Wydzielanie śliny Przewód pokarmowy
Ślina wytwarzana przez gruczoły podżuchwowe, przyuszne oraz podjęzykowe, a także przez drobne rozsiane gruczoły w jamie ustnej. W podżuchwowych jest to ślina śluzowo-surowicza, w przyusznych jest ślina surowicza, w podjęzykowych ślina śluzowa. Śluz to bardzo ogólne pojęcie na niego składają się glikoproteiny, które tworzą tę charakterystyczną konsystencję. U przeżuwaczy bardzo dominującą role odgrywają gruczoły przyuszne, jeśli chodzi o wydzielanie ilościowe śliny. U człowieka 70% wydzielanej śliny pochodzi z gruczołów podżuchwowych, przyuszne 25% natomiast 5% wydzielają podjęzykowe.
99% śliny to woda
Człowiek wydziela 0,5-1,5 l/dobę
Krowa 40-60 l/dobę a nawet do 100 l/dobę - alkaliczna pH 8,2-8,4
Koń 30-40 l/doba – lekko alkaliczna
Owca 5-15 l/doba
Świnia 10-15 l/doba
Pies 0,5-3 l/doba
Ślina pierwotna wytwarzana jest w świetle pęcherzyka, dalej przewód łączący ten pęcherzyk z przewodem wyprowadzającym ślinowym. Występuje tam cała masa jonów i tu mamy jej wydzielanie. W sekrecji podstawowej (międzytrawiennej) spada bardzo wydzielanie jonów Na+, lekko wzrasta wydzielanie jonów K+, wzrasta wydzielanie H+ i Cl-. Jony Cl- mają dużą rolę tu. Wzrasta ilość wydzielanych jonów Na+ wraz z szybkością wydzielania śliny. W ślinie przy małym jej wydzielaniu mamy zmniejszona ilość Na+ w porównaniu z osoczem krwi. Ślina jest hipoosmotyczna i jej ciśnienie w kanalikach wynosi ok. 50 mosm/kg H2O. Jeśli przyjmiemy, że ciśnienie płynu zewnątrz i wewnątrzkomórkowego jest równe 300 mosm/kg H2O, no to jest znaczna hipoosmotyczność. Spowodowane jest to tym, że w ślinie ostatecznej zwłaszcza przy wolnej sekrecji dochodzi do oszczędzania jonów Na+ i Cl-. Mamy natomiast zwiększone wydzielanie HCO3- i zwiększone wydzielanie jonów K+. Zaznacza się tu wyraźnie oszczędzanie Na+ w stosunku do osocza. K+ występuje w większej koncentracji w ślinie niż w osoczu krwi. Podobnie HCO3- są w większej koncentracji w ślinie niż w osoczu. Ich obecność daje ślinie przeżuwaczy odczyn lekko alkaliczny. W pęcherzyku ślinowym mamy do czynienia z wytwarzaniem śliny pierwotnej, przechodzi tu H2O i elektrolity z osocza krwi, dalej śluz i mamy też α-amylazę, która jest wydzielana na zasadzie egzocytozy przez komórki wydzielnicze. W przewodzie łączącym są aktywnie przemieszczenia jonów przede wszystkim dochodzi do absorpcji Na+ regulowanej przez aldosteron, jest ona aktywna, oraz pasywna absorpcja Cl-, który podąża za Na+, dalej aktywnie wydzielanie Na+ i bierne jonów HCO3-. W Krzymowskim jest błąd (zwiększona sekrecja Na+ i Cl- a wchłanianie K+ i HCO3- co jest absurdalne). Na regulację wydzielania śliny wpływa układ współczulny i przywspółczulny. Oddziaływanie na receptory smaku, dotyku, zapachu powoduje impulsacje z receptorów biegnącą do ośrodka wydzielania śliny poprzez podwzgórze mające tutaj nadrzędna rolę. Ośrodek wydzielania śliny jest w tworze siatkowatym pnia mózgu i utożsamia się go często z jądrami nerwu VII, gdzie odgrywa on dużą rolę w wydzielaniu śliny przez ślinianki, zwłaszcza jego część przywspółczulna. Impulsacja z tych wszystkich receptorów dociera przez nerwy węchowe, odgałęzienia n. VII lub V do ośrodka wydzielania śliny i stąd włóknami przywspółczulnymi dostaje się do poszczególnych gruczołów ślinowych. Włókna przywspółczulne eferentne regulujące wydzielanie śliny pochodzą z nerwu VII i IX. Włókna współczulne natomiast pochodzą ze zwojów szyjnych współczulnych i dostają się aż do gruczołów ślinowych. Pobudzenie ośrodka przywspółczulnego powoduje zwiększoną sekrecję śliny szczególnie wodnistej i surowiczej, a niewielkie pobudzenie układu współczulnego nie działa antagonistycznie, ale stymuluje wydzielanie śliny bogatej w śluz (mucyny), przy silniejszym pobudzeniu układu współczulnego np.: podczas stresu jest przeciwna reakcja, czyli hamowanie wydzieliny ślinowej. W przywspółczulnym działa acetylocholina przez receptor m1, a współczulny to noradrenalina przez cAMP.
Przy powstawaniu śliny pierwotnej tanim kosztem napędowym jest transport jonów Cl- ze śródmiąższu, co napędza międzykomórkowy transport Na+ do śliny pierwotnej.
Receptory dla acetylocholiny, noradrenaliny, substancji P.
Noradrenalina działając przez receptor α, acetylocholina, substancja P stymuluje wydzielanie śliny pierwotnej (są tu IP3, PAG). Noradrenalina działając na β (cAMP) są tu wtedy wydzielane mucyny. Jony Ca2+ tez stymulują wydzielanie mucyn.

Funkcje śliny

- Trawienna (zdolność do formowania kęsów i dalej do połykania; zdolność do trawienia skrobi przez α-amylazę – posiada ją szczur, człowiek, ptaki, ale zwierzęta mało jej wydzielają; ślinianki podjęzykowe mają też lipazy)
- Ochronna (spłukuje błonę śluzową, ma też działanie bakteriostatyczne)
- Rozcieńcza substancje osmotycznie czynne
- Reguluje temperaturę ciała
- U przeżuwaczy duża koncentracja mocznika i wykorzystywanie go do syntezy białka bakteryjnego
- W śliniankach podżuchwowych: EGF – naskórkowy czynnik wzrostowy, który stymuluje przerost sierści, wyrzynanie zębów u młodych zwierząt