powstawanie nowych instytucji prywatnych, publicznych, samorządowych, pozasamorządowych, które świadczą usługi dla firm i ludzi. Rozwój instytucjonalny jest zróżnicowany terytorialnie.
50. Restrukturyzacja gospodarki regionu
To proces zmian, który nie ma końca
jego następstwem jest transformacja kulturowa firm i regionów
jest procesem konfliktowym
przebiega w wymiarze ekonomicznym, kulturowym, środowiskowym jednocześnie
wymuszona przez otoczenie, ale zamierzona przez przywództwo
narusza utrwalone w regionie wartości i normy
wymaga nowych wizji
to proces głębokich i długotrwałych przemian w trakcie których krzyżują się pewne procesy i zjawiska do których zaliczamy : powstawanie i upadek nowych firm i sektorów, powstawanie nowych generacji zasobów ludzkich, modernizacja i przebudowa struktury przestrzennej, modernizacja infrastruktury materialnej i niematerialnej, specjalizacje działalności, dywersyfikacja
52. Dostosowania strukturalne
Polityka zapobiegawcza – bazuje na mechanizmie rynkowym i popieraniu prywatnej inicjatywy, polega na ograniczaniu funkcji rządu do tworzenia odpowiednich warunków funkcjonowania mechanizmów rynkowych;
Polityka interwencyjna – redukuje rolę mechanizmów rynkowych, w jej ramach rząd ingeruje bezpośrednio w procesy gospodarcze w celu osiągnięcia zamierzonych przekształceń strukturalnych;
Polityka defensywna – zajmuje się ochroną i wspomaganiem gałęzi przeżywających trudności strukturalne;
Polityka ofensywna lub antycypacyjna – polega na ułatwianiu przedsiębiorcom dostosowania się do nowych warunków gospodarowania w przyszłości, ma na celu ułatwienie przesunięć zasobów kapitału i pracy do gałęzi "wzrostowych" (zazwyczaj są to gałęzie zupełnie nowe, tzw. gałęzie wysokiej techniki).
53. Konkurencyjność regionu
Jest cechą i zdolnością regionów zapewniającą im trwały rozwój. Rozwój ten jest możliwy, jeśli jedne regiony są zdolne w sposób lepszy od innych regionów zaspokoić potrzeby swoich odbiorców i użytkowników.
Przewaga nad innymi regionami, jako wewnętrzna konkurencyjność regionów to wypadkowa :
· Atrakcyjności oferty usługowej kierowanej do obecnych i przyszłych użytkowników regionu, której źródłem jest nowoczesna infrastruktura materialna i niematerialna, instytucjonalna i intelektualna,
· Atutów, czyli najważniejszych silnych stron regionu,
· Produktywności, czyli relacji pomiędzy potencjałami, którymi dysponuje region i sektorami ekonomicznymi, które je wykorzystują
· Siły eksportowej, którą tworzą sektory i rodzaje działalności wytwórczej, towary dzięki którym region jest obecny na rynkach międzynarodowych
Konkurencyjność wymaga identyfikacji obecnych i przyszłych rywali oraz rozpoznania do jakiej grupy strategicznej należy region
Konkurencyjność regionu oznacza jego zdolność, mierzoną w odniesieniu do innych regionów, do zagwarantowania społecznego i ekonomicznego otoczenia wspierającego działalność gospodarczą oraz proces podnoszenia ogólnego poziomu produktywności i innowacyjności wykorzystujących wewnętrzne i zewnętrzne zasoby ludzkie, finansowe oraz materialne
54. Miary rozwoju regionu
1.w ramach pomiaru znaczenia regionu w skali kraju przyjmuje się: wartość PKB/mieszk., potencjał demograficzny regionu, potencjał gospodarczy, znaczenie sektora usług itp.
2.w zakresie poprawy atrakcyjności środowiska funkcjonowania podmiotów gospodarczych (w ujęciu dynamicznym) przyjmuje się wskaźniki:
- wielkość nakładów inwestycyjnych na kompleksowe uzbrojenie terenów pod działalność gospodarcza,
- wzrost dostępności komunikacyjnej (drogowej, kolejowej, lotniczej i telekomunikacyjnej),
- wzrost liczby podmiotów prywatnych zarejestrowanych w sektorze usług rynkowych,
- wzrost liczby podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego,
- wzrost wartości nakładów inwestycyjnych w regionie,
- wzrost wartości brutto środków trwałych w sektorze prywatnym,
- wzrost nakładów poniesionych na działalność badawczo-rozwojowa,
- wzrost poziomu rentowności podmiotów sektora MSP,
- wzrost liczby instytucji otoczenia biznesu.
3.istotną grupą identyfikujacą rozwój regionalny jest poprawa poziomu życia ludności; poziom życia identyfikuje się stopniem zaspokojenia potrzeb mieszkanców, a zwłaszcza z poziomem spożycia dóbr i usług; w procedurze pomiaru poziomu życia ludności dość powszechnie stosuje się metodę genewską ( przyjmuje się 7 grup (klas) potrzeb ludności: - wyżywienie, - warunki mieszkaniowe, - ochrona zdrowia, - wykształcenie, - rekreacja, - zabezpieczenie społeczne, - zagospodarowanie materialne.
4.ocena zróżnicowania między- i wewnątrzregionalnego jest pochodną obszarów rozwoju regionalnego. Do tego celu należy wykorzystać miary statystyczne informujące o stopniu zróżnicowania regionalnego: rozstęp cechy, a więc rozpiętość między jej maksymalną a minimalną wartością, współczynnik zmienności, wariancje itp. Wartości tych miar informują o stopniu zróżnicowania poziomu rozwoju między badanymi obiektami przestrzennymi.
5.konkurencyjnpść regionalna jako kategoria ekonomiczna jest relatywnie młoda, co nie sprzyja jednoznacznej jej definicji ani też jednoznacznemu określeniu mierników.
- mierniki konkurencyjności regionów: miary innowacyjnści, jakości kapitału ludzkiego i klimatu gospodarczego.
55. Produktywność gospodarki regionalnej
Produktywność zależy w dużej mierze od wartości towarów i usług wytworzonych przez przedsiębiorstwa danego regionu, a ta z kolei zależy od jakości i unikatowości oraz rentowności procesu produkcji. Jednocześnie produktywność zależy w mniejszym stopniu od gałęzi przemysłu, w ramach których konkurują przedsiębiorstwa, ale bardziej od sposobu uprawiania tej konkurencji, czyli od charakteru prowadzonych operacji doboru strategii. „Na dzisiejszym etapie rozwoju światowej gospodarki przedsiębiorstwo prawie dowolnej branży jest w stanie zwiększyć produktywność poprzez wdrażanie bardziej zaawansowanych strategii zarządzania oraz inwestowanie w nowoczesne technologie” . O tym, która firma będzie bardziej wydajna od innych i bardziej konkurencyjna decydują w coraz wyższym stopniu uwarunkowania kształtujące regionalne środowisko działalności gospodarczej. „Dzieje się tak dlatego, że duże tempo wymiany handlowej i przepływu kapitału oraz informacji neutralizuje korzyści wynikające z posiadania przez niektóre firmy dostępu do określonych zasobów produkcyjnych.
Do uwarunkowań regionalnych zalicza się : dobre stosunki z dostawcami lub klientami, informacje na temat charakteru popytu uzyskane od regionalnych klientów i partnerów, dostęp do wiedzy i innowacji stanowiących własności innych regionalnych instytucji, uelastycznienie produkcji dzięki współpracy z innymi firmami.
57. Międzynarodowa konkurencyjność regionu
W wąskim ujęciu jest to zdolność do wytwarzania przez region dóbr i usług znajdujących odbiorców na rynku międzynarodowym, w warunkach silnej konkurencji.
W szerokim ujęciu jest to posiadanie przez region bazy ekonomicznej złożonej z sektorów międzynarodowych , mających duże perspektywy rozwojowe.
Ujęcie Mikro – to wzrost sprzedaży na rynku międzynarodowym markowych dóbr i usług regionu.
Ujęcie Makro – rosnące obroty międzynarodowe, rosnący udział regionu w wymianie międzynarodowej, utrzymywanie dodatniego salda wymiany.
Ze względu na stronę źródła, jest to trwała przewaga komparatywna, konkurencyjna i strategiczna regionu nad innymi, dzięki którym konsumenci i producenci uzyskują większe korzyści w tym regionie aniżeli są w stanie im zaoferować konkurencyjne regiony.
W ujęciu od strony rezultatów międzynarodowa konkurencyjność regionów to trwały wzrost gospodarczy regionu wyrażony w kategoriach miejsc pracy, zatrudnienia, dochodów i standardu życia mieszkańców.
Definicja „do wewnątrz” określa międzynarodową konkurencyjność jako zdolność do przyciągania do regionu klientów i inwestorów zagranicznych, dzięki atutom dającym przewagę konkurencyjną nad innymi regionami krajowymi i zagranicznymi.
Definicja „na zewnątrz i do wewnątrz” określa międzynarodową konkurencyjność jako trwałą zdolność regionu do eksportowania na rynek międzynarodowy swoich dóbr i usług oraz do przyciągania na swój obszar nowych klientów zagranicznych oraz producentów krajowych prowadzących działalność międzynarodową.
58. Polityka strategiczna regionu
Polityka strategiczna eksponuje umiejętności myślenia strategicznego, formułowania wyzwań strategicznych i diagnozowania sytuacji strategicznej regionów. Jej centralną składową jest strategia regionalna. Logiczna struktura polityki strategicznego rozwoju obejmuje cele strategiczne i repertuar strategii regionalnych i instrumentów ich osiągania. Polityka strategiczna może być prowadzona jedynie, gdy region jest zarządzany strategicznie. Polityka i zarządzanie strategiczne są sprzężone ze sobą poprzez strategie regionalne.
Elementy logiczne polityki strategicznej regionu:
- Scenariusze otoczenia i wizja regionu. Wyzwania i cele strategiczne. Cele ogólne i specyficzne, cele krótko, średnio i długoterminowe
- Strategie ogólne i strategie dziedzinowe. Strategie rozwojowe, konkurencyjne i kooperacyjne
- Instrumenty twarde i miękkie. Programy wsparcia, pobudzania i zasilania beneficjentów. Zmiana strategiczna
59. Zarządzanie strategiczne regionem
Zarządzanie strategiczne regionem –umożliwiają studia prospektywne, analiza strategiczna oraz kontrola strategiczna, w tym wczesne ostrzeganie przed zagrożeniami i wykrywanie słabych sygnałów płynących z otoczenia wewnętrznego i zewnętrznego. Posługuje się specyficznym zbiorem metod, procedur i narzędzi. Wymaga ujmowania regionu i jego specyficznego otoczenia jako interaktywnego systemu.
Obejmuje trzy podstawowe fazy:
· regionalne studia prospektywne. Identyfikacja systemu, rozpoznawanie i ocena uwarunkowań, analiza gry aktorów. Modelowanie dynamiki regionu w interakcji z otoczeniem.
· regionalne planowanie strategiczne. Organizowanie, diagnozowanie, analiza strategiczna, ocena ex ante, selekcja i wybór strategii regionalnych.
· Wdrażanie, monitoring i kontrola realizacji strategii regionalnych. Programowanie operacyjne. Zarządzanie programami i projektami. Monitorowanie procesów realizacyjnych, ocena w toku i ex post, kontrola strategiczna i finansowa.
Podstawowymi jego elementami są:
• Czynniki i aktorzy rozwoju regionalnego
• Zasady zarządzania rozwojem regionu
• Procedury formułowania i wdrażania strategii regionalnych
• Produkty procesu zarządzania regionem
60. Produkty zarządzania strategicznego regionem
1. Produkty bezpośrednie:
- transformacja kulturowa
- zmiany tożsamości regionu
Są to tzw. rezultaty zmiany strategicznej, po części wymuszonej przez otoczenie regionu i równocześnie po części zamierzonej przez przywództwo regionalne
2. Pośrednio produktami zarządzania strategicznego regionem są jego narzędzia, takie jak:
- polityki
- strategie
- programy
- projekty
Ponadto, można zaliczyć do produktów zarządzania strategicznego regionem raporty i oceny oraz realną zmianę strategiczną, której istotą są pozytywne dostosowania strukturalne, wewnętrzne i zewnętrzne
61. Zasady zarządzania rozwojem regionu
Zarządzanie rozwojem regionu opiera się na kilku podstawowych regułach dotyczących prowadzenia studiów prospektywnych, planowania przestrzennego oraz sporządzania strategii gospodarczych.
Uogólniając można wskazać grupę zasad organizacyjnych, analitycznych i wdrożeniowych warunkujących skuteczność postępowania.
Wśród zasad organizacyjnych podkreśla się znaczenie uczestnictwa, reprezentatywności, dialogu i porozumienia wszystkich istotnych dla życia regionu środowisk oraz instytucji. Zwraca się zarazem uwagę na trwałość zapisów strategii, a także konieczność stosowania tradycyjnych i nowatorskich metod kreowania rozwoju.
W przypadku zasad analitycznych istotna jest kreatywna i kompleksowa ocena roli regionu we właściwych mu układach otoczenia lub odniesienia (międzyregionalnym, krajowym, europejskim, globalnym) przy jednoczesnym tworzeniu wizji strategicznych nadrzędnych w stosunku do podejść typu technokratycznego i socjalnego.
Procedury zarządzania projektami posiadają natomiast największe uznanie w kategorii zasad wdrożeniowych. Uwzględniają one zróżnicowanie uczestników działań, ich partnerstwo oraz możliwości koordynacji i kooperacji prawno-finansowej. Niezwykle ważne będzie również wspieranie nowych struktur organizacyjnych, a przede wszystkim postaw innowacyjnych.
62. Procedury formułowania strategii rozwoju regionu
63. Czynniki zmiany strategicznej w regionie
a) Autonomiczne czynniki zewnętrzne – tzw. determinanty rozwoju regionu, czynniki koniunkturalne(rynkowe i konkurencyjne), strukturalne(technologiczne, sektorowe, społeczno-polityczne); są źródłem oddziaływań na region różnych zdarzeń, zjawisk i tendencji
b) Autonomiczne czynniki wewnętrzne – wybory polityczne, preferencje użytkowników regionu, decyzje produkcyjne, inwestycyjne i lokalizacyjne firm, decyzje i zachowania gospodarstw domowych
c) Zewnętrzne i wewnętrzne czynniki sytuacyjne – wyznaczają one strategię regionu, mogą być pozytywne lub negatywne; w różnym stopniu mogą one przyczyniać się do osiągania celów strategicznych i operacyjnych, czyli wyznaczają strategie regionalną.
d) Czynniki realizacyjne – dźwignie lub hamulce wdrażania koncepcji strategicznej regionu, są to czynniki istotne z punktu widzenia wdrażania strategii regionu i działania na rzecz mającej się w regionie dokonać zmiany strategicznej. Tworzą pole sił wspomagających lub hamujących wprowadzenie w życie strategii regionu.
64. Składowe strategii rozwoju regionu
Składowe strategii jako dokumentu:
Opis obecnej i przyszłej sytuacji regionu
Opis generalnego celu i opcji strategicznej regionu
Opis priorytetowych dziedzin rozwojowych, specyficznych celów strategicznych
Indykatywna kompleksowa tablica finansowa środków przeznaczonych na dziedziny priorytetowe
Opis systemu monitorowania i oceny procesów realizacyjnych
65. Diagnoza i bilans strategiczny regionu
•Bilans syntetyczny obejmuje zewnętrzne i wewnętrzne, pozytywne i negatywne, obecne i przyszłe cechy wnętrz regionu i jego specyficznego otoczenia.
•Bilanse cząstkowe sporządzanie są dla wyróżnionych pól strategicznych wyróżnionych np. za pomocą SWOT. Optymalna liczba pól wynosi 5-6.
•Ważne jest wyróżnienie pierwszo – i drugoplanowych czynników sytuacyjnych.
•Bilans = oś wyborów strategicznych regionu, pozwala na poszukiwanie odpowiednich rozwiązań strategicznych, analizowanie stopnia racjonalności opcji i priorytetów, konsultowanie i uzyskiwanie akceptacji aktorów sceny regionalnej.
Diagnoza może wykorzystywać również elementy retrospekcji - dotychczasowe trendy
66. Wizja rozwoju regionu
Wizja to zbiór założeń zgodnych z wartościami (oczekiwaniami) głównych uczestników rozwoju lokalnego, określa ona jaki jest w ostatecznym rozrachunku, pożądany efekt końcowy wszelkich działań podejmowanych w gminie aktualnie, w przyszłości.
Wizja odzwierciedla generalna filozofię działania władzy lokalnej.
Wizja zasadnicze cechy pożądanego stanu gminy.
Wizja jest podstawą formułowania priorytetów rozwoju tj. uprzywilejowanych dziadzin, w których winny zostać skoncentrowane przyszłe działania uczestników rozwoju lokalnego.
Wizja to niezwykłe osiągnięcie, zakorzenianie działań w wartościach, śmiałe – odważne cechy do jakich dążymy, zasadnicze przyczyny istnienia organizacji, marzenia o tym kim chcemy być.
Wizja to stałe (trwałe) składowe, rdzenne idee, stymulujące rozwój, jest tym czego nie należy zmieniać.
Wizja to rdzenna ideologia, rdzenne wartości, rdzenny cel oraz: wizualizacja przyszłości, obrazowy opis przyszłości, wielkie, ryzykowne, śmiałe cele na 10-30 lat.
Wizje rozwoju jednostek terytorialnych
1) Podejście pozycyjne
DOKĄD ZMIERZAMY?
KIM CHCEMY BYĆ?
2) Podejście aksjologiczne
JAKIE WARTOŚCI URZECZYWSTNIAĆ?
Struktura wizji strategicznej gminy
1) Uczestnicy rozwoju gminy,
2) Podstawowe wartości rozwoju gminy,
3) Opcje działań strategicznych,
4) Priorytety rozwoju gminy.
69. Strategia konkurencyjna regionu
Jest sposobem prowadzenia gry o rozwój przez rywalizujące ze sobą regiony. Służy ona podwyższaniu pozycji konkurencyjnej regionów w skali wewnątrzkrajowej i międzynarodowej. Jej podstawą są oferty regionów o charakterze biznesowym i inwestycyjnym, produktowym i eksportowym. Poprzez strategie konkurencyjne każdy region lepiej plasuje swoje produkty na rynkach i przyciąga na swój obszar ich odbiorców zewnętrznych. Region podwyższa swoją pozycję w otoczeniu wewnątrzkrajowym i międzynarodowym w stosunku do innych, podobnych regionów. Zawiera ona działania skierowane na grupy nabywców wyróżnionych segmentów rynko i ma na celu zaspokojenie potrzeb obecnych i przyszłych użytkowników regionu w sposób bardziej korzystny i efektywny niż mogą to uczynić rywalizujące regiony. Strategia odpowiada na pytania: czym, o co, z kim i jak konkurować?
W strategii konkurencyjnej regionu zawarty jest wybór :
· Profilu przewagi konkurencyjnej nad rywalizującymi regionami
· Portfela różnych rodzajów działalności strategicznej będących przedmiotem rywalizacji z innymi regionami
U podstaw wyboru strategii konkurencyjnej regionu znajduje się pewien zestaw silnych stron regionu w połączeniu z wyzwaniami pozycjonalnymi i rozpoznawalnymi szansami zewnętrznymi.
Strategia ta zawiera odpowiedź na pytania:
- Na czym, na jakich celach i zasobach regionu opiera się jego konkurencyjność,
- W jakich sektorach i dziedzinach region rywalizuje z innymi regionami,
- Co jest stawką w grze o klienta i użytkowników między rywalizującymi regionami.
Dla każdego regionu ważna jest świadomość jaka jest strategiczna stawka rywalizacji
- Utrzymywanie wysokiej pozycji w systemie regionalnym lub jej podwyższenie
- Przyspieszenie rozwoju i polepszenie poziomu życia poprzez wzrost obrotów
- Uzyskanie przez region zewnętrznej pomocy finansowej
Strategia konkurencyjna składa się z dwóch części :
a) Wewnętrznej – ma charakter zasobowo – infrastrukturalny, służy budowaniu, zachowaniu lub wzmacnianiu zdolności konkurencyjnej regionu.
b) Zewnętrznej – ma charakter produktowo-ofertowy, każdy region jako struktura fizyczna, funkcjonalna i społeczna sprzedaje swój wizerunek, przyciąga swoją fizjonomią i krajobrazem, udostępnia swoje rynki, zapewnia klientom maksymalizację korzyści i minimalizację ryzyka
Obie części strategii powinny stać się treścią strategii biznesowych i niebiznesowych oraz strategiach międzynarodowych sektorów regionu i międzynarodowej atrakcyjności.
Strategia konkurencyjna powinna wzmacniać specyfikę regionu, jego unikatowe cechy, potencjał, infrastrukturę, powinna kreować i promować produkty regionu i postrzeganie regionu jako megaproduktu przez obecnych i przyszłych klientów.
70. Strategia kooperacyjna regionu
•Buduje nowy i bardziej korzystny układ powiązań zewnętrznych i wewnętrznych regionu.
•Efekt synergii + wspólne przedsięwzięcia + transfer wiedzy i doświadczenia
•Może dotyczyć współpracy międzynarodowej, w tym transgranicznej, współpracy międzyregionalnej w przestrzeni krajowej oraz integracji społecznej, technicznej, ekonomicznej i terytorialnej wewnątrz regionu.
•Inny rodzaj s. kooperacji – metropolia + region: metropolie kreują region, regiony są silne swoimi metropoliami. Strategie kooperacji metropolii i regionu kładą nacisk na współpracę i współdziałanie metropolii i regionów. Zawierają wspólne przedsięwzięcia dotyczące promocji gospodarczej, kulturalnej i turystycznej, rozwoju przedsiębiorczości i rynku pracy oraz w dziedzinie komunikacji, logistyki i informacji.
Rozwinięty model powiązań metropolii z regionem obejmuje sprzężenie zwrotne funkcji metropolitalnych i procesów rozwojowych regionu, np: Rozwój instytucjonalny - Polityczna i administracyjna f. metropolii
71. Logika i składowe studiów prospektywnych regionu
•Krok 1 – diagnoza: dotychczasowe tendencje i obecny poziom rozwoju, przeszłość i aktualna sytuacji regionu, ocena polityki i strategii regionalnej prowadzonej w poprzednim okresie. Wykorzystuje trendy, wskaźniki itp.
•Krok 2 - identyfikacja systemu region+otoczenie: segmentacja wnętrza i otoczenia regionu, podstawa wielowymiarowego opisu oraz interakcji i transakcji z otoczeniem. Wyróżnia się wymiary i atrybuty regionu, funkcje i formy przestrzenne regionu obszary miejskie i wiejskie
•Krok 3 – uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne: rozpoznanie i ocena czynników spoza kontroli władz regionu. Tworzone podczas warsztatów lub w formie raportu
Krok 4 – scenariusze: tworzenie scenariuszy otoczenia i wizji regionu przy uwzględnieniu systemu wartości regionu, determinant rozwojowych. Scenariusze dotyczą zmian w makrootoczeniu regionu.
72. Procedura formułowania strategii regionalnych
Na proces sporządzania strategii rozwoju województw składa się kilka faz.
Zasadniczo wyróżnia się cztery z nich:
1. Dokonanie oceny aktualnej sytuacji regionu, wydatkowanych na jego rozwój środków finansowych, główne dotychczasowe projekty i działania oraz osiągnięte rezultaty i ich ocena, wyzwania i problemy, wizja rozwoju i koncepcja polityki rozwoju;
2. Wyznaczenie strategii rozwoju, w tym generalnych celów i opcji strategicznych, priorytetów rozwoju i specyficznych celów strategicznych oraz kierunków działań promujących rozwój regionu i zapewniających jego strukturalne dostosowanie do zmian zewnętrznych;
3. Sporządzenie kompleksowej tabeli finansowej, łączącej środki krajowe oraz środki finansowego wsparcia ze strony Unii Europejskiej w układzie przyjętych i zaakceptowanych priorytetów rozwoju;
4. Projektowanie i opis systemu monitoringu i oceny dla potrzeb wyboru, wdrażania i kontroli strategicznej i finansowej.
73. Regionalne programowanie operacyjne
Faza regionalnego programowania, planowania operacyjnego zawiera kroki właściwe procesowi wdrażania strategii regionalnych. Obejmuje ona:
- Operacjonalizację celów strategicznych
- Dezagregację tematyczną opcji i priorytetów strategicznych
- Rozpoznanie i ocena czynników realizacyjnych
- Określenie działań krok po kroku
- Montaż, pozyskiwanie i repartycja środków finansowych
- Nabycie nowych kwalifikacji, kompetencji i umiejętności
- Wdrożenie nowych procedur, narzędzi i technik
74. Zadania własne samorządu wojewódzkiego
Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie:
1) edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego,
2) promocji i ochrony zdrowia,
3) kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
4) pomocy społecznej,
4a) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej,
5) polityki prorodzinnej,
6) modernizacji terenów wiejskich,
7) zagospodarowania przestrzennego,
8) ochrony środowiska,
9) gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych,
10) transportu zbiorowego i dróg publicznych,
11) kultury fizycznej i turystyki,
12) ochrony praw konsumentów,
13) obronności,
14) bezpieczeństwa publicznego,
15) przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy,
15a) działalności w zakresie telekomunikacji.
16) ochrony roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.
Zadania województwa zostały ukształtowane w taki sposób, iż zasadniczym celem jego działania jest zaspakajanie zbiorowych potrzeb społeczności regionalnej, umożliwianie rozwoju regionu oraz wykonywanie regionalnych usług publicznych (o charakterze i zasięgu regionalnym). Województwo realizuje powyższe zadania poprzez stanowienie strategii rozwoju województwa oraz wieloletnich programów wojewódzkich.
75. Zasady wspierania rozwoju regionalnego
Granice obszaru wsparcia nie mogą przecinać granic powiatów. Jeżeli obszarem wsparcia jest miasto na prawach powiatu, obszar wsparcia musi obejmować to miasto wraz z okalającym je powiatem lub powiatami.
77. Instrumenty wspierania rozwoju regionalnego
Samorząd województwa ma możliwość tworzenia lub współtworzenia instytucji wsparcia rozwoju regionalnego.
Do takich należą:
• agencje rozwoju regionalnego,
• fundusze poręczeń kredytowych,
• fundusze pożyczkowe,
• fundusze wsparcia wysokiego ryzyka (venture capital).
78. Instytucje polityki regionalnej
Obecnie polityka regionalna jest płaszczyzną współpracy organów rządowych, samorządowych, centralnych, regionalnych i lokalnych oraz organizacji międzynarodowych. Politykę regionalną prowadzą władze państwa, zarówno bezpośrednio - przez poszczególne agendy rządu centralnego (w tym także za pośrednictwem wojewodów - przedstawicieli rządu w terenie), jak i za pomocą wyspecjalizowanych instytucji szczebla centralnego lub regionalnego, nie wchodzących w skład administracji rządowej. Do zadań rządu zalicza się: wytyczanie kierunków rozwoju regionów w skali makro oraz zmian w zagospodarowaniu terytorium kraju z uwzględnieniem współpracy międzynarodowej planowanie i realizacja działań ograniczających dysproporcje między regionami, wspierających restrukturyzację budowa podstawowej infrastruktury techniczno-ekonomicznej (autostrad, gazociągów, sieci energetycznych, jednostek szkolnictwa wyższego) Obecnie w Polsce nie ma jednej, wyodrębnionej instytucji rządowej odpowiedzialnej za politykę przestrzenną - a w jej ramach politykę regionalną - państwa. Cele strategiczne tej polityki - jednak bez możliwości ich operacyjnego wcielania w życie - określa Rządowe Centrum Studiów Strategicznych. Ministerstwo Finansów, na podstawie ustawy budżetowej państwa, przekazuje środki finansowe gminom, województwom i powiatom. Pewne wpływy ma Kancelaria Prezesa Rady Ministrów oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. Jak już wskazywano, istotną rolę odgrywają resorty branżowe, z których wpływ na procesy rozwoju regionalnego wydaje się mieć Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej. Ministerstwa, które - wydawało by się - powinny prowadzić aktywną resortową politykę regionalną, takie jak Ministerstwo Przemysłu, Ministerstwo Rolnictwa czy Ministerstwo Edukacji Narodowej, nie czyni tego w należytym zakresie. Ważną rolę w implementacji polityki regionalnej mają wyspecjalizowane agencje pozarządowe. Wśród najważniejszych agencji centralnych wymienić można: Polską Agencję Rozwoju Regionalnego, Agencję Rozwoju Przemysłu, Agencję Techniki i Technologii, Agencję Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa, Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa, Fundację Programów Pomocy dla Rolnictwa, Agencję Rozwoju Komunalnego oraz Polską Fundację Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Ponadto, pewną rolę pełni Krajowe Stowarzyszenie Agencji Rozwoju Regionalnego. Zakresy działania kilku z tych agencji pokrywają się, natomiast niedostateczna jest koordynacja ich działania. Agencje te wykorzystują środki pozabudżetowe, nad którymi kontrola ze strony powołanych do tego organów jest dość słaba. Obok instytucji centralnych, ważną rolę we wdrażaniu polityki regionalnej - w tym przypadki intraregionalej - powinny pełnić instytucje szczebla regionalnego, współpracujące z samorządem wojewódzkim i przez niego w całości lub w części finansowane. W województwach istotną rolę pełnią agencje rozwoju regionalnego.
83. Polityki strukturalne UE
Polityka strukturalna UE obejmuje szereg działań, które sprzyjają stymulowaniu długookresowych zmian na gruncie społeczno – gospodarczym poszczególnych regionów i państw członkowskich Unii. Celem tych działań jest wyrównywanie dysproporcji pomiędzy regionami oraz usuwanie opóźnień w rozwoju obszarów najbiedniejszych, co w efekcie ma przełożyć się na harmonijny wzrost całej Unii Europejskiej.
Cel 1. Konwergencja, wspierający wzrost gospodarczy + tworzenie nowych miejsc pracy,
Cel 2. Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie,
Cel 3. Europejska Współpraca terytorialna.
W związku z powyższym, polityka strukturalna nazywana bywa również polityką regionalną lub też polityką spójności.
84. Przekroje analizy rozwoju regionu
88. Modele rozwoju regionu
90. Bariera metodologiczna stosowania modelu rozwoju regionalnego
Istota bariery:
- dominacja myślenia pozytywistycznego,
- upraszczanie zdolności rozwoju regionalego,
- poszukiwanie teorii generalnych,
- pomijanie indywidualności i specyfiki rozwojowej regionów,
Sposób przezyciężania bariery:
- stosowanie praw ogranizacji społecznej dla wyjaśnienia istoty rozwoju.
Znaczneie dla analizy środowiska przedsiębiorczości:
- środowisko przedsiębiorczościjest analizowane jako zbiór relacji między podmiotami rozwoju regionalneg opisujących żywotność, złożoność, hierarchię autorytetu i konflikty,
- środowisko przedsiębiorczości jest postrzegane jako zjawisko aksjologiczne,
- aktorzy rozwoju reginalnego wymykają się kontroli ośrodków planistycznych,
- podstawą budowy środowiska przedsiębiorczości jest kultura zaufania.
91. Bariera prakseologiczna stosowania modelu rozwoju regionalnego
Istota bariery:
- praktyczne inicjowanie rozwoju regionu jest ograniczone,
- propozycje kierunków rozwoju regionu wynikają z rozpoznawalnych braków, dysfunkcji, problemów,
Sposób przezwyciężania bariery:
Racjonalność rozowju wynika z: rozpoznawalnej tożsamości regionalnej, umiejętności tworzenia sieci dialogowych, łączenia racjonalności instrumentalnej, komunikacyjnej i dialogowej.
Znaczenie dla analizy środowiska przedsięiorczości:
- środowisko przedsiębiorczości jest kształtowane poprzez model asocjacyjny odrzucający model planu strategicznego,
- stan środowiska jest sumą doświadczeń i kompetencji przedsiębiorczych,
- stan środowiska jest efektem inkluzji społecznej.
92. Czynniki rozwoju regionu
Nowa klasyfikacja czynników rozwoju regionu, które budują regionalne środowisko przedsiębiorczości:
Czynniki zasobowe:
- naturalne,
- kognitywne,
- symboliczne,
- psychospołeczne.
Czynniki instytucjonalne:
- inteligencja organizacyjna,
- kontemporalność,
Czynniki proceduralne:
- rządowe,
- administracyjne,
- informacyjne,
Czynniki kulturowe:
- kapitał społeczny,
Czynniki zakorzeniania terytorium w jego otoczeniu:
- polityczne,
- rynkowe
94. Tożsamość regionalna
Tożsamość regionalną można pojmować jako zbiorową, społeczną i indywidualną identyfikację z regionem i jego poszczególnymi zbiorowościami, ich systemami społeczno- -kulturowymi, zajmowanymi terytoriami, przestrzeniami i wreszcie miejscami.
Chodzi tutaj o podtrzymywanie dialektu regionalnego, tradycji, zwyczajów i obyczajów regionalnych
95. Fazy rozwoju przestrzennego w procesie metropolizacji regionu
1. Suburbanizacja – exodus uboższych warstw społ. W stronę gmin sąsiednich
2. Periurbanizacja – urbanizacja peryferyjnych obszarów miejskich przez klasy średnie
3. Aglomeracja – powstawanie zjawisk fragmentacji społecznej i przestrzennej
4. Rezydencjonalność – kolonizacja obszarów podmiejskich przez klasę metropolitalną
5. Rur urbanizacja – uzależnienie peryferii od części centralnej metropolii.
96. Kryteria identyfikacji regionu celu pierwszego europejskiej polityki regionalnej
Cel 1. Konwergencja - solidarność regionów
Cel zakłada ograniczenie dysproporcji regionalnych w Europie poprzez pomoc tym regionom, których produkt krajowy brutto (PKB) na mieszkańca wynosi mniej niż 75 % PKB UE, tak aby mogły one dogonić regiony zamożniejsze.
Niektóre regiony UE wyznaczone przed dwoma ostatnimi rozszerzeniami UE znajdują się obecnie powyżej progu 75 % po prostu dlatego, że średnia wartość PKB dla UE spadła wraz z przyjęciem najmłodszych państw członkowskich. Regiony te wciąż potrzebują pomocy w ramach polityki spójności, więc teraz, do 2013 r., otrzymują wsparcie „stopniowo znoszone (objęte mechanizmem phasing-out)”.
97. Kryteria identyfikacji regionu celu drugiego europejskiej polityki regionalnej
Cel 2. Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie
Cel zakłada tworzenie miejsc pracy poprzez promowanie konkurencyjności i zwiększanie atrakcyjności zainteresowanych regionów dla firm i inwestorów.
Cel ten obejmuje wszystkie regiony w Europie nieobjęte celem „Konwergencja”.
Niektóre regiony, które znajdowały się wcześniej poniżej progu 75 %, co kwalifikowałoby je do włączenia do grupy „Konwergencji”, otrzymują dodatkowe finansowanie, aby pomóc im w „stopniowym dojściu” do nowego celu.
98. Kryteria identyfikacji regionu celu trzeciego europejskiej polityki regionalnej
Europejska współpraca terytorialna
Cel zakłada zachęcanie do współpracy transgranicznej - tak między państwami, jak i między regionami - której nie udałoby się realizować bez pomocy ze strony polityki spójności. Pod względem finansowym kwoty te są nieistotne w porównaniu z dwoma pozostałymi celami, jednak wiele państw i regionów chce, aby to się zmieniło w przyszłości.
Współpraca transgraniczna: regiony NUTS 3 położone przy wewnętrznych granicach lądowych UE i niektórych zewnętrznych granicach UE oraz granicach morskich oddzielone o nie więcej niż 150 km
Współpraca transnarodowa
Współpraca międzyregionalna: wszystkie regiony w UE
99. Instrumenty finansowe europejskiej polityki regionalnej
W perspektywie finansowej na lata 2007-2013 do funduszy strukturalnych zalicza się:
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Europejski Fundusz Społeczny
Działa także Fundusz Spójności, niebędący wprawdzie funduszem strukturalnym, ale wdrażany w perspektywie finansowej 2007-2013 na zasadach prawie identycznych jak fundusze strukturalne, w ramach wspólnych z Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego programów operacyjnych.
100. Pola Interwencji Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
Głównym celem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego jest wyrównywanie międzynarodowych dysproporcji rozwojowych na obszarze UE. EFRR utworzyła w 1975 roku Europejska Wspólnota Gospodarcza w związku z kryzysem gospodarczym oraz akcesją Wielkiej Brytani, Irlandii i Danii do WE. Fundusz jest od początku przeznaczony jest dla najbardziej upośledzonych regionów, których PKB w przeliczeniu na głowę ludności jest niższy od 75% średniego unijnego. Srodki tego funduszu kieruje się do takich właśnie regionów z przeznaczeniem w szczególności na:
tworzenie nowych miejsc pracy poprzez inwestowanie produkcyjne oraz utrzymanie już istniejących miejsc pracy,
inwestycje w infrastrukturę (zwłaszcza taką, która łączy kraje członkowskie wspólną siecią komunikacyjną),
rozwój w regionach potencjału wytwórzczego małych i średnich przedsiębirstw
na edukacją i opiekę zdrowotną,
działalność badawczo - rozwojową,
inwestycje związane z ochroną środowiska.
101. Pola Interwencji Europejskiego Funduszu Rozwoju Społecznego
Europejski Fundusz Społeczny jest głównym instrumentem finansowym Unii Europejskiej, jego działalność polega na inwestowaniu w zasoby ludzkie w Europie – pracowników, młodzież i wszystkich ludzi szukających pracy.
Jego pola interwencji obejmują:
Zwiększanie zatrudnienia i mobilności,
Wyrównywanie szans dla wszystkich obywateli UE poszukujących pracy,
Tworzenie dostępu do lepszej edukacji,
Tworzenie dostępu do lepszych usług publicznych.
102. Pola Interwencji Funduszu Spójności
Fundusz Spójności wspiera dwa sektory: środowisko i transport. Z Funduszu Spójności można otrzymać dofinansowanie na duże projekty inwestycyjne z zakresu ochrony środowiska.
Pola interwencji funduszu to:
Poprawa jakości wód powierzchniowych;
Polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do picia;
Racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi;
Poprawa jakości powietrza;
Zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego;
Zapewnienie spójności sieci komunikacyjnej kraju i poszczególnych regionów z innymi krajami europy;
Rozwój bezpiecznej infrastruktury drogowej.
104. Instrumenty finansowe polityki regionalnej w UE
Polityka regionalna UE finansowana jest ze środków trzech głównych funduszy:
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Europejski Fundusz Społeczny
Fundusz Spójności
W 2007 r. utworzono cztery nowe instrumenty finansowe, aby zapewnić wsparcie techniczne (Jaspers i Jasmine), by usprawnić dostęp MŚP do mikrofinansowania (Jeremie) oraz by wesprzeć rozwój obszarów miejskich (Jessica).
Fundusz Solidarności Unii Europejskiej (FSUE) zapewnia pomoc finansową w przypadku poważnych klęsk żywiołowych.
Wsparcie dla krajów kandydujących bądź potencjalnie kandydujących do UE dostępne jest za pośrednictwem Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA).
114. Zadania własne samorządu wojewódzkiego w zakresie prowadzenia polityki rozwoju
1) tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy,
2) utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim,
3) pozyskiwanie i łączenie środków finansowych: publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej,
4) wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli,
5) racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
6) wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz innowacji,
7) wspieranie rozwoju kultury oraz sprawowanie opieki nad dziedzictwem kulturowym i jego racjonalne wykorzystywanie,
8) promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa,
9) wspieranie i prowadzenie działań na rzecz integracji społecznej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.
116. Źródła dochodów z samorządu wojewódzkiego
Art. 6.
1. Źródłami dochodów własnych województwa są:
1) dochody uzyskiwane przez wojewódzkie jednostki budżetowe oraz wpłaty od wojewódzkich zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych wojewódzkich jednostek budżetowych;
2) dochody z majątku województwa;
3) spadki, zapisy i darowizny na rzecz województwa;
4) dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;
5) 5,0% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
6) odsetki od pożyczek udzielanych przez województwo, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
7) odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody województwa;
8) odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych województwa, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
9) dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;
10) inne dochody należne województwu na podstawie odrębnych przepisów.
124. Efektywność gospodarowania przestrzenią miejską w polityce regionalnej
przestrzeń produkcyjna, konsumpcyjna w gospodarce rynkowej powinna być i jest dostarczana w przeważającej części przez rynki nieruchomości.
efektowność alokacji (sposobu użytkowania terenów) zależy od sprawności rynków nieruchomości,
celem ekonomicznym wzrostu efektywności alokacji terenów (zasobów) jest wzrost produktywności podmiotów gospodarczych, gospodarstw domowych, itp.