Program zajęć rewalidacji indywidualnej dla ucznia z autyzmem
Każde dziecko dotknięte autyzmem jest inne i posiada sobie właściwy potencjał możliwości. Trzeba szukać indywidualnych dróg, które pomogą mu stać się człowiekiem tak samodzielnym i przystosowanym społecznie, jak to tylko możliwe. Opracowałam program zajęć rewalidacji indywidualnej dla ucznia z autyzmem, aby wyposażyć go w wiedzę i umiejętności, które będą dla niego funkcjonalne oraz które okażą się niezbędne w jego przyszłym dorosłym życiu.
Program zajęć rewalidacji indywidualnej dla ucznia z autyzmem
Program własny na potrzeby Zespołu Szkół Nr5 w Rypinie opracowała:
mgr Renata Pilarska
Spis treści:
Wstęp
Wskazania do pracy z dzieckiem
Podstawa programowa
Cel ogólny
Cele szczegółowe
Zadania szkoły
Treści zajęć
Osiągnięcia ucznia
Procedury osiągania celów
Ocenianie osiągnięć ucznia
Ogólne wskazówki do programu rewalidacyjnego
Sposoby dokumentacji pracy
Akceptacja rodziców
Literatura
"Starajmy się zrozumieć, jak dziecku jest trudno,
a wtedy będzie mu znacznie łatwiej"
WSTĘP
Zaburzenia autystyczne intrygują tajemniczością i budzą duże kontrowersje. Dzieci dotknięte autyzmem bardzo cierpią. Źródłem ich cierpienia jest lęk przed kontaktem ze światem zewnętrznym. Dzieci te izolują się od otoczenia, będącego dla nich źródłem nieustannych bodźców, których nie są w stanie zrozumieć.
Każde dziecko dotknięte autyzmem jest inne i posiada sobie właściwy potencjał możliwości. Trzeba szukać indywidualnych dróg, które pomogą mu stać się człowiekiem tak samodzielnym i przystosowanym społecznie, jak to tylko możliwe. Poszukiwania te to długi proces, w którym porażki przeplatają się z sukcesami. To duże wyzwanie dla rodziców i nauczycieli.
Do mojej klasy uczęszcza uczeń XY, u którego stwierdzono autyzm. Chłopiec nie jest zmotywowany do nauki, nie posiada umiejętności siedzenia w miejscu przez dłuższy czas, nie skupia uwagi na nauczycielu i pomocach, nie odpowiada na komunikaty osoby prowadzącej zajęcia. Jego sprawność intelektualna obniżona jest do poziomu upośledzenia umysłowego na pograniczu upośledzenia umiarkowanego i znacznego, mowa zaburzona, a funkcje poznawcze istotnie odbiegają od normy. Fizycznie chłopiec niczym nie różni się od swoich rówieśników, ale zachowuje się tak, jakby nie był w stanie zrozumieć informacji, które docierają do niego za pośrednictwem zmysłów, zwłaszcza słuchu i wzroku. Żyje w nieco innym, własnym świecie, do którego bliscy i nauczyciele próbują znaleźć drogę.
Na podstawie opinii Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Rypinie, Poradni Neurologicznej Dziecięcej we Włocławku oraz Niepublicznej Specjalistycznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej dla Osób z Autyzmem i o Cechach Autyzmu przy Krajowym Towarzystwie Autyzmu Oddział w Toruniu, podjęłam się opracowania programu zajęć rewalidacji indywidualnej, a w nim takich działań, aby wyposażyć ucznia XY w wiedzę i umiejętności, które będą dla niego funkcjonalne oraz które okażą się niezbędne w jego przyszłym dorosłym życiu.
I.Wskazania do pracy z dzieckiem:
-intensywna praca nad rozwojem umiejętności dnia codziennego przez naśladowanie;
- wdrażanie do większej samodzielności w zakresie czynności samoobsługowych;
- ukazywanie związku między nabywanymi umiejętnościami a ich znaczeniem poprzez wykorzystanie ich w konkretnych codziennych sytuacjach;
- konsekwentne wymaganie od dziecka spełniania poleceń, nie wyręczanie go w działaniu;
- usprawnianie umiejętności koncentracji uwagi;
- wydłużanie czasu koncentracji uwagi;
- poszerzanie zestawu ćwiczeń o zabawy ruchowe, muzyczno-ruchowe oraz wzbogacanie zestawu pomocy dydaktycznych o nowe atrakcyjne i nieznane uczniowi XY;
- stymulacja polisensoryczna ze szczególnym zwróceniem uwagi na wzrok;
- somatognozja: kształtowanie poczucia schematu własnego ciała i orientacji w przestrzeni (duży nacisk na naśladowanie ruchów, mowy, z czasem: nazywanie, wskazywanie, rozpoznawanie);
- uczestnictwo w terapiach Weroniki Sherborn, Metodzie Dobrego Startu, Knillów z elementami stymulacji zmysłów - z rodzicem w celu (koordynowania ruchami i wspomagania reakcji chłopca na polecenia terapeuty,tworzenie sytuacji, w której wykonane przez najbliższą osobę ruchy zostaną nazwane, tworzenia nowych sytuacji i wzbogacania warsztatu pracy z chłopcem o narzędzia terapeutyczne);
- konsultacja i terapia logopedyczna;
- przerywanie stereotypowych zabaw;
- ćwiczenia relaksacyjne.
II. Podstawa programowa
Niniejszy program został opracowany w oparciu o podstawę programową kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym umiarkowanym i znacznym w szkołach podstawowych, gimnazjach i oddziałach przysposabiających do pracy w zasadniczych szkołach zawodowych opublikowaną 6 listopada 2003r.
III. Cel ogólny
Głównym celem edukacji ucznia XY jest rozwijanie jego autonomii, jego personalizacja i socjalizacja, a także - w ramach posiadanych przez niego realnych możliwości - wyposażenie w takie umiejętności i wiadomości aby :
- mógł porozumiewać się z otoczeniem w jak najpełniejszy dla siebie sposób, werbalnie lub pozawerbalnie,
- zdobył maksymalną niezależność życiową w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych,
- był zaradny w życiu codziennym adekwatnie do własnego, indywidualnego poziomu sprawności i umiejętności oraz miał poczucie sprawczości,
- mógł uczestniczyć w różnych formach życia społecznego, znając i przestrzegając ogólnie przyjętych norm, zachowując przy tym prawo do swojej inności.
- kształtowanie umiejętności prostej samoobsługi poprzez naśladowanie (rozwijanie umiejętności i sprawności niezbędnych w codziennych sytuacjach związanych z ubieraniem się, jedzeniem, higieną osobistą, czynnościami fizjologicznymi);
- ukazywanie związku między nabywanymi umiejętnościami a ich znaczeniem poprzez wykorzystanie ich w konkretnych codziennych sytuacjach;
- rozszerzenie umiejętności związanych z interakcjami społecznymi, wdrażanie do kulturalnego, społecznie akceptowanego sposobu bycia;
- wzbudzanie mowy, kształtowanie umiejętności porozumiewania się z otoczeniem drogą werbalną i pozawerbalną;
- kształtowanie umiejętności dokonywania w toku działania - prostych operacji umysłowych;
- przygotowanie do nauki pisania i czytania w zakresie możliwym do osiągnięcia;
- zwiększenie sprawności manualnej poprzez prace z różnorodnymi materiałami i fakturami;
- rozwijanie twórczej aktywności ucznia w dziedzinie plastyki, muzyki i tańca ze względu na jej znaczące wartości terapeutyczne;
- kształtowanie właściwych nawyków ruchowych;
- przygotowanie ucznia do aktywnego spędzania czasu wolnego.
V. Zadania szkoły
1. Tworzenie właściwych warunków, niezbędnych do zapewnienia uczniowi komfortu psychicznego, poczucia bezpieczeństwa i akceptacji, nawiązanie pozytywnego kontaktu emocjonalnego nauczyciela z uczniem.
2. Rozwijanie u ucznia motywacji do porozumiewania się z drugą osobą, komunikowania potrzeb i stanów emocjonalnych.
3. Tworzenie sytuacji edukacyjnych i wykorzystywanie sytuacji życiowych do rozwijania umiejętności komunikacyjnych ucznia.
4. Wdrażanie do samodzielnego wykonywania czynności związanych z samoobsługą, umożliwianie doznawania satysfakcji z osiąganej niezależności.
5. Konstruowanie sytuacji wychowawczych umożliwiających doświadczanie relacji społecznych.
6. Uczenie zasad współistnienia społecznego oraz kształtowanie umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach społecznych.
7. Stwarzanie sytuacji sprzyjających poznawaniu otoczenia, w którym przebywa uczeń.
8. Wspieranie rozwoju sprawności psychofizycznej ucznia, prowadzenie zajęć niezbędnych do rozwoju psychoruchowego.
VI. Treści zajęć
Treści zajęć zostały dostosowane do potrzeb i możliwości ucznia XY. Przy ich realizacji należy wykorzystać wszystkie możliwości, jakie stwarza baza dydaktyczna naszej szkoły. Jest to program długofalowy. Jego realizacja kontynuowana będzie w zależności od stopnia postępów edukacyjnych ucznia. Należy pamiętać o tym, że w miarę wzrostu poziomu możliwości chłopca, zawsze można wracać do danych treści oferując coraz bardziej zaawansowane podejście, co w autyzmie jest rzeczą oczekiwaną i przewidywaną.
- rozwijanie umiejętności naśladowania:
naśladowanie gestów, ruchów, mimiki;
odtwarzanie odgłosów z otoczenia;
naśladowanie schematów zachowań.
Samoobsługa 1. Ubieranie się: a) rozbieranie się i ubieranie częściowo samodzielne;
b) wkładanie i zapinanie obuwia. 2. Jedzenie: a) posługiwanie się kubkiem, łyżką i widelcem;
b) smarowanie pieczywa nożem, krojenie. 3. Higiena: a) mycie rąk - używanie mydła i ręcznika;
b) mycie zębów;
c) używanie chusteczek do nosa; 4. Sygnalizowanie odczuć płynących z ciała (głodu, bólu)
- kształtowanie umiejętności prostej samoobsługi poprzez naśladowanie:
wypracowanie całego ciągu czynności związanych z ubieraniem się i rozbieraniem z jak największym wycofaniem obecności osoby dorosłej;
usprawnianie umiejętności jedzenia, picia, posługiwania się sztućcami;
wypracowanie cyklu czynności związanych z prawidłowym myciem rąk, zębów, wycierania nosa i twarzy chusteczką;
prowadzenie rąk ucznia przez wszystkie etapy tych czynności w początkowym okresie, stopniowa modyfikacja podpowiedzi zależnie od postępów, później instrukcja słowna.
Nawiązywanie relacji i kontaktów społecznych
1. Społeczna świadomość: a) reagowanie na własne imię i nazwisko;
b) rozpoznawanie fotografii własnej i kolegów;
c) odróżnianie "swego znaczka" i "znaczków" kolegów;
d) znajomość imion kolegów (odpoznawanie słuchowe, wymawianie);
2. Rozumienie poleceń:
3. Umiejętność konwersacji-poziom podstawowy:
- poszerzanie możliwości porozumiewania się z uczniem :
zachęcanie do wokalizacji, posługiwania się słowami, które już zna;
nawiązanie dialogu wokalizacyjnego poprzez melodię, natężenie, rytm głosu, proponowanie różnych dźwięków do naśladowania;
wzmacnianie podejmowanych przez dziecko prób mówienia, prowokowanie do mówienia;
odpowiadanie na przejawy komunikacji intencjonalnej;
rozpoznawanie poszczególnych osób, ich imion -nazywanie osób, zachęcanie dziecka do kierowania wzroku w ich stronę, do przywoływania ich gestem i słowem;
utrwalanie gestów na powitanie i pożegnanie - podawanie ręki;
- poszukiwanie nowych form porozumiewania się:
praca na bazie bodźców sygnałowych - prezentacja przedmiotów, etykiet, gestów przed wykonywaniem danej czynności, dążenie do tego, aby dziecko aktywnie porozumiewało się przez bodźce z własnej inicjatywy;
rozwijanie umiejętności współdziałania z innymi osobami;
- doskonalenie realizacji poleceń słownych wspieranych gestem i bodźcami sygnałowymi:
rozumienie poleceń: daj-weź, usiądź, chodź tutaj;
rozumienie poleceń związanych z manipulacją przedmiotami;
wykonywanie jednoczynnościowych sekwencji poleceń;
przynoszenie i podawanie przedmiotów na prośbę - zwracanie się do ucznia o przynoszenie przedmiotów znajdujących się w zasięgu jego ręki, zachęcanie do podania przedmiotu nauczycielowi.
odbieranie informacji: rozumienie komunikatów mówionych znakowo - symbolicznych i przekazywanych za pomocą alternatywnych i wspomagających środków porozumiewania się;
nadawanie informacji: wypowiadanie komunikatów mową i przekazywanie ich za pośrednictwem znaków, symboli oraz innych alternatywnych i wspomagających środków porozumiewania się;
kierowanie zachowaniem innych osób za pomocą werbalnych komunikatów: chodź, przesuń się, daj mi, idźmy, moja kolej, idź sobie;
zadanie typu: chcę ..., to jest ..., widzę ..., mam ..., tam jest ...;
posługiwanie się komunikatami typu: patrz tutaj ..., patrz co ja robię, zrobiłem to ...;
odpowiadanie "tutaj" na pytanie: gdzie jest ...?.
- określanie cech abstrakcyjnych przedmiotów:
rozróżnianie i nazywanie kolorów i cech przedmiotów: gorący- zimny, mokry- suchy, twardy- miękki, czysty- brudny, ciemny- jasny, słodki- kwaśny, prosty- krzywy;
określanie funkcji przedmiotów;
kojarzenie ze sobą przedmiotów zwykle występujących razem;
kojarzenie dźwięków z przedmiotami;
- rozwijanie pamięci i uwagi:
określanie przedmiotów, które zginęły z pola widzenia,
porównywanie obrazków, różniących się szczegółami.
Umiejętności muzyczno-ruchowe:
wykonywanie krótkich tańców naśladowczych;
Somatognozja 1. Autoorientacja: a) świadomość własnego ciała;
b) orientacja w jego schemacie.
2. Orientacja w przestrzeni
- rozwijanie świadomości własnego ciała poprzez poznawanie:
powiązań pomiędzy różnymi częściami ciała;
możliwości używania różnych części ciała;
powiązań własnego ciała z innymi ludźmi i przestrzenią;
rozpoznawanie siebie w lustrze, poszczególnych części swojego ciała, przez dotykanie ich i wskazywanie - wspieranie dziecka poprzez prowadzenie jego ręki, w późniejszym etapie podpowiadanie werbalne i wizualnie;
ćwiczenia odczuwania własnego ciała i orientacji przestrzennej, odczuwania własnego ciężaru - w trakcie zabaw ruchowych, rytmicznych, muzycznych, czynności samoobsługowych - wspieranie chłopca różnymi formami podpowiedzi zależnie od potrzeb.
- poszerzanie znajomości przestrzeni w zakresie przestrzeni: osobistej, kinesfery, przestrzeni dalszej na różnych poziomach;
rozpoznawanie przedmiotów np. ubrań, przyborów szkolnych, mebli, zabawek itp. - proszenie o podanie przedmiotu, wybór jednego z przedmiotów, porządkowanie ich, porównywanie, dopasowywanie prostych przedmiotów, poznawanie ich cech, poznawanie nowych przedmiotów w oparciu o polisensoryczną stymulację i integrację wrażeń;
spostrzeganie położenia własnego ciała w przestrzeni wobec przedmiotów, ludzi - w trakcie ćwiczeń ruchowych, zajęć plastycznych, muzyczno-rytmicznych, codziennych sytuacji;
próby wskazywania ilustracji;
- doskonalenie orientacji w najbliższym otoczeniu.
poszerzanie repertuaru zachowań zabawowych z wykorzystaniem własnego ciała, ciała nauczyciela, przedmiotów.
Rozwijanie sprawności manualnej i grafomotorycznej 1. Rysowanie
2. Malowanie
3. Wycinanie i przyklejanie
4. Modelowanie
5. Czynności manipulacyjne
- rysowanie kredą po tablicy;
- rysowanie na różnych formatach papieru;
- kolorowanie wewnątrz konturu;
- rysowanie po śladzie;
- "malowanie" mokrą gąbką, watą, zwiniętą szmatką na różnych fakturach;
- wypełnianie całej powierzchni papieru;
- malowanie form kolistych i falistych;
- zamalowywanie prostych, dużych konturów kredką, pędzlem;
- cięcie papieru nożyczkami na tzw. sieczkę;
- cięcie nożyczkami pasków papieru;
- wycinanie według narysowanych prostych konturów;
- lepienie prostych elementów z mas plastycznych;
- chwytanie, trzymanie, przekładanie przedmiotów, wkładanie i wyjmowanie przedmiotów, zamykanie i otwieranie pojemników; przelewanie;
budowanie, konstruowanie (budowanie różnych układów według wzoru, konstruowanie z klocków);
nawlekanie, przewlekanie (zdejmowanie i nakładanie elementów na stojak, nawlekanie przedmiotów z dużymi otworami na drut, sznurek, nawlekanie elementów z zachowaniem określonego rytmu kolorów, kształtów itp., "obszywanie" na okrętkę perforowanych wzorników);
wydzieranie (darcie dowolne papieru, wydzieranie z papieru wzdłuż perforowanych linii, wydzieranie z papieru według pokazu);
stemplowanie (odbijanie śladów dłoni, odbijanie śladów stempli, stemplowanie dowolne, stemplowanie według wzoru).
Samodzielne spędzanie czasu
- praca z planami aktywności;
rozwijanie umiejętności pozostawania w sytuacji zadaniowej bez udziału nauczyciela.
rozwijanie umiejętności samodzielnych zabaw;
Percepcja i integracja sensoryczna:
- postrzeganie wszystkimi zmysłami bodźców płynących z otaczającej rzeczywistości;
- wyszukiwanie różnic i podobieństw między bodźcami odbieranymi poszczególnymi zmysłami;
- kojarzenie przedmiotów, czynności z ich nazwą;
- porządkowanie;
- przewidywanie rezultatów.
VII. Osiągnięcia ucznia
W wyniku realizacji programu rewalidacyjnego uczeń powinien:
1) w zakresie umiejętności naśladowania:
- naśladować gesty, ruchy, mimikę;
- odtwarzać odgłosy z otoczenia;
- naśladować mowę;
- naśladować schematy zachowań.
2) w zakresie samoobsługi :
- z niewielką pomocą ubrać i rozebrać kurtkę, czapkę, rękawiczki i szalik;
- włożyć i zapiąć oraz zdjąć buty;
- posługiwać się łyżką, widelcem i kubkiem przy jedzeniu;
- myć ręce - używać mydło i ręcznik;
- używać chusteczek do nosa i twarzy;
- sygnalizować odczucia głodu, bólu.
3) w zakresie nawiązywania relacji i kontaktów społecznych:
- reagować na własne imię i nazwisko;
- wymawiać i słuchowo odpoznawać swoje imię oraz imiona kolegów;
- rozpoznawać fotografię własną i kolegów;
- odróżniać "swój znaczek" i "znaczki" kolegów;
- rozumieć komunikaty mówione znakowo-symboliczne i przekazywać je za pomocą alternatywnych i wspomagających środków porozumiewania się;
- nadawać informacje: wypowiadać komunikaty mową i przekazywać je za pośrednictwem znaków, symboli oraz innych alternatywnych i wspomagających środków porozumiewania się;
- zespołowo witać i żegnać się z nauczycielem;
- rozumieć polecenia: daj - weź, usiądź, chodź tutaj;
- porozumiewać się za pomocą werbalnych komunikatów: chodź tutaj, daj mi, weź, idźmy, usiądź;
- rozumieć proste polecenia.
4) w zakresie rozwoju myślenia abstrakcyjnego:
- określać cechy przedmiotów: twardy- miękki, czysty- brudny, ciemny- jasny, gorący-zimny, mokry-suchy, słodki-kwaśny, prosty-krzywy;
- rozróżniać i nazywać kolory przedmiotów;
- określać funkcje przedmiotów;
- kojarzyć ze sobą przedmioty zwykle występujące razem;
- kojarzyć dźwięki z przedmiotami;
- określać przedmioty, które zginęły z pola widzenia;
- porównywać obrazki, różniące się szczegółami.
5) w zakresie umiejętności muzyczno-ruchowych:
- rytmicznie maszerować i klaskać;
- reagować na sygnały muzyczne wyraźnie zróżnicowane;
- głośno i cicho klaskać, stukać w instrument o dźwięku punktowym;
- włączać się do współdziałania ruchowego w kręgu;
- aktywnie uczestniczyć w zabawach muzyczno-ruchowych.
6) w zakresie rozwoju somatognozji:
- rozpoznawać siebie w lustrze, rozpoznawać poszczególne części swojego ciała przez dotykanie ich i wskazywanie;
- rozpoznawać przedmioty (ubrania, przybory szkolne, zabawki);
- spostrzegać położenie własnego ciała w przestrzeni wobec przedmiotów i ludzi;
- próbować wskazywać ilustracje.
7) w zakresie rozwoju sprawności manualnej i grafomotorycznej:
- rysować kredą po tablicy, na różnych formatach papieru, kolorować wewnątrz konturu, rysować po śladzie;
- malować" mokrą gąbką, watą, zwiniętą szmatką na różnych fakturach, wypełniać całą powierzchnię papieru, malować formy koliste i faliste, zamalowywać proste, duże kontury kredką, pędzlem;
- ciąć papier nożyczkami na tzw. sieczkę, ciąć nożyczkami paski papieru, wycinać według narysowanych prostych konturów;
- lepić proste elementy z mas plastycznych: wałeczki, kulki, placki;
- chwytać, trzymać i przekładać przedmioty, wkładać i wyjmować przedmioty, zamykać i otwierać pojemniki, przelewać;
- budować z dużych klocków o prostych kształtach;
- zdejmować i nakładać elementy na stojak;
- nawlekać przedmioty z dużymi otworami na drut, sznurek;
- wydzierać (wydzierać papier dowolnie, wzdłuż perforowanych linii, wydzierać z papieru według pokazu);
- stemplować (odbijać ślady dłoni, ślady stempli, stemplować dowolnie i według wzoru).
8) w zakresie umiejętności samodzielnego spędzania czasu:
- posługiwać się prostymi planami aktywności; - pozostawać w sytuacji zadaniowej bez udziału nauczyciela; - samodzielnie bawić się. 9) w zakresie percepcji i integracji sensorycznej:
- postrzegać wszystkimi zmysłami bodźce płynące z otaczającej rzeczywistości; - wyszukiwać różnice i podobieństwa między bodźcami odbieranymi poszczególnymi zmysłami; - kojarzyć przedmioty i czynności z ich nazwą; - porządkować; - przewidywać rezultaty.
VIII. Procedury osiągania celów
Praca z uczniem podzielona została na trzy zasadnicze części:
-zdobywanie wiedzy;
-rozwijanie samodzielności;
-rozwijanie umiejętności;
Zdobywanie wiedzyodbywać się będzie poprzez prezentacje i doświadczanie zjawisk, przedmiotów, osób.
Do rozwijania samodzielności zostaną wykorzystane plany aktywności. Plany aktywności to obrazkowa, bądź pisemna lista czynności, które należy wykonać. Uczymy dziecko podążania za planami, by umożliwić mu wykonanie zadań lub angażowanie się w czynności samodzielnie, bez podpowiedzi i kierowania ze strony nauczyciela.
Rozwijanie umiejętności odbywać się będzie głównie poprzez prezentację zadania, podpowiadaniu i pokazywaniu czego oczekujemy od dziecka. Celem jest wycofywanie podpowiedzi tak, by dziecko wykonało zadanie całkowicie samodzielnie. Podpowiedzi są różnego typu: manualne - o różnym natężeniu, werbalne, wzrokowe. W rozwijaniu umiejętności stosować można zarówno trening wielokrotnych powtórzeń jak i uczenie incydentalne.
IX. Ocenianie osiągnięć ucznia
Aby pozyskać ucznia XY do współpracy, nawiązać z nim kontakt, oderwać go od dziwacznych powtarzających się zabaw, należy zbudować tzw. system motywacji. Trzeba znaleźć to, co dziecko lubi, na czym dziecku zależy: ulubione słodycze, zabawki, aktywności. Wszystko to, co może być dla dziecka nagrodą zostanie wycofane z codziennego życia. Może to być dostępne jedynie jako nagroda za zachowania, które chcemy u dziecka wykształcić. Uczeń XY po każdym wykonanym zadaniu otrzyma informację zwrotną - czy wykonał je poprawnie. Stosowana będzie metoda wzmocnienia społecznego np. zauważenie wysiłków, starań i osiągnięć, pochwała, uśmiech a czasem obojętność lub gniew. Jako elementy wzmocnienia stymulującego zostaną wykorzystane zabawy, muzyka, określone czynności np. gra na komputerze itp. Ich rola wzmacniająca polegać będzie na tym, że dostarczą dziecku nowych bodźców i interesujących wrażeń w toku działalności a jednocześnie zostaną zastosowane jako nagrody za wykonane polecenia. Rolę czynników wzmacniających pełnić będą także różne nagrody symboliczne. W pracy z XY zostanie wprowadzony wtórny system motywacyjny, czyli system żetonowy. Polega on na tym, że za każde kształcone zachowanie uczeń otrzyma nagrodę cząstkową, umowną - w postaci żetonu. Po uzbieraniu określonej liczby żetonów uczeń otrzyma nagrodę główną.
X. Ogólne wskazówki do programu rewalidacyjnego
Zadaniem osoby pracującej z dzieckiem autystycznym jest umiejętne wkroczenie w jego świat i przejęcie roli przewodnika, którego dziecko będzie słuchać i akceptować. Każda nowa osoba pojawiająca się w otoczeniu XY powinna dać mu czas na zaakceptowanie siebie, kontakt powinien być rozpoczęty w sposób przez niego lubiany. XY powinien mieć w szkole stałą strukturę zajęć. Czynności powinny odbywać się w stałych miejscach, w sposób jak najbardziej podobny, a zajęcia prowadzone przez jak najmniejszą ilość osób. Należy właściwie zorganizować przestrzeń, która powinna być ograniczona, a zbędne przedmioty usunięte, aby niepotrzebnie nie rozpraszały uwagi dziecka. Ćwiczenia powinny być atrakcyjne dla dziecka, różnorodne i ułożone na zasadzie przeplatania. Nowe zajęcia lub zmiany w strukturze powinny być wprowadzane powoli, stopniowo i bazować na znanych XY aktywnościach. To zapewni mu poczucie bezpieczeństwa, a tym samym umożliwi uczenie się.
-Struktura porozumiewania się
Wszystkie osoby pracujące z uczniem XY powinny nawiązywać z nim kontakt w taki sam sposób. Język powinien być jasny i precyzyjny, wypowiedzi krótkie, bez zbędnych ozdobników. Jeśli chcemy, by dziecko usiadło, mówimy "usiądź" popierając polecenie gestem. W tych samych sytuacjach wszyscy powinni zwracać się do XY używając tych samych zwrotów. Ton wypowiedzi adresowanej do ucznia powinien być jednoznaczny, nie pozostawiający wątpliwości, o co nam chodzi. Ważne jest również wprowadzenie zrytualizowanych form kontaktów społecznych (przywitania, pożegnania).
-Struktura zadania
Każda czynność, którą uczeń ma wykonać, każda umiejętność, którą ma nabyć, powinna być rozłożona na kolejne kroki i konsekwentnie wykonywana zawsze w ten sam sposób.
Edukacja XY powinna być ukierunkowana na:
- naukę komunikacji (terapia wstępna):
Uczeń XY nie rozumie poleceń. Pracę należy rozpocząć od nauki wykonywania prostych, jednoetapowych poleceń, na przykład "usiądź". Wybieramy takie polecenia, które będą przydatne w życiu codziennym. Uczymy też rozpoznawania przedmiotów z najbliższego otoczenia i najbliższych dla niego osób. (Wczesne rozumienie mowy)
Początkowo należy uczyć chłopca naśladowania prostych ruchów z użyciem przedmiotów np. wrzucanie klocka do pudełka, uderzenie pałeczką w bębenek lub naśladowanie ruchów bez użycia przedmiotów: naśladowanie wstawania z krzesła czy klaśnięcia w dłonie. Umiejętność naśladowania pełni ważną rolę w całym procesie uczenia się. Jej opanowanie przekłada się na wiele innych sfer, takich jak czynności samoobsługowe, zabawa. Bez naśladowania nie wykształci się mowa. Nauka imitacji ma pomóc dziecku w zwracaniu większej uwagi na otoczenie. (Trening imitacji, czyli naśladowania)
Rozpoznawanie podobieństw i różnic jest jedną z podstawowych umiejętności, na których opiera się nauka. Rozpoczynamy od dopasowywania do siebie identycznych przedmiotów. W dalszej kolejności uczymy dopasowywania przedmiotów do obrazków, kolorów, kształtów, przedmiotów należących do tej samej kategorii, cyfr, liter. (Dopasowywanie bodźców wzrokowych)
Imitacja werbalna czyli naśladowanie dźwięków mowy - Pracę należy rozpocząć od nauki naśladowania głosek ( najprostszych: a, m), a w następnej kolejności sylab i prostych wyrazów.
Posługiwanie się mową - Na początku uczymy chłopca zachowań najbardziej przydatnych i takich, które prowadzą w środowisku naturalnym do nagród, np. nauka słowa "daj", "tak" (wzmocnieniem jest otrzymanie pożądanej rzeczy), odpowiadania na pytania słowem "nie" (wzmocnieniem jest uniknięcie czegoś), nazywania osób lub przedmiotów z najbliższego otoczenia.
- trening umiejętności społecznych:
Praca nad usprawnieniem ucznia XY w zakresie kompetencji społecznych powinna obejmować:
Trening komunikacji społecznej, zarówno bezpośredniej jaki i przez inne media.
Uczenie zachowań właściwych dla danych sytuacji społecznych.
4Rozwijanie rozumienia ludzi, siebie i sytuacji społecznych oraz norm, wzorów i oczekiwań interpersonalnych i kulturowych.
Rewalidację w zakresie inteligencji emocjonalnej, empatii, dostrajania się emocjonalnego do innych, itd.
Trening umiejętności związanych z coraz bardziej samodzielnym funkcjonowaniem w pozadomowych sytuacjach społecznych: w szkole, na ulicy, w sklepie, u lekarza, na poczcie, w miejscach rekreacji, itp.
- przerywanie stereotypowych zabaw, działań i zainteresowań.
Program może być realizowany za pomocą różnych metod i technik, łączonych ze sobą tak, aby jak najskuteczniej i przy jak najmniejszych kosztach emocjonalnych dziecka osiągnąć zamierzone cele.
XI. Sposoby dokumentacji pracy
Głównym źródłem oceny będzie zeszyt obserwacji, w którym odnotowane będą spostrzeżenia dotyczące wiadomości i umiejętności ucznia. Będą one obrazem jego rozwoju oraz podstawą planowania kolejnych zadań rewalidacyjnych. Uzupełnieniem obrazu rozwoju ucznia XY będą również wytwory jego działalności plastycznej i technicznej oraz zadania wykonane na kartach pracy. W swoim programie założyłam, że XY nauczy posługiwać się planami aktywności. Najpierw jednak musi posiąść takie umiejętności jak: odróżnianie obrazka przedstawiającego przedmiot od tła, dopasowywanie identycznych przedmiotów i rozpoznawanie zgodności między zdjęciem a przedmiotem. Każda ćwiczona umiejętność będzie podlegała pomiarowi i obserwacji. Do pomiaru tych umiejętności służyć będą specjalnie opracowane arkusze danych (wzór zaczerpnięty z książki Lynn E.Mclannahan, Patriciia J. Krantz "Plany aktywności dla dzieci z autyzmem. Uczenie samodzielności"). Arkusz danych do pomiaru umiejętności stanowiących warunek wstępny Arkusz danych dotyczący umiejętności wstępnych dla .........................................................
odróżnianie na zdjęciu obiektu od jego tła
dopasowywanie identycznych przedmiotów
zgodność pomiędzy zdjęciem a przedmiotem
XII. Akceptacja rodziców
Niniejszy program:
akceptuję w całości ..... nie akceptuję .....
akceptuję z wyjątkiem:
.................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... ....................................................................................
Rypin, dnia ................................ ....................................................
LITERATURA
Lynn E.McClannahan, Patricia J.Krantz (2002) Plany aktywności dla dzieci z autyzmem-uczenie samodzielności, Gdańsk 2002 SPOA
Małgorzata Kwiatkowska(1997) Dzieci autystyczne. W: "Dzieci głęboko niezrozumiane" Oficyna Literatów i Dziennikarzy "Pod wiatr" Warszawa
Halina Pawłowska-Jaroń art."Percepcja sytuacji społecznego komunikowania się przez dziecko autystyczne." W: "Szkoła Specjalna 3/2004
Artykuły zamieszczone na stronie www.dzieci.org.pl
- "Tworzenia programu szkolnego dla uczniów z autyzmem." Renata Stefańska-Klar (2001)
- "Trening umiejętności społecznych." Renata Stefańska-Klar (2001)
- "Nauka komunikacji"
- "O integracji sensorycznej" wywiad z Lorna J.King
- "W poszukiwaniu możliwości funkcjonowania w społeczeństwie"Benetta Benson (tłum. Arkadiusz Badziński i Aleksandra Zawodzińska)
- "Uczenie osób z autyzmem o wysokim poziomie funkcjonowania" Susan Moreno,Carol O'neal (tłum. Renata Stefańska-Klar)
- "Wczesna interwencja w autyźmie" Renata Stefańska-Klar
Artykuł zamieszczony na stronie www.autyzm.pl
"Budowanie systemu motywacyjnego"
Artykuły zamieszczone na stronie www.spoa.org.pl
- "Diagnoza porównawcza autyzmu z innymi zaburzeniami" (na podstawie książki Theo Peteersa: Autyzm. SPOA, Gdańsk 1996)
- "Główne założenia behawioralnej teorii autyzmu" (opracowanie: Jens Skar, Arild Karlsen i Jacek Kozłowski)
Serwis Literka.pl jest własnością firmy NOVA. Wszystkie artykuły i publikacje znajdujące sie na naszych stronach są chronione prawem autorskim. Kopiowanie,publikowanie i rozpowszechnianie bez naszej zgodny jest zabronione. Prawa autorskie do publikacji posiadają autorzy artykułów.
|