Powieść historyczna -, odmiana powieści XIX w., w której świat przedstawiony umieszczony jest w minionym czasie i odległej przestrzeni. Wyróżnia ten gatunek “kategoria historyczności”, np. narrator wszechwiedzący, świat przedstawiony wyraża atrybuty określonej epoki, stylizacja języka literackiego, portretowanie bohaterów, ich wartościowanie z perspektywy teraźniejszości.

Archaizmy są to wyrazy nie należące do czynnego zasobu słownego współczesnych Polaków- wyszly z uzycia .

Tren(po grecku - żalę się, zawodzę) to pieśń lamentacyjna o charakterze elegijnym, w której przedstawione są czyny i myśli zmarłej osoby, wyrażona jest pochwała jej zalet.- inaczej zalobna pieśn lub wiersz za zmarlą osoba ( z rodziny lub bliską)

narrator-osoba opowiadająca o wydarzeniach w tekście (opowiadaniach baśniach powieściach (nie w wierszach !!!) )

Podmiot liryczny, "ja liryczne" - osoba mówiąca w utworach lirycznych( w wierszach.hymnach itp. Itd. ) . Podmiot liryczny może występować w liczbie pojedynczej, jako ja lub w liczbie mnogiej, jako podmiot zbiorowy.

Przypowieść inaczej parabola jest gatunkiem literatury moralistyczno-dydaktycznej, której cechy formalne służą właściwemu odczytaniu alegorycznego lub symbolicznego znaczenia przedstawionego świata, przekazaniu prawdy moralnej

• EPIKA

• obecność narratora

• świat przedstawiony

• fabuła (i układ przyczynowo skutkowy zdarzeń)

• zapis prozą (wyjątki – epopeja, powieści poetyckie)

Rodzaje narracji

pierwszoosobowa

narrator jest uczestnikiem wydarzeń. Czasowniki są w pierwszej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej, występują zaimki takie jak: mi, mnie, mój, ja. Taki narrator nazywany jest narratorem konkretnym.

trzeci osobowa

narrator przedstawia, komentuje przebieg wydarzeń, sam nie bierze udziału w wydarzeniach, jest narratorem wszechwiedzącym.

Składniki świata przedstawionego

• czas i miejsce akcji

• fabuła

• bohaterowie (główni, drugoplanowi i epizodyczni)

Między światem przedstawionym a narratorem zachodzi określony stosunek, gdy narrator jest albo niewidoczny, albo uwidacznia swoje stanowisko, lub w skrajnych przypadkach traktuje fabułę jako pretekst do własnych przemyśleń i wypowiedzi.

Utwor liryczny –

Obejmuje utwory, których głównym przedmiotem przedstawienia są przeżycia wewnętrzne, przekazywane za pośrednictwem wypowiedzi monologicznej (rzadziej dialogu), odznaczającej się subiektywizmem, podporządkowanej funkcji ekspresywnej oraz funkcji poetyckiej języka. Centralnym elementem utworu lirycznego jest tzw. podmiot liryczny. Niezależnie od gatunku język liryki oznacza się (w porównaniu z dramatem i epiką) wysokim zmetaforyzowaniem.

Jej nazwa wywodzi się od nazwy starogreckiego instrumentu muzycznego – liry. Przy jej wtórze antyczni poeci śpiewali swoje pieśni.- Inaczej sa to wiersze lub inne utwory w których sa pokazywane uczycia , odczucia refleksje !

Utwor dramatyczny jeden z trzech rodzajów literackich (obok liryki i epiki). Jest to właściwie rodzaj sztuki na granicy teatru i literatury. Jako utwór literacki charakteryzuje się przede wszystkim tym, że jest tworzony w celu realizacji scenicznej, jednak występują też dramaty niesceniczne, których autorzy skupili się bardziej na rozbudowie samego tekstu.Np ,,dziady’’ Mickiewicza

Postacie grające role w dramacie są charakteryzowane poprzez czyny i słowa, które wypowiadają, a ich wzajemne relacje ustalane są poprzez ich udział w akcji. Obok tekstu głównego (dialogi i monologi dominujące w dramacie) mogą występować didaskalia, które wprowadzają różnego rodzaju uwagi odautorskie, dotyczące głównie sposobu inscenizacji dzieła

SRODKI STYLISTYCZNE

Epitet – wyraz (przymiotnik, rzeczownik lub imiesłów) określający przedmiot: "brzydkie kaczątko", "słodki całus" ,"zły bandyta", "wrota piekieł", "tętniące myśli"

Porownanie-Zestawienie dwóch zjawisk ze względu na pewną wspólną im cechę. Występuje w nim połączenie spójnikami: jak, jakby, niby, jak gdyby, na kształt.

zmierzch jak tłumy cieni

gorąco jak w piecu

Metafora -inaczej przenośnia – językowy środek stylistyczny, w którym obce znaczeniowo wyrazy są ze sobą składniowo zestawione, tworząc związek frazeologiczny o innym znaczeniu niż dosłowny sens wyrazów np. "od ust sobie odejmę", lub "podzielę się z wami wiadomością".

Pytanie retoryczne- figura stylistyczna i retoryczna; pytanie zadane nie dla uzyskania odpowiedzi, lecz w celu skłonienia odbiorcy do przemyśleń na określony temat, podkreślenia wagi problemu; ewentualnie pytanie, na które odpowiedź jest oczywista.